Czy polskie dane makro wpływają na notowania akcji? Problem makroekonomicznych uwarunkowań koniunktury na rynku kapitałowym, czyli odpowiedź na pytanie w jakim stopniu dane makro wpływają na indeksy giełdowe, ma duże znaczenie z punktu widzenia inwestorów. Próby przewidzenia przyszłego zachowania kursów walorów na bazie czynników determinujących notowania papierów wartościowych, w tym danych makro, mogą sprzyjać osiąganiu wyższych stóp zwrotu z inwestycji. Analizy relacji między zachowaniem rynku akcji a aktywnością gospodarki w największym stopniu przeprowadzane były oczywiście na gruncie amerykańskim. Warto prześledzić, jakie tendencje można zaobserwować na polskim rynku. Do oficjalnych odczytów makroekonomicznych zaliczają się m.in. dane o PKB, produkcji przemysłowej, stopie bezrobocia, inflacji czy bilansie handlowym. Należą one do grupy wskaźników opóźnionych, co oznacza, że wskazują na historyczne zmiany koniunktury i są publikowane z dużym, często nawet kilkunastotygodniowym opóźnieniem. Bez wątpienia niektóre z danych makro wywołują silną reakcję rynku, podczas gdy wpływ innych na rynki akcji wydaje się o wiele trudniejszy do jednoznacznej interpretacji. Przykładem tych drugich mogą być chociażby dane o poziomie deficytu w rachunku bieżącym. Wpływ zmian stóp procentowych na koniunkturę rynkową Do istotnych danych zaliczyć należy z pewnością zmiany stóp procentowych, które wywierają wpływ na kształt koniunktury rynkowej, gdyż fundamentalna wartość notowanych spółek wynikająca z modeli wyceny uzależniona jest od sumy zdyskontowanych przepływów pieniężnych generowanych przez przedsiębiorstwo. Z kolei stopa dyskontowa jest sumą stopy wolnej od ryzyka powiększonej o premię za ryzyko, zatem zmiany stopy procentowej bezpośrednio przekładają się na bieżącą wartość wewnętrzną spółki. Co więcej, zmiany oczekiwań co do przyszłego charakteru polityki monetarnej mogą determinować zachowanie kursów banków, gdyż ich wyniki są szczególnie wrażliwe na zmiany stóp procentowych. Cykl koniunkturalny a giełda Ponadto, istotne znaczenie ma analiza aktualnej fazy cyklu koniunkturalnego. Jednym z najważniejszych wskaźników makroekonomicznych pozwalających określić, w jakim stanie znajduje się gospodarka danego kraju, jest dynamika zmian Produktu Krajowego Brutto. PKB pokazuje łączną wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych w danym roku na terenie danego kraju. Wahania koniunktury makroekonomicznej przekładają się na popyt na produkty wytwarzane bądź usługi świadczone przez przedsiębiorstwa, a to z kolei wpływa na wypracowywane zyski. Analizę relacji pomiędzy kwartalnymi zmianami polskiego PKB a dynamiką indeksu WIG przedstawia Wykres 1., który wskazuje, że indeksy giełdowe wyprzedzają zmiany w gospodarce. Wykres 1. Kwartalne zmiany polskiego PKB a dynamika indeksu WIG 1% 8% 6% 4% 2% % -2% -4% -6% 24/12 25/6 25/12 26/6 26/12 27/6 27/12 28/6 28/12 29/6 29/12 21/6 21/12 18 17 16 15 14 13 12 11 1 99 98 97 WIG 12M PKB r/r Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS i GPW
Informacje o dynamice PKB mogą mieć różny wpływ na notowania akcji spółek cyklicznych i defensywnych. Branże cykliczne cechują się większą wrażliwością wyników finansowych spółek na wahania tempa wzrostu gospodarczego w stosunku do spółek defensywnych, których wyniki wykazują się większą stabilnością (np. przedstawiciele sektora użyteczności publicznej). Co więcej, zmiany rynkowej wartości aktywów finansowych posiadanych przez gospodarstwa domowe wskutek wahań kursów akcji mogą wpłynąć na zmiany nastrojów konsumentów. W efekcie dobra koniunktura może przyczynić się do zwiększenia tempa konsumpcji prywatnej, a zła odpowiednio do jej zmniejszenia. Jest to zatem przykład odwrotnego mechanizmu jak koniunktura na rynku akcji może przełożyć się na tempo zmian składowych PKB w kolejnych okresach. Zależność pomiędzy dynamiką produkcji przemysłowej i zmiennością indeksów giełdowych Uczestnicy rynku akcji kierują się również oczekiwaniami co do przyszłego kształtowania się dynamiki produkcji przemysłowej. Analizę powiązań pomiędzy zachowaniem szerokiego indeksu polskiej giełdy WIG a zmianami produkcji przemysłowej przedstawia Wykres 2. Wykres 2. Zmiany produkcji przemysłowej a dynamika indeksu WIG,8,6,4,2 -,2 -,4,2,15,1,5, -,5 -,1 -,6 24/12 25/8 26/4 26/12 27/8 28/4 28/12 29/8 21/4 21/12 -,15 WIG 12M Produkcja przemysłowa r/r Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS i GPW Monitorowanie zjawisk zachodzących w gospodarce oraz fazy cyklu koniunkturalnego, w której aktualnie się ona znajduje jest istotne, lecz należy pamiętać, że dane historyczne prawdopodobnie znajdują już swoje odzwierciedlenie w cenach. Ważniejsze wydaje się zatem przewidywanie przyszłego stanu gospodarki. Za wskaźnik wyprzedzający w stosunku do zmian produkcji przemysłowej w Polsce uważany jest indeks PMI publikowany przez Markit Economics w pierwszy roboczy dzień miesiąca. Powstaje on na bazie ankiet przeprowadzanych wśród kadry kierowniczej przedsiębiorstw oceniającej zmiany produkcji, zamówień, zatrudnienia, zapasów czy cen. Wartością graniczną wskaźnika jest 5 pkt., powyżej której sygnalizowana jest poprawa w stosunku do ubiegłego miesiąca, a wartości niższe oznaczają pogorszenie sytuacji.
Wykres 3. Zmiany produkcji przemysłowej i indeksu PMI dla przemysłu 2 15 1 5-5 -1-15 28/6 28/1 29/2 29/6 29/1 21/2 21/6 21/1 211/2 6 55 5 45 4 35 3 Produkcja przemysłowa PMI Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Bankier.pl i GUS Wpływ kursu walutowego na realizowane stopy zwrotu Wpływ kursu walutowego na koniunkturę na rynku akcji ma znaczenie z punktu widzenia odpowiedzi na pytanie, czy aprecjacja bądź deprecjacja krajowej waluty przekłada się na osiąganą stopę zwrotu. Teoretycznie, osłabienie waluty krajowej względem walut obcych powinno sprzyjać osiąganiu wyższych stóp zwrotu, gdyż eksport krajowych przedsiębiorstw staje się bardziej opłacalny, na czym korzystają przede wszystkim akcje spółek przemysłowych. Ważniejszy z punktu widzenia koniunktury giełdowej wydaje się jednak sentyment inwestorów do rynków wschodzących, którego pogorszenie koreluje z osłabieniem krajowej waluty. Zależność pomiędzy zmianami indeksu WIG a kursem USDPLN przedstawia Wykres 4., który wskazuje, że każdy kluczowy szczyt dolara z reguły koresponduje z dołkiem na rynku akcji. Wykres 4. Zmiany indeksu WIG na tle kursu USDPLN 8 7 6 5 4 3 2 1 24-12-31 25-11-29 26-11-29 27-11-29 28-11-29 29-11-29 21-11-29 4,5 4, 3,5 3, 2,5 2, 1,5 1, WIG USDPLN Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Bloomberga
Nastawienie inwestorów a trendy giełdowe Duże znaczenie dla kształtowania koniunktury giełdowej ma psychologiczne nastawienie inwestorów. Często wskazuje się, że na początku hossy uczestnicy rynku wykazują małą wiarę w nadejście trendu wzrostowego i nie doceniają fundamentalnych przesłanek przemawiających za zmianą koniunktury na giełdzie. Inaczej sytuacja wygląda w okolicach giełdowych szczytów, gdy nastroje są często zbyt optymistyczne, a inwestorzy ignorują symptomy zbliżającego załamania się koniunktury. Wydaje się zatem, że w analizie wpływu danych makro warto uwzględnić problem nastrojów uczestników rynku. O znaczeniu psychologii inwestowania w akcje świadczy popularność wskaźników mierzących poziom optymizmu uczestników rynku. Istotą tych wskaźników jest poprawianie się nastrojów konsumentów i przedsiębiorców w czasie hossy oraz ich pogarszanie w czasie bessy. Do grupy wskaźników wyprzedzających zmiany w gospodarce zalicza się indeksy nastrojów powstające na bazie przeprowadzonych sondaży. Z kolei pozytywne lub negatywne zapatrywania inwestorów instytucjonalnych co do przyszłego stanu koniunktury giełdowej wyraża przykładowo udział gotówki w aktywach funduszy inwestycyjnych. Wyprzedzające wskaźniki koniunktury Do kluczowych barometrów koniunktury w polskiej gospodarce należy Wyprzedzający Wskaźnik Koniunktury (WWK) publikowany co miesiąc przez Biuro Inwestycji i Cykli Ekonomicznych BIEC. Wartość wskaźnika jest obliczana w oparciu o 8 komponentów, przy czym dane pochodzą zarówno z GUS, jak i z sondaży. Wartość prognostyczna wskaźnika polega na odczytywaniu punktów zwrotnych cyklu koniunkturalnego. Jak pokazuje Wykres 5, WWK zwiastował załamanie koniunktury od połowy 27 r. tym samym wyprzedzając spadki indeksów giełdowych. Co więcej, wskaźnik osiągnął lokalne minimum na początku 29 r., zanim rozpoczęła się hossa na warszawskim parkiecie. Wykres 5. Wyprzedzający Wskaźnik Koniunktury (WWK) Źródło: Bankier.pl Popularnym wskaźnikiem nastroju jest powstający na bazie ankiet wyprzedzający wskaźnik ufności konsumenckiej GUS (Wykres 6.), który obrazuje oczekiwania gospodarstw domowych co do kształtowania się sytuacji gospodarczej w perspektywie kolejnych 12 miesięcy. Może on przyjmować wartości z przedziału od -1 pkt. do +1 pkt., ale w praktyce odczyty jeszcze nie osiągnęły dodatniej wartości. Historycznie wskaźnik poruszał się zgodnie z trendami na warszawskim parkiecie: nastroje konsumentów poprawiały się w okresie hossy, następnie nastąpiło załamanie trwające do II kwartału 29 r., po którym wartości wskaźnika zaczęły ponownie rosnąć. Wątpliwości co do wartości prognostycznej wskaźnika może jednak budzić obserwowane już pod koniec 21 r. pogorszenie ufności konsumenckiej, z którym w parze nie szło istotne pogorszenie sytuacji na rynku akcji.
Wykres 6. Wyprzedzający Wskaźnik Ufności Konsumenckiej 25-1-1 26-1-1 27-1-1 28-1-1 29-1-1 21-1-1-5 -1-15 -2-25 -3-35 -4-45 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Bankier.pl Podsumowując, należy podkreślić, że najlepszym wskaźnikiem wyprzedzającym koniunkturę są same indeksy giełdowe, które dyskontują zmiany w otoczeniu makroekonomicznym. Nie bez kozery rynki akcji są uznawane za barometr przyszłego poziomu aktywności gospodarczej. Giełda dyskontuje wydarzenia w realnej gospodarce, a rynek akcji traktowany jest często jako miernik przyszłego stanu koniunktury. Zmienne makroekonomiczne nie pozostają bez wpływu na zmiany kursów walorów, kondycja gospodarki determinuje bowiem koniunkturę na giełdzie, a tempo wzrostu gospodarczego przekłada się na wartość notowanych spółek. Opracowanie: Edyta Kasprzak Młodszy Analityk