ZESPÓŁ EKSPERTÓW: prof. dr hab. Andrzej Rabczenko dr Anna Jeznach dr Tomasz Tomaszewicz dr Konrad Maj Anna Kurowska ElŜbieta Cała Małgorzata Szymaniuk-Kruk Alicja Chróściel SPIS TREŚCI STRONA - 2
Wstęp 4 1. Koncepcja kształcenia w modelu ideagora 7 1.1 Na czym polega Program kształcenia w modelu ideagora? 7 1.2 Do kogo jest kierowany Program kształcenia w modelu ideagora? 8 1.3 Rola kadry naukowo-dydaktycznej w Programach kształcenia studentów 9 i absolwentów 1.4 Czym nie jest Program kształcenia w modelu kształcenia ideagora? 10 1.5 Porównanie Programów kształcenia dla absolwentów i dla studentów 10 1.6 Innowacyjność Programów kształcenia w modelu ideagora 11 1.7 Docelowa postać Programów kształcenia ideagora 13 2. Programy kształcenia ideagora 14 2.1 Cel ogólny Programów kształcenia w modelu ideagora 14 2.1.1 Przyporządkowanie modelu ideagora do obszarów kształcenia 15 2.1.2 Ogólne cele kształcenia w modelu ideagora 15 2.1.3 Uzasadnienie celowości prowadzenia programu warsztatów/szkoleń 16 2.2 Cele szczegółowe w modelu ideagora 16 3. Innowacyjny program kształcenia dla kadry naukowo-dydaktycznej 21 3.1 Efekty kształcenia dla kadry naukowo-dydaktycznej w modelu ideagora 22 3.2 Opis programu kształcenia dla kadry naukowo-dydaktycznej w modelu ideagora 26 3.3 Tematyka szkoleń dla kadry naukowo-dydaktycznej w modelu ideagora 27 3.4 Metody dydaktyczne wykorzystywane w Programie kształcenia ideagora 27 3.5 Opis szkoleń dla kadry naukowo-dydaktycznej modelu ideagora 29 3.6 Opis metod dydaktycznych modelu ideagora 104 3.7 Doświadczenia z testowania metod dydaktycznych modelu ideagora 114 STRONA - 3
Wstęp Polskie uczelnie w procesie edukacji opierają się na opracowanych i zatwierdzonych programach kształcenia w obszarach i dziedzinach charakterystycznych dla kaŝdej uczelni. W klasycznym modelu nauczania uczelnie przekazują studentom wiedzę, która się dość szybko dezaktualizuje. Proponowane programy kształcenia pokazują nowe podejście, realizując załoŝenia modelu ideagora. Jest to wzbogacenie systemu edukacji niezaleŝnie od obszaru czy dyscypliny polegające na rozbudowaniu, a nie rezygnacji z wdroŝonych juŝ programów kształcenia. Model ideagora to sposób na przekazanie atrakcyjnych, w dobie gwałtownych przemian cywilizacyjnych, praktyk i umiejętności studentom i absolwentom potrzebnych do aktywnego włączania się w społeczność absolwentów i rozwijania tej społeczności, aby wspólnie osiągać swoje cele Ŝyciowe. W zamyśle taka społeczność będzie skupiona wokół uczelni i przez nią moderowana, ale główne efekty będą osiągane przede wszystkim dzięki współpracy między absolwentami. Działania moderatorów reprezentantów uczelni będą szczególnie waŝne, dopóki, uŝywając metafory, społeczność nie osiągnie masy krytycznej i nie będzie strukturą samonapędzającą się. WaŜną rolę w pracach nad przygotowaniem programu kształcenia ma umacnianie współpracy z biznesem w zakresie dostosowania kwalifikacji absolwenta do potrzeb rynku pracy. W ciągu trzynastu lat kształcenia studentów Collegium Mazovia Innowacyjna Szkoła WyŜsza wypracowała bardzo dobre relacje z otoczeniem, trwale wpisując się w rozwój miasta i regionu siedleckiego. W ramach działań promujących rozwój lokalnego społeczeństwa obywatelskiego Uczelnia wspiera organizacyjnie i materialnie wiele inicjatyw o charakterze społecznym, organizuje szkolenia i otwarte seminaria umoŝliwiające nauczycielom akademickim, studentom, uczniom szkół ponadgimnazjalnych, a takŝe mieszkańcom Siedlec spotykanie się z ciekawymi postaciami i dyskusję nad podstawowymi problemami współczesności. Nauczyciele akademiccy Uczelni biorą aktywny udział w lokalnych warsztatach oŝywienia gospodarczego inicjatywie środowiska samorządowców oraz przedsiębiorców. Przedsiębiorczość środowiska akademickiego i absolwentów wspiera powołane na Uczelni Centrum Rozwoju Przedsiębiorczości. Przykładem dobrej współpracy Uczelni z otoczeniem społeczno-kulturowym moŝe być takŝe organizowany od 13 lat Konkurs Wiedzy Ekonomicznej dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych oraz patronat naukowy i współorganizacja Olimpiady Wiedzy Technicznej. O wysokich standardach kształcenia w Collegium Mazovia Innowacyjnej Szkole WyŜszej mogą świadczyć bardzo dobre i dobre oceny jakości pracy wykonywanej przez studentów STRONA - 4
odbywających praktykę zawodową, jakie wystawiają pracodawcy, oraz wysoki poziom przygotowania zawodowego absolwentów Uczelni. Pracodawcy pełnią waŝną rolę w pracach nad przygotowaniami programów kształcenia. Co trzeci podjąłby się opiniowania nowych kierunków studiów oraz specjalności kształcenia. Podkreślić naleŝy, Ŝe Uczelnia od początku swojej działalności zawsze formułowała swoją ofertę edukacyjną po konsultacjach z pracodawcami. Potwierdzeniem tego są pozytywne opinie pracodawców zamieszczane we wnioskach składanych do Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa WyŜszego o uruchomienie nowych kierunków studiów. Akceptacja pracodawców dla oferty programowej Uczelni jest w duŝej mierze gwarancją, Ŝe absolwenci nowo utworzonych kierunków będą mogli odbyć praktyki zawodowe oraz znajdą zatrudnienie na rynku pracy. PoŜądaną płaszczyzną współpracy z punku widzenia efektów kształcenia moŝe okazać się równieŝ opiniowanie przez pracodawców programów kształcenia realizowanych w Collegium Mazovia Innowacyjnej Szkole WyŜszej. W przeprowadzonej ankiecie 19% respondentów zadeklarowało gotowość współdziałania w tym zakresie. Na uwagę zasługuje opinia pracodawców na temat współpracy naukowo-badawczej. MoŜliwość prowadzenia badań na potrzeby pracodawców przez pracowników naukowych uczelni dostrzega 23,8% respondentów. Przedsiębiorcy widzą moŝliwość współpracy z Uczelnią w zakresie badań naukowych. Warunkiem takiej współpracy jest diagnoza potrzeb przedsiębiorców i zachęcenie zatrudnionych pracowników naukowych do współpracy z biznesem. Efektem wspólnych działań mogą być wdroŝenia wypracowanych rozwiązań do praktyki gospodarczej, publikacje wyników badań w postaci opracowań ksiąŝkowych oraz organizacja wspólnych konferencji naukowych. Pracodawcy są takŝe środowiskiem opiniotwórczym na temat kierunków rozwoju Uczelni oraz kształtu procesu dydaktycznego. Jest to waŝne ze względu na wzrost popytu na absolwentów o zasobie wiedzy, umiejętnościach i kompetencjach mogących sprostać wymaganiom rynku. Ponad połowa badanych (54,8% wskazań) uwaŝa, Ŝe Uczelnia powinna uruchamiać nowe specjalności w ramach oferowanych kierunków kształcenia oraz podejmować starania o uzyskanie uprawnień do prowadzenia studiów drugiego stopnia (magisterskich). Optymalnym rozwiązaniem byłoby wdroŝenie modelu ideagora w pełnym wymiarze godzinowym i zakresowym, jednakŝe moŝliwe jest traktowanie Programów kształcenia ideagora dla studentów i absolwentów jako fakultatywnych, dobrowolnie wybieralnych form rozszerzania oraz wzbogacania programów studiów obowiązujących na danym kierunku np.: o moduł kształcenia kompetencji społecznych. STRONA - 5
Opracowana i przedstawiona koncepcja kształcenia studentów w ramach projektu ideagora wpisuje się w misję Uczelni i strategię jej rozwoju. Aktywność Uczelni wykracza znacznie poza kształcenie studentów na poziomie studiów wyŝszych, jest zauwaŝana oraz wspierana przez władze samorządowe, środowisko akademickie i biznesowe. STRONA - 6
1 Koncepcja kształcenia w modelu ideagora 1.1 Na czym polega Program kształcenia w modelu ideagora? Program kształcenia ideagora jest fakultatywnym rozszerzeniem programów kształcenia natywnych dla dowolnych uczelni polskich i zagranicznych i jest od nich niezaleŝny. Rozszerzenie ma na celu uruchomienie aktywnego modelu ideagora, a później przygotowywanie do niego kolejnych roczników studentów i absolwentów poprzez kształtowanie w słuchaczach-studentach potrzeb (1) ciągłego doskonalenia się, (2) wzajemnej współpracy opierającej się na (3) długoterminowym związku z uczelnią, który zapewni i dodatkowo zwielokrotni osiągnięcie dwóch pierwszych celów. Schemat 1. Potrzeby postawy kształtowane w modelu ideagora Źródło: Opracowanie własne Collegium Mazovia Innowacyjna Szkoła WyŜsza, Siedlce Programy kształcenia są niezbędnymi elementami dla wdroŝenia modelu ideagora. STRONA - 7
1.2 Do kogo jest kierowany Program kształcenia w modelu ideagora? Kompleksowy zestaw programów kształcenia kierowany jest do obecnych absolwentów i obecnych studentów. W załoŝeniu będzie on równieŝ wykorzystywany w przypadku przyszłych (nowych) roczników studentów. Program kształcenia ideagora przygotowuje studentów i absolwentów do wejścia w model, w którym juŝ po studiach będą mogli uzupełniać swoją wiedzę, umiejętności, kontakty tak, aby odnaleźć swoje miejsce pracy, zaplanować swoją karierę i być nadal otwartym na zmiany w świecie. Sposobem na to jest kształtowanie w studentach i absolwentach umiejętności kształcenia przez całe Ŝycie, umiejętności współdziałania w społeczności absolwentów, samoorganizowania się oraz dostrzeganie moŝliwości korzyści z długoterminowego związku z uczelnią. Dopełnieniem programu kształcenia w modelu ideagora jest program dla kadry naukowodydaktycznej uczelni. Nauczyciele akademiccy zostają przygotowywani do prowadzenia zajęć i warsztatów ze studentami i absolwentami. Wartością dodaną będzie moŝliwość włączania w toku prowadzenia własnych zajęć elementów nauczania zawartych w modelu ideagora. Proces kształcenia w modelu ideagora przedstawiony jest na rysunku 1. Jak widać, cały efekt końcowy to pozyskanie jak największej liczby studentów i absolwentów, którzy aktywnie będą działać w społeczności ideagora. Rysunek 1. Podmioty modelu ideagora w ujęciu czasowym Źródło: Opracowanie własne Collegium Mazovia Innowacyjna Szkoła WyŜsza, Siedlce STRONA - 8
1.3 Rola kadry naukowo-dydaktycznej w Programach kształcenia studentów i absolwentów Na kaŝdym etapie proces ten jest wspierany przez kadrę naukowo-dydaktyczną uczelni, która aby mogła dobrze wywiązywać się z tego zadania, wspierana jest dedykowanym dla niej programem szkolenia. Program pozwoli na skupieniu uwagi kadry na wszechstronnym rozwoju osobowości zgodnie z koncepcją Longlife Learning 1. Współcześnie miejsce tradycyjnego nauczyciela akademickiego, który pełnił dotychczas rolę podstawowego źródła wiedzy, zajmie nauczyciel pełniący dodatkowo funkcje mentora, coacha tłumaczącego zasady i reguły budowania wiedzy oraz zastosowanie róŝnorodnych źródeł informacji. Taki nauczyciel nauczy studentów twórczego myślenia, rozbudzi zainteresowania, rozwinie samodzielność, zachęci do intelektualnego wysiłku oraz innowacyjnego działania. Będzie moderatorem między uczącym się a społeczeństwem, w którym istotą jest odkrywanie, rozwijanie i eksponowanie kreatywnego potencjału jednostki. Do głównych zadań kadry naukowo-dydaktycznej naleŝy informowanie studentów o wdraŝaniu modelu ideagora oraz podjęcie wszelkich działań komunikacyjnych o wdroŝeniu modelu wśród wszystkich grup, które są zaangaŝowane albo zdecydują się na wdraŝanie modelu. Nauczyciele chcąc zachęcić studentów do udziału w zajęciach oraz u niektórych pokonać opór podkreślają warsztaty/szkolenia są prowadzone nowymi metodami. WaŜnym elementem jest w takiej sytuacji kształtowanie odpowiednich postaw wśród środowiska kadry naukowodydaktycznej, szczególnie w zakresie otwartości na nową wiedzę, nowe umiejętności, nowe metody dydaktyczne. Istotne z perspektywy pracowników naukowych i dydaktycznych jest zwrócenie uwagi na: adaptację poszczególnych elementów modelu ideagora na zajęciach w uczelni. NaleŜy podkreślić, Ŝe wprowadzenie programu ideagora powinno się odbywać w zaleŝności od potrzeb grup, tematu zajęć. Za szczególnie cenną naleŝy uznać moŝliwość wdroŝenia metod dydaktycznych ideagora na wszystkich kierunkach studiów, niezaleŝnie od rodzaju uczeni.. Rola kadry dydaktycznej nie ogranicza się do działalności wobec studentów. Kadra naukowo-dydaktyczna dba o dalsze rozwijanie relacji z absolwentem, komunikując mu, Ŝe relacja z nim jest kardynalną relacją uczelni. Nauczyciele podkreślają waŝność koncepcji zaangaŝowania absolwentów, ich szczególne miejsce na uczelni, ich znaczenie dla współtworzenie uczelni, która jest miejscem nie tylko konstruowania wiedzy ale równieŝ praktycznej wymiany wiedzy. Propozycje zaproponowane z perspektywy kadry naukowo dydaktycznej traktujemy jako otwarte tzn. bierzemy pod uwagę dołączenie do modelu ideagora wartościowego, dydaktycznego 1 W dalszej części opracowania oznaczana skrótem LLL. STRONA - 9
wariantu dodatkowego wypracowanego przez inną uczelnię a takŝe wprowadzenie otwartej formuły sylabusa np. w zakresie literatury. Dobrym pomysłem jest równieŝ poszkoleniowy cykl warsztatów/konsultacji dla wykładowców modelu ideagora odpowiadający na pojawiające się problemy dotyczące wdraŝania modelu ideagora. 1.4 Czym nie jest Program kształcenia w oparciu o model ideagora? Program kształcenia w oparciu o model ideagora nie przygotowuje bezpośrednio do bycia dobrym pracownikiem, efektywnym właścicielem firmy ani nie zapewnia zdobycia pracy czy zaplanowania własnej kariery. Nie przekazuje najnowszej wiedzy potrzebnej w obecnych warunkach. Program kształcenia nie jest cyklem zajęć dodatkowych, które wyrabiają w absolwentach umiejętności np. poruszania się po rynku pracy, dobrego prezentowania się na rozmowach kwalifikacyjnych czy wzbogacania wiedzy w jakiejś dziedzinie. Natomiast takiego rodzaju zajęcia mogą być organizowane poza Programem kształcenia, na przykład przez uczelnię albo właśnie przez samoorganizującą się społeczność absolwentów. Program kształcenia ideagora ma właśnie za zadanie przygotować przyszłych absolwentów do docenienia takiej społeczności i do aktywnego zaangaŝowania się w nią. 1.5 Porównanie Programów kształcenia dla absolwentów i dla studentów W obu przypadkach w obszarze kształcenia są umiejętności interpersonalne oraz podstawowa wiedza z socjologii, psychologii i dydaktyki. Programy dla studentów i absolwentów opierają się o zajęcia warsztatowe obejmujące następującą tematykę: idea społeczeństwa opartego na wiedzy społeczeństwo informacyjne zaufanie społeczne i współpraca typ i rozwój własnej osobowości sieci społeczne i kapitał społeczny techniki komunikacji równość szans innowacyjność idea samodoskonalenia nowe trendy oparte na wikinomii. RóŜnice w realizacji programów kształcenia dla absolwentów i dla studentów są niewielkie i sprowadzają się do specyficznego podejścia ze względu na inne doświadczenie i dostępny dla słuchaczy czas. Zaproponowana tematyka zajęć będzie analogiczna. STRONA - 10
1.6 Innowacyjność Programów kształcenia w oparciu o model ideagora Eksperymentalność i innowacyjność programów polega na zmianie tradycyjnej pionowej kultury organizacyjnej uczelni, która pomija rolę absolwenta. Niezbędna jest zmiana paradygmatu szkoły wyŝszej na rzecz uczelni przez całe Ŝycie wyraŝająca się odpowiedzialnością za losy absolwentów (śledzenie kariery zawodowej) juŝ od momentu procesu rekrutacji studenta do kontynuacji jego kształcenia poprzez adekwatną do potrzeb rynku pracy organizację szkoleń/warsztatów. Zmiana dotyczy przede wszystkim podejścia do kształcenia studentów, absolwentów oraz kadry naukowo-dydaktycznej z uwzględnieniem rozbudzania potrzeby nauki przez całe Ŝycie. Niezbędnym zatem wydaje się kształtowanie studenta do bycia absolwentem od momentu pierwszego kontaktu z uczelnią. Zwłaszcza w obecnych czasach przy dezaktualizacji wiedzy uczelnianej oraz szerokiej dostępności nowoczesnych form komunikacji międzyludzkiej i współpracy w ramach działań projektowych globalnej współpracy, która zamienia wszystko (wikinomia) aktualne i niezwykle waŝne jest gruntowne przewartościowanie umiejętności i kompetencji. Wszystkie działania uczelni wpisują się w piramidę A.T. Kearney a przedstawioną na schemacie 2. STRONA - 11
Schemat 2. Piramida innowacji wg A.T. Kearney a Źródło: Diedrichs E., Engel K., Wagner K., European Innovation Management Landscape: IMP3ROVE: Assesment of current practices on Innovation Management Consulting Approaches and self-assesment tools in Europe to define the requirements for future best practices, European Comission, Directorate General Enterprise and Industry, Augsburg 2006. Projekt ideagora, między innymi poprzez realizację programów kształcenia, ma szanse wzbogacić współczesny system szkolnictwa wyŝszego o trzy istotne aspekty: 1. ukształtowanie postawy ustawicznego kształcenia się absolwentów nowe modele kształcenia przez całe Ŝycie (modelll), w tym integrowanie funkcjonujących modeli kształcenia ustawicznego (intlll ograniczoność zasobów i zdolność percepcji ludzi nakazuje wybrać tylko istotne składniki naszych doświadczeń Ŝyciowych) 2. zwiększenie innowacyjności projekty otwierające wyŝsze uczelnie na działania i innowacje społeczne ( ideagora) oraz na dostęp do gromadzonej w ramach uczelni wiedzy (winet jego sensem jest Ŝywa wiedza co, gdzie, kiedy, jak? Oferta szkolenia Ŝyje tydzień, oferta pracy Ŝyje dni, okazje Ŝyją godziny. winet będzie Ŝywym strumieniem informacji STRONA - 12
profilowanym przez kaŝdego uŝytkownika zgodnie z jego potrzebą, zaś informacja musi mieć wymiar lokalny musi znajdować się na granicy płaszczyzny realnej i wirtualnej) 3. monitoring losów absolwentów prowadzenie monitoringu losów absolwentów w celu podniesienia jakości kształcenia i lepszego dostosowania oferty edukacyjnej do potrzeb gospodarki opartej na wiedzy i wymogach rynku pracy (anet). Innowacyjność warsztatów/szkoleń w ramach projektu ideagora przejawia się m.in. w interdyscyplinarnym podejściu do kształcenia, w kształtowaniu umiejętności, kompetencji i postaw wykraczających poza standardy. Innowacyjne są równieŝ metody wykorzystywane na zajęciach, zaś internetowa platforma ideagora stosowana niemal w kaŝdej fazie projektu jest innowacyjną klamrą spinającą model. 1.7 Docelowa postać Programów kształcenia ideagora Szkoły, które wdroŝą innowacyjny Program kształcenia ideagora, będą mogły wzbogacić stosowane, natywne programy kształcenia w swoich obszarach o cele modelu ideagora. Powstanie wtedy nowy standard przygotowywania programów kształcenia uczelni wzbogacony właśnie o elementy ideagora. STRONA - 13
2. Programy kształcenia ideagora Programy kształcenia w oparciu o model ideagora są produktami wynikającymi bezpośrednio z uzasadnienia realizacji projektu ideagora. Mają stanowić podstawę wypracowania modelu współpracy w oparciu o relację uczelnia absolwent. Kształcenie w modelu ideagora to równieŝ nowoczesne podejście do dydaktyki. Programy kształcenia zostały opracowane dla studentów i absolwentów oraz kadry naukowo- -dydaktycznej Collegium Mazovia Innowacyjnej Szkoły WyŜszej. Oryginalność i unikatowość kształcenia opartego na modelu ideagora polega zdecydowanie na jego interdyscyplinarności, bycia częścią większej społeczności: świetnie zorganizowanej, aktywnej, wzmacniającej więź łączącą poszczególne roczniki, jakŝe unikalnej w czasach wszechogarniającej konkurencji. 2.1 Cel ogólny Programu kształcenia modelu ideagora Kształtowanie postaw gotowości do kształcenia się przez całe Ŝycie oparte jest na fińskim modelu kształcenia i podejściu do kompetencji społecznych zakłada, Ŝe nasz rozwój składa się z kompletu naszych aktywności: nauki, pracy, rodziny, hobby, wszystkich doświadczeń. Według tego podejścia kompetencje społeczne naleŝy zdefiniować jako połączenie wiedzy, umiejętności i postaw odpowiednich do sytuacji, dlatego teŝ za kluczowe kompetencje 2 uwaŝa się te, których potrzebujemy do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem, do integracji społecznej i zatrudnienia. Zgodnie z definicją kompetencje społeczne obejmują te formy zachowań, które jednostka musi opanować, aby sprawnie i konstruktywnie uczestniczyć w Ŝyciu społecznym i potrafić rozwiązać ewentualny konflikt. Są one niezbędne do owocnej interakcji z jednostkami, w ramach grupy, zarówno w sferze publicznej, jak i prywatnej. Program daje ogromne moŝliwości wzmocnienia lokalnych więzi społecznych, nawiązywania współpracy, a tym samym budowania kapitału społecznego opartego na zaufaniu 3. Bazując na kompetencjach interpersonalnych, międzykulturowych i społecznych oraz obywatelskich 4, wyodrębnia się cele szczegółowe programu. 2 A.Jagiełło-Rusiłowski., Fiński model kształcenia i oceniania kompetencji społecznych inspiracje dla polskich interesariuszy szkolnictwa wyŝszego, publikacja współfinansowana przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach projektu Badanie jakości i efektywności edukacji oraz instytucjonalizacja zaplecza badawczego, Instytut Badań Edukacyjnych, Warszawa 2011 r., s. 6. 3 K.Maj, Zaufanie i nieufność wobec instytucji publicznych. Przyczyny, skutki oraz środki zaradcze. Edukacja ekonomistów i menedŝerów. Problemy. Innowacje. Projekty, Warszawa 2011 r., s. 19. 4 Key Competences for Lifelong Learning, European Reference Framework, Education and Culture DG, European Communities, Belgia 2007 r., s. 18. STRONA - 14
2.1.1. Przyporządkowanie modelu kształcenia ideagora do obszarów kształcenia Innowacyjność warsztatów/szkoleń w ramach projektu ideagora przejawia się, jak juŝ wspomniano, m.in. w interdyscyplinarnym podejściu do kształcenia realizowane warsztaty/szkolenia wpisują się w róŝne obszary kształcenia: nauk społecznych (S), nauk ścisłych (X), nauk humanistycznych (H), nauk technicznych (T), nauk o sztuce (A), nauk przyrodniczych (P). 2.1.2. Ogólne cele kształcenia modelu ideagora Taksonomie celów kształcenia jako narzędzia ułatwiające sztukę operacjonalizacji celów kształcenia tzn. hierarchicznego uporządkowania, klasyfikacji obejmują trzy dziedziny działalności człowieka: poznawczą (umiejętności intelektualne, wiedzę) psychomotoryczną (umiejętności praktyczne) afektywną (umiejętności komunikowania się, postawę) Do najbardziej znanych taksonomii celów kształcenia zalicza się klasyczną taksonomię B. S. Blooma i taksonomie P. Joya, Gyilforda, R. M. Gagn'ego, Cz. Nosala, M. Obora, B. Niemierko 5 oraz przydatne w zawodach medycznych taksonomie J. Wasyluka, J.J. Guilberta. 6.Dla potrzeb modelu ideagora przyjęto taksonomię B. Niemierko. Według taksonomii celów kształcenia 7 moŝna wskazać na cztery ich kategorie: 1. Zapamiętanie wiadomości jest to elementarny cel kształcenia, a jego realizacja wymaga od studenta umiejętności definiowania pojęć, zasad i teorii naukowych, bez mylenia ich ze sobą i zniekształcania. 2. Zrozumienie wiadomości student powinien nie tylko odtworzyć definicje (zasady, teorie), ale takŝe przedstawić je w innej formie, uporządkować i streścić, porównać ze sobą oraz podać przykłady prostego wnioskowania na podstawie posiadanej wiedzy. 3. Umiejętność stosowania wiadomości w sytuacjach typowych student powinien umieć wykorzystać nabytą wiedzę do rozwiązywania prostych (typowych) zagadnień praktycznych według określonego wzorca postępowania. Realizacja tego celu kształcenia powinna przygotować studenta do przeprowadzania podstawowych obliczeń i analiz 5 W. Okoń, Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wyd. Akad.,,śak, Warszawa, 2003. 6 J. Wasyluk, Podręcznik dydaktyki medycznej, WSiP, Warszawa 1998. 7 B. Niemierko, Cele kształcenia [w:] K. Kruszewski, Sztuka nauczania czynności nauczyciela, PWN, wydanie siódme zmienione, Warszawa 2008 r. STRONA - 15
słuŝących do charakterystyki zjawisk finansowych i oceny sytuacji finansowej podmiotów gospodarczych oraz podejmowania standardowych decyzji finansowych. 4. Umiejętność stosowania wiadomości w sytuacjach problemowych oznacza to opanowanie umiejętności identyfikacji problemu, dokonania analizy i syntezy zjawisk charakteryzujących problem oraz na bazie posiadanej wiedzy modyfikacji podanego wzorca postępowania w celu rozwiązania problemu wraz z uzasadnieniem podjęcia decyzji. Innowacyjność programu polega na uwypukleniu czwartej kategorii celów kształtowaniu umiejętności stosowania wiadomości w sytuacjach problemowych przy załoŝeniu, iŝ pierwsze cele (A, B, C) są przedmiotem studiów w tradycyjnym podejściu. 2.1.3. Uzasadnienie celowości prowadzenia programu warsztatów/szkoleń Specyfiką programu kształcenia jest: eksponowanie interdyscyplinarności przy określaniu efektów, jakie mają być realizowane; wysoka ranga kompetencji miękkich w stosunku do umiejętności wynikających ze specyfiki branŝy (wśród najczęściej wymienianych kompetencji na rynku pracy coraz bardziej znaczące są kompetencje interpersonalne wyraŝające się umiejętnością skutecznej realizacji celów własnych i zespołowych oraz kompetencje osobiste, tzn. predyspozycje niezbędne do efektywnego zarządzania sobą); przygotowanie studenta do pełnienia roli mentora, moderatora, opiekuna nowych członków społeczności platformy. 2.2. Cele szczegółowe Kształtowanie określonych postaw Świadomość konieczności aktualizowania, uzupełniania, konstruowania zdobytej wiedzy Potrzeba ustawicznego rozwoju w sferze zawodowej i osobistej Otwartość na komunikowanie się ze społecznością akademicką (student absolwent kadra naukowo-dydaktyczna) z wykorzystaniem anetu Otwartość na przyjmowanie i tworzenie nowych rozwiązań i idei Budowanie zaufania społecznego Okazywanie zainteresowania i szacunku innym osobom Nastawienie na osiąganie kompromisu Spójność przekonań i zachowań/zintegrowana osobowość STRONA - 16
Poczucie przynaleŝności do społeczności lokalnej, otwartość na działania oparte na oddolnych inicjatywach organizacji pozarządowych, np. stowarzyszeń Kształtowanie postaw prospołecznych Świadomość wagi współpracy Nastawienie na stały rozwój (a nie trwałość kompetencji) Świadomość roli wsparcia społecznego i sposobu radzenia sobie z problemami oraz towarzyszącemu im stresowi Gotowość do angaŝowania się w wolontariat, uczestniczenie w inicjatywach obywatelskich na rzecz róŝnorodności i społecznej spójności Rozumienie róŝnic kulturowych (w systemach wartości grup etnicznych i religijnych) Rozpowszechnianie wśród lokalnej społeczności rodzina, przyjaciele, znajomi korzyści płynących z ideagora. Nabycie umiejętności: Korzystania z platformy ideagora Kreowania relacji społecznościowych na platformie Kreowania własnej ścieŝki kariery oraz doradzania w tym zakresie innym członkom społeczności ideagora Konstruktywnego porozumiewania się w róŝnych sytuacjach społecznych: tolerowanie odmiennych zachowań, współodpowiedzialność Wzbudzania zaufania Rozwijania empatii Oddzielania pracy od Ŝycia osobistego, nieprzenoszenia konfliktu zawodowego RozróŜniania toŝsamości narodowych w interakcjach międzykulturowych, łączenie róŝnic w poglądach z tradycjami i konstruktywne wnoszenie własnych perspektyw do danej kultury Posługiwania się kompetencjami międzykulturowymi Uczestnictwa w działaniach lokalnych i podejmowaniu decyzji na wszystkich szczeblach Okazywania solidarności i pomocy w rozwiązywaniu problemów dotykających lokalną i dalszą społeczność Korzystania ze struktur sfery publicznej i współpraca z jej instytucjami Korzystania z okazji, jakie dają lokalne i unijne programy wsparcia rozwoju WyraŜania frustracji bez agresji, przemocy czy autodestruktywnych zachowań Rozwoju kompetencji społecznych i zdolności do dialogu społecznego Zdolności do radzenia sobie z trudnościom na rynku pracy (np. bezrobocie) STRONA - 17
Zdolności do twórczego podejścia do rozwiązywania problemów. Schemat 3. Cele modelu ideagora Źródło: Opracowanie własne Collegium Mazovia Innowacyjna Szkoła WyŜsza, Siedlce STRONA - 18
Realizacja celów szczegółowych doprowadzi do nabycia kompetencji innowacyjności, które zgodnie z modelem fińskim 8 następują na trzech skalach: INDYWIDUALNEJ SPOŁECZNOŚCIOWEJ SIECIOWEJ krytyczne myślenie i autonomia podejmowania decyzji zadaniowość, spójność i konsekwencja w działaniu twórcze rozwiązywanie problemów i znajomość heurystyk autorefleksyjność i zdolność dopasowywania metod uczenia się do własnego stylu współpraca w interdyscyplinarnym zespole o zróŝnicowanych kompetencjach inicjowanie i poczucie odpowiedzialności za powodzenie badań rozwojowych oraz projektów zmian systemowych na rzecz rozwoju regionu wkład w praktykę działania opartą na etyce i odpowiedzialności społecznej zarządzanie projektami opartymi na komunikacji interaktywnej tworzenie i podtrzymywanie relacji (kontaktów) ze zróŝnicowanymi podmiotami Ŝyciowej praktyki doświadczenie pracy w sieciach społecznych i zawodowych współtworzenie wartości dodanej z podmiotami innej dziedziny oraz w środowisku wielokulturowym dialog ponadnarodowy i współrealizacja międzynarodowych przedsięwzięć Polskie KRK 9 ujmują nieco węŝszy zakres kompetencji społecznych, według których uczący się: rozumie potrzebę uczenia się przez całe Ŝycie potrafi współdziałać i pracować w grupie, przyjmując w niej róŝne role potrafi odpowiednio określić priorytety słuŝące realizacji określonego przez siebie lub innych zadania prawidłowo identyfikuje i rozstrzyga dylematy związane z wykonywaniem zawodu 8 T. Penttilä, L. Kairisto-Mertanen, J. Kettunen, Innovation Pedagogy and desired learning outcomes in higher education, (in print), 2011. 9 Załącznik Nr 2 do Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa WyŜszego z dnia 2 listopada 2011 r. w sprawie Krajowych Ram Kwalifikacji dla szkolnictwa wyŝszego, Dz.U. Nr 253 z 2011 r. STRONA - 19
umie uczestniczyć w przygotowaniu projektów gospodarczych, uwzględniając aspekty prawne, ekonomiczne i polityczne potrafi uzupełniać i doskonalić nabytą wiedzę i umiejętności potrafi myśleć i działać w sposób przedsiębiorczy. Przy uwzględnieniu wytycznych projektu ideagora realizacja celów kształcenia zawartych w programach pozwoli na osiągnięcie efektów kształcenia (będących kompilacją efektów w oparciu o Europejskie Ramy Kwalifikacji i wynikających z fińskiego podejścia do kompetencji społecznych). Szczegółowe cele programu kształcenia zostaną zrealizowane poprzez cykl warsztatów/szkoleń dla: studentów (Innowacyjny program kształcenia dla studentów) absolwentów (Innowacyjny program kształcenia dla absolwentów) kadry naukowo-dydaktycznej (Innowacyjny program kształcenia dla kadry naukowodydaktycznej). STRONA - 20
Innowacyjny program kształcenia dla kadry naukowo-dydaktycznej STRONA - 21
3. Program kształcenia dla kadry naukowo-dydaktycznej Zmiana postawy kadry naukowo-dydaktycznej z obecnej koncepcji kształcenia na koncepcję opartą na LLL, która bezpośrednio wpływa na postawę studentów i absolwentów wyraŝającą się gotowością do samokształcenia, to jedno z głównych załoŝeń programu. Kształcenie kadry naukowo-dydaktycznej przyczyni się do rozszerzenia koncepcji relacji uczelnia absolwent, ukształtuje nową postawę odpowiedzialności za studenta przyszłego pracownika. W szkoleniach studentów i absolwentów, kadra będzie umiała wykorzystać aktualną wiedzę studenta/absolwenta do kształtowania kompetencji poŝądanych na rynku pracy. Program warsztatów przygotuje kadrę równieŝ do kształtowania postawy ciągłości i systematyczności procesu kształcenia studenta/absolwenta opartego na trwałej relacji z uczelnią budowaną na bazie społecznej platformy ideagora. Szczegółowy sposób wdraŝania programu dla kadry zawarto w części II. podręcznika Jak wdraŝać model ideagora. Cel szczegółowy: Wypracowanie nowego systemu nauczania studenta, jak naleŝy uczyć się zarówno w kontekście siebie jak studenta/absolwenta. Rezultatem szkoleń będzie opracowanie przez uczestników, wspólnie, otwartego podręcznika do metodyki nowoczesnego uczenia się (Załącznik nr 1. Podręcznik Open source Jak nauczać studentów?). 3.1 Efekty kształcenia dla kadry naukowo-dydaktycznej Szkolenia inicjują zmianę systemu nauczania. Tematyka szkoleń obejmuje poznanie i zastosowanie nowoczesnych metod nauczania wykorzystywanych w programie kształcenia dla studentów i absolwentów. Poznanie istoty warsztatów i szkoleń dla studentów i absolwentów stanowi podwaliny praktycznych rozwiązań metodyki nowoczesnego uczenia. Objaśnienie oznaczeń w symbolach: ia efekty kształcenia W kategoria wiedzy U kategoria umiejętności K (po podkreślniku) -- kategoria kompetencji społecznych STRONA - 22