WSTĘP DO INWESTOWANIA

WSTĘP DO INWESTOWANIA Paweł Baluch Departament Klientów Detalicznych ING Securities Listopad 2012

AGENDA Istota inwestycji oraz organizacja rynku kapitałowego Rynek podstawowy oraz rynki alternatywne Rodzaje instrumentów finansowych Podstawowe rodzaje zleceń giełdowych Sesja giełdowa Jak założyć rachunek maklerski Jak wybrać brokera Pytania i Konkurs 12 listopada 2012 2

ISTOTA INWESTYCJI Inwestycje rezygnacja z bieżącej konsumpcji na rzecz przyszłych i niepewnych korzyści Inwestycje rzeczowe, w których przedmiot inwestycji ma charakter materialny; w tego typu inwestycjach inwestor przede wszystkim oczekuje, że wartość przedmiotu inwestycji wzrośnie w okresie inwestowania (czasem również oczekuje okresowych dochodów z inwestycji). Inwestycje finansowe, w których przedmiot inwestycji ma charakter niematerialny jest to tzw. instrument finansowy; w tego typu inwestycjach korzyści pochodzą zarówno ze wzrostu wartości inwestycji, jak i z okresowych dochodów, jakie w okresie inwestowania może przynosić instrument finansowy. Źródło: KNF 12 listopada 2012 3

ISTOTA INWESTYCJI Określenie celów inwestycji finansowych Mierzalność cel powinien być jasno określony procentowo lub kwotowo, aby porównać finalny wynik do początkowego założenia Osiągalny wynik założony wynik końcowy inwestycji musi być realny. Ciężko będzie zrealizować dwukrotne pomnożenie zainwestowanych środków w ciągu tygodnia Czas osiągnięcie zamierzonego wyniku inwestycyjnego, powinno być określone w konkretnym czasie np. 10% w ciągu 2 lat Poziom akceptowalnych strat rzetelne założenie akceptowalnego poziomu utraty zainwestowanych środków przed rozpoczęciem inwestycji, pozwoli zredukować lub wyeliminować emocje związane z podejmowaniem decyzji Źródło: KNF 12 listopada 2012 4

ORGANIZACJA RYNKU KAPITAŁOWEGO Rynek Finansowy Rynek Kapitałowy Rynek Pieniężny Rynek Zorganizowany Rynek Niezorganizowany Rynek Regulowany Alternatywny System Obrotu Rynek Giełdowy Rynek Pozagiełdowy 12 listopada 2012 5

ORGANIZACJA RYNKU KAPITAŁOWEGO Organizacja Rynku Kapitałowego KOMISJA NADZORU FINANSOWEGO KDPW KDPW_CCP GPW NBP (Bank Rozliczeniowy) INWESTORZY INSTYTUCJONALNI INSTYTUCJE FINANSOWE I POŚREDNICY EMITENCI INWESTORZY I INDYWIDUALNI Źródło: GPW 12 listopada 2012 6

ORGANIZACJA RYNKU KAPITAŁOWEGO Rynki GPW: Główny Rynek GPW rynek regulowany, działa od początku istnienia Giełdy, tj. 16 kwietnia 1991 roku NewConnect zorganizowany i prowadzony przez Giełdę rynek działający w formie Alternatywnego Systemu Obrotu (ASO), stworzony z myślą o młodych, innowacyjnych i rozwijających się firmach; działa od 30 sierpnia 2007 roku Catalyst platforma handlu obligacjami korporacyjnymi i komunalnymi, zorganizowana przez GPW i jej spółkę zależną BondSpot przeznaczona zarówno dla Klientów detalicznych (GPW), jak i hurtowych (BondSpot); działa od 30 września 2009 roku 12 listopada 2012 7

RODZAJE INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH RYNEK KASOWY INSTRUMENTY FINANSOWE NOTOWANE NA GPW RYNEK TERMINOWY Jednostki Uczestnictwa Otwartych Funduszy Inwestycyjnych Akcje Prawa do akcji Prawa poboru Kontrakty terminowe opcje Jednostki indeksowe Obligacje Certyfikaty inwest. ETF-y Produkty strukturyzowane Instrument finansowy kontrakt zawierany pomiędzy dwoma stronami, określający zależność finansową między nimi (papiery wartościowe, kontrakty, opcje) Papier wartościowy instrument rynku finansowego, który reprezentuje określone prawa majątkowe (akcje, obligacje, prawa do akcji, prawa poboru) 12 listopada 2012 8

RODZAJE INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH Akcje papiery wartościowe o charakterze właścicielskim, emitowane przez spółki akcyjne i stwierdzające udział posiadacza akcji (akcjonariusza) w spółce. Akcja przedstawia sobą ułamek kapitału akcyjnego, z objęciem którego związane jest prawo akcjonariusza do udziału w spółce akcyjnej. Posiadacz akcji staje się współwłaścicielem majątku spółki, ma prawo do głosu na Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy, prawo do udziału w zyskach (dywidenda) i prawo poboru akcji nowych emisji. Prawa do akcji (PDA) notowane na giełdzie zanim akcje nowej emisji zostaną wprowadzone do obrotu giełdowego, dające posiadaczowi prawo do otrzymania akcji danej spółki. Prawa poboru prawa pierwszeństwa do objęcia akcji nowej emisji, przysługujące dotychczasowym akcjonariuszom. 12 listopada 2012 9

RODZAJE INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH Obligacje - wierzycielskie papiery wartościowe, w których emitent stwierdza, że jest dłużnikiem wobec właściciela obligacji (wierzyciela) i zapłaci kwotę pieniężną oraz ustalone oprocentowanie w sposób i w terminach określonych w obligacji. Emisja obligacji jest swego rodzaju formą zaciągnięcia kredytu kredytobiorcą jest emitent obligacji, a kredytodawcą jej nabywca (obligatariusz). Certyfikaty Inwestycyjne - papiery wartościowe emitowane przez zamknięte fundusze inwestycyjne. Są one papierami wartościowymi na okaziciela, dlatego mogą być notowane na giełdzie. ETF-y (ang. Exchange Traded Fund) - otwarty fundusz inwestycyjny notowany na giełdzie, którego zadaniem jest odzwierciedlanie zachowania danego indeksu. 12 listopada 2012 10

RODZAJE INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH Kontrakty Terminowe (Futures) umowa między dwoma uczestnikami rynku, w której jeden zobowiązuje się kupić, a drugi sprzedać określoną liczbę instrumentu bazowego, w ściśle określonym terminie w przyszłości i po cenie ustalonej w momencie zawierania umowy. Instrumentami bazowymi mogą być m.in. indeksy giełdowe, waluty, akcje spółek. Opcje prawo do kupna (opcja call) lub sprzedaży (opcja put) instrumentu bazowego w przyszłości, ale po określonej z góry cenie (tzw. kurs wykonania); europejski styl wykonania opcji notowanych na GPW (prawo do wykonania opcji wyłącznie w dniu wygaśnięcia); rozliczenie pieniężne Jednostki indeksowe - umożliwiająca inwestycję równoważną zakupowi portfela akcji wchodzących w skład indeksu WIG20. 12 listopada 2012 11

SESJA GIEŁDOWA Systemy notowań: system notowań ciągłych kursy danego papieru wartościowego mogą się zmieniać wielokrotnie w czasie trwania sesji, transakcje są zawierane na podstawie przyjmowanych na bieżąco zleceń, zawsze po kursie równym limitowi najlepszego zlecenia oczekującego w arkuszu (w tym systemie notowane są m.in. akcje spółek o największej płynności oraz obligacje i instrumenty pochodne) system notowań jednolitych z dwukrotnym określeniem kursów notowania w tym systemie opierają się na procedurze tzw. fixingu, czyli ustalenia kursu papieru wartościowego na podstawie wcześniej złożonych zleceń (w tym systemie notowane są akcje spółek o mniejszej płynności) 12 listopada 2012 12

SESJA GIEŁDOWA Harmonogram notowania ciągłe Przed otwarciem Notowania Ciągłe Przed zamknięciem Dogrywka 8:00 8:30 Otwarcie r. terminowy 9:00 Otwarcie r. kasowy 17:20 17:30 17:35 Zamknięcie r. kasowy r. terminowy 12 listopada 2012 13

SESJA GIEŁDOWA Ograniczenia wahań kursów: CEL: zabezpieczenie przed nadmiernymi wahaniami kursów transakcji giełdowych, zmniejszają prawdopodobieństwo realizacji błędnego zlecenia o dużej wartości WIDEŁKI STATYCZNE: widełki statyczne obowiązują w notowaniach jednolitych i ciągłych widełki dynamiczne obowiązują tylko w notowaniach ciągłych KURS ODNIESIENIA: w notowaniach jednolitych: ostatni kurs jednolity danego papieru w notowaniach ciągłych: dla kursu wyznaczanego na otwarciu kurs zamknięcia z dnia poprzedniego w trakcie notowań i na zamknięciu kurs otwarcia z danego dnia 12 listopada 2012 14

SESJA GIEŁDOWA Widełki statyczne: wyznaczają stały przedział dopuszczalnych wahań kursów w trakcie sesji, wewnątrz którego mogą kształtować się ceny instrumentów, w zależności od instrumentu mają różną rozpiętość i określane są kwotowo lub procentowo liczone są względem kursu odniesienia 110 górna wartość widełek statycznych 100 KURS ODNIESIENIA 90 dolna wartość widełek statycznych Próba zawarcia transakcji po kursie wykraczającym poza widełki, spowoduje automatyczne zatrzymanie obrotu danym instrumentem. Po tym następuje faza równoważenia rynku. Źródło: GPW 12 listopada 2012 15

SESJA GIEŁDOWA Widełki dynamiczne: dodatkowe zabezpieczenie przed gwałtownymi wahaniami kursów instrumentów finansowych zmniejszają prawdopodobieństwo realizacji błędnego zlecenia o dużej wartości tworzą one ruchomy, choć węższy, niż w przypadku widełek statycznych, przedział dopuszczalnych wahań kursów. Po jego przekroczeniu następuje zatrzymanie obrotu a następnie równoważenie rynku. w trakcie równoważenia rynku widełki dynamiczne nie obowiązują, ale zastosowanie mają widełki statyczne górne widełki statyczne górne widełki dynamiczne dolne widełki dynamiczne dolne widełki statyczne Źródło: GPW 12 listopada 2012 16

SESJA GIEŁDOWA Rozliczanie transakcji: Instytucją rozliczającą transakcje giełdowe jest KDPW. Termin rozliczenia transakcji jest uzależniony od rodzaju instrumentu: Akcje po 3 dniach rozliczeniowych od zawarcia transakcji (D+3) Obligacje, prawa poboru po 2 dniach rozliczeniowych (D+2) Kontrakty terminowe w dniu transakcji (D+0) Termin rozliczenia transakcji jest bardzo istotny z punktu widzenia nabycia/zbycia praw z papierów wartościowych oraz dostępu do środków pieniężnych pochodzących ze sprzedaży papierów wartościowych. kupno/sprzedaż rozliczenie kupno/sprzedaż rozliczenie pn wt śr cz pt sb nd D+0 D+1 D+2 D+3 śr cz pt sb nd pn wt D+0 D+1 D+2 D+3 12 listopada 2012 17

PODSTAWOWE RODZAJE ZLECEŃ GIEŁDOWYCH RODZAJE ZLECEŃ LIMIT limit cenowy PKC po każdej cenie PCR po cenie rynkowej STOP limit aktywacji PEG zmienny limit realizacji DODATKOWA WAŻNOŚĆ ZLECEŃ WIA wykonaj i anuluj WLA wykonaj lub anuluj WAŻNOŚĆ ZLECEŃ D - ważne na dzień bieżący WDD - ważne do oznaczonego dnia WDA - ważne na czas nieoznaczony WDC* - ważne do określonego czasu WNF* - ważne na fixing WNZ* - ważne na zamknięcie DODATKOWE WARUNKI ZLECEŃ MWW minimalna wielkość zlecenia WUJ warunek wielkości ujawnionej 12 listopada 2012 18

PODSTAWOWE RODZAJE ZLECEŃ GIEŁDOWYCH LIMIT: Zlecenie kupna 100 akcji z limitem kursu 125 KUPNO SPRZEDAŻ Liczba akcji Cena Cena Liczba akcji 40 122 123 10 10 121 124 30 30 120 125 30 10 119 126 20 20 118 127 60 Zlecenie zostanie wykonane częściowo: inwestor nabędzie 10 akcji po 123, 30 po 124 i 30 po 125. W sumie inwestor nabędzie 70 akcji. Pozostałe 30 akcji z limitem 125, będzie oczekiwać na realizację. 12 listopada 2012 19

PODSTAWOWE RODZAJE ZLECEŃ GIEŁDOWYCH PKC: Zlecenie kupna 100 akcji po każdej cenie KUPNO SPRZEDAŻ Liczba akcji Cena Cena Liczba akcji 40 122 123 10 10 121 124 30 30 120 125 30 10 119 126 20 20 118 127 60 Zlecenie zostanie zrealizowane w całości inwestor nabędzie 10 akcji po kursie 123, 30 po 124, 30 po 125, 20 po 126 i 10 po 127. Średnia cena realizacji wyniesie 124,9. 12 listopada 2012 20

PODSTAWOWE RODZAJE ZLECEŃ GIEŁDOWYCH PCR: Zlecenie kupna 100 akcji po cenie rynkowej KUPNO SPRZEDAŻ Liczba akcji Cena Cena Liczba akcji 40 122 123 10 10 121 124 30 30 120 125 30 10 119 126 20 20 118 127 60 Zlecenie zostanie zrealizowane tylko częściowo inwestor nabędzie 10 akcji po kursie 123. Niezrealizowana część zlecenia kupna (90 akcji) pozostanie w arkuszu z limitem realizacji 123. 12 listopada 2012 21

PODSTAWOWE RODZAJE ZLECEŃ GIEŁDOWYCH STOP: Zlecenie sprzedaży 100 akcji z limitem aktywacji 121 i limitem realizacji 119 KUPNO SPRZEDAŻ Liczba akcji Cena Cena Liczba akcji 40 122 123 10 10 121 124 30 30 120 125 30 10 119 126 20 20 118 127 60 Zlecenie uaktywni się, jeżeli zawarta zostanie transakcja po kursie 121. Po uaktywnieniu zlecenie będzie mogło być zrealizowane po kursie 119. 12 listopada 2012 22

PODSTAWOWE RODZAJE ZLECEŃ GIEŁDOWYCH STOP cd.: Zlecenie sprzedaży 50 akcji po każdej cenie KUPNO SPRZEDAŻ Liczba akcji Cena Cena Liczba akcji 40 122 123 10 10 121 124 30 30 120 125 30 10 119 126 20 20 118 127 60 Zrealizowana zostanie transakcja na 40 akcji po 122 i 10 akcji po 121. Spełni się warunek aktywacji zlecenia inwestora. 12 listopada 2012 23

PODSTAWOWE RODZAJE ZLECEŃ GIEŁDOWYCH STOP cd.: Następuje realizacja zlecenia sprzedaży 100 akcji inwestora z limitem 119 KUPNO SPRZEDAŻ Liczba akcji Cena Cena Liczba akcji 30 120 123 10 10 119 124 30 20 118 125 30 50 117 126 20 100 116 127 60 Zrealizowana zostanie częściowo transakcja inwestora na 30 akcji po kursie 120, 10 po 119. Niezrealizowana część pozostanie po stronie sprzedaży z ceną 119. 12 listopada 2012 24

PODSTAWOWE RODZAJE ZLECEŃ GIEŁDOWYCH STOP cd.: Oczekująca niezrealizowana część zlecenia z limitem aktywacji (STOP) KUPNO SPRZEDAŻ Liczba akcji Cena Cena Liczba akcji 20 118 119 60 50 117 123 10 100 116 124 30 100 115 125 30 100 114 126 20 12 listopada 2012 25

PODSTAWOWE RODZAJE ZLECEŃ GIEŁDOWYCH WAŻNOŚĆ ZLECEŃ: D - ważne na dzień bieżący do końca sesji giełdowej w dniu, w którym zostało złożone WDD - ważne do oznaczonego dnia do końca dnia oznaczonego jako data ważności zlecenia oraz nie dłużej niż 365 dnia od dnia złożenia na giełdzie WDA - ważne na czas nieoznaczony nie dłużej niż 365 dni od dnia złożenia na giełdzie WDC - ważne do określonego czasu do godziny określonej w zleceniu, w dniu jego złożenia na giełdzie, jednak nie dłużej niż do końca sesji giełdowej (czas podawany jest z dokładnością do jednej sekundy) WNF - ważne na fixing do zakończenia odpowiednio najbliższej fazy otwarcia, zamknięcia, równoważenia w dniu złożenia zlecenia na giełdzie WNZ - ważne na zamknięcie do zakończenia fazy zamknięcia, w dniu złożenia zlecenia na giełdzie 12 listopada 2012 26

PODSTAWOWE RODZAJE ZLECEŃ GIEŁDOWYCH DODATKOWA WAŻNOŚĆ ZLECEŃ: WIA wykonaj i anuluj do momentu zawarcia na jego podstawie pierwszej transakcji, przy czym niezrealizowana część traci ważność. Zlecenie traci ważność jeżeli brak jest przeciwstawnych zleceń z limitem ceny. WLA wykonaj lub anuluj do momentu zawarcia na jego podstawie pierwszej transakcji, przy czym zlecenie to musi być zrealizowane w całości albo nie jest realizowane w ogóle. Zlecenie traci ważność jeżeli brak jest przeciwstawnych zleceń z limitem ceny. DODATKOWAE WARUNKI ZLECEŃ: MWW minimalna wielkość zlecenia realizowane w całości lub częściowo co najmniej w wielkości określonej w warunku. Jeżeli układ zleceń nie pozwala na natychmiastową realizację zlecenia co najmniej w wielkości określonej w warunku, zlecenie traci ważność. Niezrealizowana część zlecenia pozostaje jako zlecenie maklerskie bez warunku WUJ warunek wielkości ujawnionej zostaje określona część wolumenu zlecenia, która jest ujawniana w arkuszu zleceń. Kolejne części zlecenia są ujawniane po zrealizowaniu poprzednio ujawnionej części. Minimalny WUJ to 10. 12 listopada 2012 27

JAK ZAŁOŻYĆ RACHUNEK MAKLERSKI Osobiście: Punkt Obsługi Klienta Domu Maklerskiego Oddział Banku 12 listopada 2012 28

JAK ZAŁOŻYĆ RACHUNEK MAKLERSKI Przez Internet: Zestaw umów wysyłany kurierem 12 listopada 2012 29

JAK ZAŁOŻYĆ RACHUNEK MAKLERSKI Przez Internet: Elektroniczne zawarcie umowy przez aplikacje bankową. 12 listopada 2012 30

WYBÓR BROKERA Określ swój profil: czy jestem inwestorem początkującym czy doświadczonym? czy potrzebuję wsparcia maklera? czy potrzebuję dostępu do analiz, rekomendacji i opracowań biur maklerskich? czy potrzebuję aplikacji do analizy technicznej? jak będę składał zlecenia - osobiście, przez telefon czy Internet? czy będę zawierał transakcje przez aplikacje mobilne? w co będę inwestował - akcje, kontrakty, opcje, rynki zagraniczne? czy będę inwestował na rynku pierwotnym? czy jestem inwestorem długoterminowym czy może będę kupował i sprzedawał akcje aktywnie (nawet kilka razy w ciągu sesji)? czy interesują mnie inne możliwości lokowania kapitału (fundusze, IKE)? 12 listopada 2012 31

WYBÓR BROKERA Czy jestem inwestorem początkującym czy doświadczonym? Serwis edukacyjny POCZĄTKUJACY Szkolenia (stacjonarne, webseminaria) Analizy, Rekomendacje (opieka maklera) Prosta, intuicyjna aplikacja (zintegrowana z kontem) Wsparcie pracowników DM (elektronicznie, telefonicznie) Dostęp do komunikatów ze spółek Dostęp do wielu ofert z rynku pierwotnego DOŚWIADCZONY Szybka, funkcjonalna platforma transakcyjna Rozbudowana aplikacja do analizy technicznej Zaawansowane typy zleceń udostępniane przez pojedynczych brokerów Dodatkowe produkty (kredyty, odroczona płatność) Nowe formy inwestycji (instrumenty pochodne, produkty strukturyzowane) Nowoczesna aplikacja mobilna 12 listopada 2012 32

WYBÓR BROKERA Bezpłatnie nie znaczy najtaniej czyli prowizje i opłaty Opłaty za prowadzenie rachunku i wysokość prowizji Otrzymujesz to za co płacisz. W przypadku darmowych rachunków, oraz biur, które oferują konkurencyjne stawki prowizji, sprawdź, czy broker nie próbuje nadrobić dodatkowymi opłatami np. za przelewy, niestandardowe operacje (udział w WZA, Duplikat PIT 8C, historię rachunku), dostęp do zaawansowanego systemu transakcyjnego, programu do analizy wykresów lub aplikacji mobilnych. Najtańsze biura maklerskie często otrzymują słabe oceny w rankingach jakości a w przypadku potrzeby wsparcia nie ma do kogo zwrócić się o pomoc. Uwzględnij na jakich rynkach działasz i w jakie instrumenty finansowe inwestujesz. Atrakcyjna oferta prowizyjna dla rynku akcji może być rekompensowana wyższymi prowizjami w przypadku obligacji i instrumentów pochodnych. 12 listopada 2012 33

WYBÓR BROKERA Bezpłatnie nie znaczy najtaniej czyli prowizje i opłaty cd. Sprawdź ile czynności będziesz w stanie wykonać zdalnie. Tańsze biura często nie posiadające sieci POK i wymuszają realizacje niektórych czynności np. w centrali oddalonej o 200 km Sprawdź wysokość prowizji od transakcji odwrotnych (daytrading) Czy prowizje naliczane są niezależnie od tego w ilu transakcjach zrealizowane jest zlecenie, czy też od każdej transakcji. Jeśli Twoje zlecenia nie przekraczają kwoty 2500 zł., warto spojrzeć na wysokość prowizji minimalnej. Sprawdź czy bezpłatne prowadzenie nie jest dodatkowo uwarunkowane, np. minimalną wpłatą na rachunek, lub złożeniem minimum 1 zlecenia w roku. Sprawdź opłaty za przeniesienie aktywów 12 listopada 2012 34

WYBÓR BROKERA Świadomi i aktywni mają taniej! Śledź i korzystaj z promocji biura często kuszą klientów atrakcyjnymi promocjami dla nowych i stałych klientów lub klientów korzystających ze specjalnych, zaawansowanych usług Korzystaj z przywilejów Studenci, Członkowie Stowarzyszenia Inwestorów Indywidualnych, osoby pracujące w dużych koncernach notowanych na giełdzie, które otrzymały lub otrzymają akcje pracownicze mogą korzystać ze specjalnie przygotowanych ofert. Jeśli inwestujesz aktywnie sprawdź co jeszcze możesz zyskać u swojego brokera. Oprócz dodatkowych możliwości obniżenia stawek prowizji, bardzo często aktywni inwestorzy są zwalniani z opłat za dostęp do wyższych pakietów notowań lub pełnego arkusza zleceń. Dodatkowo mogą korzystać bezpłatnie z komunikatów agencji informacyjnych (np. PAP i Reuters). I w końcu mogą uzyskać opiekę, wsparcie maklera pomimo braku spełnienia podstawowego kryterium wysokości kapitału. 12 listopada 2012 35