PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana D ugosza w Cz stochowie Pragmata tes Oikonomias 01, z. VIII Bartosz BARTNICZAK Uniwersytet Ekonomiczny we Wroc awiu Jako ycia na obszarach wiejskich na pograniczu polsko-niemieckim w wietle wyników bada ankietowych Synopsis: Artyku prezentuje wyniki ankietowych bada jako ci ycia, które zosta y przeprowadzone na wiejskich terenach pogranicza polsko-niemieckiego. Badania realizowane by y w ramach polsko-niemieckiego projektu dotycz cego jako ci ycia i przep ywów transgranicznych. S owa kluczowe: jako ycia, pogranicze polsko-niemieckie, obszary wiejskie. Wprowadzenie Jako ycia jako kategoria z o ona, wieloaspektowa, stanowi przedmiot bada wielu dyscyplin naukowych. Samo poj cie jako ci ycia oraz próby jej mierzenia s odmienne w zale no ci od metod badawczych i narz dzi pomiaru w a- ciwych dla danej dyscypliny. Jako ycia jako cel nadrz dny koncepcji zrównowa onego rozwoju za T. Borysem rozumiana jest jako zrównowa one docenianie i dostrzeganie ca ego bogactwa globalnej jako ci i wspó istnienia w yciu cz owieka dobrobytu (cech jako ci typu mie ) oraz dobrostanu (cech jako ci typu by ) (por. []). Z kategori jako ci ycia zwi zane s poj cia pochodne o charakterze oceniaj cym, tj. obiektywna i subiektywna jako ycia, czy te, jak podkre la T. Borys, obiektywizacja i subiektywizacja ocen jako ci ycia (por. [1]). Jako ycia powinna by celem nadrz dnym dla wszystkich dzia a cz owieka. Powinna by badana na ka dym poziomie zarz dzania. Bardzo wa nym zagadnieniem jest porównywanie jako ci ycia na ró nych obszarach. Ró nice bowiem w jako ci ycia prowadzi mog do ch ci zmiany miejsca zamieszkania. Mog one tak e powodowa powstawanie przep ywów pomi dzy obszarami, na których istniej ró nice w jako ci ycia.
3 Bartosz BARTNICZAK Szczególnym obszarem, na którym takie zjawiska mog si pojawia, jest region przygraniczny. Ró nice w jako ci ycia mog powodowa, e mieszka cy b d przemieszcza si na drug stron granicy w celu poszukiwania lepszej pracy, dokonania zakupów, skorzystania z us ug s u by zdrowia, instytucji kultury itp. Dlatego tak wa nym zagadnieniem jest okre lenie jako ci ycia na obszarze przygranicznym oraz wskazanie, jak te ró nice mog wp ywa na powstawanie przep ywów transgranicznych. Badania takie prowadzone s przez Katedr Zarz dzania Jako ci i rodowiskiem Uniwersytetu Ekonomicznego we Wroc awiu oraz Katedr adu Przestrzennego Uniwersytetu Technicznego w Dre nie, w ramach projektu Jako ycia w obszarze przygranicznym wzmocnienie ponadgranicznych przep ywów dla wspólnego zrównowa onego rozwoju i planowania regionalnego. Projekt ten jest finansowany ze rodków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Wspó pracy Transgranicznej Polska Saksonia 007 013 i realizowany by w okresie pa dziernik 011 marzec 01. Projekt realizowany jest w dwóch etapach. W pierwszym zbadano jako ycia na obszarze powiatów zgorzeleckiego i Goerlitz. W drugim badaniu poddane zostan wyst puj ce na tym obszarze przep ywy transgraniczne. Przeprowadzenie bada na tych p aszczyznach pozwoli uzyska odpowied na pytanie: Jak ró nice w jako ci ycia wp ywaj na powstawanie przep ywów transgranicznych? W niniejszym artykule przedstawione zostan wyniki badania subiektywnej jako ci ycia osób zamieszka ych na terenach wiejskich powiatu zgorzeleckiego oraz Goerlitz. Badania ankietowe jako ci ycia przeprowadzone zosta y na terenie dwóch s siaduj cych powiatów na reprezentatywnej grupie mieszka ców. Próba by a reprezentatywna ze wzgl du na trzy kryteria: wiek, miejsce zamieszkania (miasto, wie ) oraz p e. 1. Badanie subiektywnej jako ci ycia Jako ycia w uj ciu subiektywnym wyznaczana jest przez zadowolenie (satysfakcj ), jakie czerpi ludzie z w asnego ycia i jego warunków. Nale y mie jednak na uwadze fakt, i relacje tej kategorii do jako ci obiektywnej nie s jednoznacznie okre lone. Subiektywne poczucie zadowolenia z obiektywnych warunków ycia zale y bowiem równie od kompleksowo ci jako ci ycia, tzw. wzgl dnego poczucia pokrzywdzenia, oraz systemu warto ci (por. [1]). Wyst puje bardzo du o poj jako ci ycia. Poj cie to jest bowiem interpretowane ró nie przez psychologów, socjologów, pedagogów, a tak e przedstawicieli nauk medycznych (por. [3]). Termin jako ycia jest równie jedn z tych struktur naukowych, które s trudne do okre lenia i uzgodnienia wspólnego znaczenia
Jako ycia na obszarach wiejskich 35 z uwagi na wysoki poziom ogólno ci (por. []). Podzia na obiektywn i subiektywn jako ycia jest jedn z siedmiu proponowanych przez T. Borysa kategoryzacji (por. []). Jest to równie podzia wa ny z punktu widzenia bada jako- ci ycia na pograniczu polsko-sakso skim. W badaniach jako ci ycia wa ne jest bowiem kwantyfikowanie obu jej wymiarów obiektywnego, ocenianego na podstawie wska ników obliczanych g ównie w oparciu o dane pochodz ce ze róde statystyki publicznej, oraz subiektywnego opisywanego przez wska niki pochodz ce z bada opinii mieszka ców. Z uwagi na to, e aden z tych zbiorów nie jest wystarczaj co trafny i rzetelny, aby samodzielnie w sposób wyczerpuj cy dokonywa oceny jako ci ycia, w praktyce prowadzenia tego typu bada oba zbiory powinny by traktowane jako wzajemnie si uzupe niaj ce. Dzi ki wzajemnemu uzupe nianiu si, ale tak e poprzez korygowanie pewnych informacji p yn cych z obu analiz wska nikowych, mo na uzyska wiarygodn informacj na temat jako ci ycia. G ównym celem realizowanych bada ankietowych by o zestawienie i porównanie opinii mieszka ców sakso sko-polskiego obszaru przygranicznego na temat subiektywnej jako ci ycia. Cech odró niaj c przeprowadzone badanie od innych podobnych bada prowadzonych na poziomie lokalnym i regionalnym by a próba znalezienia odpowiedzi na pytanie o wp yw przygranicznego po o enia poszczególnych miejscowo ci na jako ycia mieszka ców tych obszarów. Chc c dokona pomiaru jako ci ycia, nale y okre li obszary (dziedziny) wp ywaj ce na t jako i podlegaj ce badaniu. W realizowanych badaniach za- o ono, e na jako ycia wp ywa: opieka zdrowotna, edukacja, bezpiecze stwo publiczne i socjalne, kultura i sport, sytuacja materialna i zawodowa, dost p do us ug, rodowisko przyrodnicze, dost pno komunikacyjna, spo ecze stwo obywatelskie. Kwestionariusz ankiety zosta podzielony na dwie zasadnicze cz ci. Pierwsza z nich obejmowa a pytania z zakresu wp ywu przygranicznego po o enia miejscowo ci na jako ycia jej mieszka ców. Druga zawiera a pytania odnosz ce si do wybranych dziedzin jako ci ycia. Dodatkowo w drugiej cz ci ankiety zawarto: pytania ogólne kwantyfikuj ce jako ycia w odniesieniu do wybranej dziedziny, pytania szczegó owe oceniaj ce wybrane aspekty okre lone w ramach dziedzin. Dla pyta ogólnych z drugiej cz ci kwestionariusza oraz pyta z zakresu wp ywu blisko ci granicy na jako ycia, z wy czeniem pyta o charakterze
36 Bartosz BARTNICZAK otwartym, przewidziano 6-stopniow skal pomiaru (pocz wszy od kategorii bardzo negatywnie lub bardzo nie do bardzo pozytywnie lub bardzo ). W pytaniach szczegó owych poddano ocenie wa no ci stan ka dego z aspektów wyodr bnionych w ramach dziedzin jako ci ycia. Takie podej cie umo liwi o wskazanie tych obszarów, które dla respondentów s najwa niejsze i jednocze nie najni ej przez nich oceniane. Obie oceny dokonywane by y na 5-stopniowej skali pomiaru. W przypadku oceny wa no ci skala ta obejmuje kategorie od ma o wa ne lub niewa ne do bardzo wa ne. Ocena stanu dokonywana by a z wykorzystaniem kategorii od bardzo z a do bardzo dobra. Ankieta przeprowadzona zosta a na losowej próbie 1000 mieszka ców obu powiatów w listopadzie i grudniu 01 r.. Analiza wyników badania ankietowego Ze wzgl du na specyfik badanego obszaru obszar przygraniczny pierwsze pytanie dotyczy o tego, w jaki sposób granica wp ywa na jako ycia mieszka ców. W ród niemieckich ankietowanych dominowa y osoby, które wskaza y, e granica nie wp ywa na jako ycia. Takiej odpowiedzi udzieli bowiem praktycznie co drugi ankietowany. W ród Polaków dominuj osoby wskazuj ce, e granica wp ywa pozytywnie na jako ycia. Ponad 56% polskich ankietowanych wp yw granicy okre li o jako pozytywny lub bardzo pozytywny (ryc. 1). Takiej samej odpowiedzi udzieli o niewiele ponad 6% niemieckich ankietowanych. Polacy zwracali uwag, e pozytywny wp yw granicy przejawia si mo liwo ci podj cia pracy w Niemczech, korzystaniem z obiektów sportowo-rekreacyjnych oraz oferty kulturalnej, mo liwo ci dokonywania zakupów oraz poznania j zyka. Mieszka cy Niemiec zwracali natomiast uwag na mo liwo dokonywania ta szych zakupów i korzystania z ta szych us ug. Du a cz ankietowanych wskazywa a tak e, e pozytywny wp yw wynika z mo liwo ci przyjazdu do Polski w celach turystycznych i rekreacyjnych. Negatywny wp yw granicy na jako ycia wskazywa co czwarty ankietowany z Niemiec oraz nieca e % ankietowanych z Polski. Polscy ankietowani zwracali uwag, e blisko granicy wp yn a na wzrost cen towarów i us ug w Polsce, a niemieccy zwracali uwag na wzrost przest pczo ci, g ównie ilo ci kradzie y i w ama, co spowodowa o znaczne obni enie poczucia bezpiecze stwa. Mieszka cy zarówno polskiej, jak i niemieckiej cz ci pogranicza udzielali odpowiedzi pozytywnej w przypadku pytania o ocen zadowolenia ze swojego zdrowia (ryc. ). Odpowiednio 80,% i 86,% ankietowanych wskaza o, e jest w ró nym stopniu zadowolona.
Jako ycia na obszarach wiejskich 37 6 5 0,% 7,8% 3,3% 3,8%,3% 1 0,6% 0,9% Bardzo negatywnie 3,0% 1,8%,% Negatywnie Nie ma wp ywu Pozytywnie Bardzo pozytywnie Ryc. 1. Wp yw granicy na jako ycia 7 6 58,0% 5 3,6% 3,7% 3 1 1,8% 0,6% 11,7% 7,% 6,3% 5,8% bardzo nie raczej nie nie 17,% raczej 13,0% 10,7% bardzo Ryc.. Ocena zadowolenia ze swojego zdrowia Ankietowani oceniali tak e w skali od 1 do 5 wa no i stan czterech czynników maj cych wp yw na zadowolenie ze zdrowia (ryc. 3). Nale a y do nich: dost p do lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, dost p do lekarzy specjalistów, funkcjonowanie pogotowania ratunkowego oraz dost p do aptek. Dla
38 Bartosz BARTNICZAK mieszka ców Polski wszystkie oceniane aspekty okaza y si równie wa ne i otrzyma y redni ocen od, do,6. Gorzej oceniony zosta stan. Najwy sz redni ocen wynosz c,1 otrzyma dost p do aptek oraz funkcjonowanie pogotowia ratunkowego 3,9. Najgorzej oceniono dost p do lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej 3,3, oraz dost p do lekarzy specjalistów,7. Niemieccy ankietowani badane aspekty ocenili jako mniej wa ne ni polscy. Ocena stanu tylko w odniesieniu do dost pu do lekarzy specjalistów by a ni sza ni ocena wa no ci, w przypadku dost pu do lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej by a ona na takim samym poziomie, a stan funkcjonowania pogotowia ratunkowego i dost p do aptek zosta oceniony wy ej ni wa no. 5,5 3,5 1,5 1 0,5 0,6, 3, 3,3 3, 3, dost p do lekarzy podstawowej opieki,9,7 dost p do lekarzy specjalistów,6,6 3,9 3,6 3,7 funkcjonowanie pogotowia ratunkowego 3,3,1 3,9 dost p do aptek - wa no - wa no - stan - stan Ryc. 3. rednia ocen dla poszczególnych aspektów oceny opieki zdrowotnej Kolejnym aspektem decyduj cym o jako ci ycia jest posiadane wykszta cenie (ryc. ). Zarówno polscy, jak i niemieccy ankietowani wskazywali, e s zadowoleni ze swojego wykszta cenia. Udzia ch niemieckich ankietowanych by jednak o blisko 3 pkt procentowe wi kszy. Wa nym aspektem wp ywaj cym na jako ycia jest bezpiecze stwo w miejscu zamieszkania (ryc. 5). Po polskiej stronie granicy dominuj osoby raczej zadowolone, a po niemieckiej zadowolone. W wi kszym lub mniejszym stopniu niech by o nieca e 15% mieszka ców polskiej cz ci oraz ponad 30% niemieckiej.
Jako ycia na obszarach wiejskich 39 7 65,1% 6 5 36,6%,% 3 17,9% 1 6,% 0,6% 0,5% 0,5%,3% 6,1% bardzo nie raczej nie nie 9,9% raczej 9,9% bardzo Ryc.. Ocena zadowolenia ze swojego wykszta cenia 5 5,0%,6% 3,6% 37,0% 35,0% 3 5,0% 17,3% 0,9% 15,0% 1 5,0%,0%,5% 1,9% 9,3% 10,5% 5,6%,9% bardzo nie raczej nie nie raczej bardzo Ryc. 5. Ocena zadowolenia z bezpiecze stwa w miejscu zamieszkania
0 Bartosz BARTNICZAK Szczegó owej ocenie poddane zosta o bezpiecze stwo publiczne, rozumiane jako bezpiecze stwo osobiste, bezpiecze stwo w ruchu drogowym, przygotowanie gminy na sytuacje kryzysowe oraz bezpiecze stwo maj tku (ryc. 6). Ocenie poddano tak e bezpiecze stwo socjalne, rozumiane jako opieka nad osobami wymagaj cymi opieki, pomoc dla osób i rodzin patologicznych oraz stopie solidarno ci wobec ludzi b d cych w trudnej sytuacji yciowej. Dla polskich, jak i niemieckich ankietowanych wszystkie cztery aspekty bezpiecze stwa publicznego by y równie wa ne, z tym e wa no przez polskich ankietowanych oceniona zosta a na wy szym poziomie. Oceny stanu dla niemieckich ankietowanych w niewielkim stopniu ró ni y si od oceny wa no ci. Polacy stan ka dego z aspektów oceniali o ponad jeden punkt ni ej ni wa no. 5,5 3,5 1,5 1 0,5 0,7,7,6,6 3,7 3,6 3,3 3, 3, 3,1 bezpieczenstwo osobiste bezpieczenstwo w ruchu drogowym przygotowanie gminy na sytuacje kryzysowe 3,8 3,3,9 bezpieczenstwo majatku - wa no - wa no - stan - stan Ryc. 6. rednia ocen dla poszczególnych aspektów oceny bezpiecze stwa publicznego Polacy zdecydowanie wy ej oceniali wa no aspektów wp ywaj cych na bezpiecze stwo socjalne i oceny te by y na tym samym poziomie (ryc. 7). Dla niemieckich ankietowanych najwa niejsza by a opieka nad osobami starszymi, a najmniej wa na solidarno z osobami b d cymi w trudnej sytuacji. Polacy na 3,0 ocenili stan wszystkich aspektów wp ywaj cych na bezpiecze stwo socjalne. Niemcy najwy ej ocenili stan opieki nad osobami wymagaj cymi opieki. Zarówno w ród polskich, jak i niemieckich ankietowanych dominuj osoby w ró nym stopniu zadowolone z oferty kulturalno-sportowej (ryc. 8). Udzia ten wynosi odpowiednio 80% i 7%.
Jako ycia na obszarach wiejskich 1 5,5 3,5 1,5 1 0,5 0,,3, 3,8 opieka nad osobami wymagajacymi opieki 3,3 3,0 3,0 3,0, pomoc dla osób i rodzin patologicznych,5 3,1 stopie solidarno ci z osobami b d cymi w trudnej sytuacji - wa no - wa no - stan - stan Ryc. 7. rednia ocen dla poszczególnych aspektów oceny bezpiecze stwa socjalnego 5,0% 0,7% 39,8% 35,0% 3,7% 3 6,5% 5,0% 15,0% 11,8% 13,7% 11,7% 1 5,0% 1,%,% 6,8% bardzo nie raczej nie nie raczej 6,8% 5,7% bardzo Ryc. 8. Ocena zadowolenia z oferty kulturalno-sportowej Szczegó owej ocenie poddane zosta y aspekty decyduj ce o wp ywie oferty kulturalno-sportowej na jako ycia mieszka ców. Zaliczono do nich mo li-
Bartosz BARTNICZAK wo uczestniczenia w imprezach sportowych oraz w kulturalnych, a tak e dost pno nieodp atnej infrastruktury sportowej i kulturalnej. Dla obu grup ankietowanych najwa niejsza by a mo liwo uczestniczenia w imprezach kulturalnych (ryc. 9). Jednak dla polskich ankietowanych wszystkie te trzy aspekty by y zdecydowanie wa niejsze ni dla niemieckich. Niemcy stan wszystkich aspektów ocenili wy ej ni wa no, natomiast Polacy mo liwo uczestniczenia w imprezach masowych na takim samym poziomie, a pozosta e aspekty ni ej.,5 3,0 3,3 3,3 3,,8 3,6 3,1 3,0,5 1,9 1,5 1 0,5 0 mo liwo uczestniczenia w imprezach sportowych mo liwo uczestniczenia w imprezach kulturalnych dost pno do nieodp atnej infrastruktury sportowej i kulturalnej - wa no - wa no - stan - stan Ryc. 9. rednia ocen dla poszczególnych aspektów oceny oferty kulturalno-sportowej Znaczne ró nice mo na zauwa y w przypadku oceny zadowolenia z sytuacji materialnej i zawodowej (ryc. 10). W ród niemieckich ankietowanych dominuj osoby zadowolone, których udzia wyniós blisko 57%, a w ród polskich osoby raczej zadowolone, których by o 0%. W ró nym stopniu niech z sytuacji materialnej i zawodowej by o ponad 6% polskich ankietowanych i ponad 15% niemieckich. Jako aspekty maj ce wp yw na sytuacj materialn i zawodow wskazane zosta y: osobista sytuacja finansowa, aktualnie wykonywana praca, bezpiecze stwo zatrudnienia, szanse znalezienia nowej atrakcyjnej pracy, zachowanie w a- ciwych proporcji pomi dzy czasem pracy a czasem wolnym oraz warunki mieszkaniowe. Polscy ankietowani wa no poszczególnych aspektów ocenili mi dzy, a,6. W przypadku niemieckich ankietowanych wyst pi y wi ksze ró nice w ocenie. W odniesieniu do oceny wa no ci najwy ej oceniono osobist sytuacj finansow i warunki mieszkaniowe na 3,, a najni ej szans znalezienia
Jako ycia na obszarach wiejskich 3 nowej pracy na,. W przypadku oceny stanu niemieccy ankietowani najlepiej ocenili warunki mieszkaniowe, a polscy aktualnie wykonywan prac. 6 56,8% 5 0,% 3 5,0% 1 3,7% 0,5% 1,% 10,% 7,7% 7,% bardzo nie raczej nie nie 18,9% raczej 8,5% 9,0% bardzo Ryc. 10. Ocena zadowolenia z sytuacji materialnej i zawodowej 5,5 3,5 1,5 1 0,5 0,6 3,3,3,7 osobista sytuacja finansowa 3,7,7, 3, aktualnie wykonywana praca,5,,,5 3,3,9, bezpiecze stwo zatrudnienia,7, szanse znalezienia nowej atrakcyjnej pracy,7 3,,6 zachowanie w a ciwych proporcji pomi dzy czasem pracy a czasem wolnym 3,63,7 3, warunki mieszkaniowe - wa no - wa no - stan - stan Ryc. 11. rednia ocen dla poszczególnych aspektów oceny sytuacji materialnej i zawodowej
Bartosz BARTNICZAK Kolejnym aspektem wp ywaj cym na jako ycia jest miejsce zamieszkania. W ród ankietowanych po stronie polskiej blisko 6% by o ch z miejsca zamieszkania, a w ród niemieckich ponad 6% (ryc. 1). Osób, które wskaza y, e s bardzo niezadowolone, niezadowolone lub raczej niezadowolone, by o nieca e 11% po stronie polskiej i 9% po stronie niemieckiej. Czynnikami decyduj cymi o zadowoleniu z miejsca zamieszkania i poddanymi ocenie by- y: dost p do us ug rozumiany jako dost p do infrastruktury technicznej, dost p do us ug komercyjnych (np. restauracje, us ugi pocztowe), dost p do niezb dnych produktów typu artyku y spo ywcze, odzie, dost p do Internetu oraz telefonii komórkowej. Kolejnym aspektem by a ocena stanu rodowiska przyrodniczego, gdzie ankietowani szczegó owo oceniali dost p i stan terenów zieleni, wizerunek miejsca zamieszkania, gospodark odpadami, jako powietrza oraz stan klimatu akustycznego. Ocenie poddana zosta a tak e dost pno komunikacyjna rozumiana jako mo liwo poruszania si rowerem, mo liwo poruszania si po okolicy w asnym samochodem lub motocyklem, mo liwo poruszania si po okolicy publicznymi rodkami komunikacji, po czenia komunikacyjne z najbli szym centrum miejskim oraz po czenia komunikacyjne transgraniczne. 7 6,3% 6 5 5,7% 3 9,9% 1 3,7% 0,9%,% 7,3%,9% bardzo nie raczej nie nie 1,7% raczej 13,% 1,9% bardzo Ryc. 1. Ocena zadowolenia z miejsca zamieszkania Dla polskich, jak i niemieckich ankietowanych najwa niejszy by dost p do infrastruktury technicznej, a najmniej wa ny dost p do Internetu oraz telefonii komórkowej (ryc. 13). W przypadku oceny stanu Polacy najlepiej ocenili dost p do Internetu oraz telefonii komórkowej, a Niemcy dost p do infrastruktury technicznej.
Jako ycia na obszarach wiejskich 5 5,5 3,5 1,5 1 0,5 0,5 3,8,1 dost p do infrastruktury technicznej,,1 3,9 3,6 3,3 3,1 3,1 3,1 3, dost p do us ug komercyjnych dost p do niezb dnych produktów, dost p do Internetu, telefonii komórkowej - wa no - wa no - stan - stan Ryc. 13. rednie oceny dla poszczególnych aspektów oceny dost pu do us ug Polscy ankietowani wa no poszczególnych aspektów zwi zanych ze rodowiskiem ocenili na poziomie od,3 do,5 (ryc. 1). Niemieccy ankietowani wa no tych samych aspektów ocenili znacznie ni ej, na poziomie od 3,3 do 3,7. Obie grupy ankietowanych najlepiej oceni y stan terenów zieleni, a najgorzej wizerunek miejsca zamieszkania. 5,5 3,5 1,5 1 0,5 0,5,03,9 dost p i stan terenów zieleni,3,6 3,7 3,3 3, wizerunek miejsca zamieszkania,3 jako wody pitnej,,5,3,0 3,6 3,63,7 3,7 3,7 3,7 3, gospodarka odpadami jako powietrza stan klimatu akustycznego - wa no - wa no - stan - stan Ryc. 1. rednia ocen dla poszczególnych aspektów oceny rodowiska przyrodniczego
6 Bartosz BARTNICZAK Polacy zdecydowanie wy ej ni Niemcy oceniali wa no poszczególnych aspektów wp ywaj cych na dost pno komunikacyjn (ryc. 15). Najwa niejsza dla polskich ankietowanych by a mo liwo poruszania si po okolicy publicznymi rodkami komunikacji, a najmniej wa na mo liwo poruszania si rowerem, w asnym samochodem oraz po czenia komunikacyjne transgraniczne. Dla niemieckich ankietowanych najwa niejsza by a mo liwo poruszania si po okolicy w asnym samochodem lub motocyklem, a najmniej wa ne po czenia komunikacyjne transgraniczne. W przypadku oceny stanu najlepiej przez Polaków zosta a oceniona mo liwo poruszania si publicznymi rodkami komunikacji, a przez Niemców mo liwo poruszania si w asnym samochodem lub motocyklem. Nale y jednak podkre li, e stan wszystkich aspektów zosta zarówno przez Polaków, jak i Niemców oceniony bardzo podobnie.,5 3,5 1,5 1 0,5 0, 3,6 3,6 3,6 3,7 3, 3,6 3,3 3,1,7,5 mo liwo poruszania si rowerem mo liwo poruszania si po okolicy w asnym samochodem lub motocyklem mo liwo poruszania si po okolicy publicznymi rodkami komunikacji 3,6 3, 3,,9 po czenia komunikacyjne z najbli szym centrum miejskim po czenia komunikacyjne transgraniczne - wa no - wa no - stan - stan Ryc. 15. rednia ocen dla poszczególnych aspektów oceny dost pno ci komunikacyjnej ród o: opracowanie w asne na podstawie wyników bada ankietowych Ankietowani odpowiadali tak e na pytanie dotycz ce oceny zadowolenia ze swojego ycia (ryc. 16). Obie grupy ankietowanych najcz ciej wskazywa y, e s zadowolenie ze swojego ycia. Twierdzi o tak odpowiednio blisko 55% i ponad 71% ankietowanych. W mniejszym lub wi kszym stopniu niech ze swojego ycia by o,0% ankietowanych niemieckich oraz 6,7% polskich. Wi kszo ankietowanych po stronie niemieckiej wskaza a, e jako ycia w najbli szej okolicy nie zmienia si (ryc. 17). Wi kszo natomiast polskich ankietowanych wskaza a, e ulega poprawie. Blisko co trzeci niemiecki ankietowany wskaza, e ulega pogorszeniu.
Jako ycia na obszarach wiejskich 7 8 7 6 5,3% 71,% 5 3 5,6% 1,%,3%,0% bardzo nie raczej nie nie 11,1% raczej 13,% 13,7% bardzo Ryc. 16. Ocena zadowolenia ze swojego ycia 6 5 8,9% 5,1% 3 3,1% 36,6% 18,3% 19,0% 1 pogarsza si nie zmienia si poprawia si Ryc. 17. Ocena zmiany jako ci ycia w najbli szej okolicy Ankietowani zostali tak e poproszeni o dokonanie oceny jako ci ycia po drugiej stronie granicy (ryc. 18). Analiza otrzymanych odpowiedzi wskazuje jednoznacznie, e ankietowani uznali, e lepsza jako ycia jest na terenie
8 Bartosz BARTNICZAK Niemiec. Ponad 65% Polaków stwierdzi o, e jako ycia w Niemczech jest lepsza, a ponad 75% Niemców, e w Polsce jest gorsza. Blisko 1 / 3 polskich ankietowanych stwierdzi a, e jako ycia po drugiej stronie granicy jest podobna. Takiego samego zdania by a ponad 1 Ú 5 niemieckich ankietowanych. 8 75,1% 7 65,% 6 5 3 3,9% 1,7% 1 1,8% gorsza podobna lepsza 3,% Ryc. 18. Ocena jako ci ycia po drugiej stronie granicy Podsumowanie Jako ycia jest kategori, która powinna by monitorowana na ka dym obszarze i na ka dym poziomie zarz dzania. Bardzo wa nym jednak aspektem jest monitorowanie jako ci ycia na obszarach przygranicznych, poniewa mo e wp ywa na powstawanie ró nego rodzaju przep ywów osób, towarów oraz us ug. Jednym z czynników decyduj cych o jako ci ycia jest miejsce zamieszkania. Inne czynniki bowiem maj decyduj cy wp yw na jako ycia osób mieszkaj cych na wsi, a inne mieszkaj cych w miastach. Przeprowadzone na terenie powiatu zgorzeleckiego oraz Goerlitz badania pokaza y, e jako ycia mieszka ców wsi jest na stosunkowo wysokim poziomie. Mo na jednak zaobserwowa ró nice w ocenie jako ci ycia dokonanej przez mieszka ców polskiego i niemieckiego obszaru pogranicza. Przeprowadzone badania pokaza y, e Niemcy s zdecydowanie bardziej zadowoleni z poszczególnych aspektów decyduj cych o jako ci ycia. Polacy bardziej zadowoleni od Niemców byli jedynie w przypadku oceny bezpiecze stwa w miejscu zamieszkania. Równocze nie zarówno polscy jak i niemieccy ankietowani oceniaj, e jako ycia po stronie niemieckiej jest na wy szym poziomie. Polacy
Jako ycia na obszarach wiejskich 9 najbardziej byli niezadowoleni z aspektów zwi zanych z ochron zdrowia, a Niemcy z bezpiecze stwa w miejscu zamieszkania. Literatura [1] Borys T., Jako, jako ycia oraz poj cia i relacje pochodne, [w:] Metodologia pomiaru jako ci ycia, red. W. Ostasiewicz., Wydawnictwo AE we Wroc awiu, Wroc aw 00. [] Borys T., Jako ycia jako przedmiot pomiaru wska nikowego, [w:] Jako ycia na poziomie lokalnym uj cie wska nikowe, red. T. Borys, P. Rogala, UNDP, Warszawa 008. [3] Trzebiatowski J., Jako ycia w perspektywie nauk spo ecznych i medycznych systematyzacja uj definicyjnych, HygeiaHealth 011, nr 6(1). [] Wnuk M., Marcinkowski J., Jako ycia jako poj cie pluralistyczne o charakterze interdyscyplinarnym, Problemy Higieny Epidemiologicznej 01, nr 93(1). Quality of Life in Rural Areas on Polish-German Border in the Light of Survey Results Summary: This paper presents the results of a survey of quality of life, which were carried out in the rural areas of the Polish-German borderland. The study was carried out in the Polish-German project on quality of life survey and crossborder flows. Keywords: quality of life, Polish-German borderland, rural areas.