System aktualizacji Mapy Akustycznej Zgodnie z zaleceniami Dyrektywy 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego oraz Rady z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku (Dz. U. WE L. 189 z dn. 18 lipca 2002 r.) oraz transponowaniem wymienionych wyżej regulacji na płaszczyznę ustawodawczą Rzeczypospolitej Polskiej w odniesieniu Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. 2008 r., Nr 25, Poz. 150 z późn. zm.) oraz właściwych dla wymienionej wyżej - aktów wykonawczych RP, jeden z istotnych elementów przedmiotowego przedsięwzięcia projektu Mapy Akustycznej stanowi System aktualizacji Mapy Akustycznej, w rozumieniu przytoczonych wyżej, obowiązujących aktów prawnych w przedmiotowym zakresie. Szczegółowy zakres zbioru danych ujętych w projekcie Mapy Akustycznej, ich układ oraz sposób prezentacji w celu wykorzystania oraz zastosowania w aktualizacji przedsięwzięcia Mapy Akustycznej, budowy Programu Ochrony Środowiska przed Hałasem oraz szeroko pojętego Zarządzania Środowiskowego w dziedzinie Akustyki Środowiska określa dokument Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 1 października 2007 r. w sprawie szczegółowego zakresu danych ujętych na mapach akustycznych oraz ich układu i sposobu prezentacji (Dz. U. Nr 187, Poz. 1340), implementujący wytyczne Dyrektywy 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego oraz Rady z dnia 25 czerwca 2002 r., o których mowa powyżej. Zakres zbioru danych, o których mowa powyżej, winien obejmować dane określone punktem 2 11 Załącznika Nr 1 przedmiotowego Rozporządzenia pn. Szczegółowy zakres danych ujętych na mapach akustycznych oraz ich układ oraz sposób prezentacji celu ich wykorzystywania do opracowania danych dla Państwowego Monitoringu Środowiska, a także zbiór danych uzupełniających, takich jak: 1. Informacje i analizy projektów map akustycznych uprzednio podjętych (gdy takowe miały miejsce); 2. Informacje i analizy programów ochrony środowiska przed hałasem, uprzednio opracowanych i wdrożonych, w tym w szczególności: obszarów objętych niniejszym programem; rodzajów źródeł dźwięku; nazwę oraz rodzaj programu (program lokalny/ponadlokalny); rok kalendarzowy opracowania; System aktualizacji mapy akustycznej 1
3. Efekty wynikające z uprzednio podejmowanych działań w zakresie ochrony środowiska, zarówno w odniesieniu do opracowanych i wdrożonych programów ochrony środowiska przed hałasem, jak i działań o charakterze lokalnym, takich jak: obszar terytorialny; źródło dźwięku; przedsięwzięcia infrastrukturalne (w tym projekty oraz realizację komunikacyjnych ciągów obwodowych); rozwiązania techniczno eksploatacyjne z uwzględnieniem rekonstrukcji oraz zmian nawierzchni arterii komunikacyjnych oraz projektów i realizacji akustycznych obiektów ekranujących; środki planistyczne, w tym: - obszary ograniczonego użytkowania; - strefy przemysłowe; środki ekonomiczne ograniczeń akustycznych; przepisy prawa lokalnego; 4. Projekty oraz analizy wpływu na klimat akustyczny, aktualnych oraz przewidywanych zamierzeń inwestycyjnych dla rozpatrywanego obszaru (w szczególności analizę rozwiązań wariantowych); 5. Analizę bilansu kosztów oraz korzyści dla wyżej wymienionych; Część opisowa projektu, odnosząca się do prezentacji i podsumowania całokształtu wyników badań, winna uzupełniona zostać: 1. Wynikami analiz rozkładu dźwięku przy elewacjach budynków, w funkcji wysokości; 2. Oszacowaniem liczby ludności zamieszkałej na rodzaju obszarów: na których podjęto oraz zrealizowano przedsięwzięcia w zakresie ochrony środowiska przed hałasem, o których mowa powyżej; na których przewiduje się realizację przedsięwzięć w zakresie ochrony srodowiska przed hałasem, o których mowa powyżej; Oszacowanie te winny spełniać warunki szczegółowe, wyspecyfikowane w treści przedmiotowego rozporządzenia, Załącznik 1, pkt 4, ppkt 1 oraz pkt 4, ppkt 3; System aktualizacji mapy akustycznej 2
3. Oszacowaniem efektów zrealizowanych przedsięwzięć w zakresie zwalczania hałasu w środowisku oraz przewidywanych efektów przedsięwzięć, o których mowa powyżej; 4. Identyfikację obszarów winnych ustanowionymi zostać jako obszary ciche w aglomeracji; 5. Uzupełnieniem wniosków wynikających z analiz oraz oszacowań, o których mowa powyżej; Zbiór informacji, o których mowa powyżej, winien zestawiony zostać w postaci tabelarycznej oraz uzupełniony wykresami zależności oraz diagramami właściwymi w omawianym przedmiocie; Zakres zbioru danych części graficznej obejmować winien ponadto: 1. Rozkład przestrzenny wskaźnika M, określonego wytycznymi Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 października 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań jakim powinien odpowiadać program ochrony środowiska przed hałasem (Dz. U. Nr 179, Poz. 1498); 2. Zbiór map przedstawiających efekty zastosowania przedsięwzięć ochrony środowiska przed hałasem, które przytoczono powyżej; 3. Zbiór map prognostycznych w rozumieniu wytycznych przedmiotowego rozporządzenia; 4. Zbiór map prezentujących proponowane kierunki zmian zagospodarowania przestrzennego, wynikających z potrzeb ochrony środowiska przed hałasem, z uwzględnieniem w przypadku szczególnym oznaczenia proponowanych obszarów cichych w aglomeracji). Zgodnie z obowiązującymi wytycznymi Ustawy Prawo Ochrony Środowiska, art. 25, ust.1, źródłem informacji o środowisku jest w szczególności Państwowy Monitoring Środowiska; Stanowi on system pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania oraz rozpowszechniania informacji o środowisku; Państwowy Monitoring Środowiska wspomaga działania na rzecz ochrony środowiska poprzez systematyczne informowanie organów administracji i społeczeństwa o: jakości elementów przyrodniczych, dotrzymywaniu standardów jakości środowiska określonych przepisami i poziomów, o których mowa w art. 3 pkt 28 lit. b i c oraz obszarów występowania przekroczeń tych standardów i poziomów; występujących zmianach jakości elementów przyrodniczych i przyczynach tych zmian, w tym powiązaniach przyczynowo System aktualizacji mapy akustycznej 3
skutkowych występujących pomiędzy emisjami oraz stanem elementów przyrodniczych (art. 25, ust. 3); W skład zasobów Państwowego Monitoringu Środowiska wchodzą m. in. informacje w zakresie akustyki środowiska, gromadzone w ramach jednego z podsystemów monitoringu środowiska, w omawianym przypadku podsystemu monitoringu hałasu w środowisku; Państwowy Monitoring Środowiska realizuje akwizycję zbiorów danych na podstawie: pomiarów dokonywanych przez organy administracji, obowiązanych ustawowo do realizacji badań monitoringowych hałasu w środowisku; danych gromadzonych w ramach statystyki publicznej, określanych w ramach programów badań statystycznych statystyki publicznej; informacji udostępnianych przez organy administracji publicznej; pomiarów stanów środowiska, wielkości i rodzajów emisji, a także ewidencji, do których powadzenia zobowiązane są podmioty z mocy prawa lub na mocy decyzji; innych niż wyżej wymienione uzyskanych odpłatnie lub nieodpłatnie od podmiotów nie będących organami administracji publicznej; W odniesieniu problematyki zagrożenia hałasem w środowisku, całokształt ocen klimatu akustycznego środowiska oraz obserwacji jego zmian, podejmowanych w ramach Programu Państwowego Monitoringu Środowiska realizowany jest na podstawie wyników pomiarów hałasu w środowisku, określonych przy pomocy obowiązujących prawnie wskaźników oceny hałasu w środowisku, uwzględniając równocześnie pozostałe istotne rodzaje danych, a w szczególności: dane demograficzne; dane dotyczące sposobu zagospodarowania terenu; dane dotyczące użytkowania terenu itp. Schematyczny opis przepływu informacji w dziedzinie oceny, analizy, weryfikacji oraz aktualizacji stanu akustycznego środowiska, z uwzględnieniem metod ich pozyskiwania, przetwarzania, aktualizacji i publikacji, w odniesieniu poszczególnych poziomów organów administracji publicznej oraz uwzględnieniem struktur administracji samorządowej wraz ze zbiorem elementów oraz jednostek Bytomskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennych (BIIP), przedstawia schemat poniżej (Ryc. 1) System aktualizacji mapy akustycznej 4
Komisja Europejska Europejska Agencja Środowiska Oznaczenia: Minister Środowiska Zarządzanie ochroną środowiska przed hałasem Ocena stanu akustycznego Mapy akustyczne Główny Urząd Statystyczny Główny Inspektor Ochrony Środowiska Koordynacja działań dotyczących badań WIOŚ Ocena stanu akustycznego środowiska Krajowa baza danych Wyniki badań akustycznych Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska Wojewoda ` Wojewoda Starosta Opracowanie Mapy Akustycznej Ocena stanu klimatu akustycznego środowiska na obszarze województwa Państwowy Monitoring Środowiska (PMŚ) Pomiary kontrolne hałasu w środowisku ustalające warunki korzystania ze środowiska Zarządzający drogą, linią kolejową, linią tramwajową Opracowanie Mapy Akustycznej obszarów położonych w otoczeniu dróg i linii kolejowych Pomiary akustyczne Zarządzający instalacją Badania hałasu drogowego, kolejowego, tramwajowego Pomiary hałasu emitowanego z urządzeń i instalacji do środowiska Numeryczny Model Terenu / Numeryczny Model Pokrycia Ewidencja Gruntów i Budynków (EG i B) BIIP Bytomska Infrastruktura Informacji Przestrzennej CIoP LiDAR Lotniczy Skaning Laserowy Centrum Informacji o Przestrzeni Infrastruktura Miejska i Obiekty Użyteczności Publicznej Referat Infrastruktury Informacji Przestrzennej Dane Przestrzenne Model 3D Ortofotomapa Ryc 1. Dane Architektoniczne c. 1 System aktualizacji mapy akustycznej 5
Kierunki całokształtu dalszych działań związanych z przedsięwzięciem Mapy Akustycznej winny determinować: 1. Opracowanie, budowę oraz wdrożenie, na poziomie struktur administracji samorządowej regionu, Systemu Zarządzania Hałasem w Środowisku; Niniejszy projekt winien nakreślać oraz charakteryzować zespół działań inicjujących oraz wspomagających przedsięwzięcie przedmiotowego programu, z uwzględnieniem czynników: modernizacji oraz rozwoju całokształtu realizowanych, szeroko pojętych, baz danych, w przedmiotowym kierunku; kontynuacji zespołu prac nad przedsięwzięciem Mapy Akustycznej, w kontekście Mapy Imisyjnej, w oparciu wspólnych europejskich wskaźników oceny oraz wspólnych europejskich metod badań, analiz i ocen w przedmiotowym zakresie; szczegółowej specyfikacji przedsięwzięcia Programu Ochrony Środowiska przed Hałasem; 2. Studia nad optymalizacją systemów komunikacyjnych miasta, w kierunku ograniczenia emisji hałasu do środowiska, w tym: podejmowania działań w kierunku projektu oraz budowy pozamiejskich tras obwodowych w ciągu komunikacyjnym dróg krajowych i autostrad; studiów oraz działań programowych nad projektem oraz budową szybkich, wysokoprzepustowych korytarzy transportowych; optymalizacji sieci transportu w centrum miejskim - wyłączenie odcinkowo, drogowych ciągów komunikacyjnych z funkcji transportu indywidualnego; - projekt oraz wdrożenie komunikacyjnych ciągów pieszych; 3. Podjęcie metod planistycznych, w zakresie: rozwoju metodologii oraz praktyki akwizycji w planach zagospodarowania przestrzennego przedsięwzięć w zakresie ochrony środowiska przed hałasem; akwizycji zagadnień akustyki środowiska w problematyce System aktualizacji mapy akustycznej 6
strefowania rozwoju infrastruktury przestrzennej miasta, opracowanie metodologii oraz praktyki zachowania jakości klimatu akustycznego w strefach, dla których jest ona właściwa; właściwej polityki lokalizacyjnej w kontekście ochrony środowiska przed hałasem; 4. Działań uzupełniających, w zakresie: planowania oraz realizacji projektów i systemów monitorowania hałasu w mieście, monitorowania trentów zmian oraz przyczyn je wywołujących; zastosowania, w przypadkach gdy to niezbędne i celowe, w czasokresie realizacji prac remontowo - modernizacyjnych drogowych ciągów komunikacyjnych, rodzajów nawierzchni cichych; podjęcia projektów oraz prac w zakresie zabezpieczeń akustycznych, w tym obiektów ekranów akustycznych wzdłuż nowoprojektowanych oraz realizowanych szlaków komunikacyjnych ruchu szybkiego; 5. Projekty scenariuszy, planów i konspektów wymienionych wyżej działań; 6. Projekty analiz i ocen strumieni finansowania wymienionych wyżej działań, z uwzględnieniem: Funduszy Unijnych; Funduszy Regionalnych; Funduszy w ramach celów inwestycyjnych; Funduszy Ekologicznych - NFOŚ i GW; - WFOŚ i GW; Środków własnych. Zasadnym wydaje się zauważyć, iż regulacje w przedmiocie aktualizacji Mapy Akustycznej specyfikują: w zakresie regulacji kierunkowych: System aktualizacji mapy akustycznej 7
- wytyczne Dyrektywy 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego oraz Rady z dnia 25 czerwca 2002 r.; w zakresie regulacji prawnych: - wymagania Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. (z późn. zm.) Prawo Ochrony Środowiska; W interpretacji pierwszej z wyżej wymienionych, art. 7, ust. 5, można stwierdzić: status czasokresu aktualności przedsięwzięcia Mapy na poziomie równym: 5 lat; brak wymagań podjęcia ponownego przedsięwzięcia Mapy w okresie co 5 lat, w przypadku braku takiej konieczności; (z uwzględnieniem w tym kontekście art. 5, ust. 5), w interpretacji drugiej z wyżej wymienionych, art. 118, ust. 1 oraz 2: brak jednoznacznie wyznaczonych sposobów postępowania w przypadku wystąpienia stosunkowo niewielkich zmian klimatu akustycznego w okresie czasu: 5-letnim; Odnosząc się do całokształtu wyżej wymienionych można zaproponować poniżej przedstawioną ramową procedurę postępowania, w celu optymalizacji zespołu prac aktualizacyjnych przedsięwzięcia Mapy Akustycznej: Etap 1 Zespół działań: Analiza podejmowanych w ostatnim czasokresie przedsięwzięć mających na celu kształtowanie klimatu akustycznego w środowisku; W szczególności zespół działań wynikający z: modyfikacji układów komunikacyjnych i/lub nowych inwestycji (w szczególności infrastrukturalnych, por. etap 3 ); realizacji przedsięwzięć zapisanych w planach działań w ramach sporządzonego w poprzedzającym okresie Programu Ochrony Środowiska przed Hałasem; System aktualizacji mapy akustycznej 8
Uwagi, wskazówki, oceny: Etap 2 Identyfikacja działań; Wstępna, szacunkowa analiza i ocena wpływu wyżej wymienionych na stan klimatu akustycznego w środowisku; Określenie rejonów oraz punktów reprezentatywnych dla oceny wielkości zmian zachodzących w zidentyfikowanych i wyspecyfikowanych rejonach zmian; Zespół działań: Wykonanie badań hałasu oraz wielkości pozaakustycznych (natężeń ruchu, jego struktury, parametrów itp.) w punktach (przekrojach), w których w ramach I etapu mapowania akustycznego wykonano pomiary akustyczne niezbędne do realizacji mapy (z zachowaniem warunków zewnętrznych, w których badania realizowano) oraz podjęcie analizy i oceny różnic wyników badań aktualnych w odniesieniu uprzednio uzyskanych; Uwagi, wskazówki, oceny: W przypadku różnic nie przekraczających: 1 db w odniesieniu do wielkości akustycznej - poziomu dźwięku, db; - poziomu mocy akustycznej, db; 3 db w odniesieniu do wielkości akustycznej oraz równocześnie 25 % w odniesieniu do wielkości pozaakustycznej (np. natężenia ruchu) - można przyjąć, że w okresie pomiędzy I i II etapem realizacji Mapy, nie nastąpiły żadne istotne zmiany środowiskowych oddziaływań akustycznych; W przypadku nie zachowania powyższych warunków, odnośny obszar należy objąć procesem weryfikacji mapy akustycznej, ze szczególnym uwzględnieniem aspektów: emisji hałasu ze źródła; sposobu zagospodarowania przestrzennego; System aktualizacji mapy akustycznej 9
Etap 3 Zespół działań: Stwierdzenie w wyniku podjętej analizy, o której mowa w etapie 1, zaistnienia istotnych i obszernych, w ujęciu skali geograficznej, zmian spowodowanych: Budową oraz oddaniem do użytkowania odcinka drogi, linii kolejowej, linii tramwajowej, o intensywnym ruchu w rejonach, w których tego rodzaju obiekty dotychczas nie występowały; Modernizacją obiektów komunikacyjnych powodującą wzrost poziomu emisji dźwięku o wartość 3 db i więcej; Budową dużego osiedla mieszkalnego na obszarach dotychczas nie zabudowanych (bądź zabudowy znikomej), implikującą intensywny rozwój sieci dróg komunikacyjnych dojazdowych (itp. zmian); Budową komunikacyjnego ciągu obwodowego miejscowości (dzielnicy), determinującą obniżenie poziomu dźwięku w wielu rejonach przedmiotowej miejscowości (dzielnicy) itp.; Uwagi, wskazówki, oceny: Zaprojektowanie oraz wykonanie badań porealizacyjnych inwestycji (bądź alternatywnie - wykorzystanie i zastosowanie zbiorów danych i wyników badań będących w dyspozycji) oraz stwierdzenie w ich wyniku, zakresu oraz obszaru zmian klimatu akustycznego w środowisku; Podjęcie decyzji objęcia wymienionego wyżej obszaru przedsięwzięciem modyfikacji Mapy Akustycznej, z zastosowaniem metod i procedur realizacji - właściwych dla wyżej wymienionej; W przypadku istotnie szerokich, w ujęciu obszarowym, zmian infrastrukturalnych, niezbędna modyfikacja pełnego projektu Mapy (całości obszaru); Możliwość zastosowania w przedmiocie analiz, o których mowa powyżej, modeli rozkładu ruchu sieci dróg miejskich (Uwagi, Etap 4); System aktualizacji mapy akustycznej 10
Etap 4 Zespół działań: Identyfikacja realizacji przedsięwzięć zapisanych w planach działań w ramach sporządzonego w okresie poprzedzającym Programu Ochrony Środowiska przed Hałasem; Uwagi, wskazówki, oceny: Zaprojektowanie oraz wykonanie badań porealizacyjnych inwestycji (bądź alternatywnie wykorzystanie i zastosowanie zbiorów danych i wyników badań będących w dyspozycji) oraz stwierdzenie w ich wyniku, zakresu oraz obszaru zmian klimatu akustycznego w środowisku; Podjęcie decyzji objęcia wymienionego wyżej obszaru przedsięwzięciem modyfikacji Mapy Akustycznej z zastosowaniem metod i procedur realizacji - właściwych dla wyżej wymienionej; Możliwość adaptacji w przedmiotowym zakresie prac, metod stosowanych w celu kalibracji modelu obliczeniowego oddziaływań akustycznych w środowisku. W podsumowaniu omawianej problematyki istotnym wydaje się zaznaczyć, że pomimo wysokiego stopnia zaawansowania projektów oraz ram budowy ogólnie pojętych przedsięwzięć Map Akustycznych oraz znaczących międzynarodowych doświadczeń w tym przedmiocie, wciąż nie w pełni zdefiniowanym pozostaje proces aktualizacji omawianych niniejszym obiektów Map, pozostawiając w ocenie Charakteryzującego - kierunki decyzji w odniesieniu wyżej wymienionych, właściwe dla indywidualnego charakteru oraz spektrum warunków rozpatrywanych przedsięwzięć. System aktualizacji mapy akustycznej 11