Pan Prof. dr hab. Florian Kuźnik Rektor Akademii Ekonomicznej w Katowicach WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust.1 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli 1, NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Katowicach przeprowadziła kontrolę w Akademii Ekonomicznej w Katowicach, zwanej dalej Akademią lub Uczelnią, w zakresie organizacji i finansowania studiów podyplomowych w latach 2005/2006 do 2007/2008. W związku z kontrola, której wyniki zostały przedstawione w protokole kontroli, podpisanym w dniu 22 kwietnia 2008 r., NajwyŜsza Izba Kontroli, na podstawie art. 60 ustawy o NIK, przekazuje Panu Rektorowi niniejsze wystąpienie pokontrolne. NajwyŜsza Izba Kontroli ocenia pozytywnie działalność Akademii w zakresie spraw objętych kontrolą, pomimo stwierdzonych nieprawidłowości. 1 Dz. U. z 2007 r. Nr 232, poz.1701, zwanej dalej ustawą o NIK.
2 PowyŜszą ocenę uzasadniają następujące ustalenia kontroli: 1. W zakresie organizacji kształcenia podyplomowego: NIK pozytywnie ocenia organizację studiów podyplomowych, pomimo stwierdzonych w tym zakresie nieprawidłowości i uchybień. W latach akademickich 2005/2006 do 2007/2008 Akademia prowadziła odpowiednio: 33, 29 i 28 kierunków studiów podyplomowych, z których 8 zostało uruchomionych po 1 stycznia 2005 r. W okresie objętym kontrolą nastąpiło istotne zmniejszenie liczby uczestników tej formy kształcenia, z 2237 osób w roku akademickim 2005/2006 do 1331 w roku akademickim 2007/2008, co było spowodowane głównie zakończeniem studiów podyplomowych realizowanych w ramach projektu objętego dofinansowaniem ze środków Europejskiego Fundusz Społecznego - zwanego dalej EFS, w którym brało udział 1152 uczestników. Organizatorami studiów podyplomowych było: Kolegium Zarządzania - zwane dalej Kolegium, Centrum Badań i Studiów Europejskich oraz Śląska Międzynarodowa Szkoła Handlowa (jednostka wspólna Akademii Uniwersytetu Śląskiego). Sprawy związane z organizacją studiów podyplomowych były określone postanowieniami statutów, wytycznymi Senatu dla rad wydziałów w zakresie organizowania studiów, regulaminami studiów podyplomowych (regulaminem studiów dla projektu realizowanego w ramach EFS oraz regulaminem własnym Akademii) oraz zarządzeniami nr 20/03 i nr 53/06 Rektora w sprawie organizacji w uczelni tej formy kształcenia, przy czym nie wszystkie z ww. regulacji obowiązywały w całym okresie objętym kontrolą. NajwyŜsza Izba Kontroli zwraca uwagę, Ŝe Wytyczne [ ] zostały uchwalone po ponad 18 miesiącach od wejścia w Ŝycie ustawy Prawo o szkolnictwie wyŝszym 2 - zwanej dalej psw, określającej kompetencje Senatu w ww. zakresie i powtarzały regulacje zawarte we wprowadzonym w Ŝycie 3 miesiące wcześniej zarządzeniu nr 53/06 Rektora m.in. w zakresie organizacji studiów, natomiast nie zawierały wytycznych i rekomendacji odnoszących się do treści planów i programów tych studiów. Regulamin studiów podyplomowych, obowiązujący od 8 marca 2007 r., został uchwalony przez Senat Uczelni dopiero po 8 miesiącach od daty wejścia w Ŝycie Statutu (wprowadzającego obowiązek uchwalenia tego aktu). Do tego czasu studia podyplomowe w Akademii były organizowane w oparciu o postanowienia zarządzeń Rektora. 2 Dz.U. Nr 84, poz.380, ze zm.
3 W świetle dokonywanych w okresie objętym kontrolą zmian w realizowanych programach i planach studiów zaznaczyć naleŝy, Ŝe Zarządzenia Rektora nie obejmowały np. trybu zmian w realizowanych programach i planach studiów. Na pozytywną ocenę zasługuje powołanie ww. zarządzeniami, w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu naukowo-dydaktycznego studiów podyplomowych, organu opiniodawczo-doradczego Rektora, tj. Międzywydziałowej Rady Programowej Studiów Podyplomowych - MRPSP (od grudnia 2006 r. Międzywydziałowej Rady Studiów Podyplomowych - MRSP). NIK zwraca uwagę, iŝ nie uregulowano w ww. aktach prawnych, procedury określającej sposób wyraŝania przez ten wieloosobowy organ wiąŝących opinii, np. w zakresie sposobu zatwierdzania bądź opiniowania planów i programów studiów. W ocenie NIK, nadzór nad działalnością Kolegium sprawowany przez Prorektora ds. Nauki (poprzednio przez Prorektora ds. Organizacyjnych) w zakresie organizacji studiów podyplomowych nie był wystarczający. Stwierdzono, Ŝe na studia podyplomowe byli przyjmowani słuchacze, którzy nie ukończyli studiów wyŝszych, co było niezgodne z art. 2 ust. 1 pkt 11 psw. W okresie objętym kontrolą, 38 osób nie legitymowało się dyplomem ukończenia studiów 3, a okresy pomiędzy datą rozpoczęcia studiów podyplomowych, a obroną prac końcowych (w badanej próbie prac magisterskich) wynosiły od 11 do 472 dni, przy czym w 8 wypadkach okres ten przekraczał rok. Dyrektor Kolegium wyjaśnił, Ŝe umoŝliwienie uczestnikom nie spełniającym ww. kryterium podniesienia wykształcenia, było spowodowane względami reklamowymi oraz podniesieniem rentowności danej edycji studiów. Kolegium nie posiadało regulaminu organizacyjnego wymaganego na podstawie 26 ust. 2 poprzednio obowiązującego statutu uczelni oraz 2 ust. 2 lit g zarządzenia nr 21/03 Rektora. Wprawdzie prace nad regulaminem zostały podjęte w 2006 r., jednak do czasu zakończenia kontroli nie zostały ukończone. Dyrektor Kolegium, brak regulaminu tłumaczył m.in. kontrowersjami w sprawie treści regulaminu oraz mało zdecydowanymi działaniami z jego strony. 3 WyŜej wymienione osoby. studiowały na następujących kierunkach studiów podyplomowych: 8 uczestników kierunku Rachunkowość, 5 Public relations, 4 Zarządzanie w ochronie zdrowia, po 2 uczestników : Pośrednik nieruchomości, Psychologia w zarządzaniu, Zarządzanie nieruchomościami, Zarządzanie projektami, Zarządzanie i marketing oraz po 1: MenedŜer kultury, HKK, Kontrola finansowa i audyt[ ], MenedŜer logistyki, Rzeczoznawca nieruchomości, Zamówienia publiczne, Zarządzanie sprzedaŝą na rynkach krajowych[ ], Controlling, Zarządzanie firmą, Zarządzanie zasobami ludzkimi., MenedŜer ds. kluczowych klientów.
4 2. W zakresie jakości i standardów kształcenia na studiach podyplomowych: NIK pozytywnie ocenia realizację programów i planów studiów podyplomowych oraz realizowanie określonych w przepisach standardów nauczania. Zbadane programy i plany studiów podyplomowych (kwalifikacyjnych) na kierunkach: zarządzanie nieruchomościami, wycena nieruchomości i pośrednik na rynku nieruchomości, spełniały minimum programowe określone w przepisach, a ponadto uwzględniały zmiany w przepisach dokonane w okresie objętym kontrolą, dotyczące liczby godzin dydaktycznych dla ww. kierunków studiów. Wszystkie realizowane ww. okresie studia podyplomowe były zgodne z prowadzonymi przez uczelnię kierunkami studiów 4. Znajdujące się w dokumentacji badanych edycji studiów protokoły komisji z egzaminów końcowych (ustnych, obrony prac) zawierały wszystkie elementy określone w obowiązujących rozporządzeniach Ministra Edukacji Narodowej i Ministra Nauki i Szkolnictwa WyŜszego w sprawie dokumentacji przebiegu studiów 5. NIK pozytywnie ocenia programy i plany studiów podyplomowych za ich szczegółowość, natomiast zwraca uwagę na pomijanie, we wszystkich badanych programach i planach, wymaganych zarządzeniami Rektora w sprawie organizacji studiów, wykazów niezbędnych środków dydaktycznych. Sposób dokumentowania wykonania zadań dydaktycznych, dotyczących studiów podyplomowych (za wyjątkiem studiów realizowanych w ramach projektu finansowanego ze środków EFS) NIK ocenia jako nierzetelny. Uczelnia nie określiła standardów dokumentacji w ww. zakresie. Stwierdzono, Ŝe prowadzona dokumentacja 10 z 26 badanych edycji studiów (38,5 %) uniemoŝliwiała ustalenie faktu odbycia wszystkich zajęć dydaktycznych przewidzianych planami (harmonogramami) studiów. Tylko w jednej dokumentacji, na 13 badanych edycji studiów realizowanych w roku akademickim 2005/2006, prowadzono dziennik zajęć, wymagany na podstawie 1ust.6 lit. b zarządzenia nr 20/03 Rektora Akademii 6. Ponadto, stwierdzono uchybienia dotyczące: niezgodności liczby godzin zajęć dydaktycznych wymienionych na dyplomach ukończenia studiów z liczbą godzin wynikającą z programu i harmonogramów zajęć (co spowodowane było pominięciem w łącznej liczbie godzin zajęć wymienionych na dyplomach, liczby godzin zajęć sprawdzających), wpisania w dokumentacji studiów wcześniejszej daty potwierdzenia wykonania zadania, niŝ miało to miejsce 4 Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa WyŜszego z dnia 13 czerwca 2006 r. w sprawie kierunków nauki. 5 Dz. U z 2005 r. Nr149, poz.1233 i Dz. U. z 2006 r. Nr 224, poz.1634. 6 obowiązującego do 6 grudnia 2006 r.
5 w rzeczywistości oraz braku potwierdzenia karty pracy wykładowcy przez koordynatora projektu (dokument wymagany przy projekcie EFS) 7 - co wynikało z pomyłki oraz przeoczenia koordynatora projektu. 3. W zakresie finansowania kształcenia podyplomowego: W latach 2005-2007 Akademia osiągnęła dochody z tytułu prowadzenia studiów podyplomowych w wysokości odpowiednio: 672,8 tys. zł, 961,3 tys. zł, 592,4 tys. zł. Obowiązująca w Akademii od dnia 1 stycznia 2007 r. Dokumentacja przyjętych zasad (polityki) rachunkowości, uwzględniała zasady rozliczania kosztów uczelni określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 22 grudnia 2006 r. w sprawie szczegółowych zasad gospodarki finansowej uczelni publicznych 8. Zasady odpłatności za studia podyplomowe były regulowane w Akademii zarządzeniami Rektora dotyczącymi organizacji studiów podyplomowych oraz Regulaminem studiów podyplomowych (obowiązującym od 8 marca 2007 r. - przyp.). Pozostałe składniki kalkulacji kosztów studiów były określone w dokumentacji zasad rachunkowości jednostki [ ] oraz zarządzeniach Rektora (dot. stawek wynagrodzenia pracowników dydaktycznych) i Dyrektora Administracyjnego uczelni (dot. stawek wynajmu pomieszczeń naleŝących Akademii). Wysokość opłat za studia była ustalana na podstawie kalkulacji kosztów w kaŝdym z badanych lat akademickich, przy czym była sporządzana według niejednolitych załoŝeń w zakresie liczebności uczestników (w roku 2005/2006 dla 25 osób, 2006/2007 dla 30 osób w 2007/2008 od 20 do 30 osób). NaleŜy zwrócić uwagę, Ŝe decyzje o uruchomieniu kolejnych edycji studiów podyplomowych (zgodnie z zapisami zarządzenia Rektora 53/06) miał podejmować Rektor, na podstawie oceny opłacalności przedstawionej przez organizatora, jednocześnie Uczelnia nie prowadziła ewidencji kosztów w podziale na poszczególne kierunki i edycje studiów podyplomowych, a koszty te ewidencjonowała zbiorczo dla jednostki organizującej tę formę kształcenia. NIK potwierdziła, sygnalizowaną przez audytora wewnętrznego Akademii, konieczność zmiany sposobu kalkulacji kosztów studiów podyplomowych, w celu umoŝliwienia określenia opłacalności kaŝdego kierunku oraz edycji studiów. 7 Kierunki studiów: Strategia podatkowa i MenedŜer jakości (EFS) 8 Dz. U. z 2006 r. Nr 246, poz. 1796
6 W zakresie finansowania studiów stwierdzono następujące nieprawidłowości: uczelnia, bez podstawy prawnej, tj. bez zarządzenia Rektora wydanego na podstawie art. 99 ust. 2 psw, określającego wysokość opłat dodatkowych za przeprowadzenie egzaminu poprawkowego na studiach podyplomowych, pobierała taką opłatę w wysokości 50 zł. Łączna wartość pobranych w okresie objętym kontrolą opłat wyniosła 89.170 zł. NaleŜy podkreślić, Ŝe w trakcie kontroli Rektor wydał zarządzenie Nr 3/08 z dnia 11 lutego 2008 r., regulujące wysokość opłat za egzaminy poprawkowe na ww. studiach, dyrektor Kolegium, tj. jednostki międzywydziałowej uczelni, nie posiadając pisemnego pełnomocnictwa Rektora Akademii, wyraŝał zgodę na obniŝenie opłat za studia podyplomowe na podstawie wniosków uczestników oraz dokonywał zwrotów uczestnikom części opłat w związku z ich rezygnacjami ze studiów. Łączna wartość obniŝek w opłatach w badanym okresie wyniosła 55.443 zł, a łączna wysokości zwrotów opłat wyniosła 34.067,95 zł. Dopiero w trakcie kontroli, w dniu 7 kwietnia 2008 r. Rektor Akademii udzielił dyrektorowi Kolegium pełnomocnictwa na piśmie, do dokonywania czynności prawnych związanych z kierowaniem jednostką i reprezentowania Akademii w zakresie wymienionym w tym dokumencie, obejmującym umocowanie m.in. do ustalania wysokości opłat za dodatkowe zajęcia dydaktyczne, udzielania zniŝek i rozkładania na raty opłat za studia. W świetle powyŝszych ustaleń naleŝy zwrócić uwagę, iŝ w zarządzeniu powołującym do Ŝycia Kolegium, dyrektorowi tej jednostki nie określono szczegółowego zakresu obowiązków i odpowiedzialności. Ponadto, w toku kontroli stwierdzono, Ŝe uczelnia nie posiadała ustalonych w formie pisemnej procedur kontroli finansowej, wymaganych art. 47 ust. 3 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych 9, przy czym naleŝy zaznaczyć, Ŝe w okresie objętym kontrolą trwały prace nad opracowaniem ww. procedur. Przedstawiając powyŝsze uwagi i oceny, NajwyŜsza Izba Kontroli wnosi o: 1. Przyjmowanie na studia podyplomowe wyłącznie osób legitymujących się dyplomem ukończenia studiów wyŝszych. 2. Opracowanie regulaminu organizacyjnego dla Kolegium Zarządzania. 3. Ustalenie procedur kontroli finansowej. 9 Dz. U. z 2005 r. Nr 249, poz. 2104, ze zm.
7 NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Katowicach, na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK, oczekuje przedstawienia przez Pana Rektora, w terminie 20 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków bądź o działaniach podjętych w celu realizacji wniosków lub przyczyn niepodjęcia takich działań. Zgodnie z treścią art. 61 ust. 1 ustawy o NIK, w terminie 7 dni od dat otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, przysługuje Panu prawo zgłoszenia na piśmie do Dyrektora Delegatury NIK w Katowicach umotywowanych zastrzeŝeń w sprawie ocen, uwag i wniosków zawartych w tym wystąpieniu. W razie zgłoszenia zastrzeŝeń, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, termin nadesłania informacji, o którym mowa wyŝej, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej komisji NIK.