Sucha Beskidzka, dn. 02.11.2010 r. Wybrane nowości wydawnicze związane z zagadnieniem przemocy dostępne w zbiorach Biblioteki Pedagogicznej w Suchej Beskidzkiej za lata 2008-2010 (adnotowane zestawienie bibliograficzne w wyborze) I. PRZEMOC W SZKOLE profilaktyka i przeciwdziałanie 1. Agresja w szkole : diagnoza i profilaktyka, red. M. Libiszowska-Żółtkowska, K. Ostrowska, Warszawa : Difin, 2008 W tej publikacji wypowiadają się specjaliści z zakresu nauk społecznych. Znalazły się tu m.in. prace: Marka Kuleszy Wpływ klimatu szkoły na przejawianie przez uczniów agresji i przemocy w szkole oraz Katarzyny Sawickiej Zapobieganie przemocy rówieśniczej w szkole. Zdaniem K. Sawickiej szkoła nie jest w stanie eliminować czynników ryzyka, ale dzięki swej dobrze pełnionej funkcji wychowawczej i edukacyjnej może stymulować mechanizmy odpornościowe u uczniów. Zapobieganie przemocy powinno się zatem skoncentrować na wzmocnieniu tych podstawowych funkcji szkoły, poprzez: budowanie i podtrzymanie więzi uczniów z rodzicami (np. tworzenie sytuacji umożliwiających kontakty dzieci i rodziców na terenie szkoły), stworzenie warunków sprzyjających osiąganiu sukcesów szkolnych, tworzenie klimatu moralnego szkoły, opartego na życzliwości i współpracy (poszanowanie podstawowych wartości i norm), stworzenie systemu interwencji w przypadku zaistnienia sytuacji przemocy. 2. Barczyk Angelika, Działania zapobiegające występowaniu przemocy i agresji w szkole, Nauczyciel i Szkoła, 2008, nr 3/4, s. 125-138 Omówienie różnych form przemocy oraz sposobów przeciwdziałania (m.in. wyrażanie swojego gniewu poprzez mówienie o nim, najlepiej osobie, która ten gniew wywołała, rozwijanie umiejętności interpersonalnych, pokojowego rozwiązywania konfliktów, empatii, konsekwentne działanie wszystkich nauczycieli w zakresie przestrzegania zasad wynikających z programu wychowawczego szkoły). 3. Chorab Monika, Dręczyciel i ofiara dwie strony świata przemocy, Opieka Wychowanie Terapia, 2009, nr 1/2, s. 5-7 Cechy uczniów, którzy zostają ofiarami i cechy uczniów - dręczycieli. 4. Chorab Monika, Kiedy w klasie pojawia się mobbing uczniowski, Dyrektor Szkoły, 2009, nr 11, s. 40-42 Rola nauczyciela i szkoły w walce z mobbingiem uczniowskim. 5. Ciechomski Maciej, Człowiek człowiekowi człowiekiem, czyli sprawiedliwość naprawcza w szkole, Wszystko dla Szkoły, 2008, nr 4, s. 5-10 Pokojowe metody rozwiązywania konfliktów w szkołach m.in. negocjacje i mediacje. 1
6. Denst-Sadura Aleksandra, Bądź bezpieczny, Głos Nauczycielski, 2009, nr 41, s. 12 Warsztaty dla uczniów szkół gimnazjalnych z zakresu przeciwdziałania zjawisku przemocy w szkołach. 7. Denst-Sadura Aleksandra, Porozumienie bez przemocy : rozwiązywanie konfliktów według Marshalla Rosenberga, Głos Nauczycielski, 2010, nr 27, s. 12 Przykłady zastosowania metody Porozumienia bez Przemocy w relacjach z uczniami. Dwa style komunikowania się: język żyrafy i język szakala. 8. Deptuła Maria, Pomaganie dzieciom odrzucanym przez rówieśników z powodu zachowań eksternalizacyjnych, Edukacja, 2009, nr 4, s.66-75 Pomaganie dzieciom agresywnym i stosującym przemoc m.in. tworzenie warunków do osiągnięcia przez nich sukcesu szkolnego, rozwijanie kompetencji społecznych. 9. Godawa Joanna, Niemiec Marta, Zastosowanie programu ART w pracy z dziećmi i młodzieżą agresywną, Chowanna, 2009, t. 1, s. 55-71 Źródła, przyczyny, rodzaje agresji. Trening Zastępowania Agresji (ART) jako przykład programu zmniejszania liczby czynów z użyciem agresji i przemocy. Obszerna bibliografia załącznikowa. 10. Jarosz Ewa, Międzynarodowe standardy przeciwdziałania krzywdzeniu dzieci, Warszawa, Wydawnictwo Akademickie Żak, 2008 Autorka od wielu lat zajmuje się naukowo tematyką krzywdzenia dzieci i przeciwdziałania temu zjawisku. Omawia m.in. wybrane dokumenty międzynarodowe i europejskie poświęcone tej problematyce. 11. Kaczmarek Mirosław, Mediacje rówieśnicze w szkole, Remedium, 2008, nr 10, s. 18-19 Znaczenie mediacji dla pokrzywdzonego i dla sprawcy oraz dla szkoły. Możliwości i bariery zastosowania tej metody w szkołach. 12. Kocemba Iwona, Ci, którzy dręczą innych, Psychologia w Szkole, 2009, nr 1, s. 132-139 Analiza cech sprawców przemocy. 13. Kołodziejczyk Jakub, Metoda Wspólnej Sprawy, Remedium, 2010, nr 7/8, s.15-17 Zastosowanie MWS w szkolnych działaniach przeciwko przemocy. 14. Krüger Andreas, Pierwsza pomoc dla pokrzywdzonych dzieci, Kraków : Wydawnictwo WAM, 2009 Książka jest adresowana do wszystkich, którzy mają na co dzień kontakt z dziećmi (rodzice, nauczyciele) i zawiera liczne wskazówki jak nieść pomoc dzieciom, które doznały urazu. Autor jest specjalistą z dziedziny psychiatrii. 2
15. Kruk Bogusław, Dlaczego szkoła nie radzi sobie z agresją i przemocą, Nowa Szkoła, 2010, nr 7, s. 18-28 Opis zjawiska oraz liczne propozycje dotyczące przeciwdziałania przemocy w szkole. Środki zaradcze na poziomie szkoły, klasy i na poziomie jednostki. Rola rodziców w przeciwdziałaniu przemocy. 16. Kubacka-Jasiecka Dorota, Interwencja kryzysowa : pomoc w kryzysach psychologicznych, Warszawa : Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2010 Autorka jest profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego, wybitnym fachowcem w tej dziedzinie, współzałożycielem i wieloletnim prezesem Towarzystwa Interwencji Kryzysowej w Krakowie. Publikacja ta jest pierwszym, powstałym w Polsce, całościowym opracowaniem problematyki kryzysu psychologicznego i interwencji w kryzysie. Odnajdujemy w niej m.in. omówienie problemu przemocy jako źródła kryzysu emocjonalnego (przemoc rodzinna, przemoc w szkole). Znajdziemy tutaj także wskazania prewencyjne i interwencyjne wobec przemocy szkolnej (środki zaradcze na poziomie szkoły, na poziomie klasy, indywidualna interwencja). Podręcznik ten skierowany jest do studentów nauk społecznych, jak również fachowców zajmujących się pomocą w stanach kryzysowych. 17. Łakomski Marian, Język, który leczy : komunikacja w wychowaniu dzieci i młodzieży, Wychowawca, 2010, nr 5, s. 9-11 Zastosowanie metody Porozumienia bez Przemocy Marshalla Rosenberga w praktyce. 18. Musialska Kinga, Mediacja w komunikacji szkolnej, Wszystko dla Szkoły, 2010, nr 9, s. 6-7 Mediacja jako metoda rozwiązywania wielu spraw i konfliktów uczniowskich. Opis technik mediacyjnych. 19. Piekarska Anna, Mobbing niebezpieczna bomba w szkole, Psychologia w Szkole, 2008, nr 3, s. 69-80 Dr Anna Piekarska jest psychologiem wychowawczym i klinicznym, od lat specjalizuje się w problematyce zapobiegania krzywdzeniu dzieci. Uważa, że realizowane w szkołach programy antyprzemocowe, które rozwijają ogólne umiejętności społeczne uczniów, a nie uczą empatii, są mało skuteczne w walce z przemocą i wspierają bardziej dręczycieli niż ich ofiary. Skutecznym sposobem w walce z przemocą jest wzbudzanie empatii u mobberów. Przykładem programu antymobbingowego skierowanego na uruchomienie i rozwijanie empatii jest program No Blame, słabo znany w Polsce (dostępny na stronie internetowej www.luckyduck.co.uk). 20. Polak Krzysztof, Mediacja jako szansa rozwiązywania konfliktów szkolnych, Wychowanie na co Dzień, 2008, nr 4/5, s. 30-34 Możliwości i bariery zastosowania mediacji w szkole. 21. Raczkowska Jadwiga, O agresji, przemocy, brutalności, Problemy Opiekuńczo- Wychowawcze, 2009, nr 3, s. 36-44 Opis zjawiska przemocy w różnych środowiskach. Autorka widzi szanse na ograniczenie agresji i przemocy w szkołach poprzez kształtowanie właściwego stosunku do inności, ponieważ jak wynika z badań, ofiarą zostaje najczęściej dziecko, które w jakiś sposób się wyróżnia. 3
22. Rafałowicz Wioletta, Jak przeciwdziałać agresji wśród gimnazjalistów?, Wychowawca, 2010, nr 10, s. 19 Prelekcja dla rodziców. 23. Rechnio-Kołodziej Beata, Przemoc w szkole jak pomóc agresorom i ofiarom?, Wszystko dla Szkoły, 2008, nr 12, s. 8-9 Propozycje działań zmierzających do wyeliminowania lub ograniczenia przemocy w szkole. Metody pracy wychowawczej w zakresie profilaktyki: talk show, wywiad oraz metoda własnej i obcej perspektywy poznawczej. 24. Rosenberg Marshall B., Porozumienie bez przemocy : o języku serca, wyd. 2 rozsz., Warszawa : Wydawnictwo Czarna Owca, 2009 To już drugie wydanie znanej od kilku lat książki. Jak wyjaśnia sam autor: porozumienie bez przemocy jest zapomnianym językiem ludzkości mową ludzi, którzy troszczą się o siebie wzajemnie i pragną żyć w harmonii. Tego rodzaju porozumienie zaspokaja potrzeby obu stron, jest pełne empatii i współodczuwania. Książka adresowana jest do każdego. Ukazuje możliwości rozwiązywania problemów życia codziennego, których przyczyną jest nieumiejętne komunikowanie się. Odnajdujemy w niej wskazówki jak słuchać z empatią, jak wsłuchiwać się w potrzeby innych i jak komunikować swoje uczucia i potrzeby. Uczy pokojowego rozstrzygania sporów. Wprowadzanie metody Porozumienia bez Przemocy do szkół stwarza klimat sprzyjający rozwojowi uczniów. 25. Sikora Dorota, Wrótniak Joanna, Nauczyciel wobec problemu mobbingu wśród uczniów : komunikat z badań, Opieka Wychowanie Terapia, 2008, nr 3/4, s. 5-9 Artykuł omawia m.in. przykładów środków zaradczych związanych z zapobieganiem zjawisku mobbingu: oddziaływania grupowe i indywidualne. 26. Szefler Elżbieta, Biblioterapia w przeciwdziałaniu przemocy rówieśniczej, Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 2010, nr 8, s. 35-47 Propozycje utworów terapeutycznych dotyczących przemocy rówieśniczej oraz przykłady zastosowania ich w pracy z dziećmi w różnym wieku. 27. Szkoła bezpieczna i przyjazna, oprac. redakcja, Remedium, 2008, nr 12, s. 1-3 Rządowy program Bezpieczna i przyjazna szkoła, którego wdrożenie przewidziane zostało na lata 2008-2013. 28. Tłuściak-Deliowska Aleksandra, Bullying charakterystyka zjawiska i uwarunkowania, Remedium, 2010, nr 9, s. 1-3 Zdaniem autorki: większość przypadków znęcania kończy się, gdy świadkowie stają w obronie ofiary, dlatego warto wspierać dzieci, które są świadkami bullyingu, gdyż mogą pomóc. 4
II. CYBERPRZEMOC 29. Barlińska Julia, Cyberprzestrzeń nowa arena przemocy rówieśniczej?, Kwartalnik Pedagogiczny, 2009, nr 4, s.53-66 Omówione zostały wyniki przeprowadzonych badań. 30. Gołębiewska Ilona, Cyberprzemoc zagrożenie dla młodego pokolenia, Wychowawca, 2010, nr 7/8, s. 12-15 Istota, formy i skutki cyberprzemocy. 31. Marczewska Elżbieta, Media elektroniczne a przemoc wśród młodzieży, Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 2010, nr 5, s. 51-55 Wpływ telewizji, gier komputerowych na psychikę dzieci i młodzieży. Dziecko w świecie wirtualnym. 32. Ogonowska Agnieszka, Media i przemoc : wybrane strategie profilaktyki edukacyjnej dotyczącej przeciwdziałaniu (skutkom prezentacji) przemocy w mediach, Kwartalnik Pedagogiczny, 2008, nr 2, s. 67-86 Przemoc ikoniczna charakterystyka zjawiska. Metody profilaktyki edukacyjnej. 33. Pyżalski Jacek, Agresja elektroniczna : wirtualne ciosy, realne rany. Cz. 1, Remedium, 2008, nr 9, s. 26-27 Rodzaje agresji elektronicznej. 34. Pyżalski Jacek, Agresja elektroniczna : wirtualne ciosy, realne rany. Cz. 2, Remedium, 2008, nr 10, s. 28-29 35. Sarzała Dariusz, Problem agresji i przemocy w multimediach elektronicznych aspekty psychologiczne i etyczne, w: Cyberświat możliwości i zagrożenia, red. J. Bednarek, A. Andrzejewska, Warszawa : Wydawnictwo Akademickie Żak, 2009, s. 243-284 Autor podkreśla, iż w celu zapobiegania zagrożeniom konieczna jest edukacja medialna dzieci i młodzieży prowadzona w większym niż dotychczas stopniu. 36. Wojtasik Łukasz, Cyberprzemoc, Remedium, 2008, nr 2, s. 4-5 Istota zjawiska i jego rozmiary. Przeciwdziałanie cyberprzemocy. Oprac. Renata Kosała 5