Lekcja 39. Temat: Klasyfikowanie przedsiębiorstw Temat w podręczniku: Klasyfikacja przedsiębiorstw Podmiotem gospodarczym jest każdy, niezależnie od jego formy organizacyjnej, aktywny uczestnik procesów gospodarczych, którego decyzje i działania wywołują skutki ekonomiczne. Podmiotami gospodarczymi mogą być osoby fizyczne, przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie oraz spółki osobowe bądź kapitałowe. Celem istnienia podmiotów gospodarczych jest prowadzenie działalność gospodarczej. Zamiast podmiot gospodarczy często używa się pojęć: przedsiębiorstwo, firma lub zakład. Mają one jednak odmienne znaczenia. Przedsiębiorstwo jest to wyodrębniona pod względem ekonomicznym, prawnym i organizacyjnym jednostka gospodarcza, która samodzielnie i na własne ryzyko prowadzi działalność w celu osiągnięcia zysku. Wyodrębnienie ekonomiczne oznacza, że podmiot gospodarczy posiada swój odrębny majątek, którym może swobodnie dysponować w celach gospodarczych. Wyodrębnienie prawne polega na tym, że podmiot gospodarczy może dokonywać działań prawnych (np. zawierać umowy). Istotna jest też odrębność organizacyjna przedsiębiorstwa, oznaczająca że przedsiębiorstwo stanowi jednostkę organizacyjną samodzielną, o ukształtowanej wewnętrznej jedności, jednolitej strukturze organizacyjnej i jednolitym systemie kierowania. Firma jest to nazwa spółki prawa handlowego (w języku potocznym używa się tego słowa w znaczeniu całego przedsiębiorstwa). Zakład jest to wyodrębniona część przedsiębiorstwa. Częścią taką może być np. zakład usługowy, sklep czy hurtownia. Wynika z tego, że przedsiębiorstwo może być jedno lub wielozakładowe. Dla zrozumienia zagadnień związanych z podmiotami gospodarczymi ważne jest rozumienie takich pojęć jak: osoba fizyczna i osoba prawna. Osobą fizyczną jest każdy człowiek, natomiast osobą prawną jest jednostka organizacyjna (nie człowiek), która samodzielnie dysponuje swoim majątkiem i ponosi pełną odpowiedzialność majątkową za swoje zobowiązania. Ze względu na formę własności rozróżniamy: przedsiębiorstwa państwowe ( publiczna), przedsiębiorstwa komunalne ( publiczna), przedsiębiorstwa prywatne ( prywatna), spółdzielnie ( prywatna). Klasyfikacja form własności prywatna osób fizycznych sektor prywatny prywatna osób prawnych zagraniczna Forma własności mieszana mieszana sektor publiczny komunalna państwowa Ze względu na formę organizacyjno-prawną przedsiębiorstw można wyróżnić: przedsiębiorstwa indywidualne (przedsiębiorstwa jednoosobowego właściciela), przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie, spółki. 1
Przedsiębiorstwo indywidualne nie ma osobowości prawnej. Jest firmą osobową, co oznacza, że w nazwie musi zawierać imię i nazwisko właściciela. Właściciel jest osobą całkowicie odpowiedzialną za sprawy wewnętrzne i zewnętrzne przedsiębiorstwa. Obowiązuje tu zasada pełnej osobistej odpowiedzialności cywilnej. Oznacza to, że właściciel ponosi wszelkie skutki swojej działalności. Zaletą działalności na własny rachunek jest duża swoboda działania, prosta procedura założenia firmy oraz niskie koszty związane z jej założeniem. Coraz ważniejszą kategorią są samozatrudnieni. Są to osoby fizyczne podejmujące działalność gospodarczą na własny rachunek i na własne ryzyko. W Polsce termin samozatrudnienie odnosi się do osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, bez zatrudniania pracowników. Przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym, samorządnym i samofinansującym się podmiotem gospodarczym posiadającym osobowość prawną. Majątek przedsiębiorstwa państwowego stanowi mienie ogólnonarodowe, którym zarządza przedsiębiorstwo. Spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą. Spółdzielnia może na rzecz swoich członków i ich środowiska prowadzić działalność społeczną i oświatowo-kulturalną. jest to umowny związek co najmniej dwóch osób, które działają w celu realizacji wspólnych przedsięwzięć gospodarczych dzięki kapitałowi wniesionemu w formie pieniężnej lub niepieniężnej (aport). Jest to rodzaj działalności osób fizycznych lub prawnych oparty na umowie albo statucie, a mający zazwyczaj na celu prowadzenie działalności gospodarczej. Głównym celem ich działalności jest zysk. Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz podmiot, nie posiadający osobowości prawnej, który we własnym imieniu podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Mikro jest to, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych: zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz osiągnął roczny obrót (przychód) netto nie przekraczający równowartości w złotych 2 mln euro lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych 2 lat nie przekraczający równowartości w złotych 2 mln euro. Mały jest to, który w poprzednim roku obrotowym: zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz osiągnął przychód netto nie przekraczający równowartości w złotych 10 milionów euro lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła równowartości w złotych 10 milionów euro. Średni jest to, nie będący małym przedsiębiorcą, który w poprzednim roku obrotowym: zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz osiągnął przychód netto nie przekraczający równowartości w złotych 50 milionów euro lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła równowartości w złotych 43 milionów euro. Duży jest to inny niż wyżej wymienieni. 2
Najpopularniejsze są trzy formy działania w spółkach: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka jawna oraz spółka cywilna. Te formy są najbardziej wskazane dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą. Przy wyborze formy prawnej spółki, którą mają zawiązać osoby rozpoczynające działalność są: możliwy do przyjęcia sposób opodatkowania, metoda prowadzenia rachunkowości. Trzeba bowiem pamiętać, że zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości nie tylko osoby fizyczne, ale i spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie nie muszą prowadzić pełnej rachunkowości do czasu osiągnięcia obrotów sięgających 1,2 mln euro. Klasyfikacja spółek prawa cywilnego cywilna s. c. jawna sp. j. partnerska sp. p. komandytowa sp. k. Spółki osobowe Spółki praw handlowego komandytowo-akcyjna S.K.A. z ograniczoną odpowiedzialnością sp. z o. o. Spółki kapitałowe akcyjna S. A. Porównanie spółek osobowych i kapitałowych Spółki osobowe nie mają osobowości prawnej majątek jest współwłasnością wspólników wysokość wniesionych udziałów jest dowolna, zależy od wspólników sprawy spółki prowadzą bezpośrednio wspólnicy odpowiedzialność za zobowiązania ponoszą wspólnicy stały skład wspólników Spółki kapitałowe mają osobowość prawną majątek jest własnością spółki minimalna wysokość kapitału jest określona przepisami sprawy spółki prowadzą określone organy odpowiedzialność wobec wierzycieli ponosi spółka skład osobowy jest płynny (akcje są zbywalne) Zalety i wady wybranych form prawnych przedsiębiorstw Zalety Wady Indywidualna działalność gospodarcza Niskie koszty założenia i prowadzenia Za zobowiązania działalności. odpowiada całym swoim majątkiem. Krótki czas i stosunkowa prostota Forma przewidziana raczej dla w założeniu i likwidacji firmy. działalności o niewielkich rozmiarach. W zależności od działalności możliwe Konieczność opłacania składek ZUS bez wszystkie formy opodatkowania. względu na dochody. Każdy ze wspólników ma wpływ na podejmowanie decyzji, prowadzenie i reprezentowanie spółki. Duża swoboda w formułowaniu treści umowy spółki. Możliwe są wszystkie formy opodatkowania. cywilna Wspólnicy odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki. Forma przewidziana raczej dla działalności o niewielkich rozmiarach. Każdy ze wspólników musi indywidualnie przeprowadzić procedurę rejestracyjną działalności gospodarczej. 3
Każdy ze wspólników ma prawo do reprezentowania spółki, jednak w umowie można pozbawić wspólnika tego prawa. Duża dowolność w formułowaniu treści umowy spółki. Nie ma wymagań co do minimalnej wysokości kapitału. Ograniczenie odpowiedzialności za zobowiązania powstałe w wykonywaniu działalności przez innych partnerów. Nie ma wymagań co do minimalnej wysokości kapitału. Komandytariusze ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki tylko do wysokości sumy komandytowej. Komandytariusze mogą działać w imieniu spółki wyłącznie jako jej pełnomocnicy. Nie ma wymagań co do minimalnej wysokości sumy komandytowej. Akcjonariusz jest wyłączony z odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Możliwość dokapitalizowania spółki poprzez emisję akcji. Komplementariusze mają decydujący wpływ na funkcjonowanie spółki bez konieczności pokrycia ze środków własnych kapitału zakładowego. Wyłączenie odpowiedzialności wspólnika za zobowiązania spółki. Możliwość dokapitalizowania spółki poprzez pozyskanie nowego wspólnika. Możliwość dokapitalizowania spółki na rynku kapitałowym poprzez emisję akcji lub obligacji. Wyłączenie odpowiedzialności akcjonariusza za zobowiązania spółki. Łatwość kumulacji kapitału. jawna partnerska komandytowa komandytowo-akcyjna z ograniczoną odpowiedzialnością akcyjna Krzysztof Gergelewicz Wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki solidarnie całym swoim majątkiem. nie posiada osobowości prawnej. Możliwość działalności spółki wyłącznie w zakresie wykonywania wolnego zawodu partnerów. Konieczność sporządzenia statutu w postaci aktu notarialnego. Umowa spółki musi być sporządzona w formie aktu notarialnego. Konieczne jest prowadzenie pełnej księgowości, przez co generowane są wysokie koszty. nie posiada osobowości prawnej. Wymagany wysoki minimalny kapitał Konieczne jest prowadzenie pełnej księgowości, przez co generowane są wysokie koszty. Statut spółki musi być sporządzony w postaci aktu notarialnego. Wymagany wysoki minimalny kapitał Procedura rejestracyjna jest kosztowna. Wymagany wysoki minimalny kapitał Procedura rejestracyjna jest skomplikowana, czasochłonna i kosztowna. Mniejsi udziałowcy nie mają praktycznie wpływu na zarządzanie spółką. 4
Ćwiczenia 1. Zdefiniuj pojęcia: przedsiębiorstwo, osoba fizyczna, osoba prawna, samozatrudniony, spółka,. 2. Wyjaśnij, jakiego przedsiębiorcę sklasyfikujemy jako mikroprzedsiębiorcę. 3. Wyjaśnij, jakiego przedsiębiorcę sklasyfikujemy jako małego przedsiębiorcę. 4. Wyjaśnij, jakiego przedsiębiorcę sklasyfikujemy jako średniego przedsiębiorcę. 5. Wyjaśnij, jakiego przedsiębiorcę sklasyfikujemy jako dużego przedsiębiorcą. 6. Narysuj schemat klasyfikacji przedsiębiorstw ze względu na formę własności. 7. Sklasyfikuj przedsiębiorstwa ze względu na formę organizacyjno-prawna. 8. Sklasyfikuj spółki (podział na cywilne i handlowe oraz osobowe i kapitałowe). 9. Scharakteryzuj spółki osobowe. 10. Scharakteryzuj spółki kapitałowe. 11. Wyjaśnij, dlaczego niektóre spółki nazywamy cywilnymi, a inne handlowymi. 12. Przedstaw wady i zalety dwóch wybranych rodzajów spółek. 13. Wzorując się na charakterystyce mikroprzedsiębiorstwa (tabela) i informacjach przedstawionych w treści notatki uzupełnij poniższa tabelę. Klasyfikacja przedsiębiorstwa ze względu na wielkość Kryterium Mikro Zatrudnienie < 10 Obroty netto < 2 Suma aktywów < 2 Mały Zadania testowe Średni Duży 1. Jednostkę organizacyjną, która na mocy odpowiednich przepisów ma osobowość prawną nazywamy A. osobą fizyczną. B. przedsiębiorcą. C. osobą prawną. D. podmiotem gospodarczym. 2. Przedsiębiorstwo jest to jednostka gospodarcza wyodrębniona pod względem A. organizacyjnym i prawnym. B. ekonomicznym, prawnym i organizacyjnym. C. finansowym i prawnym. D. terytorialnym, prawnym i finansowym. 3. Ze względów organizacyjno-prawnych wyróżniamy A. przedsiębiorstwa jednoosobowego właściciela, spółki i spółdzielnie. B. przedsiębiorstwa indywidualne, spółdzielnie, spółki, przedsiębiorstwa państwowe. C. przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielcze, komunalne, prywatne. D. przedsiębiorstwa państwowe, komunalne, prywatne (w tym spółdzielcze). 4. Spółki kapitałowe charakteryzują się tym, że A. mają osobowości prawną. B. majątek jest współwłasnością wspólników. C. sprawy spółki prowadzą bezpośrednio wspólnicy. D. odpowiedzialność za zobowiązania ponoszą wspólnicy. 5