Zmiany, przed którymi stoją Operatorzy Systemów Przesyłowych w świetle dalszej liberalizacji rynku Wojciech Jarosz
Polityka Energetyczna dla Europy (EPE) Cele Wzrost bezpieczeństwa dostaw Zapewnienie konkurencyjności gospodarki EU i dostępności energii Ochrona środowiska Warunki realizacji Duże inwestycje w moce wytwórcze i infrastrukturę sieciowa Jasne sygnały dla przemysłu, inwestorów i ośrodków naukowobadawczych Przewidywalne i spójne środowisko prawne 2
Sektor elektroenergetyczny Wytwarzanie PSE-Operator S.A. Przesył Dystrybucja Odbiorcy końcowi 3
Regulacje prawne tworzą obecne i przyszłe warunki działania Operatorów Systemów Przesyłowych 4
Dyrektywa 2003/54/WE w sprawie wspólnych zasad wewnętrznego rynku energii elektrycznej najważniejsze zmiany w ramach III Pakietu Liberalizacyjnego skuteczny rozdział działalności w zakresie dostaw i produkcji od eksploatacji sieci; dalsza harmonizacja uprawnień i wzmacnianie niezależności krajowych organów regulacyjnych; ustanowienie niezależnego mechanizmu wspomagającego współpracę pomiędzy krajowymi organami regulacyjnymi; stworzenie mechanizmu dla operatorów systemów przesyłowych w celu poprawy koordynacji w zakresie funkcjonowania i bezpieczeństwa sieci, handlu transgranicznego oraz eksploatacji sieci; zwiększonej przejrzystości energetycznym. operacji na rynku 5
Rozporządzenie WE nr 1228/2003 r. w sprawie warunków dostępu do sieci w ramach transgranicznej wymiany energii elektrycznej - najważniejsze zmiany w ramach III Pakietu Liberalizacyjnego powołanie ENTSO - European Network for Transmission System Operators for Electricity w celu wzmocnienia współpracy i koordynacji OSP oraz formalnego usankcjonowania jej na poziomie europejskim; obowiązek opracowania przez Agencję Regulatorów (Agency for Cooperation of Energy Regulators powołaną przez odpowiednie Rozporządzenie WE) niewiążących ramowych wytycznych dla opracowywania kodeksów sieciowych, na bazie których ENTSO opracuje kodeksy sieciowe; ENTSO przyjmuje co 2 lata 10-letni plan rozwoju (10 year network development plan) uwzględniający prognozę wystarczalności generacji. 6
Dyrektywa 2005/89/EC dotycząca działań na rzecz zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej i inwestycji infrastrukturalnych (a) Operatorzy Systemów Przesyłowych utrzymują odpowiedni poziomu bezpieczeństwa operacyjnego sieci, poprzez odpowiedni poziom technicznych rezerw zdolności przesyłowych dla celów zapewnienia bezpieczeństwa operacyjnego sieci oraz współpracują z zainteresowanymi innymi operatorami systemów. (b) operatorzy połączonych systemów przesyłowych, a w stosownych przypadkach także systemów dystrybucyjnych wymieniają informacje dotyczące funkcjonowania sieci szybko i efektywnie, zgodnie z minimalnym zakresem wymagań operacyjnych. Te same wymagania stosuje się, w odpowiednich przypadkach, do operatorów systemów przesyłowych i dystrybucyjnych, którzy są połączeni z operatorami systemów poza Wspólnotą. 7
Rozporządzenie WE nr 1228/2003 r. w sprawie warunków dostępu do sieci w ramach transgranicznej wymiany energii elektrycznej oraz Decyzja Komisji z 9 Listopada 2006 zawierająca Wytyczne z sprawie zarządzania i alokacji dostępnej zdolności przesyłowej połączeń wzajemnych pomiędzy systemami krajowymi Utworzenie rzeczywistego jednolitego wewnętrznego rynku energii elektrycznej powinno być promowane poprzez rozszerzenie handlu energią elektryczną. Unikanie zniekształceń konkurencji wynikających z różnych standardów bezpieczeństwa, działania i planowania stosowanych przez operatorów systemów przesyłowych w Państwach Członkowskich. Zapewnienie uczestnikom rynku przejrzystości w odniesieniu do dostępnych zdolności przesyłowych oraz standardów bezpieczeństwa, planowania i działania mających wpływ na dostępne zdolności przesyłowe. 8
Dyrektywa 2005/89/EC dotycząca działań na rzecz zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej i inwestycji infrastrukturalnych Dyrektywa określa działania mające na celu zagwarantowanie bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej w celu zapewnienia właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego energii elektrycznej oraz zagwarantowanie: a) odpowiedniego poziomu mocy wytwórczych; b)odpowiedniej równowagi między dostawami a zapotrzebowaniem; c) właściwego poziomu połączeń międzysystemowych pomiędzy Państwami Członkowskimi w celu rozwoju rynku wewnętrznego. 9
Regulacje prawne Wymagania ekologiczne zaostrzane co kilka lat (SO 2, NO x ) Nowe regulacje UE: pakiet klimatyczny (3X20), w tym obowiązek osiągnięcia 15% udziału OZE w zużyciu energii w Polsce do 2020 r nowe standardy emisji SO 2, NO x i pyłu efekt: możliwe wyłączenie z eksploatacji ponad 50% mocy polskich elektrowni systemowych przed 2020r (ok. 12 tys. MW) 10
Ile mocy zainstalowanej w OZE potrzeba, aby spełnić wymagania UE? - szacunek Rok 2007 2010 2020 2020 Oczekiwany udział OZE w finalnym zużyciu energii 5,1 % 10,4 % 10,4 % 15 % Wymagana moc zainstalowana w elektrowniach wiatrowych 1300 MW 4000 MW 4900 MW 7900 MW 6300 MW na północy Polski (80 % całkowitej mocy zainstalowanej) Założono współczynnik wykorzystania mocy zainstalowanej na poziomie 0,25 11
12
13
Sektor elektroenergetyczny Wytwarzanie PSE-Operator S.A. Przesył Dystrybucja Odbiorcy końcowi 14
Bezpieczeństwo KSE Niezawodność = Bezpieczeństwo + Wystarczalność Bezpieczeństwo Zdolność systemu elektroenergetycznego do przetrzymania nagłych awarii Wystarczalność Zdolność systemu elektroenergetycznego do dostawy wymaganej ilości mocy i energii do odbiorców Perspektywa czasowa od sekund do kilkunastu lat 15
Aktualne problemy funkcjonowania KSE Wyższy od planowanego wzrost zapotrzebowania na moc elektryczną, szczególnie w okresach letnich Ograniczone możliwości budowy nowych linii przesyłowych Brak tendencji wzrostowej sumarycznej mocy osiągalnej krajowych źródeł wytwórczych Efektem zagrożenie dla bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej 16
Wyższy od planowanego wzrost zapotrzebowania na moc elektryczną Szybkie tempo wzrostu gospodarczego Tendencja wzrostowa zapotrzebowania na moc, szczególnie wysoki wzrost w lecie i w dużych aglomeracjach (Warszawa, Wrocław, Poznań) Znacznie wyższy wzrost poboru mocy biernej 17
Struktura Wytwarzania w Polsce 40000? [MW] 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Lata 20.. 18 Elektrownie Szczytowe Odnawialne Lokalne EC-przemysłowe EC Gazowe Węgiel Brunatny Węgiel Kamienny
Struktura wiekowa jednostek wytwórczych w KSE (EL + EC) 45 % udział mocy zainstalowanej w kraju 40 35 30 25 20 15 10 5 0 7,9 14,7 40,9 23,0 8,5 5,0 do 1959 1960-1969 1970-1979 1980-1989 1990-1999 2000-2005 rok uruchomienia 19
Na strukturę generacji ma wpływ Niepewność co do długoterminowych celów ekologicznych CO 2 - Co po roku 2012? SO 2 i NOx jakie będą pułapy emisji w 2020 r? Niepewność prawna i organizacyjna związana z wdrażaniem prawa ekologicznego Nierozwiązany problem dotrzymania limitów SO 2 i NO x z Traktatu Akcesyjnego System handlu uprawnieniami do emisji CO 2 w I okresie 2005 2007 wdrażany w trakcie trwania okresu rozliczeniowego 20
Na strukturę generacji ma wpływ Niejasna przyszłość co do celów redukcyjnych emisji CO 2, połączona z koniecznością decydowania już dziś o sposobie dostosowania do innych wymogów ekologicznych: zwiększa ryzyko niewłaściwych decyzji inwestycyjnych zwiększa ryzyko finansowe związane z inwestycjami w źródła wytwórcze Brak pewności i stabilności prawnych wymogów ekologicznych (częste zmiany prawa, brak rozstrzygnięć co do sposobu wdrożenia regulacji unijnych) jednym z czynników, opóźniających podejmowanie decyzji inwestycyjnych NIEDOSTATECZNY PRZYROST NOWYCH MOCY W KSE 21
Najważniejsze zmiany legislacyjne postulowane przez PSE Operator S.A. Prawne uznanie inwestycji infrastrukturalnych w sieci elektroenergetyczne za inwestycje o znaczeniu państwowym, służące zapewnieniu bezpieczeństwa powszechnego Uregulowanie prawa własności nieruchomości pod liniami energetycznymi Ustanowienie służebności gruntowej dla inwestycji liniowych Zapewnienie spójności planów rozwoju sieci przesyłowej z planami zagospodarowania przestrzennego 22
Inicjatywy regionalne Mini Fora Powołane na 11 Forum Florenckim 16-17.IX.2004 17.IX.2004 w Rzymie dla ustalenia szczegółowego planu wprowadzania rynkowych mechanizmów w zarządzania ograniczeniami Podział na regiony: Europa Południowo udniowo-zachodnia (PT-ES ES-FR) UK i Irlandia (IE-UK UK-FR) Europa Centralno-Zachodnia (FR-BE BE-NL-LU-DE) Europa Centralno-Po Południowa (FR-IT IT-CH-DE-AT-SI-GR) Kraje Nordyckie (NO-DK DK-SE-FI-DE-PL) Europa Centralna i Wschodnia (DE-PL PL-CZ-SK-AT-HU- SI) Kraje Bałtyckie (EE-LV LV-LT) LT) 23
Regionalny Plan Sieci Przesyłowej możliwe problemy z bilansem w niektórych Krajach Nigdy 3% 4 % > 4% 24
Zasada Flow-base Kontrakty komercyjne - Fizyczny przepływ Ograniczenia przesyłowe 25 Przepływy mogące zagrozić bezpieczeństwu dostaw i ograniczyć wymianę
Metoda Flow-base Takie same zasady w Regionie, Uwzględnienie zależności pomiędzy granicami pomijalnych w metodzie NTC, Likwidacja wielostopniowego dostępu do połączeń, Grafikowanie pomiędzy dostawcą i odbiorcą w transakcji, Kompromis pomiędzy ryzykami, Wzrost social interest, Następny krok dla rynku regionalnego, Nowe szanse dla firm handlowych. 26
Ścieżka rozwoju w alokacji - market coupling - flow-based modelling Rodzaje alokacji Jednostronna Dwustronne Wielostronne Market Coupling Model sieci Jednostronne ATC Skoordynowane ATC Profile techniczne Flow-Based ścieżka #2 ścieżka #1 Ścieżka wdrożenia Region CW. Ścieżka wdrożenia region CEE. ETSO 27
Podsumowanie Tworzenie i wdrażanie regulacji i nowych zasad powinno odbywać się w sposób: pozwalający OSP na bezpieczne prowadzenie KSE zapewniający funkcjonowanie rynku energii Wymagania prawne, w tym promocja niektórych rodzajów źródeł i sposób ich wprowadzania nie powinny prowadzić do usztywnienia rynku Konieczne jest sprzężenie zwrotne pomiędzy bezpieczeństwem KSE, funkcjonowaniem rynku i regulacjami ekologicznymi Brak długoterminowych celów ekologicznych utrudnia budowanie strategii przedsiębiorstw i inwestowanie w nowe moce wytwórcze Konieczna jest harmonizacja krajowej i unijnej polityki energetycznej i ekologicznej (węgiel, energetyka jądrowa i ograniczanie emisji SO2, NOx i CO2) 28