Jak nie ulegać cudownym ofertom sprzedawców? - Umowa na odległość i umowa poza lokalem przedsiębiorstwa Elżbieta Seredyńska Europejskie Centrum Konsumenckie Polska MSZ CIE Warszawa, 13 grudnia 2012 r. 1
Plan wykładu 1. Wprowadzenie 2. Pojęcie umowy na odległość 3. Prawo do odstąpienia od umowy 4. Pojęcie umowy poza lokalem przedsiębiorstwa 5. Nieuczciwa praktyka rynkowa 6. Wprowadzenie w błąd 7. Jak unikać pułapek? 8. Podsumowanie 2
Ramy prawne Dyrektywa 97/7/WE z dnia 20 maja 1997 r. w sprawie ochrony konsumentów w przypadku umów zawieranych na odległość (Dz.U.UE.L.97.144.19) Dyrektywa 85/577/EWG z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie ochrony konsumentów w odniesieniu do umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa (Dz.U.UE.L.85.372.31) Ustawa z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. z 2012 r., Nr 1225 t.j.). Dyrektywa 2005/29/WE z dnia 11 maja 2005 r. dotycząca nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym ("Dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych") (Dz.U.UE.L.05.149.22). 3
Umowa na odległość 4
Umowa na odległość 5
Definicja Umowy zawierane z konsumentem bez jednoczesnej obecności obu stron, przy wykorzystaniu środków porozumiewania się na odległość, w szczególności: drukowanego lub elektronicznego formularza zamówienia niezaadresowanego lub zaadresowanego, listu seryjnego w postaci drukowanej lub elektronicznej, reklamy prasowej z wydrukowanym formularzem zamówienia, reklamy w postaci elektronicznej, katalogu, telefonu, telefaksu, radia, telewizji, automatycznego urządzenia wywołującego, wizjofonu, wideotekstu, poczty elektronicznej lub innych środków komunikacji elektronicznej 6
Zasady Informowanie jednoznacznie i w sposób zrozumiały o zamiarze zawarcia umowy Wyłącznie za uprzednią zgodą konsumenta Nie może odbywać się na koszt konsumenta 7
Odstąpienie od umowy Konsument może od umowy odstąpić bez podania przyczyn, składając oświadczenie na piśmie w terminie min. 7 dni roboczych (w Polsce w 10 dni kalendarzowych). Do zachowania tego terminu wystarczy wysłanie oświadczenia przed jego upływem. Niedopuszczalne zastrzeżenie odstępnego Umowa uważana za niezawartą, a konsument jest zwolniony z wszelkich zobowiązań. To, co strony świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym. Zwrot najpóźniej w terminie 14 dni 8
Czas trwania umowy Umowa o świadczenie ciągłe lub okresowe może być zawarta na czas oznaczony albo nieoznaczony. Umowę zawartą na czas dłuższy niż rok poczytuje się po upływie tego terminu za zawartą na czas nieoznaczony. Jeżeli czas trwania umowy nie jest oznaczony, każda ze stron może ją wypowiedzieć bez wskazania przyczyn, z zachowaniem terminu miesięcznego. 9
Obowiązki informacyjne 1) imię i nazwisko (nazwa), adres zamieszkania (siedziby) przedsiębiorcy oraz organ, który go zarejestrował, a także numer; 2) istotne właściwości świadczenia i jego przedmiotu; 3) cena lub wynagrodzenie; 4) zasady zapłaty ceny lub wynagrodzenia; 5) koszty oraz termin i sposób dostawy; 6) prawo odstąpienia od umowy; 7) koszty dot. korzystania ze środków porozumiewania się na odległość; 8) minimalny okres, na jaki ma być zawarta umowa o świadczenia ciągłe lub okresowe; 9) miejsce i sposób składania reklamacji; 10) prawo wypowiedzenia umowy. 10
Obowiązki informacyjne Najpóźniej w chwili złożenia konsumentowi propozycji zawarcia umowy Informacje powinny być sformułowane jednoznacznie, w sposób zrozumiały i łatwy do odczytania Przedsiębiorca jest obowiązany do potwierdzenia na piśmie informacji najpóźniej w momencie rozpoczęcia spełniania świadczenia 11
Prawo do odstąpienia od umowy Termin 10-dniowy liczy się od dnia wydania rzeczy (lub od dnia zawarcia umowy o świadczenie usługi). W razie braku potwierdzenia informacji termin do odstąpienia wynosi 3 miesiące i liczy się od dnia wydania rzeczy/od dnia zawarcia umowy o świadczenie usług. 12
Wyjątki od prawa do odstąpienia od umowy 1) świadczenie usług rozpoczętych, za zgodą konsumenta, przed upływem terminu do odstąpienia; 2) sprzedaż nagrań audialnych i wizualnych oraz zapisanych na informatycznych nośnikach danych po usunięciu ich oryginalnego opakowania; 3) świadczenia o właściwościach określonych przez konsumenta w złożonym przez niego zamówieniu lub ściśle związanych z jego osobą; 4) świadczenia, które z uwagi na ich charakter nie mogą zostać zwrócone lub których przedmiot ulega szybkiemu zepsuciu; 5) dostarczanie prasy; 6) usługi w zakresie gier hazardowych. 13
Realizacja umowy Przedsiębiorca powinien wykonać umowę najpóźniej w terminie 30 dni po złożeniu przez konsumenta oświadczenia woli o zawarciu umowy. Jeżeli przedsiębiorca nie może spełnić świadczenia (przedmiot świadczenia nie jest dostępny) powinien niezwłocznie, najpóźniej w terminie 30 dni od zawarcia umowy, zawiadomić o tym konsumenta i zwrócić całą otrzymaną od niego sumę pieniężną. Przedsiębiorca może (jeżeli zastrzeżono w umowie) zwolnić się ze zobowiązania przez spełnienie świadczenia zastępczego (ta sama jakość, przeznaczenie, cena), informując na piśmie o prawie nieprzyjęcia tego świadczenia i odstąpienia od umowy, ze zwrotem rzeczy na koszt przedsiębiorcy. 14
Zakup na kredyt Jeżeli świadczenie konsumenta ma być spełnione z wykorzystaniem kredytu lub pożyczki udzielonych przez przedsiębiorcę albo gdy umowa przewidywała wykorzystanie kredytu udzielonego na podstawie porozumienia kredytodawcy z przedsiębiorcą, odstąpienie od umowy zawartej na odległość jest skuteczne także wobec umowy kredytu lub pożyczki zawartej przez konsumenta. 15
Świadczenie niezamówione 16
Świadczenie niezamówione Spełnienie świadczenia niezamówionego przez konsumenta następuje na ryzyko przedsiębiorcy i nie nakłada na konsumenta żadnych zobowiązań. 17
Brak zastosowania Przepisów o umowach zawieranych na odległość nie stosuje się do umów: 1) z wykorzystaniem automatów sprzedających, 2) z wykorzystaniem innych automatów umieszczonych w miejscach prowadzenia handlu; 3) rent; 4) zawartych z operatorami telekomunikacji przy wykorzystaniu publicznych automatów telefonicznych; 5) dotyczących nieruchomości, z wyjątkiem najmu; 6) sprzedaży z licytacji. 18
Brak zastosowania Przepisów art. 7, 9 i art. 12 ust. 1 nie stosuje się do: 1) sprzedaży artykułów spożywczych dostarczanych okresowo przez sprzedawcę do mieszkania lub miejsca pracy konsumenta; 2) świadczenia, w ściśle oznaczonym okresie, usług w zakresie zakwaterowania, transportu, rozrywek, gastronomii; w wypadku rozrywek na świeżym powietrzu przedsiębiorca może zastrzec także wyłączenie obowiązku zawiadomienia o niemożności spełnienia świadczenia, o którym mowa w art. 12 ust. 2, jednak tylko we wskazanych w umowie okolicznościach. 19
Umowa poza lokalem przedsiębiorstwa 20
Umowa poza lokalem przedsiębiorstwa 21
Definicja Obowiązek okazania przed zawarciem umowy dokumentu potwierdzającego prowadzenie działalności gospodarczej oraz dokumentu tożsamości (ew. pełnomocnictwa). Przez lokal przedsiębiorstwa rozumie się miejsce przeznaczone do obsługiwania publiczności i oznaczone zgodnie z przepisami o działalności gospodarczej. Zastosowanie także do umowy zawartej w wyniku zbierania ofert konsumentów w czasie odwiedzin przedsiębiorcy lub osoby działającej w jego imieniu w miejscu pracy konsumenta, w jego mieszkaniu albo w innym miejscu jego prywatnego pobytu. 22
Odstąpienie od umowy Konsument może od umowy odstąpić bez podania przyczyn, składając oświadczenie na piśmie w terminie 10 dni od zawarcia umowy. Do zachowania tego terminu wystarczy wysłanie oświadczenia przed jego upływem. Niedopuszczalne zastrzeżenie odstępnego. Umowa uważana za niezawartą, a konsument jest zwolniony z wszelkich zobowiązań. To, co strony świadczyły, ulega zwrotowi w stanie niezmienionym. Zwrot powinien nastąpić nie później niż w terminie 14 dni. 23
Obowiązki informacyjne Obowiązek poinformowania na piśmie przed zawarciem umowy o prawie odstąpienia od umowy w terminie 10 dni i wręczenia wzoru oświadczenia o odstąpieniu, z oznaczeniem imienia, nazwiska (nazwy) oraz adresu zamieszkania (siedziby) przedsiębiorcy; Obowiązek wręczenia pisemnego potwierdzenia zawarcia umowy (z datą i rodzajem oraz przedmiotem świadczenia i ceną). Konsument, na żądanie przedsiębiorcy, poświadcza na piśmie, że został poinformowany o prawie odstąpienia i że otrzymał wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy. 24
Prawo do odstąpienia od umowy Brak poinformowania na piśmie o prawie odstąpienia od umowy - konsument może odstąpić od umowy w terminie 10 dni od uzyskania informacji o prawie odstąpienia. Konsument nie może jednak z tego powodu odstąpić od umowy po upływie 3 miesięcy od jej wykonania. 25
Brak zastosowania Przepisów o umowach zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa nie stosuje się do umów: 1) o charakterze ciągłym lub okresowym, zawieranych na podstawie oferty sprzedaży skierowanej do ogółu albo do poszczególnych osób, jeżeli konsument mógł uprzednio zapoznać się z treścią otrzymanej oferty pod nieobecność drugiej strony umowy, a w tej ofercie lub informacji, jak i w umowie zastrzeżono prawo konsumenta do odstąpienia od umowy; 2) sprzedaży artykułów spożywczych dostarczanych okresowo przez sprzedawcę do miejsca zamieszkania konsumenta; 3) powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, o wartości przedmiotu umowy do równowartości 10 EURO; 26
Brak zastosowania 4) o prace budowlane; 5) dotyczących nieruchomości, z wyłączeniem usług remontowych; 6) ubezpieczenia, w tym o członkostwo w otwartych funduszach emerytalnych, oraz reasekuracji; 7) dotyczących papierów wartościowych oraz jednostek uczestnictwa w funduszach powierniczych i inwestycyjnych (usługi inwestycyjne). 27
Nieuczciwa praktyka rynkowa Praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu. Praktykę rynkową uznaje się za działanie wprowadzające w błąd, jeżeli działanie to w jakikolwiek sposób powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. 28
Wprowadzenie w błąd Praktykę rynkową uznaje się za zaniechanie wprowadzające w błąd, jeżeli pomija istotne informacje potrzebne przeciętnemu konsumentowi do podjęcia decyzji dotyczącej umowy i tym samym powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. 29
Przykładowe nieuczciwe praktyki 1) posługiwanie się certyfikatem, znakiem jakości, nie mając do tego uprawnienia; 2) twierdzenie, że kodeks dobrych praktyk został zatwierdzony przez organ publiczny lub inny organ, jeżeli jest to niezgodne z prawdą; 3) twierdzenie, że przedsiębiorca uzyskał stosowne uprawnienie od organu publicznego lub podmiotu prywatnego lub praktyki rynkowe lub produkt zostały zatwierdzone przez od organ publiczny - przy jednoczesnym niespełnieniu warunków zatwierdzenia; 4) twierdzenie, że produkt będzie dostępny jedynie przez bardzo ograniczony czas lub że będzie on dostępny na określonych warunkach przez bardzo ograniczony czas, jeżeli jest to niezgodne z prawdą, w celu nakłonienia konsumenta do podjęcia natychmiastowej decyzji dotyczącej umowy i pozbawienia go możliwości świadomego wyboru produktu; 30
Przykładowe nieuczciwe praktyki 5) prezentowanie uprawnień przysługujących konsumentom z mocy prawa, jako cechy wyróżniającej ofertę przedsiębiorcy; 6) kryptoreklama; 7) zakładanie, prowadzenie lub propagowanie systemów promocyjnych typu piramida, w ramach których konsument wykonuje świadczenie w zamian za możliwość otrzymania korzyści materialnych, które są uzależnione przede wszystkim od wprowadzenia innych konsumentów do systemu, a nie od sprzedaży lub konsumpcji produktów; 8) twierdzenie, że przedsiębiorca wkrótce zakończy działalność lub zmieni miejsce jej wykonywania, jeżeli jest to niezgodne z prawdą; 9) twierdzenie, że produkt jest w stanie leczyć choroby, zaburzenia lub wady rozwojowe, jeżeli jest to niezgodne z prawdą; 31
Przykładowe nieuczciwe praktyki 10) przekazywanie nierzetelnych informacji dotyczących warunków rynkowych lub dostępności produktu, z zamiarem nakłonienia konsumenta do zakupu produktu na warunkach mniej korzystnych niż warunki rynkowe; 11) twierdzenie, w ramach praktyki rynkowej, że organizowany jest konkurs lub promocja z nagrodami, a następnie nieprzyznanie opisanych nagród lub ich odpowiedniego ekwiwalentu; 12) prezentowanie produktu jako "gratis", "darmowy", "bezpłatny" lub w podobny sposób, jeżeli konsument musi uiścić jakąkolwiek należność, z wyjątkiem bezpośrednich kosztów związanych z odpowiedzią na praktykę rynkową, odbiorem lub dostarczeniem produktu; 13) umieszczanie w materiałach marketingowych faktury lub podobnego dokumentu, sugerującego obowiązek zapłaty, który wywołuje u konsumenta wrażenie, że już zamówił reklamowany produkt, mimo że tego nie zrobił; 32
Nieuczciwe praktyki rynkowe W razie dokonania nieuczciwej praktyki rynkowej konsument, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać: 1) zaniechania tej praktyki; 2) usunięcia skutków tej praktyki; 3) złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie; 4) naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, w szczególności żądania unieważnienia umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń oraz zwrotu przez przedsiębiorcę kosztów związanych z nabyciem produktu; 5) zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej, ochroną dziedzictwa narodowego lub ochroną konsumentów. 33
Nieuczciwe praktyki rynkowe Z roszczeniami mogą również wystąpić: 1) Rzecznik Praw Obywatelskich; 2) Rzecznik Ubezpieczonych; 3) krajowa lub regionalna organizacja, której celem statutowym jest ochrona interesów konsumentów; 4) powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów. 34
Jak unikać pułapek? 1. Czytamy dokumenty. 2. Nie wierzymy we wszystko, co mówią. 3. Nie boimy się pytać. 4. Odmawiamy, gdy mamy wątpliwości. 5. Sprawdzamy sprzedawcę. 6. Jesteśmy wyczuleni na techniki marketingowe. 7. Pamiętamy, że to my mamy pieniądze, a więc przewagę. 8. Korzystamy z prawa do odstąpienia. 35
Podsumowanie 36
Dziękuję za uwagę! Europejskie Centrum Konsumenckie Plac Powstańców Warszawy 1 00-950 Warszawa www.konsument.gov.pl info@konsument.gov.pl tel. 22 55 60 118 37