URZĄD REGULACJI TELEKOMUNIKACJI I POCZTY SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI PREZESA URZĘDU REGULACJI TELEKOMUNIKACJI I POCZTY w 2003 roku Warszawa, kwiecień 2004 r.
SPIS TREŚCI WSTĘP 1 Rozdział 1. Działania Prezesa URTiP w obszarze rynku telekomunikacyjnego 8 1.1. Narzędzia prawne regulacji rynku telekomunikacyjnego 8 1.2. Ocena rynku usług telekomunikacyjnych w Polsce. 9 1.2.1. Rynek usług telefonii stacjonarnej 9 1.2.2. Rynek połączeń lokalnych 10 1.2.3. Rynek połączeń międzystrefowych 11 1.2.4. Rynek połączeń międzynarodowych 12 1.2.5. Rynek połączeń z sieci stacjonarnych do komórkowych 12 1.2.6. Rynek usług telefonii komórkowej 13 1.2.7. Rynek usług internetowych 15 1.3. Działania liberalizujące rynek telekomunikacyjny i wspierające rozwój konkurencji 16 1.3.1. Uprawnienia do wykonywania działalności telekomunikacyjnej 16 1.3.2. Usługa powszechna 18 1.3.3. Analiza cen usług powszechnych w 2003 roku 19 1.3.4. Decyzje regulacyjne i interwencje Prezesa URTiP 24 1.3.5. Oferta ramowa połączenia sieci 27 1.3.6. Problem cen opartych na kosztach 28 1.4. Działania na rzecz nowych technologii 28 1.5. Kontrola świadczenia usług telefonicznych 30 1.5.1. Zdalna kontrola jakości usług telefonicznych 30 1.5.2. Omówienie wyników kontroli 30 1.6. Gospodarowanie zasobami numeracji 31 1.7. Działania w obszarze rynku operatorów kablowych 33 1.8.Udział Rady Telekomunikacji w wypracowywaniu stanowisk Prezesa dotyczących rynku usług telekomunikacyjnych Rozdział 2. Działania Prezesa URTiP w zakresie gospodarki widmem częstotliwości 36 2.1. Prace nad Krajową Tablicą Przeznaczeń Częstotliwości i planem zagospodarowania częstotliwości 2.2. Radiodyfuzja 36 2.2.1. Rozwój sieci telewizji publicznej 37 2.2.2. Rozwój sieci radiofonii publicznej 38 2.2.3. Radiofonia i telewizja niepubliczna 39 2.2.4. Informacja o wydanych decyzjach i innych dokumentach 40 2.3. Radiokomunikacja lądowa 41 2.4. Radiokomunikacja satelitarna 42 34
2.5. Krajowa i międzynarodowa koordynacja częstotliwości 43 2.6. Ocena efektywności wykorzystania widma radiowego 45 2.6.1. Radiodyfuzja 45 2.6.2.Radiokomunikacja ruchoma lądowa 46 2.6.3. Radiokomunikacja stała 47 2.6.4. Radiokomunikacja morska 49 2.6.5. Radiokomunikacja lotnicza 50 2.6.6. Radiokomunikacja amatorska 51 2.7. Kontrola i pomiary parametrów sygnałów radiowych 51 2.8. Kontrola wymagań kompatybilności elektromagnetycznej 56 2.9.Udział Rady Telekomunikacji w wypracowywaniu stanowisk Prezesa dotyczących gospodarki częstotliwościami oraz kontroli kompatybilności elektromagnetycznej 2.10. Naziemna radiodyfuzja cyfrowa 57 2.10.1. Telewizja cyfrowa 57 2.10.2. Radiofonia cyfrowa 58 2.10.3. Cyfrowe emisje eksperymentalne 62 2.11. Cyfrowa łączność trankingowa TETRA 62 2.12. Systemy radiowego dostępu abonenckiego 63 Rozdział 3. Działania Prezesa w obszarze funkcjonowania rynku pocztowego 64 3.1. Działania na rzecz liberalizacji rynku pocztowego i rozwoju konkurencji 64 3.1.1. Narzędzia prawne regulacji rynku pocztowego 64 3.1.2. Wydawanie zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej w dziedzinie usług pocztowych 3.2. Ocena funkcjonowania rynku usług pocztowych w Polsce w 2003 roku 70 3.2.1. Operator świadczący usługi powszechne 71 3.2.2. Operatorzy prywatni 72 3.3. Kontrola operatora świadczącego usługi powszechne 75 3.4. Kontrola operatorów prywatnych świadczących usługi pocztowe 78 3.5.Wspólpraca z Radą Usług Pocztowych 80 3.6. Inspirowanie i wspieranie badań naukowych w zakresie rynku pocztowego 80 Rozdział 4. Realizacja obowiązków prezesa na rzecz obronności i bezpieczeństwa państwa 4.1. Zadania realizowane za pośrednictwem Departamentu Spraw Obronnych 82 4.2. Zadania realizowane za pośrednictwem Stanowiska do Spraw Ochrony Informacji Niejawnych Rozdział 5. Działalność legislacyjna 86 5.1. Działalność legislacyjna w zakresie telekomunikacji, gospodarki widmem częstotliwości i kontroli kompatybilności elektromagnetycznej 57 68 82 85 86
5.2. Działalność legislacyjna w zakresie poczty 89 5.3. Działalność legislacyjna w zakresie nadzoru rynku wyrobów 90 5.4. Wyroki Sądu w sprawie odwołań od decyzji Prezesa URTiP 91 Rozdział 6. Działalność międzynarodowa URTiP 93 6.1. Działalność międzynarodowa z zakresu radiokomunikacji 93 6.1.1. Współpraca z CEPT 93 6.1.2. Współpraca z ITU 94 6.1.3. Współpraca z Międzynarodową Organizacją Morską 97 6.1.4. Współpraca z organizacjami regionalnymi radiokomunikacji morskiej i śródlądowej 6.1.5. Współpraca z Międzynarodową Organizacją Łączności Kosmicznej INTERSPUTNIK 6.2. Współpraca międzynarodowa z zakresu telekomunikacji 100 6.2.1. Współpraca z ITU 100 6.2.2. Współpraca z ETSI 102 6.2.3. Współpraca z Europejską Komisją Gospodarczą Organizacji Narodów Zjednoczonych 6.2.4. Współpraca w ramach GATS na forum WTO 104 6.2.5. Współpraca z OECD 104 6.2.6. Nawiązanie kontaktów roboczych z regionalną Wspólnotą ds. Łączności 104 6.2.7. Współpraca dwustronna 105 6.3. Działalność z zakresu poczty 105 6.3.1. Współpraca z UPU 105 6.3.2. Współpraca z CEPR 107 Rozdział 7. Przygotowanie do akcesji z Unią Europejską 108 7.1. Współpraca z Komisją Europejską 108 7.2. Współpraca z Radą Unii Europejskiej 109 7.3. Współpraca z Niezależną Grupą Regulatorów i Europejską Grupą Regulatorów 110 7.4.Realizacja innych zadań Urzędu wynikających z procesu integracji z Unią Europejską 7.5.Udział w programach Phare 111 7.5.1. Działania zrealizowane w 2003 roku 114 Rozdział 8. Przygotowanie Urzędu do pełnienia funkcji organu wyspecjalizowanego w rozumieniu ustawy o systemie oceny zgodności 8.1. Zagadnienia legislacyjne 116 8.2. Działania organizacyjne 117 8.3. Działania wspomagające 117 Rozdział 9. Polityka informacyjna Prezesa URTiP 119 9.1. Strona internetowa URTiP 119 98 99 103 110 116
9.2. Wydawanie Biuletynu URTiP 119 9.3. Realizacja przepisów ustawy o dostępie do ustawy o informacji publicznej 121 Rozdział 10. Urząd Regulacji Telekomunikacji i Poczty 123 10.1. Ocena funkcjonowania Urzędu przez NIK 123 10.2. Struktura organizacyjna URTiP 123 10.3. Polityka zarządzania kadrami 125 10.3.1. Struktura zatrudnienia 125 10.3.2. Pozyskiwanie nowych kadr 127 10.3.3. Szkolenie pracowników 127 10.4. Gospodarowanie majątkiem Urzędu 128 10.4.1. Mienie Urzędu 128 10.4.2. Siedziba Urzędu 129 10.4.3. Transport 129 10.5. Elektronizacja Urzędu 130 10.6. Wsparcie informatyczne działań Urzędu 131 Rozdział 11. Centralne Laboratorium Badań Technicznych 134 11.1. Zadania wykonywane na rzecz Urzędu 134 11.1.1. Badania aparatury w ramach nadzoru rynku 134 11.1.2. Utrzymanie w sprawności technicznej stanowisk pomiarowych laboratorium 135 11.1.3. Obsługa programów Phare 139 11.1.4. Inne zadania 139 11.2. Działania na rzecz podmiotów zewnętrznych 141 11.3. Realizacja planu finansowego 142 Załączniki : 1. Sprawozdanie z działalności oddziałów okręgowych 144 2. Sprawozdania Komisji Egzaminacyjnych URTiP 149 3. Analiza sposobu załatwiania skarg i wniosków 153 4. Sprawozdanie Stanowiska ds. Audytu Wewnętrznego 161 5. Informacja nt. wykonania budżetu URTiP w 2003 r. 163
WSTĘP 1. Podstawy prawne działalności regulacyjnej. Organy regulacyjne administracji publicznej są trwałymi elementami ustroju gospodarczego Rzeczpospolitej Polskiej. Do ich obowiązków należy realizacji zadań w zakresie znoszenia monopoli państwowych i rozwijania konkurencji w poszczególnych sektorach gospodarki. Powoływanie organów regulacyjnych, wyłączonych ze sfery bieżącej polityki rządowej i skupionych na osiąganiu celów związanych ze strategicznymi dla państwa usługami świadczonymi dla podmiotów gospodarczych i ludności, wynika z podjętych przez rząd polski zobowiązań negocjacyjnych z Komisją Europejską. Prezes Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (Prezes URTiP) jest organem regulacyjnym w zakresie działalności telekomunikacyjnej, pocztowej i gospodarki częstotliwościowej oraz kontroli spełniania wymagań dotyczących kompatybilności elektromagnetycznej. Prezes URTiP łączy pełnienie funkcji administracyjnej (wydawanie decyzji administracyjnych) z funkcjami quasi sądowymi (rozstrzyganie sporów miedzy operatorami). Nie posiada jednak funkcji legislacyjnej, która leży w kompetencji ministra właściwego do spraw łączności (obecnie Ministra Infrastruktury). Zakres zadań Prezesa URTiP został określony w ustawie z dnia 21 lipca 2000 r. Prawo telekomunikacyjne (Pt) (Dz. U. z 2000 r., Nr 73, poz. 852 z późn. zm.) oraz w ustawie z dnia 12 czerwca 2003 r. Prawo pocztowe (Pp) (Dz. U. z 2003 r. Nr 130, poz. 1188). Ponadto ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. z 2002 r. Nr 166, poz. 1360) ustanowiła Prezesa URTiP organem wyspecjalizowanym w zakresie kontroli wyrobów emitujących lub podatnych na emisję pola elektromagnetycznego, w tym aparatury i urządzeń telekomunikacyjnych wprowadzonych do obrotu handlowego. Do kompetencji Prezesa URTiP należy w szczególności: 1. wykonywanie zadań z zakresu regulacji działalności telekomunikacyjnej i gospodarki częstotliwościowej oraz kontrola spełniania wymagań dotyczących kompatybilności elektromagnetycznej, przewidzianych ustawą Prawo telekomunikacyjne i przepisami wydanymi na jej podstawie, 2. wykonywanie zadań z zakresu regulacji działalności pocztowej określonych w ustawie Prawo pocztowe, 3. wykonywanie zadań z zakresu regulacji działalności usług pocztowych oraz kontrola przestrzegania przepisów, decyzji oraz postanowień przewidzianych ustawą Prawo pocztowe i przepisami wydanymi na jej podstawie, 1
4. opracowywanie wskazanych przez ministra właściwego do spraw łączności projektów aktów prawnych w zakresie swojej właściwości, 5. ocena funkcjonowania rynku usług telekomunikacyjnych i pocztowych oraz rynku aparatury, w tym rynku urządzeń telekomunikacyjnych, 6. kontrola aparatury, w tym urządzeń telekomunikacyjnych, znajdującej się w obrocie handlowym, 7. podejmowanie interwencji w sprawach dotyczących funkcjonowania rynku usług telekomunikacyjnych i pocztowych, z własnej inicjatywy lub wniesionych przez zainteresowane podmioty, w szczególności użytkowników i operatorów, w tym podejmowanie decyzji w tych sprawach w zakresie określonym ustawami: Prawo telekomunikacyjne oraz Prawo pocztowe, 8. tworzenie warunków dla rozwoju krajowych służb radiokomunikacyjnych przez zapewnianie Rzeczypospolitej Polskiej niezbędnych przydziałów częstotliwości oraz dostępu do zasobów orbitalnych, 9. wykonywanie obowiązków na rzecz obronności i bezpieczeństwa państwa, 10. współpraca z międzynarodowymi organizacjami telekomunikacyjnymi i organizacjami pocztowymi, właściwymi organami innych państw, a także Komisją Europejską, w zakresie właściwości Prezesa URTiP, 11. rozstrzyganie w sprawach uprawnień zawodowych w dziedzinie telekomunikacji, określonych w przepisach odrębnych, 12. inspirowanie oraz wspieranie badań naukowych, 13. współpraca z Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w sprawach dotyczących przestrzegania praw podmiotów korzystających z usług telekomunikacyjnych i pocztowych oraz przeciwdziałania praktykom ograniczającym konkurencję oraz antykonkurencyjnym koncentracjom operatorów i ich związków, 14. przeprowadzanie konsultacji środowiskowych z zainteresowanymi podmiotami, a w szczególności z operatorami, użytkownikami, konsumentami oraz producentami, w sprawach związanych z zasięgiem, dostępnością oraz jakością usług telekomunikacyjnych i usług pocztowych. W przypadkach wskazanych przepisami prawa, Prezes URTiP współpracuje z innymi centralnymi organami administracji publicznej, a w szczególności z Krajową Radą Radiofonii i Telewizji (w obszarze gospodarki częstotliwościowej) oraz Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (w obszarach regulacji rynku telekomunikacyjnego i rynku usług pocztowych oraz kontroli rynku wyrobów). Prezes URTiP, z mocy ustawy Pt, otrzymuje coroczne sprawozdania od podmiotów prowadzących działalność telekomunikacyjną, ustala pozycję rynkową operatorów 2
telekomunikacyjnych, rozstrzyga spory między operatorami, opiniuje regulaminy świadczenia usług powszechnych, cenniki usług powszechnych i dzierżawy łączy telekomunikacyjnych oraz zatwierdza oferty ramowe operatora o znaczącej pozycji rynkowej. 2. Struktura organizacyjna Urzędu. Strukturę organizacyjną Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty (URTiP) określa Statut URTiP nadany zarządzeniem nr 19 Ministra Infrastruktury z dnia 23 października 2003 r. (Dz. Urz. M. Infrastruktury Nr 17, poz. 26). W skład struktury organizacyjnej URTiP wchodzi Centrala Urzędu obejmująca 15 komórek organizacyjnych oraz 16 oddziałów okręgowych obejmujących swoją właściwością miejscową obszary poszczególnych województw. Organizację wewnętrzną oraz szczegółowy zakres zadań komórek organizacyjnych, a także tryb ich działania określa Regulamin organizacyjny URTiP nadany przez Prezesa URTiP zarządzeniem nr 29/2003 z dnia 17 listopada 2003 r. Szczególną rolę w funkcjonowaniu URTiP pełnią oddziały okręgowe, których dyrektorów, z mocy ustawy, powołuje Prezes. Na mocy odrębnych upoważnień dyrektorzy oddziałów w imieniu Prezesa podejmują decyzje administracyjne oraz wykonują zadania kontrolne. We wszystkich oddziałach okręgowych znajdują się stałe i ruchome (na samochodach) stacje pomiaru i kontroli emisji radiowej, wyposażone w systemy antenowe, urządzenia pomiarowe, wykorzystujące specjalistyczne narzędzia informatyczne dla realizacji tych zadań. Przy Prezesie URTiP działają dwa kolegialne organy opiniodawczo-doradcze, powoływane przez ministra właściwego ds. łączności, na wniosek Prezesa URTiP. Są to: piętnastoosobowa Rada Telekomunikacji, jako organ właściwy w sprawach działalności telekomunikacyjnej, gospodarki częstotliwościowej oraz spełniania wymagań dotyczących kompatybilności elektromagnetycznej i dziewięcioosobowa Rada Usług Pocztowych, jako organ właściwy w sprawach usług pocztowych. Z mocy ustawy Pt w skład ww. organów wchodzą przedstawiciele właściwych ministrów i organów centralnych oraz osoby wyróżniające się wiedzą i doświadczeniem w zakresie telekomunikacji, radiokomunikacji i usług pocztowych. Obsługę administracyjną obydwu Rad zapewnia Gabinet Prezesa. Przy Prezesie URTiP działają cztery komisje egzaminacyjne: komisja egzaminacyjna ds. uprawnień budowlanych w telekomunikacji oraz komisje egzaminacyjne ds. operatorów urządzeń radiowych w służbie radiokomunikacyjnej amatorskiej, lotniczej oraz morskiej i żeglugi śródlądowej. Obsługę administracyjną komisji zapewniają właściwe komórki organizacyjne Urzędu. Przy Prezesie URTiP działa Gospodarstwo Pomocnicze - Centralne Laboratorium Badań Technicznych, które powstało jeszcze przy Ministerstwie Łączności w 1991 r. i jest akredytowanym laboratorium badawczym, prowadzącym działalność w zakresie: 3
badania kompatybilności elektromagnetycznej, badań technicznych parametrów radiowych urządzeń radiokomunikacyjnych, ekspertyz i prób laboratoryjnych, badań systemów i urządzeń w miejscu zainstalowania. 3. Cel działań regulacyjnych Prezesa URTiP w 2003 r. Celem podejmowanych przez Prezesa URTiP działań było zbudowanie wiarygodnej dla rynku pozycji Regulatora, co wiązało się z opracowaniem katalogu standardowych zachowań w określonych sytuacjach. Powinny one charakteryzować się przejrzystością i dawać gwarancję stabilności i przewidywalności działań organu regulacyjnego. Warto zaznaczyć, iż Prezes URTiP dysponuje w tym zakresie wyłącznie narzędziami przewidzianymi w przepisach prawnych. Dlatego jako podstawową zasadę swojego działania przyjmuje zapewnienie trwałych i przejrzystych reguł dla wszystkich uczestników rynku telekomunikacyjnego i pocztowego w Polsce. W okresie sprawozdawczym nastąpiło ugruntowanie pozycji Prezesa URTiP jako krajowego regulatora rynku telekomunikacyjnego i pocztowego. Podejmowane działania zmierzały w kierunku zapewnienia powszechnego dostępu do usług telekomunikacyjnych i pocztowych oraz ochrony interesów konsumentów poprzez kontrolę jakości i cen oferowanych na rynku usług. Prezes URTiP wspierał konkurencję na rynku usług telekomunikacyjnych, teleinformatycznych i pocztowych. Okres objęty sprawozdaniem (tj. styczeń grudzień 2003 r.) był też drugim rokiem liberalnego dopuszczania nowych operatorów na rynek usług telekomunikacyjnych. Prezes URTiP konsekwentnie realizował przejrzystą politykę dysponowania dobrem ograniczonym, jakim są zasoby częstotliwości oraz zasoby numeracji. Nowym zadaniem, którego rozpoczęcie przypadło w roku sprawozdawczym była kontrola znajdującej się na rynku aparatury i urządzeń w zakresie spełniania wymagań zasadniczych i kompatybilności elektromagnetycznej. Był to także rok zakańczania trwającego już prawie 13 lat procesu uwalniania poszczególnych segmentów rynku telekomunikacyjnego - od telefonicznych połączeń lokalnych, poprzez międzystrefowe i międzynarodowe, aż do połączeń z sieci stacjonarnych do sieci komórkowych. W efekcie działań regulacyjnych nastąpiło zauważalne poszerzenie oferty usług świadczonych przez operatorów oraz znaczący spadek cen za korzystanie z tych usług. Rok 2003 został dobrze wykorzystany do przygotowania się URTiP do powinności wynikających z przystąpienia Polski do struktur Unii Europejskiej. Antycypując przyszłe rozwiązania prawne, już dzisiaj realizujemy część nowych obowiązków wynikających z praktyki europejskiej. Dotyczy to szczególnie przewidywalnych i czytelnych dla uczestników rynku działań regulacyjnych. W połowie 2003 r. URTiP przedstawił analizę dostępności usług telekomunikacyjnych, zwracając uwagę na znaczenie systemów bezprzewodowego dostępu abonenckiego. Prowadzone też były konsultacje publiczne na temat projektów dokumentów ogłaszanych przez Komisję Europejską i 4
Grupę Europejskich Regulatorów (ERG). Podejmowane przez Prezesa URTiP działania regulacyjne były przede wszystkim odpowiedzią na potrzeby polskiego rynku. Standardy zawarte w przepisach unijnych były pomocne w dobrym przygotowaniu decyzji i później w ich skuteczniejszym egzekwowaniu. Natomiast w pełni z nowych uprawnień Prezes URTiP będzie mógł korzystać dopiero po uchwaleniu przez Parlament nowego Prawa telekomunikacyjnego, zgodnego z pakietem dyrektyw UE o komunikacji elektronicznej. Założenia polityki Prezesa URTiP przekładają się na konkretne działania. Do najważniejszych dokonań w 2003 r. należały m.in.: W dziedzinie rynku usług telekomunikacyjnych - Ustalenie znaczącej pozycja rynkowa operatorów telefonii komórkowej - Prezes URTiP, Witold Graboś, w porozumieniu z Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Cezarym Banasińskim, w dniu 31 grudnia 2003 r., w drodze decyzji ustalił, że na krajowym rynku połączeń międzyoperatorskich operatorzy telefonii komórkowej PTK Centertel Sp. z o.o., Polska Telefonia Cyfrowa Sp. z o.o. oraz Polkomtel S.A. są operatorami o znaczącej pozycji rynkowej. Tym samym na operatorów sieci GSM zostały nałożone nowe obowiązki w zakresie odrębnej kalkulacji kosztów świadczonych usług interkonektowych. - Utworzenie ogólnokrajowego biura numerów w TP S.A - 30 września 2003 r. Prezes URTiP wydał decyzję zobowiązującą Telekomunikację Polską S.A. (TP S.A.), do świadczenia usługi ogólnokrajowego biura numerów. TP S.A. powinna udostępniać wszystkim użytkownikom publicznych sieci telefonicznych odpowiednie dane w sposób rzetelny, po przystępnej cenie, bez ograniczeń dotyczących stref numeracyjnych i zgodnie z zasadami niedyskryminacji. Usługa powinna być dostępna przez 24 godziny przez 7 dni w tygodniu. TP S.A. nie może też ograniczać ilości danych udostępnianych użytkownikom w trakcie jednego połączenia telefonicznego i ma obowiązek regularnie, nie rzadziej niż raz w roku, aktualizować gromadzone przez siebie dane. - Przeprowadzenie kontroli świadczenia usług 0-700 w sieci TP S.A. w związku ze skargami abonentów, korzystających z sieci Internet za pomocą modemów, dotyczącymi połączeń z numerami 0-700 URTiP przeprowadził na przełomie maja i czerwca 2003 r. kontrolę świadczenia usług przez TP S.A. Analiza umów zawartych przez TP S.A. z wytwórcami treści audioteksowych jednoznacznie wskazuje, że podmiotem świadczącym te usługi w stosunku do abonentów i ponoszącym wobec nich odpowiedzialność jest TP S.A. Kontrola wykazała, że TP S.A. we własnym imieniu i na własny rachunek udostępnia treści swoim abonentom w drodze wysokopłatnych połączeń, które są realizowane za pomocą tzw. dialerów oraz aktywnych elementów stron internetowych. Ponadto TP 5
S.A. nie zawsze przestrzegała terminu udzielania odpowiedzi na reklamację, określonego w rozporządzeniu Ministra Gospodarki. Wobec powyższego, w celu, zabezpieczenia abonentów Prezes URTiP wystąpił do Ministra Infrastruktury, aby uwzględnić uprawnienia abonenta do żądania nieodpłatnego zablokowania usługi połączeń do numerów 0-700 w projekcie rozporządzenia w sprawie katalogu usług powszechnych oraz szczegółowych wymagań dotyczących świadczenia usług powszechnych. W dziedzinie rynku usług pocztowych - Spotkanie z operatorami pocztowymi - Prezes URTiP Witold Graboś w grudniu 2003 r. spotkał się z przedstawicielami wszystkich operatorów pocztowych działających na krajowym rynku. Celem spotkania było: zacieśnienie współpracy nad nowelizacją Prawa pocztowego, przedstawienie głównych zmian bezpośrednio odnoszących się do pracy operatorów, przeprowadzenie dyskusji nad nowymi obowiązkami nałożonymi na firmy kurierskie. Przewodniczący Rady Usług Pocztowych Stanisław Popiołek zaproponował rozszerzenie Rady o nowych członków wywodzących się ze środowiska prywatnych operatorów pocztowych. W dziedzinie radiokomunikacji i radiodyfuzji - Działania w zakresie systemów radiowego dostępu abonenckiego - w lipcu 2003 r. rozpoczęły się prace nad zagospodarowaniem częstotliwości z przeznaczeniem na bezprzewodowy dostęp abonencki w stacjonarnych sieciach telekomunikacyjnych. Prezes URTiP nie ograniczył rodzaju technologii i systemów, które mogą być wykorzystane w zarezerwowanych zakresach częstotliwości. We wrześniu zostało dodatkowo ogłoszone zaproszenie do składania wniosków o rezerwację częstotliwości lub o prawo do wykorzystania częstotliwości z przeznaczeniem na cyfrowy system pracujący zgodnie z standardem telekomunikacyjnym TETRA. - Określenie warunków technicznych do emisji naziemnej telewizji cyfrowej - podczas konferencji 28 maja 2003 r., powołany przez Prezesa URTiP Zespół ds. radiodyfuzji cyfrowej, zaprezentował raport na temat warunków technicznych emisji programów i interaktywnych usług naziemnej telewizji cyfrowej DVB-T. Tym samym zostały wygospodarowane niezbędne zasoby częstotliwości i przygotowane warunki techniczne do rozwoju nowych technik i technologii multimedialnych. W konferencji uczestniczyli także przedstawiciele: administracji rządowej, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Rady Telekomunikacji, nadawców telewizyjnych (TVP, Polsat, TVN, Canal+) i radiowych (Polskie Radio), a także przedstawiciele nadawców, operatorów i producentów sprzętu zrzeszeni w Krajowej Izbie Gospodarczej Elektroniki i Telekomunikacji. 6
- Aprobata cyfryzacji radia - od 1 września 2003 r. Polskie Radio S.A. uruchomiło w Warszawie 24- godzinną emisję pilotażową programów radia publicznego w systemie cyfrowym T-DAB Eureka 147. Fakt ten zyskał pełną aprobatę Prezesa URTiP. Stacja nadawcza, zlokalizowana w Pałacu Kultury i Nauki, stanowić będzie pierwsze ogniwo tzw. sieci jednoczęstotliwościowej budowanej wokół Warszawy w Polsce Centralnej. Emisja testowa ma na celu dokonanie pomiarów parametrów technicznych stacji, a także zbadanie wpływu stacji nadawczej radia cyfrowego na innych użytkowników widma częstotliwości, także na sieci kablowe. Do celów emisji wykorzystany został 10 kanał telewizyjny. Strategia regulacyjna zapewnienia stabilnych i klarownych reguł dla wszystkich uczestników rynku telekomunikacyjnego i pocztowego w Polsce, zgodnie z zasadą równej konkurencji i ochrony konsumenta będzie kontynuowana w 2004 r. 7
Rozdział 1. Działania Prezesa URTiP w obszarze rynku telekomunikacyjnego Zasady regulacji rynku telekomunikacyjnego określone zostały w ustawie z dnia 21 lipca 2000 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz.U. Nr 73 poz. 852 z późn. zm.). Główne cele regulacyjne zawarte w ustawie to m.in.: zapewnienie powszechnego dostępu na całym terytorium RP do usług telekomunikacyjnych, ochrona interesów użytkowników telekomunikacji, wspieranie równoprawnej i efektywnej konkurencji w zakresie świadczenia usług telekomunikacyjnych, rozwój infrastruktury. W 2003 r. nastąpiło zintensyfikowanie działań regulacyjnych Prezesa URTiP mających na celu skuteczne przeprowadzenie dalszej liberalizacji rynku telekomunikacyjnego w Polsce. Prace Urzędu koncentrowały się przede wszystkim na uwolnieniu rynku połączeń międzynarodowych oraz rynku połączeń z sieci stacjonarnej do sieci ruchomej (komórkowej). Kolejnym obszarem intensywnych i skutecznych działań było zwiększenie możliwości dostępu do nowoczesnych usług telekomunikacyjnych dzięki wykorzystaniu systemów bezprzewodowego dostępu. 1.1. Narzędzia prawne regulacji rynku Kompetencje regulacyjne Prezesa URTiP określa ustawa Prawo telekomunikacyjne wraz z wydanymi na jej podstawie aktami wykonawczymi. Jednakże niedoskonałość narzędzi regulacyjnych, wynikająca z braku odpowiednich rozporządzeń oraz utrudnienia w procesie dostosowywania ustawy do stale zmieniających się warunków, znacznie utrudnia skuteczną interwencję Prezesa URTiP w najistotniejszych obszarach działalności telekomunikacyjnej. W Urzędzie trwają prace nad stworzeniem mechanizmów, które pozwoliłyby na uzyskanie informacji o kosztach ponoszonych przez operatorów zajmujących znaczącą pozycję rynkową (zwanych dalej operatorami znaczącymi). Ma to szczególne znaczenie z punktu widzenia współpracy międzyoperatorskiej, gdzie wiele usług powinno być świadczonych w oparciu o rzetelnie oszacowane koszty. Przedsięwzięcie jest bardzo złożonym procesem o charakterze pionierskim. Jest to bowiem pierwsza próba obiektywnego ustalenia kosztów operatorów znaczących, co stanowi podstawę harmonijnej współpracy między Telekomunikacją Polską S.A. i operatorami sieci komórkowych a pozostałymi operatorami. Należy tu zaznaczyć, że dopiero w dniu 10 grudnia 2003 r. został wydany akt wykonawczy wypełniający delegację z art. 59 ust. 3 ustawy Pt, który reguluje sposób kalkulacji kosztów, które mogą być stosowane przez operatorów o znaczącej pozycji w zakresie usług telefonicznych świadczonych w stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych. Szybkie wprowadzenie zasad 8
rozliczeń z możliwością weryfikacji, opartych o rzetelnie skalkulowane koszty przyrostowe operatorów znaczących, ma szczególnie istotne znaczenie dla kształtowania prawidłowych relacji między operatorami. Prezes URTiP, jako organ regulacyjny, powinien również dysponować skutecznymi środkami wpływania na kształtowanie wysokości opłat z tytułu wzajemnego korzystania z połączeń sieci telekomunikacyjnych. W związku z trudnościami wynikającymi z braku jednoznacznych uregulowań prawnych, w celu podjęcia działań regulacyjnych w tym obszarze, a zwłaszcza w zakresie wydanych decyzji o połączeniu sieci, Prezes URTiP, w zakresie ustalania opłat w oparciu o metodę porównań, przyjął Stanowisko Prezesa Urzędu Regulacji telekomunikacji w sprawie modelu i stawek rozliczeń międzyoperatorskich z sierpnia 2001 r. Wypracowany w sierpniu 2001 r. model do dnia dzisiejszego stosowany jest w rozstrzygnięciach Prezesach URTiP. Niemniej jednak obowiązująca od 1 października 2003 r. nowelizacja art. 80 ustawy Pt, wprost uprawniła Prezesa URTiP do stosowania benczmarków przy podejmowaniu decyzji w zakresie ustalania opłat z tytułu wzajemnego korzystania z połączeń sieci. Niezwykle istotna była również nowelizacja art. 43 ust. 3 Ustawy, która w sposób niebudzący wątpliwości umożliwia Prezesowi URTiP podjęcie działań zmierzających do uwolnienia konkurencji na rynku połączeń fix to mobile, np. poprzez podjęcie kroków operacyjnych niezbędnych do uruchomienia usług połączeń do sieci ruchomych z użyciem numeru dostępu 10xx. Niemniej jednak z uwagi na wagę problemu jeszcze przed nowelizacją ustawy podjęte zostały działania, zwłaszcza poprzez dokonanie wykładni przepisów Ustawy, które umożliwiły interwencję Regulatora w tym obszarze rynku. W wyniku tych działań w dniu 23 maja 2003 r. została wydana decyzja ustalająca warunki współpracy i rozliczeń pomiędzy Tele 2 Polska sp. z o.o. i Telekomunikacji Polskiej S.A. dla realizacji połączeń do sieci komórkowych z użyciem numeru dostępu Tele 2 Polska sp. z o.o. Nowelizacja art. 43 ust. 3 ustawy Pt, umożliwiła Prezesowi URTiP podjęcie działań zmierzających do wprowadzenia konkurencji na rynku połączeń z sieci stacjonarnej do sieci ruchomej ( fixed to mobile ). W efekcie Prezes URTiP podjął prace niezbędne do uruchomienia usług połączeń do sieci ruchomych z użyciem numeru dostępu NDS=10xx do sieci alternatywnych operatorów. 1.2. Ocena rynku usług telekomunikacyjnych w Polsce 1.2.1. Rynek usług telefonii stacjonarnej Dominującym segmentem na rynku usług telekomunikacyjnych w Polsce jest rynek telefonii stacjonarnej. Telekomunikacja Polska S.A., jako operator dominujący, jest największym operatorem telekomunikacyjnym wśród operatorów tego rodzaju z krajów przystępujących do Unii. Pozostaje ona dominującym operatorem na rynku telefonii stacjonarnej z 11 mln 127 tys. abonentów, co przekłada się na ponad 90,30% udział w rynku połączeń lokalnych, 86,1% udziału w rynku połączeń 9
międzystrefowych, 90% udziału w rynku połączeń międzynarodowych (dane TP S.A., stan na 30.12.2003 r.). Zezwolenia na eksploatację sieci stacjonarnej ma 89 operatorów (stan na 30.12. 2003 r.), 27 z nich ma uprawnienia do świadczenia usług osiąganych poprzez wybór numeru dostępu do sieci (NDS), jednak z powodu braku efektywnej regulacji niewielu z nich podpisało umowy o połączeniu sieci z siecią TP S.A., a jeszcze mniej je wdrożyło. Wskaźnik penetracji rynku telefonii stacjonarnej (ok. 34% penetracja wg stanu na 30 czerwca 2003 r.) jest podobny do występujących na zliberalizowanych rynkach krajów kandydujących do UE. Linie stacjonarne na 100 mieszkańców w krajach przystępujących do UE 80 60 40 20 0 CY CZ EE HU LV LT MT PL SK SI Źródło: Monitoring of EU Candidate Countries, grudzień 2003 (stan na 30.06.2003). Liczba linii telefonicznych przypadających na 100 mieszkańców wynosi w Polsce 34,7 wobec średniej krajów Unii Europejskiej wynoszącej 60. Struktura polskiego rynku telekomunikacyjnego wynika przede wszystkim z pozycji zajmowanej przez Telekomunikację Polską. Pomimo formalnej konkurencji, TP S.A. wciąż obsługuje około 90% działających linii stacjonarnych. 1.2.2. Rynek połączeń lokalnych Częściowa liberalizacja lokalnego rynku telekomunikacyjnego w latach 90. doprowadziła do powstania ponad 50 małych operatorów alternatywnych, którzy zbudowali swoje sieci lokalne. Pozyskali oni do końca 2003 r. ponad 1 mln abonentów (10% rynku telefonii stacjonarnej). Zgodnie ze zmianami w prawie telekomunikacyjnym, które weszły w życie z dniem 1 października 2003 r., operator o znaczącej pozycji na rynku telefonii stacjonarnej, jest zobligowany do udostępnienia (w oparciu o kalkulację kosztów) lokalnych pętli abonenckich innym operatorom w celu ograniczenia cen usług telefonicznych i internetowych. Zapis ten będzie wsparty innymi przepisami prawa niższej rangi (rozpoczynając między innymi od wymogu powstania ramowych ofert połączeń sieci). Stanowi to istotny przełom w stosunku do wcześniejszej sytuacji, kiedy to TP S.A. nie miała obowiązku udostępniania pętli abonenckich innym operatorom. 10
Udział w rynku połączeń lokalnych (linie dostępu) TP 90,3% Dialog 3,2% Netia 2,9% Elektrim 0,7% Pozostali 2,9% Źródło: dane TP S.A., grudzień 2003 1.2.3. Rynek połączeń międzystrefowych Od 1 stycznia 2001 r. ustawa Prawo telekomunikacyjne zezwoliła na świadczenie usług międzystrefowych przez konkurentów TP S.A. W związku z tym do końca 2003 r. udział TP S.A. w obsłudze połączeń międzystrefowych zmniejszył się do 86,1%. Według danych na koniec grudnia 2003 r. największy udział wśród operatorów alternatywnych mają: Tele2 (4,5%), Netia (3,6%), Energis (3,4%), NOM (2,4%). Udział w rynku DLD (rozmowy) NOM Netia 2,4% 3,6% Energis 3,4% TP 86,1% Tele 2 4,5% Źródło: dane TP S.A., grudzień 2003 11
1.2.4. Rynek połączeń międzynarodowych W styczniu 2003 r. nastąpiła liberalizacja połączeń międzynarodowych. Do końca 2003 r. konkurenci przejęli około 10 % połączeń inicjowanych do tej pory w sieciach TP S.A. Mamy więc możliwość korzystania z niezależnych operatorów międzynarodowych. Na razie jest ich sześciu: Energis (1,8% udział), Tele2 (6,6 % udział), Dialog, Długie Rozmowy, Netia1, NOM. Abonent, aby mógł w pełni skorzystać z oferty operatorów alternatywnych, musi być podłączony do nowoczesnej centrali cyfrowej. W IV kwartale 2003 r. do takich central było podłączonych ponad 9,5 mln abonentów, jednak blisko 930 tys. musi czekać na wymianę posiadanych przez TP S.A. central. Zgodnie z zapisami rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 5 września 2002 r. w sprawie planu numeracji krajowej dla publicznych sieci telefonicznych, wymiana central analogowych na centrale cyfrowe ma być zakończona do 31 grudnia 2005 r. Udział w rynku ILD (rozmowy) Energis 1,8% Tele 2 6,6% TP 90,0% Pozostali 1,6% Źródło: dane TP S.A., grudzień 2003 1.2.5. Rynek połączeń z sieci stacjonarnych do komórkowych Efekty uwolnienia od października 2003 r., połączeń z sieci stacjonarnych do komórkowych (fixed-to-mobile) są jak na razie niewielkie. Niezależni operatorzy mieli w grudniu 2003 r. 1,1 % rynku. W telefonii stacjonarnej widać spowolnienie przyrostu abonentów, utrzymuje się on na poziomie 12,3 mln abonentów (grudzień 2003 r., dane GUS). Abonenci telefonii stacjonarnej w Polsce w latach 2000-2003: 12
12 500 12 300 12 000 11 500 11 475 11 821 11 000 10 841 10 500 10 000 2000 2001 2002 2003 Źródło: dane GUS Obecnie nie należy się spodziewać większej dynamiki wzrostu telefonii stacjonarnej gdyż spowodowane jest to głównie ucieczką klientów na rynek usług telefonii komórkowej. 1.2.6. Rynek usług telefonii komórkowej Penetracja na rynku usług telefonii komórkowej od kilku lat zaczęła wzrastać dynamicznie i na koniec 2003 r. wyniosła 45,5%. Wszyscy trzej operatorzy posiadają licencje GSM/DCS, jak również licencje UMTS. Termin rozpoczęcia świadczenia usług 3G został przesunięty najpierw do stycznia 2005 r., a następnie do stycznia 2006 r. Użytkownicy operatorów telefonii komórkowej (udział procentowy w rynku) - XII 2003 PTC 35,7% PTK Centertel 32,7% Polkomtel 31,6% Łączna liczba abonentów telefonii komórkowej (wg danych GUS) na koniec 2003 r. wynosiła 17,4 mln, czyli o 25,2 % więcej niż rok wcześniej z tego około 49% stanowili abonenci pre-paid. W 2003 r. przybyło więc 3,5 mln klientów sieci komórkowych tj. o 10% mniej niż rok wcześniej. Liderem rynku jest w tej chwili Polska Telefonia Cyfrowa, która pod koniec 2003 r. zanotowała wzrost liczby klientów do 6,2 mln. 13
7,00 Liczba użytkowników telefonii komórkowej w milionach użytkowników 6,00 5,00 4,00 3,00 2,31 2,96 2,24 3,32 2,72 3,17 pre-paid post-paid 2,00 1,00 0,00 2,24 2,52 2,63 2,88 2002 Polkomtel 2002 PTC 1,74 2002 Centertel 2,53 Ceny rozmów z telefonów komórkowych są w naszym kraju stosunkowo wysokie, i to zarówno w ujęciu nominalnym jak i w ujęciu siły nabywczej. Wynika to z niemal równego podziału rynku przez trzech operatorów telefonii komórkowej i brakiem presji konkurencji. Konkurencje taką mieli stworzyć operatorzy wirtualni. Do końca 2003 r. zostało wydanych 19 zezwoleń dla operatorów wirtualnych (MVNO-Mobile Virtual Network Operators) ale żaden z operatorów nie rozpoczął jeszcze działalności. Operatorzy GSM przy słabej penetracji rynku nie są przychylni dopuszczeniu do gry kolejnych konkurentów, z drugiej strony rozważają taką możliwość o ile będzie ona gwarantowała dobry interes dla zainteresowanych stron. Przychody operatorów telefonii komórkowej (udział procentowy w rynku) - 2003r. PTC 36,6% PTK Centertel 29,6% Polkomtel 33,8% Prezes URTiP oczekuje, że telefonia komórkowa nadal będzie głównym obszarem wzrostu telekomunikacji w Polsce. Jednak niezbędnym warunkiem dalszego wzrostu rynku pozostaje obniżenie cen usług. 14
1.2.7. Rynek usług internetowych Zgodnie z opublikowanym 16 grudnia 2003 r. czwartym Raportem monitorującym kraje kandydujące do Unii Europejskiej, wykonanym przez firmę IBM na zlecenie Komisji Europejskiej, penetracja użytkowników polskiego Internetu sięga 23%. Na tle innych krajów przystępujących do Unii nie jest to wynik najlepszy. Szacuje się, że ok. 40% wszystkich internautów w Polsce łączy się z siecią przez modem. Tylko 13% gospodarstw domowych posiada dostęp do Internetu, w większości jest to dostęp wdzwaniany (dial-up). W porównaniu do średniej europejskiej wynoszącej ok. 45% Polska ma duże zaległości. Ceny dostępu w Polsce przekraczają najwyższe ceny unijne, szczególnie dostępu szerokopasmowego. Ze światowego ranking sporządzonego przez ITU wynika, że dostęp do szerokopasmowego Internetu ma w Polsce 0,03 osoby na 100 mieszkańców co daje 63 miejsce na świecie, jednak należy zwrócić uwagę, że szerokopasmowy dostęp do Internetu jest jednym z najszybciej rozwijających się działów telekomunikacji. Barierą rozwoju tej usługi jest jednak jej wysoka cena oraz liczba komputerów w gospodarstwach domowych. Dane mówią, że w Polsce w 2003 r. przypadało 12,5 komputerów na 100 mieszkańców. Tak więc jedynie co czwarte gospodarstwo domowe posiada komputer, przy czym często jest on przestarzały technologicznie uniemożliwiając tym samym połączenia z Internetem. Obecnie szacuje się, że szerokopasmowy dostęp do Internetu za pośrednictwem wszystkich dostępnych platform (wliczając w to użytkowników SDI) posiada 461 tys. użytkowników (tzn. ok. 1,2 % ludności Polski posiada dostęp do szybkiego Internetu), z czego 1/3 to klienci telewizji kablowych. Sieć CTV Aster działająca w Warszawie miała ok.. 40 tys. klientów szybkiego Internetu. Największa polska sieć CTV UPC ma ok. 30 tys. klientów usługi Chello, a Multimedia Polska, która imponuje dynamiką wzrostu, ma ok. 35 tys. klientów. Szerokopasmowy dostęp do Internetu oferują również operatorzy telekomunikacyjni. Największym dostawcą jest TP S.A., która w końcu 2002 r. miała 13 tys. abonentów usługi Neostrada Plus, a w 2003 r. miała podpisane umowy z 134 tys. klientów korzystających z technologii DSL oraz 44 tys. klientów testujących tę usługę. W 2003 r. przychody TP S.A. ze sprzedaży szybkiego dostępu do Internetu wynosiły 289 mln tj. o 72% więcej niż w 2002 r. W czwartym kwartale 2003 r. usługi takie świadczone w technologii DSL stanowiły 11% jej przychodów z transmisji danych. Kolejnym operatorem telefonii stacjonarnej, który umożliwia swoim klientom korzystanie z technologii DSL jest Telefonia Dialog, która wprowadziła tę usługę w listopadzie 2003 r. Także Netia i Pilicka Telefonia planują uruchomienie szybkiego Internetu w technologii DSL. 15
1.3. Działania liberalizujące rynek telekomunikacyjny i wspierające rozwój konkurencji Operatorzy komórkowi zainteresowani pozyskaniem klienta, poprzez atrakcyjne promocje cenowe za korzystanie z połączeń telefonicznych czy też innych usług, pozyskali więcej abonentów i użytkowników niż operatorzy sieci stacjonarnych. Stało się tak pomimo, że od 2001 r. zwiększyła się ilość operatorów z 55 do 89 na koniec 2003 r., posiadających zezwolenia telekomunikacyjne uprawniające do prowadzenia działalności w publicznej stacjonarnej sieci telefonicznej. Wzrost zainteresowania usługami telefonii komórkowej powoduje zmniejszenie korzystania z usług telefonii stacjonarnej. Obok potrzeby oferowania coraz atrakcyjniejszych warunków za korzystanie z własnych usług, ważnym aspektem dla operatorów stacjonarnych jest kwestia ustalenia warunków współpracy z operatorami sieci komórkowych zwłaszcza za zakańczanie ruchu w sieci tych operatorów. Według wstępnych danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) liczba abonentów i użytkowników telefonów stacjonarnych wynosiła szacunkowo w końcu 2003 r. ok. 12,3 mln, natomiast w segmencie telefonii ruchomej w 2003 r. liczba abonentów i użytkowników w końcu tego roku wynosiła ok. 17,4 mln (dane GUS-publikacja w Rzeczpospolitej z dnia 31 stycznia 2004 r.). Powyższe dane wskazują, że rynek telefonii ruchomej w Polsce należy do najdynamiczniej rozwijających się sektorów gospodarki. 1.3.1. Uprawnienia do wykonywania działalności telekomunikacyjnej Podstawowym celem działania Prezesa URTiP jest wspieranie równoprawnej i efektywnej konkurencji w zakresie świadczenia usług telekomunikacyjnych, co w konsekwencji powinno prowadzić do zapewnienia powszechnego dostępu do usług telekomunikacyjnych. Jednym z instrumentów służących realizacji powyższego celu jest umożliwianie podmiotom nabycia uprawnień do prowadzenia działalności telekomunikacyjnej. Niezależnie od możliwości rynkowych Prezes URTiP konsekwentnie realizował liberalną politykę dopuszczenia nowych operatorów na polski rynek usług telefonicznych, bez formalnych utrudnień i administracyjnych barier w atmosferze pełnego przyzwolenia na rzeczywisty rozwój konkurencji. Nabycie uprawnień, w zależności od przedmiotu działalności telekomunikacyjnej, następuje w drodze wydania przez Prezesa URTiP zezwolenia telekomunikacyjnego lub bardzo uproszczonego proceduralnie przyjęcia zgłoszenia działalności telekomunikacyjnej w przypadku gdy brak przesłanek dla zgłoszenia sprzeciwu. Działania informacyjne Prezesa URTiP skierowane do podmiotów zamierzających dokonać zgłoszenia działalności telekomunikacyjnej ułatwiły im nabywanie uprawnień na tej podstawie, co w konsekwencji stworzyło im możliwość wejścia na rynek z ofertą usług. 16
W tym względzie istnieją jednak bariery utrudniające faktyczne wejście na rynek nowych operatorów, w postaci m.in. znacznych kosztów budowy infrastruktury telekomunikacyjnej oraz często braku możliwości jej zainstalowania na określonej nieruchomości. Przedsiębiorca prowadzący działalność telekomunikacyjną na podstawie zgłoszenia polegającą na eksploatacji sieci publicznej lub świadczeniu usług w sieci publicznej ma status operatora nie zaś operatora publicznego tj. prowadzącego działalność na podstawie zezwolenia telekomunikacyjnego. Zgodnie z art. 97 ustawy Prawo telekomunikacyjne obowiązek udostępnienia nieruchomości, na warunkach określonych w ustawie, spoczywa na jej właścicielu lub użytkowniku wieczystym jedynie w stosunku do operatorów publicznych, tj. działających na podstawie zezwolenia nie zaś zgłoszenia działalności telekomunikacyjnej. Postanowienia Przepisy Ustawy nie ograniczają kompetencji Prezesa URTiP w liczbie wydawanych zezwoleń telekomunikacyjnych. Jednak wejście na rynek większej liczby nowych operatorów, w szczególności operatorów wirtualnych sieci ruchomych (MVNO Mobile Virtual Network Operator), którzy nie dysponują swoimi pasmami częstotliwości, spotyka się w dalszym ciągu z brakiem akceptacji operatorów sieci mobilnych, istniejących od wielu lat na rynku telekomunikacyjnym. Wynika on z dużych nakładów poniesionych w budowę infrastruktury, opłat koncesyjnych oraz walki o abonenta. Z czasem jednak sytuacja ta powinna się ustabilizować, szczególnie w warunkach nasycenia rynku telefonii mobilnej oraz przygotowania przez MVNO ofert niszowych. Prowadzenie spraw związanych z wydawaniem, odmową, zmianą i cofaniem zezwoleń telekomunikacyjnych na eksploatację publicznych sieci telefonicznych należy do zadań bieżących Prezesa URTiP. W wyniku prowadzonych postępowań w okresie od dnia 1 stycznia 2003 r. do 31 grudnia 2003 r. zostały podpisane przez Prezesa URTiP 24 zezwolenia na eksploatację publicznych sieci telefonicznych, w tym 12 zezwoleń na eksploatację ruchomych publicznych sieci telefonicznych MVNO Mobile Virtual Network Operator (Wirtualny Operator Sieci Ruchomej). W 8 wydanych zezwoleniach został równocześnie, na wniosek podmiotu, przydzielony numer dostępu do sieci NDS, umożliwiający realizację połączeń krajowych i międzynarodowych. W okresie sprawozdawczym Prezes URTiP wydał łącznie 98 decyzji dotyczących zezwoleń telekomunikacyjnych, w tym 39 decyzji zmieniających zezwolenia. Decyzje wydane w pozostałych postępowaniach dotyczyły głównie odmowy zmiany zezwolenia, odmowy przejścia uprawnień wynikających z zezwolenia na inny podmiot lub umorzenia postępowania. Prowadzenie spraw z zakresu przyjmowania zgłoszeń działalności telekomunikacyjnej, jako zadanie bieżące, realizowane jest stosowanie do liczby zgłoszeń wpływających do Urzędu. Do kompetencji Prezesa URTiP w tym względzie należy wydawanie decyzji sprzeciwu w przedmiocie zgłoszenia wobec podjęcia przez podmiot zgłaszanej działalności telekomunikacyjnej oraz prowadzenie postępowań wniosków o ponowne rozpatrzenie spraw zakończonych wydaniem decyzji zawierającej sprzeciw. 17
URTiP prowadzi również zbiorczy rejestr zgłoszeń działalności telekomunikacyjnej. Do dnia 2 czerwca 2003 r. ww. zgłoszenia rozpatrywane były w Centrali URTiP lub w Oddziałach Okręgowych URTiP przy obligatoryjnej konsultacji z Centralą URTiP. Aktualnie w zakresie spraw zgłoszeń działalności telekomunikacyjnej, które wpływają do Oddziałów Okręgowych URTiP, w Centrali URTiP rozpatrywane są wnioski o ponowne rozpatrzenie spraw zakończonych wydaniem decyzji w sprawie sprzeciwu wobec podjęcia zgłoszonej działalności. W 2003 r. w Centrali Urzędu rozpatrzono 394 zgłoszenia działalności telekomunikacyjnej, natomiast w Oddziałach Okręgowych URTiP 598 zgłoszeń. Do 141 zgłoszeń, jakie wpłynęły do Centrali URTiP, Prezes URTiP zgłosił sprzeciw wobec podjęcia przez podmiot zgłaszanej działalności telekomunikacyjnej, głównie ze względu na naruszenie art. 3 ust. 3 ustawy Prawo telekomunikacyjne, tj. na nie zachowanie terminu dokonania zgłoszenia przed planowanym terminem rozpoczęcia działalności oraz ze względu na niekompletność zgłoszenia dokonanego na podstawie art. 14 ust. 1 ustawy Prawo telekomunikacyjne. W celu ułatwienia procedury uzyskiwania uprawnień oraz uniknięcia niepotrzebnych błędów, Prezes URTiP w intencji uproszczenia i ułatwienia procedur podjął skuteczne działania informacyjne skierowane do podmiotów dokonujących zgłoszenia poprzez zamieszczenie informacji na stronach internetowych Urzędu www.urtip.gov.pl oraz w Biuletynie Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty, a także za pośrednictwem Oddziałów Okręgowych, co w znacznym stopniu zwiększyło liczbę prawidłowo dokonanych zgłoszeń. Z dniem 1 października 2003 r., tj. z wejściem w życie ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o zmianie ustawy Prawo telekomunikacyjne oraz zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 113 poz. 1070), niekompletność zgłoszenia nie stanowi obligatoryjnej podstawy do zgłoszenia sprzeciwu przez Prezesa URTiP. 1.3.2. Usługa powszechna Zgodnie z postanowieniami ustawy Prawo telekomunikacyjne do głównych celów regulacji rynku telekomunikacyjnego należy zapewnienie powszechnego dostępu do usług telekomunikacyjnych na całym terytorium Polski, jak również ochrona interesów użytkowników tych usług. Służy temu podejmowana przez Prezesa URTiP prewencyjna kontrola w szczególności takich dokumentów, jak: projekty cenników usług powszechnych (i ich zmiany), projekty regulaminu wykonywania usług powszechnych (i jego zmiany), wzory umów o świadczenie usług powszechnych (i ich zmiany). Obowiązek przedkładania ww. dokumentów do oceny Prezesowi URTiP, stosownie do postanowień art. 58 ust. 1 i art. 60 ust. 1 ustawy, spoczywa wyłącznie na operatorze obowiązanym do świadczenia usług powszechnych. Takim operatorem, zgodnie z zapisem art. 49 ust. 1 Ustawy, jest operator publiczny o znaczącej pozycji rynkowej w zakresie świadczenia usług telefonicznych w stacjonarnych publicznych sieciach telefonicznych na obszarze województwa. 18
Podstawowym wymogiem Prawa telekomunikacyjnego w zakresie usług powszechnych jest zapewnienie każdemu użytkownikowi zgłaszającemu zapotrzebowanie na tego rodzaju usługi dostępu do nich z zachowaniem wymaganej jakości i po przystępnych cenach na obszarze całego kraju. Kwestia dostępności usług powszechnych interpretowana jest w dwóch aspektach: jako zagwarantowanie fizycznego dostępu użytkownikom do usług oraz ukształtowanie cen usług w taki sposób, by nie stanowiły one bariery dostępu. Do czasu rozwinięcia na polskim rynku telekomunikacyjnym konkurencji, która sprzyjać będzie takiemu ukształtowaniu cen usług, które będą ekonomicznie uzasadnione, konieczna jest ingerencja Regulatora w swobodę ustalania cen przez operatorów. Polityka Prezesa URTiP dla rozwoju rynku usług telekomunikacyjnych i zwiększenia ich dostępności przejawia się m. in. w dokonywanych ocenach projektów cenników usług powszechnych. W okresie od 1 stycznia do 31 grudnia 2003 r. Telekomunikacja Polska S.A., jako operator, na którym ciąży obowiązek świadczenia usług powszechnych, przedłożyła Prezesowi URTiP 37 projektów cenników usług powszechnych lub ich zmian. Do pięciu spośród ww. wniosków Prezes URTiP zgłosił decyzję o sprzeciwie, gdyż były one sprzeczne z przepisami ustawy Prawo telekomunikacyjne, bądź naruszały prawa i interesy użytkowników telekomunikacji. W jednym przypadku wydano decyzję utrzymującą w mocy zaskarżoną przez Spółkę decyzję o sprzeciwie Prezesa URTiP, a w dwóch kolejnych zostało umorzone postępowanie w sprawie. W pozostałych dwudziestu siedmiu przypadkach Prezes URTiP uznał, że przedłożone propozycje były korzystne dla abonentów, dotyczyły one m.in. dodatkowych opcji do wyboru, umożliwiających abonentom dostosowywanie planów taryfowych do ich indywidualnych potrzeb, w związku z czym projekty tych cenników zostały zaakceptowane i TP S.A. mogła wprowadzić je w życie. 1.3.3. Analiza cen usług powszechnych w 2003 r. Polska znajduje się w czołówce krajów o najwyższych cenach usług telekomunikacyjnych. Z przeprowadzonego w krajach OECD porównania jasno wynika, że ceny usług telekomunikacyjnych w naszym kraju są znacząco wyższe od średniej (w szczególności dla połączeń międzymiastowych i międzynarodowych). 19
Wykres 1. Koszt koszyka domowego, USD PPP, listopad 2003 Koszyk domowy 1200.0 1000.0 800.0 600.0 400.0 200.0 0.0 Korea Szwecja Islandia Dania Wielka Brytania Szwajcaria Japonia Luksemburg Austria Norwegia Kanada Irlandia Finlandia Holandia Włochy Francja Niemcy Hiszpania Belgia Grecja Meksyk USA Nowa Zelandia Australia Turcja Czechy Portugalia Węgry Polska Słowacja W powyższym zestawieniu (wykres 1) uwzględniono Pakiet Standardowy TP S.A. oraz zastosowano koszykową metodę porównań. Struktura usług nabywanych przez hipotetycznego konsumenta w telefonii stacjonarnej przedstawiała się następująco: połączenia krajowe do telefonów stacjonarnych, połączenia do sieci komórkowych, połączenia z Internetem, połączenia międzynarodowe, a także usługa instalacji nowej linii oraz usługa dostępu do sieci telekomunikacyjnej. Natomiast poniższa tabela pokazuje jak w rankingu zmieniała się pozycja Polski pomiędzy lutym 2002 r. a listopadem 2003 r. Tabela 1. Zmiany pozycji Polski w czterech kwartałach 2003 r. i pierwszym 2002 r. Pozycja Polski w rankingu krajów (1- najdroższy) Kategoria kosztu Luty 2002 Luty 2003 Maj 2003 Sierpień 2003 Listopad 2003 Koszyk domowy 1 3 3 3 3 Koszyk biznesowy 3 3 4 4 4 Koszt stały 13 7 8 7 8 Połączenia krajowe 4 2 3 4 3 Połączenia do komórek 2 2 2 3 4 Połączenia z Internetem 2 1 3 2 2 Połączenia międzynarodowe 3 5 5 5 5 20