Marcin Bartkowiak Krzysztof Echaust INSTRUMENTY POCHODNE WPROWADZENIE DO INŻYNIERII FINANSOWEJ

Marcin Bartkowiak Krzysztof Echaust INSTRUMENTY POCHODNE WPROWADZENIE DO INŻYNIERII FINANSOWEJ

Spis treści Przedmowa... 7 1. Rynek instrumentów pochodnych... 9 1.1. Instrumenty pochodne... 9 1.2. Rynek instrumentów pochodnych... 10 1.3. Kontrakty terminowe i opcje w Polsce... 19 2. Bony i obligacje skarbowe... 24 2.1. Bony skarbowe... 24 2.2. Obligacje... 25 2.2.1. Model wyceny obligacji... 28 2.2.2. Średni czas trwania obligacji... 30 2.2.3. Wypukłość obligacji... 34 2.2.4. Krzywa dochodowości... 35 2.2.5. Wycena obligacji o stałym oprocentowaniu... 38 2.2.6. Wycena obligacji o zmiennym oprocentowaniu... 39 Zadania... 40 3. Kontrakty forward... 42 3.1. Kontrakty forward na akcje, kursy walutowe i towary... 42 3.1.1. Wypłata z kontraktu forward... 43 3.1.2. Kurs terminowy... 44 3.1.3. Wycena kontraktu forward... 47 3.1.4. Arbitraż z wykorzystaniem kontraktu forward... 49 3.1.5. Hedging z wykorzystaniem kontraktu forward... 52 3.2. Kontrakty forward na stopę procentową (FRA)... 55 3.2.1. Wypłata z kontraktu FRA... 56 3.2.2. Stopa FRA... 57 3.2.3. Wycena kontraktu FRA... 58 3.2.4. Arbitraż z wykorzystaniem kontraktu FRA... 59 3.2.5. Hedging z wykorzystaniem kontraktu FRA... 60 Zadania... 61 4. Kontrakty futures... 63 4.1. Depozyty zabezpieczające... 64 4.2. Standard kontraktów futures notowanych na GPW w Warszawie... 68 4.3. Spekulacja na kontraktach futures... 69 4.4. Hedging kontraktami futures... 71 4.5. Kontrakty futures na stopę procentową... 77 4.5.1. Konstrukcja kontraktów futures na stopę procentową... 75 4.5.2. Hedging z wykorzystaniem kontraktów futures na stopę procentową... 77 4.6. Kontrakty futures na obligację... 78 4.6.1. Konstrukcja kontraktów futures na obligację... 78 4.6.2. Hedging z wykorzystaniem kontraktów futures na obligacje skarbowe... 81 Zadania... 82 5. Swapy... 85 5.1. Swap walutowy (FX swap)... 86 5.2. Swap procentowy (IRS)... 87 5.2.1. Przewaga komparatywna... 89 5.2.2. Stała noga kuponowego IRS... 91 5.2.3. Wycena kuponowego IRS... 93 5.2.3.1. Wycena IRS na podstawie cen obligacji... 94 5.2.3.2. Wycena IRS na podstawie stóp terminowych... 95 5.3. Swap walutowo-procentowy (CIRS)... 96

5.3.1. Przewaga komparatywna... 99 5.3.2. Wycena CIRS... 100 5.3.2.1. Wycena CIRS na podstawie cen obligacji... 101 5.3.2.2. Wycena CIRS na podstawie kursów terminowych... 101 Zadania... 102 6. Opcje... 107 6.1. Wypłata z opcji... 109 6.2. Wcześniejsze wykonanie opcji amerykańskich... 114 6.3. Parytet opcji kupna sprzedaży... 116 6.4. Ograniczenia na wartość opcji... 120 6.5. Wartość wewnętrzna i wartość czasowa opcji... 122 6.6. Czynniki wpływające na wartość opcji... 124 6.7. Współczynniki greckie... 127 6.8. Opcje egzotyczne... 134 6.8.1. Opcje złożone... 135 6.8.2. Opcje barierowe... 136 6.8.3. Opcje binarne... 142 6.8.4. Opcje lookback... 145 6.8.5 Opcje azjatyckie... 148 6.8.6. Opcje quanto... 151 6.8.7. Opcje forward-start... 153 6.8.8. Opcje wyboru... 154 6.8.9. Opcje koszykowe... 156 6.8.10. Opcje tęczowe... 157 6.9. Strategie opcyjne... 159 6.10. Wycena opcji... 165 6.10.1. Modele analityczne typu Blacka Scholesa... 165 6.10.2. Uogólniony model Blacka Scholesa... 167 6.10.3. Współczynniki greckie w model Blacka Scholesa... 168 6.10.4. Model typu Blacka Scholesa dla wybranych opcji egzotycznych170 6.10.5. Metoda Monte-Carlo wyceny opcji... 177 6.10.6. Metoda Monte-Carlo dla opcji zależnych od trajektorii... 179 6.10.7. Metoda Monte-Carlo dla opcji na wiele aktywów dekompozycja Choleskiego 181 6.11. Metoda drzew dwumianowych wyceny opcji... 183 6.12. Wycena opcji amerykańskich... 190 6.13. Standard opcji i warrantów opcyjnych notowanych na GPW w Warszawie 191 6.14. Spekulacja na opcjach... 194 6.15. Hedging z użyciem opcji... 196 6.15.1. Zabezpieczanie pozycji... 196 6.15.2 Zabezpieczanie portfela... 197 6.16 Arbitraż z wykorzystaniem opcji... 201 6.17. Zmienność... 202 Zadania... 203 7. Kredytowe instrumenty pochodne... 207 7.1. Swapy odmowy zapłaty (CDS)... 210 7.1.1. Premia swapowa... 213 7.2. Swapy całkowitego dochodu (TRS)... 217 7.3. Opcje na spread kredytowy (CSO)... 218 7.4. Forward na spread kredytowy (CSF)... 220 7.5. Kredytowe skrypty dłużne (CLN)... 221 7.6. Syntetyczne papiery wartościowe oparte na długu (Synthetic CDO) 223 7.6.1. Collateralized Debt Obligation (CDO)... 224 7.6.2. Synthetic Collateralized Debt Obligation (Synthetic CDO)... 227 Zadania... 228 8. Pogodowe i katastroficzne instrumenty pochodne... 230 8.1. Ryzyko katastrofalne i pogodowe... 230

8.2. Charakterystyka katastrofalnych instrumentów pochodnych... 236 8.2.1. Obligacje katastrofalne... 236 8.2.2. Kontrakty terminowe i opcje katastrofalne... 242 8.2.3. Swapy katastrofalne... 245 8.3. Pogodowe instrumenty pochodne... 246 Bibliografia... 254

Przedmowa Instrumenty pochodne należą do bardzo dynamicznie rozwijającego się segmentu rynku finansowego. Instytucje finansowe konstruują coraz bardziej złożone i skomplikowane produkty finansowe. Ich zrozumienie wymaga znajomości: budowy podstawowych instrumentów pochodnych, wyceny instrumentów pochodnych, konstrukcji strategii inwestycyjnych, podstaw zarządzania ryzykiem inwestycji finansowych. Powyższe zagadnienia przedstawiono w niniejszej pracy, a ich opanowanie mają Czytelnikowi ułatwić liczne przykłady i zadania do samodzielnego rozwiązania. Przygotowany podręcznik powstał na bazie kilkuletnich doświadczeń zdobytych podczas prowadzenia wykładów i ćwiczeń z przedmiotów prowadzonych na studiach I i II stopnia oraz na studiach podyplomowych. Podręcznik jest adresowany przede wszystkim dla studentów studiów I i II stopnia na specjalności inżynieria finansowa, a także studentów innych specjalności związanych z finansami oraz wszystkich zainteresowanych inżynierią finansową. Autorzy

Bibliography Fabozzi, F.J., Fong, G, 2000, Zarządzanie portfelem inwestycji przynoszących stały dochód, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Haug, E.G., 1998, The Complete Guide to Option Pricing Formulas, McGraw-Hill, New York. Hull, J., 1997, Kontrakty terminowe i opcje. Wprowadzenie, WIG-Press, Warszawa. Hull, J., 1997, Option, futures and Other Derivatives, Prentice Hall International, London. Jackson, M., Staunton, M. 2004, Zaawansowane modele finansowe z wykorzystaniem Excela i VBA, Wydawnictwo Helion, Gliwice. Jajuga, K., 2006, Inwestycje. Instrumenty finansowe, aktywa niefinansowe, ryzyko finansowe, inżynieria finansowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Jorion P., 2003, Financial Risk Manager. Handbook. John Wiley &Sons, New Jersey. Kliber, A.M., Kliber, P., 2010, Podstawy modelowania struktury terminowej stóp procentowych, Materiały dydaktyczne nr 250, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań. Neftci, S.N., 2000, An Introduction to the Mathematics of Financial Derivatives, Academic Press. Tarczyński, W., Zwolankowski, M., 1999, Inżynieria finansowa; instrumentarium, strategie, zarządzanie ryzykiem, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa. Weron, A., Weron, R., 1998, Inżynieria finansowa; wycena instrumentów pochodnych; symulacje komputerowe; statystyka rynku, WNT, Warszawa. Zalewski, G., 2006, Kontrakty terminowe w praktyce, WIG-Press, Warszawa.