ZDANIE ZŁOŻONE O zdaniu złożonym mówimy, gdy w wypowiedzeniu występuje więcej, niż jedno orzeczenie (minimum dwa czasowniki osobowe). Zdanie złożone składa się z minimum dwóch części składowych. W każdej z nich występuje jeden czasownik osobowy. Np. Pediatra jest lekarzem, który leczy dzieci. 2 czasowniki osobowe: jest, leczy ZDANIE ZŁOŻONE PODRZĘDNIE Występuje, gdy są dwa zdania składowe i jedno jest ważniejsze od drugiego. To ważniejsze (nadrzędne) zadaje pytanie mniej ważnemu (podrzędnemu). Najczęściej w zdaniu podrzędnym występują spójniki: gdy, kiedy, że, dlatego, ponieważ, jak, jaki, który, dlaczego, bo ZDANIE NADRZĘDNE ZDANIE PODRZĘDNE Pediatra jest lekarzem, (jakim lekarzem?)- - - - - - - - - - - - - który leczy ludzi. ZDANIE ZŁOŻONE WSPÓŁRZĘDNIE Występuje wtedy, gdy obydwa zdania składowe są tak samo ważne. W zdaniu współrzędnym występują spójniki: i, oraz, ani, ni, lub, albo, bądź, czy, więc, toteż, ale, zatem, aby ZDANIE WSPÓŁRZĘDNE ZDANIE WSPÓŁRZĘDNE Gość honorowy wygłosił przemówienie i wręczył nagrody. i, oraz, ani, ni, lub, albo, bądź, czy przed tymi spójnikami nie stawiamy przecinków 1. Uzupełnij wypowiedzenia przekształcając zdania pojedyncze w złożone podrzędnie a. Marcin będzie mieszkał w internacie b. Postanowiłeś zrobić remont mieszkania.. c.., robi się ciemno. d. Babcia była wobec wnuka nieco szorstka,.. e. Magda zamieszkuje mały domek na przedmieściach.. f. Mieszkanie było nowoczesne. g. W domu rodzinnym Zośki panowała niezwykła atmosfera.. h. Dom jednorodzinny jest wygodniejszy niż mieszkanie w bloku.. 2. Uzupełnij wypowiedzenia przekształcając zdania pojedyncze w złożone współrzędnie. a. Marcin będzie mieszkał w internacie b. Postanowiłeś zrobić remont mieszkania.. 1
c..,robi się ciemno. d. Babcia była wobec wnuka nieco szorstka.. e. Magda zamieszkuje mały domek na przedmieściach.. f. Mieszkanie było nowoczesne. g. W domu rodzinnym Zośki panowała niezwykła atmosfera.. h. Dom jednorodzinny jest wygodniejszy niż mieszkanie w bloku.. 3. Przekształć tekst, rezygnując z powtarzających się podmiotów i łącząc zdania pojedyncze w złożone dodając przecinki i spójniki. Las drgnął. Las zaszemrał. Las pochylił korony ku słońcu. Z łąk zaczęły bić w górę mgły. Stawy podnosiły powieki mgieł. Sennym jeszcze spojrzeniem stawy patrzyły w niebo. Zboża zachrzęściły źdźbłami. Zboża poruszyły się sennie. Rosa jak grad różowymi perłami posypała się na ziemię strumienie zabulgotały. Strumienie popłynęły szybciej, radośniej. 4. Z poniższych zdań zapisanych obok siebie ułóż jedno zdanie złożone (aby miało minimum dwa czasowniki w formie osobowej). W każdym zdaniu postaraj się użyć innego połączenia/ spójnika. Nie używaj spójników a, i. Możesz zmieniać kolejność wyrazów w zdaniu. Hiszpanie zdobywają zamek. Maurowie zostają pokonani. Hiszpanie zostają zarażeni dżumą. Giną Tove Jansson umieszcza w książce mapę. Wynika z niej, że Dolina muminków leży w Finlandii. Mieliśmy trudny wybór. Spośród uczestników należało wybrać najlepszego. Pożyczyłem zeszyt od kolegi. Chciałem przepisać jego notatki. Zgubiłem stary zeszyt. Musiałem sobie kupić nowy. W wypadku zginęło kilka osób. Zakazano mu prowadzenia dalszych badań w obrębie miasta. Brakowało mu czasu. Mimo tego postanowił wziąć udział w konkursie chemicznym. W czasie przechadzki spotkała koleżankę. Okazało się, że chodzi z nią do klasy. Postanowiły razem pójść do biblioteki. Wypożyczyły tam książkę. Król Minos dał zlecenie Dedalowi. Kazał mu zbudować labirynt. Dedal nie mógł opuścić wyspy. Znał wszystkie sekrety Minosa. 2
Dedal skonstruował skrzydła. Dzięki tym skrzydłom mógł powrócić do ojczyzny. Pracowałem wytrwale. Niestety nie osiągnąłem dobrych wyników. 5. Zamień poniższe zdania na zdania złożone z wtrąceniem. Przykład: Poeta, który jest laureatem Nagrody Nobla, przyjechał na spotkanie z publicznością. Ludzie są zmęczeni codziennym hałasem i tempem życia, dlatego coraz częściej szukają odprężenia w kontaktach z przyrodą. Pszczoła to owad, który prowadzi społeczny tryb życia, i nie potrafi żyć samotnie. Spadź to słodka substancja wydzielana przez niektóre pszczoły, pojawia się na skutek żywienia się nektarem z roślinnych drzew iglastych. Anna jest osobą, którą rekomenduję na to stanowisko, gdyż spełnia wszelkie wymogi formalne. 6. Napisz lepiej to zdanie. Tematem książki jest to, że bohaterowie nie potrafią nawiązać pozytywnych relacji między sobą. Głównym wątkiem książki jest to, że chłopiec pragnie odnaleźć swoich prawdziwych rodziców. Problemem poruszanym w powieści jest toż, że dziewczyny nie potrafią się porozumieć. Często sytuacja, która nas przeraża to to, że nie nikogo nie znamy. Cel akcji pod Arsenałem była taki, że należało uwolnić Rudego. 3
Postawa moralna bohaterów była taka, że charakteryzowali się walecznością i miłością. 7. Przepisz zdania tak, by użyć poniższych form. Zarówno, jak i.. I Ania i Tomek bez zastrzeżeń mogliby reprezentować szkołę w zawodach. I szkoła i dom są ważnym środowiskiem rozwoju ucznia. Z jednej strony.., z drugiej strony Główny bohater reprezentował kilka pozytywnych cech. Niestety te negatywne zdecydowanie dominowały jego osobowość. Aczkolwiek Ośrodek prezentował się idealnie mimo, że nie był na liście prestiżowych miejsc do zwiedzania. Ani, ani. Dziewczynki nie przyniosły wymaganych podręczników i nie zapytały o pracę domową. 9. Przekształć zdania pojedyncze na zdania złożone tak, by zawierały różne formy spójnika który. Wzbiłem się w przestworza. Były one dotychczas niedostępne dla ludzi. Skutecznie walczę ze złem. Zło to niszczy spokój i szczęście ludzi. Przybyliśmy do domu. Zbudował go mój dziadek. Janek opowiedział mi historię. Musze przyznać, że była interesująca. Dowiedziałem się o tej ofercie od człowieka. Niestety zniknął on niepostrzeżenie. Mam dług wobec Anny. Na pewno będę w stanie go spłacić. Nauczycielka nie przyszła dziś do szkoły. Mam wobec niej pewne zobowiązania. Ania odrzuciła względy Janka. Janek porzucił dla niej jego poprzednią sympatię. Siedzę przy stole. Jest on niezwykle wąski. ZADANIE. Napisz wypracowanie, w którym użyjesz zdań ze spójnikami: jednakże, toteż, wśród których, spośród których, dla których, między którymi, bądź, czy, zatem, zaś, więc, podczas gdy, dopóki, aczkolwiek. 4
5