Badanie czasu i metod pracy - chronometraż ZPiU Praca Praca jest jednym z najważniejszych elementów każdego procesu produkcyjnego. Pojęcie pracy jest w ekonomii rozumiane jako celowa działalność człowieka, polegająca na przekształcaniu zasobów i przystosowaniu ich do zaspokojenia potrzeb ludzi. L. Wicki 1
Sposób postępowania Aby właściwie zorganizować pracę należy: sformułować jasno i ściśle cel, jaki ma być osiągnięty w wyniku danej pracy cel, zbadać warunki i środki umożliwiające osiągnięcie tego celu analiza, stworzyć niezbędne warunki i przygotować środki do osiągnięcia wytyczonego celu plan; działać zgodnie z poprzednio przyjętym planem wykonanie, sprawdzić wyniki i wyciągnąć odpowiednie wnioski kontrola Elementy procesu pracy Proces pracy jest częścią procesu produkcyjnego obejmującą aktywność człowieka wraz z jego zdolnościami organizacyjnymi i środkami pracy. Proces pracy dzieli się na: operacje, zabiegi, czynności, ruchy robocze. L. Wicki 2
Operacja Operacja jest to wyodrębniona, stanowiąca pewną spójną całość część procesu pracy, wykonywana w określonym czasie. Poszczególne operacje muszą być wykonywane w określonej kolejności. Przykładowo operacje obróbki skrawaniem i lakierowania poprzedzają operacje montażu, pakowania itd. Zabieg Zabieg jest to wykonywana odpowiednimi narzędziami część operacji którą można wyodrębnić i oddzielnie nazwać. Na przykład w ramach operacji obróbki skrawaniem można wyodrębnić takie zabiegi jak: toczenie, frezowanie, wiercenie, gwintowanie itd. L. Wicki 3
Czynność Czynność jest to zespół prostych i złożonych ruchów roboczych wykonywanych przez człowieka w trakcie realizacji zabiegów produkcyjnych. O ile jednak skutkiem zabiegu jest wykonanie pracy o tyle czynność nie musi przynosić wymiernych wyników pracy (w sensie produkcyjno-ekonomicznym, a nie fizycznym). Do czynności zaliczamy przykładowo zakładanie części na tokarkę, zmiana noża, toczenie, zdejmowanie części, regulowanie maszyny. Ruch roboczy Ruch roboczy jest to najmniejszy dający się wyodrębnić i w zasadzie niepodzielny element procesu pracy, np. wciśnięcie przycisku uruchamiającego maszynę, zamknięcie osłony, sięgnięcie po nóż tokarski itd. L. Wicki 4
Cel badania procesu pracy Jednym z ważniejszych zadań w procesie produkcji jest właściwe zorganizowanie pracy, w taki sposób, aby możliwe było uzyskiwanie jak najlepszej wydajności pracy i aby nie następowały nieuzasadnione przestoje, lub przestoje czy też zakłócenia procesu produkcyjnego wynikające ze złego zorganizowania pracy. Bada się: cel pracy, umiejętności potrzebne do wykonania pracy, warunki wykonywania pracy, narzędzia używane w procesie pracy, metody wykonania pracy, czas wykonywania pracy Naturalna i naukowa organizacja pracy naturalna, tzn. taka organizacja pracy, w której wykorzystuje się własne doświadczenie, wiedzę pochodzącą z tradycji, intuicji, obserwacji, itp., naukowa która jest zespołem metod logicznych i technicznych umożliwiających osiągnięcie najlepszych, w danych warunkach efektów pracy przy możliwie najniższych nakładach czasu, środków i wysiłku. W procesach przemysłowych, szczególnie jeżeli bierzemy pod uwagę planowanie nowych procesów, spotykamy się najczęściej z naukową organizacją pracy L. Wicki 5
Organizacja dnia pracy Organizacja dnia pracy jest bardzo ważna. Musi ona uwzględniać czas pracy i jej rozkład w ciągu dnia. Organizmy żywe, w tym ludzki, podlegają rytmom biologicznym. W ciągu doby organizm ludzki może osiągać najwyższą wydajność w godzinach 6-16, oraz 16-22. Długość dnia pracy Istotna jest także długość dnia pracy. Długotrwałe przejście na wydłużony dzień pracy, przekraczający 8 godzin, powoduje najczęściej spadek wydajności. Pracy ludzi towarzyszy zmęczenie, które jest odwracalnym obniżeniem się wydajności jakiegoś narządu lub całego organizmu. Dzień pracy składa się więc z pracy oraz z przerw, czyli czasu na odpoczynek. W pracy o dużym wydatku energetycznym, wykonywanych w niewygodnej pozycji lub silnie obciążających psychicznie przerwy w pracy powinny być częstsze. Przerwy powinny być równomiernie rozłożone w ciągu dnia. L. Wicki 6
Normowanie pracy Normowanie pracy jest to działanie mające na celu ustalenie na podstawie: szacunków, porównań, obliczeń statystycznych oraz pomiarów i analiz norm pracy ludzi, normatywów pracochłonności, norm i normatywów obsługi. Normowanie pracy ma na celu: zmniejszanie nakładów pracy, a w konsekwencji obniżanie kosztów własnych, wypracowanie instrumentów racjonalnego planowania, określenie możliwości zwiększenia wydajności pracy. Norma pracy Norma pracy liczbowe przedstawienie, że: przy wykonywaniu określonej pracy, na określonym stanowisku roboczym, w normalnych warunkach pracy i z normalnym natężeniem wysiłku, bywa zazwyczaj osiągana wydajność pracy wyrażona w tej normie. Normy pracy określa się metodą analitycznoobliczeniową, lub analityczno-doświadczalną oraz porównawczą, statystyczną i sumaryczną. L. Wicki 7
Norma technicznie uzasadniona Norma technicznie uzasadniona to norma pracy ustalona w takich warunkach, które pod względem organizacji czynności, zabiegów uznane są za najlepsze: w pełni wykorzystane są środki techniczne, zastosowane metody i sposoby wykonywania pracy są najbardziej racjonalne, uwzględnione są fizjologiczne uwarunkowania człowieka w procesie pracy. Cel ustalania norm pracy Ustalanie norm technicznie uzasadnionych ma na celu: ustalenie podstaw racjonalnego planowania, zmniejszenia nakładów pracy przez wyeliminowanie czasów zbędnych, określenie możliwości zwiększenia wydajności pracy przez racjonalizację metod i sposobów wykonywania prac. L. Wicki 8
CZAS ROBOCZY PRACOWNIKA Czas normowany CZAS PRACY CZAS PRZERW t pz czas przygotowawczo zakończeniowy t t czas przerw technologicznych t w czas wykonania t f czas na przerwy fizjologiczne t g czas główny t fo czas na odpoczynek t p czas pomocniczy t fn czas na potrzeby naturalne t o czas obsługi stanowiska t x czas strat t ot czas obsługi technicznej t xot straty z przyczyn organiz.-techn. t oo czas obsługi organizacyjnej t fo straty z przyczyn indyw. (z winy pracownika) Metody Fotografia dnia pracy Chronometraż obserwacja migawkowa L. Wicki 9
Fotografia dnia pracy Fotografia dnia pracy polega na obserwacji i pomiarze wszystkich, bez wyjątku, elementów czasu pracy w ciągu całego okresu wykonywania badań. Często jako najkrótszy okres badań przyjmuje się pół dnia roboczego. Chronometraż Chronometraż badanie przebiegu określonej pracy za pomocą pomiarów oraz analizy czasów roboczych. Przedmiotem chronometrażu są czynności powtarzalne, stanowiące pracę właściwą. Wymaga on podziału badanej pracy na elementy składowe (ruchy robocze proste i złożone, czynności robocze, itp.) i przeprowadzenia możliwie dużej liczby pomiarów stoperem, chronografem, lub innymi przyrządami. L. Wicki 10
Obserwacja migawkowa Obserwacja migawkowa metoda badania i analizy procesu pracy stosowana najczęściej w odniesieniu do większych zespołów pracowników. Polega na wielokrotnym sprawdzeniu i zanotowaniu czynności jakie są wykonywane na poszczególnych stanowiskach. Chronometraż zadanie na ćwiczenia Badanie czasu wykonywania czynności będzie (ze względu na możliwości przeprowadzenia) dokonywane metodą chronometrażu. Przedmiotem badania będzie wykonywanie papierowych łódek. Liczba wykonywanych elementów dla każdego rodzaju produkcji 20. Należy wyodrębnić zespoły celu grupę należy podzielić na zespoły po 4-5 osób. W ramach zadania jedna grupa będzie wykonywała pracę potokową, a druga jednostkową. L. Wicki 11
Pomiar czasu Przy obserwacji produkcji zarówno jednostkowej, jak i potokowej pomiar czasów będzie dotyczył: 1. złożenia papieru do fazy kapelusza, 2. złożenia papieru do końcowej postaci łódki, W przypadku produkcji potokowej każdą z wymienionych czynności wykonuje inna osoba, a w przypadku produkcji jednostkowej jedna osoba wykonuje wszystkie te czynności. Podział zadań Jedna osoba w grupie przy produkcji jednostkowej, a dwie osoby w grupie przy produkcji potokowej dokonują pomiaru czasu trwania poszczególnych czynności i zapisują wyniki pomiarów. Na koniec należy obliczyć: średni czas trwania poszczególnych czynności dla wszystkich wyodrębnionych typów i procesów produkcji. Obliczyć należy też łączny średni czas wykonywania jednego produktu. Współczynnik zwartości szeregu chronometrażowego dla każdej czynności zaproponować ulepszenia wykreślić krzywą produkcyjnego uczenia się L. Wicki 12
Chronometraż procedura ćw. 1 Dokonujemy pomiaru czasu i zapisujemy je w arkuszu. Spośród wyników odrzucamy te o najmniejszej i największej wartości (po 1 lub dwie największe i najmniejsze), w znaczący stopniu odbiegające od pozostałych wyników pomiarów. Dzięki temu nie uwzględniamy czasów, które mogły być wynikiem błędnego pomiaru, błędu technologicznego, itp. Na podstawie pozostałych wyników pomiarów obliczamy współczynnik zwartości szeregu chronometrażowego. Jest on ilorazem najdłuższego i najkrótszego czasu wykonania czynności. Współczynnik ten dla czynności prostych i powtarzalnych, charakterystycznych dla produkcji seryjnej i masowej zbliżony jest do 1, natomiast dla czynności bardziej złożonych występujących częściej w produkcji jednostkowej lub małoseryjnej może wynosić nawet 1,4 1,6. Chronometraż procedura ćw. 2 Ustalamy ustalić normę pracochłonności na wykonywanie produktów w minutach na wyrób. Należy też określić wydajność dzienną na 1 osobę, jeżeli wiadomo, że udział czasu wykonania w ogólnym czasie pracy wynosi 70%. Pozostałe 30% czasu przeznaczane jest na wykonanie czynności pomocniczych, przerw, a także na zaspokajanie różnych potrzeb. Łączny dzienny normowany czas produkcji na 1 osobę wynosi 8 godzin, czyli 480 minut. Dodatkowo należy też przedstawić jakie usprawnienia do procesu produkcji można by wprowadzić na podstawie wcześniejszej obserwacji procesu oraz w jakie dodatkowe środki narzędzia można wyposażyć pracownika w celu zwiększenia wydajności pracy i jej usprawnienia. L. Wicki 13
Chronometraż procedura ćw. 3 Wykreślamy wykres czasów zmierzonych dla kolejnych czynności. Pokazuje on, czy proces przebiegał ze stał czy ze zmieniającą się wydajnością. L. Wicki 14