Ewa Hącia 1 Analiza potencjału turystycznego regionów na obszarze korytarza transportowego 192 Wstęp Unia Europejska, za pośrednictwem dokumentów publikowanych przez Komisję Europejską, od wielu lat wskazuje na kluczową rolę turystyki w rozwoju społecznym i gospodarczym regionów. Syntezę powodów traktowania turystyki jako istotnego czynnika polityki regionalnej stanowił wydany w 2010 r. komunikat Komisji Europejskiej 2. W dokumencie tym przedstawiono Europę jako najpopularniejszy kierunek turystyczny na świecie, sugerując konieczność działań na rzecz utrzymania takiej pozycji w przyszłości. Opinia o największej popularności Europy wśród turystów została potwierdzona przez Sekretarza Generalnego Światowej Organizacji Turystyki (UNWTO) na spotkaniu informacyjnym na temat sytuacji i perspektyw w rozwoju sektora turystyki na świecie w dniu 22 maja 2013 r. Wnioskiem ze spotkania było stwierdzenie, że Europa jest nadal regionem posiadającym największy udział w dochodach z gospodarki turystycznej, a w 2012 r. udział ten wyniósł 43% światowych dochodów. Jako najważniejsze wyzwania i cele UNWTO wskazano między innymi politykę transportową ukierunkowaną na zwiększenie liczby połączeń 3. Uznawanie Europy jako wciąż bardzo popularnego kierunku turystycznego potwierdzają statystyki. Według komunikatu UNWTO dotyczącego liczby przyjazdów turystów zagranicznych na świecie w pierwszej połowie 2013 r. w Europie odnotowano wzrost liczby podróży zagranicznych w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego. Wynosił 1 mgr inż. Ewa Hącia, Akademia Morska w Szczecinie, Wydział Inżynieryjno-Ekonomiczny Transportu, Instytut Zarządzania Transportem, Zakład Organizacji i Zarządzania, e-mail: ehacia@op.pl 2 Europa najpopularniejszy kierunek turystyczny na świecie nowe ramy polityczne dla europejskiego sektora turystycznego, Komunikat Komisji Europejskiej, KOM(2010) 352, Bruksela 2010 3 Spotkanie informacyjne nt. sektora turystyki zorganizowane w siedzibie UWTO w Madrycie (www.msport.gov.pl 28.05.2013 r.) on 5% dla całej Europy, ale aż 10% w Europie Środkowo-Wschodniej 4. Uprawianie turystyki jest bezpośrednio związane z transportem, który umożliwia turyście dotarcie do miejsca docelowego oraz poruszanie się w obrębie odwiedzanego regionu 5. Usługi transportowe należą do podstawowych usług turystycznych. Uważane są za dynamiczny czynnik kształtowania ruchu turystycznego i jego obsługi 6. Turysta wybierając środek transportu do przemieszczania się w trakcie swojej podróży stosuje różne kryteria. Oprócz aspektów finansowych, technicznych, bezpieczeństwa, bardzo istotna jest tzw. dostępność komunikacyjna regionu, do którego planowana jest podróż. Dostępność komunikacyjna to nie tylko siatka dostępnych połączeń komunikacyjnych wewnątrz i na zewnątrz regionu, ale także ogół urządzeń niezbędnych do działalności transportowej na danym obszarze, czyli tzw. baza komunikacyjna turystyki 7. Im lepiej rozwinięta baza komunikacyjna turystyki, zapewniająca dostępność komunikacyjną określonego obszaru, tym większa jego atrakcyjność jako celu podróży. Dlatego też na rozwój turystyki ma wpływ postęp w dziedzinie transportu, w tym pojawianie się nowych rozwiązań zwiększających zdolności przewozowe w aspekcie ilościowym i przestrzennym oraz podnoszących komfort podróży. Projekt utworzenia Środkowoeuropejskiego Korytarza Transportowego CETC ROUTE 65 łączącego południową Szwecję, poprzez Morze Bałtyckie, Europę 4 International tourism demand exceeds expectations in the first half of 2013, Press Release (media.unwto.org/en/pressrelease 26.08.2013 r.) 5 E. Hącia: Analiza funkcji turystycznej regionu zachodniopomorskiego jako generatora zapotrzebowania na przewozy, [w:] System transportowy regionu zachodniopomorskiego. Ocena stanu, monografia pod redakcją naukową Cz. Christowej, Wyd. Naukowe Akademii Morskiej, Szczecin 2010, s. 604 6 W. W. Gaworecki: Turystyka, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2010, s. 291 292 7 R. Pawlusiński: Transport w turystyce, [w:] Turystyka, praca pod redakcją naukową W. Kurka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 166
Środkową z południem Europy jest jedną z inicjatyw w zakresie rozbudowy sieci transportowych, ponadregionalnych i ponadnarodowych. Pierwsze oficjalne deklaracje w sprawie podpisania porozumienia o utworzeniu korytarza miały miejsce w 2001 r., a w 2013 r. przedsięwzięcie nadal nie zostało zrealizowane 8. Obecnie (2013 r.) 17 regionów partnerskich przystąpiło do porozumienia w celu utworzenia korytarza CETC ROUTE 65, w tym 4 polskie województwa: zachodniopomorskie, lubuskie, dolnośląskie i opolskie. Obszar polskich regionów partnerskich CETC ROUTE 65 stanowi 21,2% całej powierzchni kraju. Według stanu z 2012 r. 9 jest zamieszkały przez 17,3% ludności w Polsce ogółem. Aż 43,7% ludności tych czterech regionów łącznie to mieszkańcy województwa dolnośląskiego, a tylko 15,2% opolskiego. Województwa zachodniopomorskie i dolnośląskie łącznie stanowią 64,7% całej powierzchni tych czterech obszarów łącznie. Ze względu na ścisły związek między transportem i turystyką, a jednocześnie planowane utworzenie i rozwój Środkowoeuropejskiego Korytarza Transportowego, warto przeprowadzić analizę potencjału turystycznego polskich regionów partnerskich CETC RO- UTE 65. Celem utworzenia korytarza jest zwiększenie konkurencyjności regionów położonych w jego obrębie, a w konsekwencji między innymi również rozwój turystyki. Baza noclegowa Obszar polskich regionów partnerskich CETC ROUTE 65 charakteryzuje się zróżnicowanym znaczeniem turystyki w jego rozwoju. Województwa zachodniopomorskie, lubuskie, dolnośląskie i opolskie różnią się pod względem zasobów i potencjału turystycznego, a także zdolności wykorzystania jego elementów. Uznano, że potencjał turystyczny to wszystkie zasoby (elementy) środowiska naturalnego, kulturowego, za- 8 Spotkania, konsultacje, debaty nad formą porozumienia odbywały się przez wiele lat. Historia tego pomysłu została opisana w: Cz. Christowa: Wielokryterialna analiza SWOT systemu transportowego funkcjonującego w regionie zachodniopomorskim ze szczególnym uwzględnieniem Środkowoeuropejskiego Korytarza Transportowego Północ Południe CETC ROUTE 65, [w:] System transportowy regionu zachodniopomorskiego. Ocena stanu, monografia pod redakcją naukową Cz. Christowej, Wyd. Naukowe Akademii Morskiej, Szczecin 2010, s. 538 540 9 Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2012 r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2012, s. 17 gospodarowania turystycznego, dostępności komunikacyjnej, infrastruktury paraturystycznej, zasoby ludzkie oraz elementy otoczenia sektora turystycznego, które stwarzają możliwość podjęcia działania służącego osiąganiu zamierzonego celu w dziedzinie turystyki 10. Ujmując problem szerzej potencjałem turystycznym zostały nazwane wszystkie te elementy środowiska geograficznego oraz zachowania człowieka, które mogą być wykorzystane do uprawiania turystyki bądź zajmowania się turystyką 11. Takie podejście do zagadnienia powoduje uwzględnienie w jego ramach wielu czynników oddziaływujących (bezpośrednio lub pośrednio) na rozwój turystyki w regionie 12. Zostały one podzielone na zasoby strukturalne i funkcjonalne 13. Do pierwszej grupy zaliczono walory turystyczne, zagospodarowanie turystyczne, dostępność komunikacyjną oraz inne (np. walory recepcji, infrastruktura komunalna, tereny pod inwestycje). Mianem zasobów funkcjonalnych określono uwarunkowania ekonomiczne, polityczne, kulturowe, ekologiczne, technologiczne społeczno-demograficzne, psychologiczne. Jednym z ważnych składników potencjału turystycznego jest zagospodarowanie turystyczne. Pod tym pojęciem rozumie się planowe rozmieszczenie na danym obszarze infrastruktury turystycznej (noclegowej, gastronomicznej, transportowej), niezbędnej w rozwijaniu funkcji turystycznych 14. Zagospodarowanie turystyczne obejmuje te elementy, które zapewniają prawidłowe funkcjonowanie miejsca recepcyjnego z założeniem maksymalnego zaspokojenia potrzeb turystów 15. W jego skład wlicza się bazę noclegową, żywieniową (gastronomiczną), komunikacyjną i towarzyszącą. Podstawowym elementem zagospodarowania turystycznego jest baza noclegowa, którą stanowią 10 S. Bosiacki, B. Hołderna-Mielcarek: Potencjał turystyczny Poznania jako podstawa kreowania produktów markowych, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 591, seria: Ekonomiczne problemy usług nr 53, Szczecin 2010, s. 42 11 J. Kaczmarek, A. Stasiak, B. Włodarczyk: Produkt turystyczny. Pomysł, organizacja, zarządzanie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2010, s. 53 12 B. Meyer: Aktywność samorządu lokalnego jako element potencjału turystycznego na przykładzie wybranych gmin województwa zachodniopomorskiego, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 590, seria: Ekonomiczne problemy usług nr 52, Szczecin 2010, s. 24 13 J. Kaczmarek, A. Stasiak, B. Włodarczyk: Produkt turystyczny..., op. cit., s. 53 58 14 A. Pawlikowska-Piechotka: Zagospodarowanie turystyczne i rekreacyjne, Wyd. Novae Res, Gdynia 2009, s. 15 15 J. Kaczmarek, A. Stasiak, B. Włodarczyk: Produkt turystyczny..., op. cit., s. 55 193
wszelkie obiekty pozwalające turyście skorzystać z noclegu poza miejscem jego stałego zamieszkania. Stan bazy noclegowej w Polsce oraz w województwach zachodniopomorskim, lubuskim, dolnośląskim i opolskim w 2012 r. przedstawiono w (Tabeli 1). Zaprezentowana charakterystyka zawiera zarówno dane liczbowe, jak również wybrane wskaźniki, które są często stosowane jako mierniki rozwoju funkcji turystycznej regionu. W przypadku oceny bazy noclegowej najczęściej stosowany jest wskaźnik Baretje a i Deferta, określający jej wielkość mierzoną liczbą turystycznych miejsc noclegowych przypadających na 100 mieszkańców 16. Natomiast w analizach przestrzennych wykorzystuje się również inne miary np. iloraz liczby miejsc noclegowych do powierzchni, nazywany wskaźnikiem gęstości bazy noclegowej. Tabela 1. Charakterystyka wybranych parametrów bazy noclegowej w Polsce oraz w województwach zachodniopomorskim, lubuskim, dolnośląskim i opolskim w 2012 r. Wyszczególnienie Polska 194 Woj. zachodniopomorskie Woj. lubuskie Woj. dolnośląskie Woj. opolskie Turystyczne obiekty noclegowe Liczba obiektów 9483 1219 307 946 120 na 100 mieszkańców (wskaźnik Baretje a i Deferta) na 1 km 2 powierzchni (wskaźnik gęstości bazy noclegowej) Stopień wykorzystania miejsc noclegowych [%] 675 433 119 967 20 505 59 072 7 873 1,8 7,0 2,0 2,0 0,8 2,2 5,2 1,5 3,0 0,8 33,6 44,0 26,5 28,7 26,1 Obiekty hotelowe (hotele, motele, pensjonaty, inne obiekty hotelowe) Liczba obiektów 3414 222 131 377 58 264145 21049 7421 30116 2721 Liczba hoteli 2014 104 66 218 36 w hotelach 198093 14562 4695 22330 1884 Stopień wykorzystania miejsc noclegowych w hotelach 45,2 45,5 31,5 31,8 28,8 [%] Źródło: opracowanie własne na podstawie: Turystyka w 2012 r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2013 16 W. Kurek, M. Mika: Turystyka jako przedmiot badań naukowych, [w:] Turystyka, praca pod redakcją naukową W. Kurka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 41 Dane charakteryzujące bazę noclegową przedstawione w (Tabeli 1) zawierają informację dotyczącą turystycznych obiektów noclegowych, do których zaliczono również pokoje gościnne, kwatery prywatne i agroturystyczne, będące wcześniej osobną grupą obiektami indywidualnego zakwaterowania. Jednocześnie zaprzestano używania nazw i podziału na turystyczne obiekty zbiorowego i indywidualnego zakwaterowania. Zmiana ta została spowodowana koniecznością dostosowania badania bazy noclegowej do wymagań Unii Europejskiej zawartych w rozporządzeniu z dnia 6 lipca 2011 r. w sprawie europejskiej statystyki w dziedzinie turystyki 17. Poza tym jako osobną kategorię wśród turystycznych obiektów noclegowych wyróżniono obiekty hotelowe, a także hotele. Analizując dane zawarte w (Tabeli 1) można dojść do wniosku, że obszar czterech badanych województw posiada znaczną bazę noclegową. W 2012 r. na tym terenie znajdowało się łącznie 207 417 miejsc noclegowych (ponad 27% wszystkich miejsc w Polsce) w 2592 obiektach turystycznych (prawie 31% wszystkich obiektów w kraju). Województwa charakteryzują się zróżnicowaną bazą noclegową. Aż 57,8% łącznej liczby miejsc noclegowych znajduje się w obiektach położonych na terenie województwa zachodniopomorskiego, 28,5% dolnośląskiego, 9,9 lubuskiego i 3,8 opolskiego. Niewątpliwym liderem w tej grupie pod względem liczby miejsc noclegowych jest województwo zachodniopomorskie. Biorąc pod uwagę liczbę miejsc noclegowych tylko w hotelach sytuacja wygląda inaczej. W gronie badanych czterech województw tylko na terenie dolnośląskiego można skorzystać z ponad 22 tys. miejsc noclegowych tego typu, co stanowi około 11,3% wszystkich miejsc noclegowych w hotelach w Polsce. Jednocześnie jest to ponad połowa miejsc noclegowych w hotelach położonych na terenie całego badanego obszaru. Na drugim miejscu ze względu na liczbę miejsc noclegowych w hotelach jest województwo zachodniopomorskie. W 2012 r. liczba miejsc tego typu wzrosła tu o prawie 30% w stosunku do roku poprzedniego. 17 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 692/2011 z dnia 6 lipca 2011 r. w sprawie europejskiej statystyki w dziedzinie turystyki i uchylające dyrektywę Rady 95/57/WE, Dziennik Urzędowy UE nr 192 z 22 lipca 2011 r. (http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv. do?uri=oj:l:2011:192:0017:0032:pl:pdf)
Logistyka - nauka Wyróżnienie hoteli wśród wszystkich turystycznych obiektów noclegów nie było przypadkowe. Analiza danych statystycznych18 pozwoliła na sformułowanie pewnych konkluzji. Po pierwsze, liczba hoteli w Polsce rośnie z roku na rok. W 2012 r. na terenie całego kraju wzrosła o ponad 200% w odniesieniu do 1995 r. W województwie dolnośląskim wzrost ten był największy i wyniósł 215,9%. W pozostałych badanych województwach był niższy, mianowicie w lubuskim 187%, zachodniopomorskim 126,1%. Natomiast najniższy, czyli 44% w opolskim. Po drugie, hotele to obiekty noclegowe, które wybierają turyści zagraniczni. W 2012 r. 80% turystów zagranicznych nocujących w Polsce wybrało hotel. Udział turystów nocujących w hotelach w ogólnej liczbie turystów zagranicznych korzystających z obiektów noclegowych na terenie czterech badanych województw był zróżnicowany. Najwyższy odnotowano w dolnośląskim aż 81%. Nieco niższy w opolskim 75,6% i lubuskim 73,9%. Natomiast najniższy w zachodniopomorskim 60,4%. Pozycja województwa zachodniopomorskiego wynika ze specyfiki regionu, w którym jest dużo więcej obiektów noclegów innego typu. Rozpatrując łącznie turystów krajowych i zagranicznych korzystających z obiektów noclegowych, procentowy udział tych nocujących w hotelach jest znacznie niższy, zarówno dla całej Polski (około 60%), jak i poszczególnych województw (59,5% w dolnośląskim, 56,2% lubuskim, 41,5% opolskim, 39,1% zachodniopomorskim). Po trzecie, niemal wszystkie hotele są obiektami turystycznymi całorocznymi. Są w stanie przyjąć turystów przez cały rok i stopień wykorzystania miejsc noclegowych w hotelach jest wyższy niż we wszystkich obiektach łącznie. Analiza wskaźnika Baretje a i Deferta, jako miernika rozwoju funkcji turystycznej regionu, wyznaczonego dla Polski i czterech województw pozwala na stwierdzenie, że w województwie zachodniopomorskim turystyka odgrywa największą rolę. Wartość wskaźnika jest znacznie większa niż średnia dla całego kraju. W województwach lubuskim i dolnośląskim jest jednakowa i niewiele większa od średniej krajowej, natomiast w opolskim ponad dwa razy mniejsza. 18 Obliczenia przeprowadzono na podstawie danych statystycznych Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego (www.stat.gov.pl/bdl 18.09.2013 r.) Z analizy drugiego z mierników, wyszczególnionego w (Tabeli 1) wynika, że województwo zachodniopomorskie charakteryzuje się największą gęstością bazy noclegowej, natomiast opolskie najmniejszą. Na podstawie stopnia wykorzystania turystycznych miejsc noclegowych można wnioskować o niewykorzystanym potencjale bazy noclegowej zarówno w Polsce, jak i na terenie czterech badanych województw. W 2012 r. tylko w województwie zachodniopomorskim wskaźnik ten był wyższy od średniej krajowej, a jednocześnie był najwyższy w Polsce. Niemniej jednak wskazuje na wykorzystanie tylko 44,0% dostępnych miejsc noclegowych (w skali całego roku). Natomiast województwo opolskie charakteryzowało się najmniejszym wykorzystaniem bazy noclegowej. Jest to jednak zjawisko podlegające sezonowości. Z tego względu na (Rys. 1) przedstawiono stopień wykorzystania miejsc noclegowych w obiektach turystycznych w Polsce oraz w województwach zachodniopomorskim, lubuskim, dolnośląskim i opolskim w ciągu całego 2012 r. z rozbiciem na miesiące. Rys. 1. Stopień wykorzystania miejsc w turystycznych obiektach noclegowych w Polsce oraz w województwach zachodniopomorskim, lubuskim, dolnośląskim i opolskim w 2012 r. (w %) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego (www.stat.gov.pl/bdl 18.09.2013 r.) Analiza stopnia wykorzystania miejsc noclegowych we wszystkich obiektach turystycznych w miesiącach od stycznia do grudnia 2012 r. pozwala zaobserwować prawidłowość, że województwo zachodniopomorskie osiąga najwyższą jego wartość przez niemal cały rok. We wszystkich województwach największe wykorzystanie bazy noclegowej występuje w okresie letnim, szczególnie wysokie w zachodniopomorskim jednym z polskich regionów nadmorskich. Natomiast w dolnośląskim wskaźnik jest podwyższony również 195
Logistyka - nauka w okresie ferii zimowych oraz w czasie tzw. majówki. Przez większą cześć roku w województwach opolskim i lubuskim odnotowano najmniejsze wykorzystanie bazy noclegowej. Najwyższy stopień wykorzystania miejsc noclegowych uzyskano w województwie zachodniopomorskim w miesiącu lipcu i wynosił 59,2%. Oznacza to, że ponad 40% miejsc nie zostało wykorzystanych, czyli nawet w okresie i miejscu najintensywniejszego ruchu turystycznego potencjał jest znacznie większy. Na (Rys. 2) przedstawiono stopień wykorzystania miejsc noclegowych w hotelach w Polsce oraz w województwach zachodniopomorskim, lubuskim, dolnośląskim i opolskim w ciągu całego 2012 r. We wszystkich badanych województwach wykorzystanie miejsc w hotelach jest wyższe niż w obiektach turystycznych łącznie. Zależność taka występuje przez cały rok. Najwyższą wartość odnotowano w województwie zachodniopomorskim w sierpniu 62,9%. Również w tym przypadku możliwości przyjęcia turystów były znacznie większe. Rys. 2. Stopień wykorzystania miejsc noclegowych w hotelach w Polsce oraz w województwach zachodniopomorskim, lubuskim, dolnośląskim i opolskim w 2012 r. (w %) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych statystycznych Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego (www.stat.gov.pl/bdl 18.09.2013 r.) Wzrost wielkości ruchu turystycznego nie jest tylko uwarunkowany dostępnością bazy noclegowej. Ważną rolę odgrywają również inne elementy zagospodarowania turystycznego jak baza żywieniowa, komunikacyjna, towarzysząca oraz pozostałe czynniki, warunkujące rozwój turystyki na danym obszarze. Jednakże większe wykorzystanie bazy noclegowej mogłoby wpłynąć na wzrost zapotrzebowania turystów również na inne usługi świadczone wobec nich. 196 Dostępność komunikacyjna Ważnym elementem potencjału turystycznego, poza bazą noclegową, jest również dostępność komunikacyjna. Dostępność komunikacyjna to wszelkie możliwości dojazdu do terenu będącego celem podróży oraz poruszania się po nim. Można wyróżnić dostępność zewnętrzną (sieć połączeń komunikacyjnych między miejscem zamieszkania a celem podroży) i wewnętrzną (sieć połączeń w obrębie wybranego regionu)19. Aby ocenić dostępność komunikacyjną badanych województw należy przeanalizować wybrane parametry związane z transportem. W 2012 r. województwo zachodniopomorskie charakteryzowało się następującymi cechami transportowymi:20 1) 1254 km linii kolejowych normalnotorowych (5,5 km/100 km2), 2) 19 079,5 km dróg publicznych ogółem (83,3 km/ 100 km2), 3) 1102 krajowe linie regularnej komunikacji autobusowej o długości 67 435 km i 5 linii międzynarodowych o długości 617 km, 4) 348 531 pasażerów przybyłych i odprawionych w Porcie Lotniczym Szczecin Goleniów, 5) porty morskie z międzynarodowym ruchem pasażerskim: Świnoujście (około 55% ruchu w polskich portach), Międzyzdroje (nieco ponad 3,2%), Kołobrzeg (około 1,6%) i inne. Województwo lubuskie w 2012 r. cechowało się następującymi parametrami:21 1) 971 km linii kolejowych normalnotorowych (6,9 km/100 km2), 2) 13 620 km dróg publicznych ogółem (97,4 km/ 100 km2), 3) 880 krajowych linii regularnej komunikacji autobusowej o długości 34 496 km, 4) 12 665 pasażerów przybyłych i odprawionych w Porcie Lotniczym Zielona Góra/Babimost. W województwie dolnośląskim w 2012 r. było:22 1) 1779 km linii kolejowych normalnotorowych (8,9 km/100 km2), 19 J. Kaczmarek, A. Stasiak, B. Włodarczyk: Produkt turystyczny..., op. cit., s. 56 20 Transport wyniki działalności w 2012 r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2013 21 Ibidem 22 Ibidem
2) 23 686,2 km dróg publicznych ogółem (118,7 km/100 km 2 ), 3) 1450 krajowych linii regularnej komunikacji autobusowej o długości 75 451 km i 9 linii międzynarodowych o długości 11 846 km, 4) 1 948 019 pasażerów przybyłych i odprawionych w Porcie Lotniczym Wrocław. Natomiast w opolskim: 23 1) 821 km linii kolejowych normalnotorowych (8,7 km/100 km 2 ), 2) 11 338,1 km dróg publicznych ogółem (120,5 km/100 km 2 ), 3) 428 krajowych linii regularnej komunikacji autobusowej o długości 13 905 km i 20 linii międzynarodowych o długości 32 062 km. Ocena wskazanych danych dotyczących transportu w badanych województwach uzależniona jest również od środków transportu wybieranych przez przyjeżdzających turystów. Według badań Instytutu Turystyki polscy turyści podczas krajowych podróży w 2012 r. preferowali samochód osobowy (70%) i pociąg (13%) 24. Biorąc pod uwagę drogi publiczne w przeliczeniu na powierzchnię, to wśród czterech województw najlepiej wypada opolskie 120,5 km/100 km 2. Niestety jest to wartość poniżej średniej krajowej (131,8). Najniższy współczynnik odnotowano w województwie zachodniopomorskim tylko 83,3 km/100 km 2. Poza liczbą dróg istotna jest również ich jakość. Pod tym względem sytuacja wygląda inaczej. W raporcie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad podano ocenę stanu nawierzchni dróg krajowych w poszczególnych województwach w 2012 r. 74,9% dróg w województwie zachodniopomorskim, 61,8% w lubuskim, 53% w dolnośląskim i 62,1% w opolskim określono stanem dobrym 25. Wśród czterech analizowanych województw w zachodniopomorskim jest najmniejsza gęstość dróg publicznych, ale ich stan jest najlepszy. Pod względem gęstości linii kolejowych województwo zachodniopomorskie wypada najgorzej. Pozostałe trzy charakteryzują się gęstością wyższą niż średnia krajowa. Najwyższa w dolnośląskim 8,9 km/100 km 2. Turyści zagraniczni korzystający z turystycznych obiektów noclegowych na terenie czterech bada- nych województw głównie podróżują samochodem i samolotem. Jeśli chodzi o turystów preferujących transport lotniczy, to najlepszą dostępnością charakteryzuje się województwo dolnośląskie. Wnioski 1. Obszar polskich regionów partnerskich CETC ROUTE 65 (województwa zachodniopomorskie, lubuskie, dolnośląskie i opolskie) charakteryzuje się zróżnicowanym znaczeniem turystyki w jego rozwoju. Tereny te różnią się pod względem zasobów i potencjału turystycznego, a także zdolności wykorzystania jego elementów. 2. W 2012 r. na terenie czterech analizowanych województw znajdowało około 31% wszystkich turystycznych obiektów noclegowych w Polsce. Pod względem liczby miejsc noclegowych w tych obiektach województwo zachodniopomorskie jest liderem. Natomiast województwo dolnośląskie ma najwięcej miejsc noclegowych w hotelach. 3. Województwo zachodniopomorskie jest regionem o najwyższej gęstości bazy noclegowej, natomiast opolskie o najniższej. We wszystkich czterech badanych regionach istnieją znacznie większe możliwości w zakresie obsługi ruchu turystycznego. Potencjał bazy noclegowej jest niewykorzystany. 4. Polscy turyści w swoich podróżach krajowych preferują samochód osobowy jako środek transportu. Wśród czterech analizowanych województw w zachodniopomorskim jest najmniejsza gęstość dróg publicznych, ale ich stan jest najlepszy. W województwie dolnośląskim najmniejszy odsetek dróg oceniono jako stan dobry. Natomiast dla turystów zagranicznych, często podróżujących transportem lotniczym najlepszą dostępnością charakteryzuje się województwo dolnośląskie. Streszczenie 23 Ibidem 24 J. Łaciak: Krajowe i zagraniczne wyjazdy Polaków w 2012 r., Instytut Turystyki Sp. z o. o., Warszawa 2013, s. 7 (www.intur.com.pl 19.09.2013 r.) 25 Raport o stanie technicznym sieci dróg krajowych na koniec 2012 r., Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, Warszawa 2013, s. 14 Celem artykułu jest wskazanie ścisłego związku turystyki z transportem. Została przeprowadzona analiza potencjału turystycznego regionów znajdujących się w obrębie korytarza transportowego. Obszarem, który został poddany ocenie są cztery polskie województwa, będące regionami partnerskimi porozumienia o utwo- 197
rzeniu Środkowoeuropejskiego Korytarza Transportowego CETC ROUTE 65. Analiza dotycząca turystyki w regionie zachodniopomorskim jest wynikiem badań prowadzonych w ramach projektu rozwojowego pt. Badanie i modelowanie zintegrowanego gałęziowo systemu transportowego w regionie zachodniopomorskim ze szczególnym uwzględnieniem Środkowoeuropejskiego Korytarza Transportowego Północ Południe CETC RO- UTE 65 (2009 2011) oraz projektu badawczego własnego pt. Portowe centra logistyczne jako stymulanty rozwoju portów, miast portowych i regionów nadmorskich. Badanie, modelowanie, koncepcja lokalizacji, eksploatacji i zarządzania (2011 2012). Oba projekty były realizowane pod kierunkiem Cz. Christowej w Akademii Morskiej w Szczecinie. Abstract The main aim of the article is an indication of the close relationship between tourism and transport. Analysis of the tourism potential in regions located within transport corridor has been carried out. The area that has been assessed are four of Polish voivodeships partner regions within CETC ROUTE 65. The analysis of tourism in the Zachodniopomorski region is the result of the research done under the development project entitled Research on and modelling of mode-integrated transport system in the Zachodniopomorski region with a focus on the Central European Transport Corridor orth South CETC ROUTE 65 (2009 2011) and research project Port logistic centres as stimulants of the development of ports, port towns and seaside regions. Research, modelling, concept of location, operations and management (2011 2012). The research was co-ordinated by Czesława Christowa at the Maritime University of Szczecin. Literatura 1. Bosiacki S., Hołderna-Mielcarek B.: Potencjał turystyczny Poznania jako podstawa kreowania produktów markowych, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 591, seria: Ekonomiczne problemy usług nr 53, Szczecin 2010 2. Christowa Cz.: Wielokryterialna analiza SWOT systemu transportowego funkcjonującego w regionie zachodniopomorskim ze szczególnym uwzględnieniem Środkowoeuropejskiego Korytarza Transportowego Północ Południe CETC ROUTE 65, [w:] System transportowy regionu zachodniopomorskiego. Ocena stanu, monografia pod redakcją naukową Cz. Christowej, Wyd. Naukowe Akademii Morskiej, Szczecin 2010 3. Europa najpopularniejszy kierunek turystyczny na świecie nowe ramy polityczne dla europejskiego sektora turystycznego, Komunikat Komisji Europejskiej, KOM(2010) 352, Bruksela 2010 4. Gaworecki W. W.: Turystyka, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2010 5. Hącia E.: Analiza funkcji turystycznej regionu zachodniopomorskiego jako generatora zapotrzebowania na przewozy, [w:] System transportowy regionu zachodniopomorskiego. Ocena stanu, monografia pod redakcją naukową Cz. Christowej, Wyd. Naukowe Akademii Morskiej, Szczecin 2010 6. International tourism demand exceeds expectations in the first half of 2013, Press Release (media.unwto.org/en/press-release 26.08.2013 r.) 7. Kaczmarek J, Stasiak A., Włodarczyk B.: Produkt turystyczny. Pomysł, organizacja, zarządzanie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2010 8. Kurek W., Mika M.: Turystyka jako przedmiot badań naukowych, [w:] Turystyka, praca pod redakcją naukową W. Kurka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008 9. Łaciak J.: Krajowe i zagraniczne wyjazdy Polaków w 2012 r., Instytut Turystyki Sp. z o. o., Warszawa 2013 (www.intur.com.pl 19.09.2013 r.) 10. Meyer B.: Aktywność samorządu lokalnego jako element potencjału turystycznego na przykładzie wybranych gmin województwa zachodniopomorskiego, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 590, seria: Ekonomiczne problemy usług nr 52, Szczecin 2010 11. Pawlikowska-Piechotka A.: Zagospodarowanie turystyczne i rekreacyjne, Wyd. Novae Res, Gdynia 2009 12. Pawlusiński R.: Transport w turystyce, [w:] Turystyka, praca pod redakcją naukową W. Kurka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008 13. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2012 r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2012 14. Raport o stanie technicznym sieci dróg krajowych na koniec 2012 r., Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, Warszawa 2013 15. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 692/2011 z dnia 6 lipca 2011 r. w sprawie 198
europejskiej statystyki w dziedzinie turystyki i uchylające dyrektywę Rady 95/57/WE, Dziennik Urzędowy UE nr 192 z 22 lipca 2011 r. (http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv. do?uri=oj:l:2011:192:0017:0032:pl:pdf) 16. Spotkanie informacyjne nt. sektora turystyki zorganizowane w siedzibie UWTO w Madrycie (www.msport.gov.pl 28.05.2013 r.) 17. Transport wyniki działalności w 2012 r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2013 18. www.stat.gov.pl/bdl Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego 199