Ziarenkowce Gram-dodatnie część I

Ziarenkowce Gram-dodatnie część I

Ziarenkowce Gram-dodatnie Rosnące w warunkach tlenowych rodzaj: Staphylococcus (katalazo-dodatnie) Streptococcus (katalazo-ujemne) Enterococcus Micrococcus wymagające do wzrostu warunków beztlenowych

gronkowce: rodzaj Staphylococcus Staphyle = kiść winogron coccus = ziarna ziarenkowce Gram-dodatnie, tworzące groniaste skupiska katalazo-dodatnie nie wytwarzają przetrwalników nie wykazują ruchu tlenowe lub względnie beztlenowe halofity tolerują zawartość 10% NaCl w podłożu występują na skórze i błonach śluzowych ludzi, innych ssaków i ptaków

Rodzaj Staphylococcus: - S. aureus (koagulazo-dodatni) - CNS (coagulase-negative staphylococci) gronkowce koagulazo-ujemne (należą do prawidłowej mikroflory człowieka) CNS: S. epidermidis S. saprophyticus S. haemolyticus S. lugdunensis S. warnerii S. hominis S. capitis S. cohnii S. simulans S. auricularis

czynniki zjadliwości S. aureus (czynniki determinujące chorobotwórczość) Białka powierzchniowe, elementy strukturalne komórki białka powierzchniowe odpowiedzialne za adhezję drobnoustroju do tkanek gospodarza, wspólnie określane jako białka MSCRAMM (microbial surface components recognizing adhesive matrix molecules). Białka te mogą wiązać fibronektynę, fibrynogen, kolageny, trombospondynę, lamininę, sialoproteinę i witronektynę kwas tejchojowy, lipotejchojowy, otoczka polisacharydowa, białko A (łączy się z fragmentem Fc immunoglobuliny blokując opsonizację), czynnik zlepny Enzymy hialorunidaza, fibrynolizyna, nukleaza, proteaza, lipaza, koagulaza Toksyny Cytotoksyny: hemolizyny, leukocydyny (w tym PVL) Toksyna zespołu wstrząsu toksycznego (TSST-1) Eksfoliatyny Enterotoksyny

Staphylococcus aureus zapalenie mieszków włosowych czyrak, czyraczność jęczmień liszajec zakaźny, niesztowica zanokcica, zastrzał ropień ropne zapalenie gruczołów potowych zapalenie sutka zapalenia spojówek zapalenie ucha środkowego i zatok, zwłaszcza przewlekłe ropnie okołomigdałkowe

Staphylococcus aureus zakażenie miejsca operowanego Zakażenia głębokie (inwazyjne): zapalenie kości i szpiku zapalenie wsierdzia zapalenie płuc, ropniak opłucnej sepsa (zakażenie łożyska krwi może powodować wtórne krwiopochodne zakażenia w różnych narządach: płucach, narządzie ruchu, nerkach, ośrodkowym układzie nerwowym) wewnątrzczaszkowe zapalenie żył, które powstaje najczęściej jako powikłanie zapalenia zatok, wyrostka sutkowatego lub zakażenie tkanki podskórnej twarzy

Staphylococcus aureus Choroby związane z toksynami gronkowcowymi: zatrucie pokarmowe (enterotoksyny) zespół oparzonej skóry choroba Rittera (eksfoliatyny) zespół wstrząsu toksycznego (toksyna zespołu wstrząsu toksycznego)

Staphylococcus aureus Zasiedlają: stale (20-30%) okresowo (50-60%) nozdrza, nosogardziel, okolica okołoodbytnicza, pachy, pachwiny, linia graniczna pomiędzy czołem a częścią owłosioną głowy Drogi przenoszenia: - bezpośredni kontakt ręce - rzadziej droga powietrzna (cząsteczki kurzu)

CNS CNS gronkowce koagulazo-ujemne należą do prawidłowej mikroflory człowieka są drobnoustrojami oportunistycznymi

Zakażenia powodowane przez CNS Staphylococcus epidermidis (lub rzadziej inne gatunki CNS) sepsa zapalenie wsierdzia infekcje odcewnikowe zakażenia endoprotez zakażenia oportunistyczne, pooperacyjne (BAI biomaterial associated infection) zakażenia gronkowcowe związane z polimerem zakażenia wszczepionych ciał obcych (głównie cewniki, zastawki naczyniowe, sztuczne zastawki serca, protezy, systemy cewników dla dializy otrzewnowej, endoprotezy i inne) Staphylococcus saprophyticus zakażenia układu moczowego, zakażenia oportunistyczne

biofilm kontaminacja biomateriału w momencie jego implantacji lub w następstwie przejściowej bakteriemii adhezja - odwracalna zachodząca z udziałem sił fizycznych - nieodwracalna wynikająca z obecności adhezyn oraz z wytwarzania śluzu integralnie związanego z komórką bakteryjną

paciorkowce - Gram-dodatnie ziarenkowce - katalazo-ujemne - na agarze z krwią dają trzy typy hemolizy α, β, y

Paciorkowce β-hemolizujące Klasyczny podział na grupy serologiczne wg Lancefield uwzględnia różnice w budowie węglowodanów (wielocukier C) wchodzących w skład ściany komórkowej. Grupy o istotnym znaczeniu klinicznym: A, B, C, D i G (D glicerolowy kwas tejchowy)

Identyfikacja paciorkowców Identyfikacja serologiczna testy lateksowe (aglutynacja bierna odwrócona) W przypadku grup A i B określenie grupy serologicznej jest jednocześnie określeniem przynależności do gatunku

Nosicielstwo: Paciorkowce ropotwórcze z grupy A GAS group A streptococcus Streptococcus pyogenes dzieci 3-15 r.ż. około 5-21% dzieci < 3 r.ż. około 2-7% młodzież około 2-4%

GAS zapalenie gardła, angina paciorkowcowa płonica (szkarlatyna) róża ropne zapalenie skóry (liszajec) zapalenie ucha środkowego, wyrostka sutkowatego W szkarlatynie za charakterystyczne objawy (malinowy język, wysypka) jest odpowiedzialna toksyna erytrogenna (wytwarzanie zależne od obecności faga)

wtórne schorzenia paciorkowcowe, nieropne następstwa gorączka reumatyczna: zapalenie mięśnia sercowego i wsierdzia zapalenie stawów (dużych) pląsawica, objawy neurologiczne kłębuszkowe zapalenie nerek

Inwazyjne zakażenia paciorkowcowe IGAS invasive group A streptococcus sepsa zapalenie płuc zapalenie wsierdzia gorączka połogowa martwicze zapalenie powięzi paciorkowcowy zespół wstrząsu toksycznego STSS (Streptococcal Toxic Shock Syndrome)

GBS (group B Streptococcus) paciorkowce ß-hemolizujące, grupa serologiczna B Streptococcus agalactiae - mikroflora przewodu pokarmowego, pochwy (od 10-40% kobiet) - jama nosowo-gardłowa (rzadziej 5%) zakażenia okołoporodowe u kobiet w ciąży lub po porodzie: zapalenie dróg moczowych, zapalenie błon płodowych, posocznice u dorosłych z czynnikami ryzyka

Zapobieganie zakażeniom okołoporodowym GBS Aktywna strategia mikrobiologicznych badań przesiewowych (35-37 tydzień ciąży wymaz z pochwy i z odbytnicy) Okołoporodowa profilaktyka antybiotykowa

GBS zakażenia u dorosłych: Grupy ryzyka: > 60 r.ż. obniżona odporność np. po chemioterapii cukrzyca zaburzeniami funkcji nerek marskość wątroby kobiety ciężarne sepsa, zapalenie płuc, zapalenie wsierdzia, zakażenie skóry i tkanki podskórnej, układu moczowego, martwicze zapalenie powięzi

Streptococcus pneumoniae powoduje: płatowe i odoskrzelowe zapalenie płuc zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych sepsa zaostrzenie PZO zapalenie ucha środkowego zapalenie zatok inne: np. ropień podprzeponowy, zakażenia miednicy małej, zapalenie dużych stawów

Streptococcus pneumoniae narastający problem Inwazyjna choroba pneumokokowa (płatowe i odoskrzelowe zapalenie płuc, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, sepsa) Narastająca oporność pneumokoków na antybiotyki Kolonizacja jamy nosowo gardłowej występuje u około kilkunastu procent osób Grupy ryzyka: skrajne grupy wiekowe pacjenci z niedoborami odporności (splenektomia), pacjenci onkologiczni, POChP, niewydolność wątroby, nerek, krążenia, cukrzyca

Profilaktyka szczepienia Grupy ryzyka: Dzieci > 3 m.ż. i osoby > 65 r.ż Czynniki ryzyka: zaburzenia immunologiczno-hematologiczne (splenektomia) wady OUN (zastawki) oraz implanty ślimakowe przewlekła niewydolność krążenia, układu oddechowego, wątroby, nerek, cukrzyca

Paciorkowce jamy ustnej (zieleniące) Należą do nich: Streptococcus mitis, Streptococcus salivarius, Streptococcus sanquis, Streptococcus mutans. Stanowią florę gardła i jamy ustnej, powodują próchnicę zębów i choroby przyzębia; po ekstrakcji zęba możliwe podostre zapalenie wsierdzia (endokarditis lenta)

Rodzaj Enterococcus znaczenie w patologii człowieka mają głównie: Enterococcus faecalis 70-80 % szczepów izolowanych z zakażeń u ludzi Enterococcus faecium 10-15 % szczepów izolowanych z zakażeń u ludzi E. durans, E. avium i E. casseliflavus (rzadko izolowane)

enterokoki E. faecalis występują w jelicie grubym u około 90% zdrowych ludzi, E. faecium rzadziej W niewielkiej liczbie występują w jamie ustnej, pochwie i na skórze Pozostałe gatunki spotyka się sporadycznie a niektórych w ogóle nie izolowano od ludzi Wszystkie gatunki występują z różną częstością w przewodzie pokarmowym zwierząt

Enterococcus spp. zakażenia pozaszpitalne zakażenia układu moczowego zapalenie wsierdzia

Enterococcus spp. zakażenia związane z opieką zdrowotną Powodują zakażenia u osób z grup ryzyka (podeszły wiek, poważna choroba podstawowa pacjenci hematologiczni, onkologiczni, cukrzyca, przewlekła niewydolność nerek, zapalenie trzustki, niewydolność wątroby, inwazyjne zabiegi diagnostyczne i terapeutyczne zwłaszcza w obrębie układu moczowo-płciowego i pokarmowego) Dominują zakażenia endogenne sporadycznie rejestruje się zakażenia egzogenne (przejściowe nosicielstwo na rękach personelu)

Enterococcus spp. zakażenia związane z opieką zdrowotną zakażenia układu moczowego bakteriemia i sepsa bakteryjne zapalenie wsierdzia zakażenia w obrębie jamy brzusznej (dróg żółciowych, zapalenie jamy otrzewnowej i miednicy małej) zakażenia skóry i tkanek miękkich (najczęściej w zakażeniach mieszanych)

Rodzaj Micrococcus Występują jako element prawidłowej mikroflory człowieka, występują powszechnie są obecne w środowisku, nie są zaliczane do bakterii chorobotwórczych

W opracowaniu wykorzystano: 1. P.B. Heczko, M. Wróblewska, A. Pietrzyk: Mikrobiologia lekarska, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2014 2. D. Dzierżanowska: Zakażenia szpitalne α-medica press 2008 3. P.R. Murray, K.S. Rosenthal, M.A. Pfaller: Mikrobiologia (6 edycja), Wydanie I polskie pod red. A. Przondo-Mordarskiej, G. Martirosian A. Szkaradkiewicz, Elsevier Urban&Partner Wrocław 2011