LITOWCE Li wystpowanie wody powierzchniowe - niskie stenia wystpuje w niektórych mineralnych zastosowanie - medycyna - leki antydepresyjne, zamiast NaCl, produkcja szkła i ceramiki, tworzyw sztucznych, katalizator normy - brak, w wodach 100 µg/dm 3 - toksyczny dla rolin obecno wapnia zmniejsza toksyczno człowiek 4-5 g - dawka toksyczna działanie - toksyczne, ale wany mikroelement niedobór - przygnbienie, depresja (leczenie narkomanii i alkoholizmu) Na 2,6% skorupy ziemskiej wystpowanie - tylko zwizki, NaCl, glinokrzemiany, NaNO 3 zastosowanie - gospodarstwa domowe, przemysł papierniczy, spoywczy, medycyna, nawozy azotowe NaCl - mieszanina kriogeniczna z wod szklarski, zawarto Na w wodzie wzrasta w procesach uzdatniania 100-1000% (NaOH, Na 2 CO 3, NaHCO 3, NaHClO 3 ) fluorkowanie wody - NaF, Na 2 SiF 6 rzeki w pobliu ujcia do morza - wicej - sole z powietrza do 150 km ródła w wodach - wymywanie ze skał i gleb podwyszona zawarto - -cieki, wody kopalniane (kilkaset mg) cieki miejskie - detergenty działanie niezbdny dla organizmów ywych, reguluje bilans wodny organizmu niedobór u człowieka - osłabienie, niskie cinienie człowiek - zapotrzebowanie 1-3 g /dzie pobranie rzeczywiste 4-24 g/ dzie, rednio 10 g NaCl / dzie (wdzonki, ser ółty) nadmiar - nadcinienie, zaburzenia w przemianie materii 3g/kg - moe by toksyczne
u niemowlt 1g / kg zalecenia w wodach pitnych: WHO < 200 mg/l UE : warto zalecana : 20 mg/l, max.: 150 mg/l istotne - równowaga Na - K - Ca - Mg Na + Ca człowiek --------------- = 1 dzie/osoba K + Mg wody do nawadniania - due dawki Na zmieniaj struktur gleby i przepuszczalno K 2,4% skorupy ziemskiej - chlorki, bromki, siarczany, azotany glinokrzemiany minerały bardziej odporne na wymywanie ni Na std nisza naturalna zawarto w wodach powierzchniowych zastosowanie: nawozy potasowe (K niezbdny do wzrostu rolin) rodki wybuchowe, zapałki szkło lecznictwo w wodach -ródła naturalne spływy powierzchniowe z pól cieki przemysłowe i miejskie stenia - nie limitowane zalecenia UE - woda pitna ok. 10 mg/l, max. 12 mg/l działanie zaburzenia równowagi sodowo-potasowej w organizmie wany w profilaktyce kardiologicznej ródła w poywieniu - ziemniaki, banany, pomidory, rodzynki K 2 CO 3 - dawka miertelna 15 g 40 K - ok 0,0118% w potasie naturalnym Cs - istotne izotopy radioaktywne (awarie elektrowni) Fr - produkt rozpadu niektórych jder
BERYLOWCE Be pierwiastek rzadki, 0,001% skorupy ziemskiej w wodzie : kationy Be 2+, siarczany i fosforany - nierozpuszczalne chlorki i azotany - rozpuszczalne kompleksy zastosowanie: paliwa rakietowe, stopy tło w wodach - niskie działanie - toksyczny - beryloza, długi czas ycia w tkankach nie limitowany ew. w wodach do nawodnie dla mikroorganizmów wodnych dopuszczalne 11 µg/l (wody mikkie) 1100 µg/l - twarde Mg 8 w skorupie ziemskiej - 1,9% dolomit CaMg(CO 3 ) 2, magnezyt MgCO 3 składnik chlorofilu sole - stały składnik wód powierzchniowych i podziemnych jony, kompleksy jako zanieczyszczenie - rzadko zwykle mniej ni wapnia rzeki - Ca:Mg = 4:1 ew. 2:1 wicej w wodach morskich - bo koralowce i skorupiaki pobieraj wybiórczo Ca zastosowanie - stopy lekkie, ogniwa, nawozy działanie - wody - twardo (razem z Ca) organizmy ywe - wany mikroelement reguluje 300 procesów metabolizmu komórkowego niedobór - zwiksza ryzyko nowotworów - arytmia, bezsenno, trudnoci w koncentracji, złe wchłanianie ca w kociach nadmiar - rzadko, drczka magnezowa zapotrzebowanie 400-600 mg/dzie w Polsce - niedobory Mg w glebach i wodach w wodach pitnych - limitowany rzadko WHO zaleca 50 mg/l do max. 150 mg/l dyrektywy UE 30 mg/l, max. 50 mg/l ródła dla organizmów -ywno
soja, kakao, mak, orzechy, czekolada, migdały, kasza gryczana roliny zielone - natka, sałata płatki owsiane, fasola, chleb razowy, kukurydza tworzy kompleksy - alkohol, kawa, herbata, napoje gazowane (konserwanty) wypłukuj Mg z organizmu Mg/Pb Ca - 3,4% skorupy (5-te miejsce)!" #!" %&"" " ' (! ' "" ) % " % (" ' * (+ " (, % -... /0 główny kation w wodach powierzchniowych działanie wody - twardo - kamie kotłowy, małe stenia CaCO 3 - podane - zapobiegaj korozji rur człowiek - CaO i Ca(OH) 2 - rce, oparzenia wany mikroelement - przyswajany z witamin E i D 3 std małe przyswajanie z wody (5% dziennego spoycia), głównie ywno zapotrzebowanie -1 g /dzie niedobór - krzywica, choroby serca, osłabienie, osteoporoza nie ogranicza si w wodach (limitowana twardo) wody pitne: UE - 100 mg/l, max. 250 mg/l WHO - 75 mg/l, max. 200 mg/l Ca/Cd Sr rzadki izotopy trwałe i radioaktywne (powstaj w reaktorach i podczas wybuchów) małe zastosowanie tło naturalne - niskie moe by w ciekach przemysłowych
działanie - toksyczny nie limitowany 90 Sr - grony - kumulacja w kociach zamiast Ca T 1/2 = 28 lat, Polska: limit w wodzie pitnej 80 pc/dm 3 Ba baryt BaSO 4 i witeryt BaCO 3, rozproszony zastosowanie - medycyna, produkcja farb, pirotechnika, przemysł papierniczy, chemiczny, ceramiczny wystpuje jako jon, powszechny składnik wód powierzchniowych, ale niskie stenia - słabo rozpuszczalne sole, adsorbowane przez osady denne działanie - małe iloci nieszkodliwe, całkowity brak - ograniczenia rozwoju zwierzt due dawki - toksyczne BaCO 3 - trutka na szczury, pow. 500 mg Ba - miertelne dla człowieka limit dopuszczalny w wodzie WHO, Polska - 1 mg/l UE 0,1 mg/l, max. 1 mg/l Ra radioaktywny, rzadki, tereny o wyszej zawartoci, Kalifornia USA -300g / rok wymywanych do wód powierzchniowych BOROWCE B niemetal, podobny do Si w przyrodzie - kwas borowy H 3 BO 3 - działanie aseptyczne boraks, borany zastosowanie medycyna, konserwacja ywnoci (kwas borowy) szkło, emalie, barwnik przemysł garbarski, rodki piorce (boraks) paliwo rakietowe - wodorki boru due iloci w ciekach z zakładów materiałów ciernych wystpowanie w wodach naturalnych - niskie stenia wysze -z terenów ropononych, niektóre cieki działanie małe stenia - istotne dla rolin, powyej 1 mg/l - szkodliwy organizmy zwierzce - niskie stenia - nietoksyczne, due - niekorzystne dla systemu nerwowego
zalecenia UE: wody pitne 1 mg/l, do max. 2 mg/l dla ryb 2 µg/l Al 3-ci pod wzgldem rozpowszechnienia, skały, gleby glinokrzemiany gibsyt, boksyt, ałunit korund (szafir, rubin) zastosowanie stopy lekkie - samoloty, konstrukcje naczynia ródła w rodowisku naturalne cieki zakładów produkujcych aluminium, spalanie wgla reakcje - kompleksy wody powierzchniowe -stenia niskie - niska rozpuszczalno soli od 0,1-1 mg/l siarczan dodawany w procesach uzdatniania wody - koagulant proces prawidłowy - nie powinno pozosta powyej 0,5 mg/l działanie - nie jest niezbdny do ycia długo uwaany za nietoksyczny obecnie -hamowanie wzrostu rolin, zanik ryb w jeziorach szkodliwy przy dializie człowiek - pdp. - choroba Alzheimera - demencja starcza WHO - woda pitna 0,2 mg/l UE - 0,05 mg/l, max. 0,2 mg/l Tl rzadki towarzyszy minerałom potasowym, rudom Zn i Pb zastosowanie katalizator stopy szkło choroby skóry insektycyd
Tl +1 i Tl +3 w wodach dobrze natlenionych Tl(+1) niskie stenia działanie - trucizna, wypadanie włosów, palce pragnienie siarczan - trutka na szczury, dla człowieka - 1-2 g - dawka miertelna moe si kumulowa w organizmie (metal ciki) brak zagroenia dla rodowiska "% 1& 2 1& "1& ) " % "31&! "" %"' ' & %456'!1& 7 "! & " "' ( %8.78! 7... %-7.9% "'% ( :..%-7.. (% '...µ ' 87;1&/1 <=>?@%ABC ".%7µ/-.. ;%-.µ/-.. %-%7.µ/ & D " % -...µ/ Eµ/ ', " 2 ( %", D & ( " % 2(+ % D% %,
% "?FG?@ "! ' /' &" "'" ",& " % % " % "! & "' ((& &'% %D"' D2 %&D 2 % &H/ %% 8 # D ( %"2" %,& % % "' % " ' ) ("% " % " %D2% & 22 2 "
%% 2 % " %(%7/ I.%./ ',-../ 1.;%-/ < %,( "" % (+' 2, ("' " " % ) %( &'!" & & " " ( & ) " % " ( -.. " ' % 2(+ %..7%.-6" % % & I " ' " & " " " ) ("% % "
% D -.%5./0 -%-.../0 & %2'-.../0% ', (+ 2 D"',( " ',D& J@ "2 ',% &! ( "& & ( % & µ/0 % %, "=1&% % & 2! % " (+"&(, ", &, %, " " %.-/.-/ D2-%% " -..µ/ " "'" " & %D& 22"" & """', " K""
"# " ''" &, (!" #!" A =# ;!" "!"!" 8 ) % ""!!%"!! "%!%!" ' %! %# D"' ( D (% "2D2 % D %&D " % #.- #%2, D(!" ' -# % / 2'7/ %!" %"" -./0 " D2 ' 1 >-7/0 F=.;%-7/0 D"', ( " % % -46 8' % &% "% %&!"',%" ( % ', &µ/ D"' %2 +(!'
'! 8A "' " A %"" ("" % % %% ( "!D I % IL#M * L# M * L#M * L M % L M % & ', I % (+"& '" - ()*'+% &'- %:/0 (+ -5%./ (+ %' 2 D ( %.-:./0 D"', ( D &D %4/9 7;/9 2 "../0 "2 D2 %" -/0 2'7./0% ( ' > 7./0 N;../0", D"', &'8;./0 2!! & ( ( & K '!%&&& " " D
K2 D +,,&" % ( &" """',K%.../ K%" ' ', " K% % 2, ( ( D "2D2 & D2 '%" ' " %' % ''" D %..7O/ " & N "' & "'!!!' '"&& %'@ % ' J@ % %( % @ %!%% "" ' %&".../0 -- @ &D, (% "2 %0<%7../ & " -'" & %-/9