Przedmioty specjalnościowe Samochody i ciągniki Semestr 5

Przedmioty specjalnościowe Samochody i ciągniki Semestr 5 Elektrotechnika samochodowa (przedmiot specjalnościowy) Semestr Rodzaj zajęć (w semestrze) punktów ECTS 5 W 5. Przedmioty wprowadzające wraz z wymaganiami wstępnymi Podstawy elektrotechniki znajomość podstawowych praw elektrotechniki oraz budowy i zasady działania maszyn i urządzeń elektrycznych; umiejętność łączenia układów elektr ycznych i przeprowadzania podstawowych pomiarów.. Cele kształcenia kompetencje jakie powinien osiągnąć student: Znajomość podstawowych układów elektrycznych w pojazdach samochodowych oraz podstaw działania układów elektronicznych związanych z bezpieczeństwem i komfortem jazdy; poznanie budowy i zasady działania źródeł energii, maszyn, urządzeń, czujników i elementów wykonawczych. Umiejętność badania podstawowych układów elektrycznych i elektronicznych w pojazdach samochodowych oraz wykonywania pomiarów wielkości elektrycznych charakteryzujących elementy elektryczne pojazdów.. Metody dydaktyczne Wykład: wykład z użyciem prezentacji multimedialnej. Laboratorium: metoda praktyczna oparta na obserwacji, analizie i doświadczeniu. Wykonywanie pomiarów w układach elektrycznych pojazdów. 4. Kryteria, elementy i forma oceny przedmiotu efektów kształcenia: Wykład: Sposób zaliczenia: zaliczenie na ocenę. Forma uzyskania zaliczenia: kolokwium pisemne. Laboratorium: Sposób zaliczenia: zaliczenie na ocenę. Forma uzyskania zaliczenia: wykonanie ćwiczeń, oddanie sprawozdań, zaliczenie sprawdzianów pisemnych lub ustnych z poszczególnych ćwiczeń. 5.Treści kształcenia zgodne z obowiązującymi standardami 6. Program A. Treść wykładów Wiadomości wstępne i ogólne. Rys historyczny. Podstawowe definicje i pojęcia. Literatura podstawowa, pomocnicza i strony internetowe. Samochodowe źródła energii elektrycznej. Akumulator i alternator: budowa, zasada działania, wielkości charakterystyczne, zależności matematyczne, charakterystyki, schematy elektryczne, tendencje rozwojowe. Układ rozruchu. Zasada działania. Budowa i rodzaje rozruszników. Wielkości charakterystyczne. Zależności matematyczne. Charakterystyki. Schematy elektryczne. Tendencje rozwojowe. Układ zapłonowy. Charakterystyka elementów układów zapłonowych. Zależności matematyczne. Charakterystyki. Tendencje rozwojowe. Aparatura kontrolno-pomiarowa. Czujniki i wskaźniki: budowa, działanie, schematy elektryczne, charakterystyki. Czujniki i elementy wykonawcze w układach sterowania zapłonem i dawkowaniem paliwa. Budowa i zasada działania czujników i elementów wykonawczych. Charakterystyki. Układ oświetlenia. Wielkości charakterystyczne. Rodzaje i charakterystyka świateł samochodowych. Budowa lamp żarowych i wyładowczych. Schematy elektryczne. Tendencje rozwojowe. Pojazdy elektryczne i hybrydowe. Budowa i rodzaje pojazdów. Silniki napędowe w pojazdach elektrycznych. Źródła energii stosowane w pojazdach: akumulatory, ogniwa paliwowe. Silniki elektryczne małej mocy w pojazdach samochodowych. Rodzaje, budowa i charakterystyki silników. 77

Elektronika bezpieczeństwa i komfortu jazdy. Układy ABS, ASR, ESP, EBD, systemy alarmowe, klimatyzacja, nawigacja satelitarna, komputer pokładowy. Kolokwium zaliczeniowe. B. Treść ćwiczeń laboratoryjnych Zajęcia wprowadzające. Szkolenie BHP. Przepisy porządkowe. Program ćwiczeń. Badanie akumulatora. Ładowanie akumulatora. Określenie stanu naładowania i sprawności technicznej akumulatora. Wyznaczanie rezystancji wewnętrznej akumulatora. Badanie alternatora. Pomiary wielkości charakterystycznych. Wyznaczanie charakterystyk. Współpraca alternatora z akumulatorem i regulatorem napięcia. Badanie rozrusznika. Pomiary wielkości charakterystycznych. Badanie włącznika elektromagnetycznego. Wyznaczanie charakterystyk obciążeniowych z zastosowaniem oscyloskopu. Wyznaczanie charakterystyk silnika szeregowego. Badanie układu zapłonowego. Badanie elementów układów zapłonowych. Pomiary podstawowych wielkości. Wyznaczanie charakterystyk. Obserwacja napięć na ekranie oscyloskopu. Badanie aparatury kontrolno-pomiarowej. Badanie czujników, przetworników i wskaźników. Badanie oscyloskopowe czujników i elementów wykonawczych. Badanie elementów wyposażenia dodatkowego pojazdów. Badanie elektronicznych układów sterowania pracą urządzeń elektrycznych (przerywacz kierunkowskazów, regulator silnika wycieraczek, przemiennik sygnałów świetlnych i akustycznych). Badanie wybranych elektronicznych układów związanych z komfortem i bezpieczeństwem jazdy. Zajęcia zaliczeniowe. 7. Wykaz literatury podstawowej a) Dziubiński M., Ocioszyński J., Walusiak S.: Elektrotechnika i elektronika samochodowa. Wydawnictwa Uczelniane Politechniki Lubelskiej. Lublin 999. b) Dziubiński M.: Laboratorium elektrotechniki i elektroniki samochodowej. Wydawnictwa Uczelniane Politechniki Lubelskiej. Lublin 996. c) Herner A., Riehl H-J: Elektrotechnika i elektronika w pojazdach samochodowych. WKŁ. Warszawa 00. d) Ocioszyński J.: Zespoły elektryczne i elektroniczne w samochodach. Wydawnictwa Naukowo- Techniczne. Warszawa 999. 8. Wykaz literatury uzupełniającej a) Instrukcje do ćwiczeń laboratoryjnych. b) Czerwiński A.: Akumulatory, baterie, ogniwa. WKŁ. Warszawa 005. c) Czujniki w pojazdach samochodowych. Informator techniczny Bosch. WKŁ. Warszawa 00. d) Dziubiński M.: Elektroniczne układy pojazdów samochodowych. Wydawnictwo Naukowe Gabriel Borowski. Lublin 00. e) Gajek A., Juda Z.: Czujniki seria Mechatronika Samochodowa. WKŁ Warszawa 008 f) Mikroelektronika w pojazdach samochodowych. Informator techniczny Bosch. WKŁ. Warszawa 004. g) Układy bezpieczeństwa i komfortu jazdy. Informator techniczny Bosch. WKŁ. Warszawa 00. Osoby prowadzące: dr inż. Marek Adamiec, dr inż. Mieczysław Dziubiński 78

Podstawy eksploatacji pojazdów (przedmiot specjalnościowy) Semestr Rodzaj zajęć punktów 5 W 5 5 L 5. Przedmioty wprowadzające wraz z wymaganiami wstępnymi Mechanika i budowa maszyn, budowa pojazdów samochodowych znajomość podstawowych zagadnień z mechaniki i budowy maszyn oraz podstawy budowy pojazdów samochodowych. Cele kształcenia kompetencje jakie powinien osiągnąć student: Zdobycie wiedzy i umiejętności praktycznych z zakresu eksploatacji pojazdów samochodowych. Nabycie umiejętności prawidłowego użytkowania, obsługi i serwisowania pojazdów samochodowych, oceny jego stanu technicznego, prawidłowego świadomego doboru m ateriałów eksploatacyjnych stosowanych w obsłudze pojazdów samochodowych.. Metody dydaktyczne Wykład: wykład informacyjny wspomagany środkami multimedialnymi z wykorzystaniem pomocy dydaktycznych w postaci plansz, makiet, przekrojów podzespołów pojazdów samochodowych. Laboratorium: metoda praktyczna oparta na pomiarach oraz obserwacjach i analizie zagadnień związanych z eksploatacją i obsługą pojazdów samochodowych. 4. Kryteria, elementy i forma oceny przedmiotu efektów kształcenia: Wykład: zaliczenie pisemne na podstawie pozytywnej oceny kolokwium sprawdzającego. Laboratorium: zaliczenie na podstawie obecności na zajęciach (konieczne odrobienie wszystkich zajęć laboratoryjnych), pozytywnego zaliczenia części teoretycznych każdego ćwiczenia i oddanych sprawozdań z każdego ćwiczenia. 5.Treści kształcenia zgodne z obowiązującymi standardami 6. Program A. Treść wykładów Wprowadzenie do nauki o eksploatacji. Problematyka eksploatacji. Podstawowe pojęcia i określenia. Podział eksploatacyjny urządzeń. Modele prakseologiczne. Niezawodność, trwałość. Użytkowanie pojazdów samochodowych. Użytkowanie pojazdów samochodowych w początkowym okresie eksploatacji. Zasady ekonomii użytkowania pojazdów samochodowych. Obsługa pojazdów samochodowych. Rodzaje i podziały obsług pojazdów. Baza obsługowa pojazdów samochodowych. Rodzaje stanowisk oraz czynności obsługowych. Organizacja procesu obsługowego. Zużycie części i podzespołów pojazdów samochodowych. Rodzaje tarcia. Rodzaje zużycia. Smarowanie. Metody zwiększania odporności elementów i podzespołów pojazdów samochodowych. Przewóz ładunków w transporcie samochodowym. Rodzaje, klasyfikacje ładunków. Technologia realizacji zadań przewozowych systemy przewozu ładunków. Materiały eksploatacyjne w pojazdach samochodowych: paliwa silnikowe, oleje silnikowe, oleje przekładniowe, smary plastyczne, płyny hamulcowe, ciecze do chłodnic podstawowe pojęcia, charakterystyka, rodzaje i klasyfikacje, wymagane właściwości, badania. Ogumienie pojazdów samochodowych. Budowa, rodzaje, właściwości eksploatacyjne, zużycie. Eksploatacja pojazdów w różnych warunkach klimatycznych i drogowych. Eksploatacja w warunkach niskich i wysokich temperatur, w terenie górzystym, w warunkach wysokich obciążeń Obsługa pojazdów samochodowych w specjalnych warunkach klimatycznych. 6 79

B. Treść ćwiczeń laboratoryjnych Zajęcia wprowadzające. Omówienie przebiegu zajęć laboratoryjnych, warunków zaliczenia, zasad BHP. Podział na podgrupy, harmonogram zajęć Cechowanie drogomierza. Wykonanie cechowania licznika kilometrów w warunkach drogowych przez porównanie jego wskazań z rzeczywistą przebytą odległością. Cechowanie szybkościomierza. Przeprowadzanie cechowania szybkościomierza dla różnych prędkości w warunkach prób drogowych. Badanie zużycia paliwa w cyklu miejskim. Pomiar i analiza zużycia paliwa w różnych warunkach jazdy miejskiej. Wpływ stylu jazdy kierowcy na zużycie paliwa. Zasady ekonomicznego użytkowania pojazdów samochodowych Kontrolny pomiar zużycia paliwa. Pomiar zużycia paliwa podczas jazdy z różnymi prędkościami. Analiza wpływu stanu technicznego pojazdu na wielkość zużycia paliwa. Analiza charakteru zużycia części i podzespołów pojazdów samochodowych. Analiza charakteru zużycia i przyczyn uszkodzeń części i elementów pojazdów samochodowych. Wpływ warunków eksploatacji na zużycie podzespołów pojazdów samochodowych. Wstępna klasyfikacja uszkodzonych części i analiza możliwości naprawy lub regeneracji. Analiza zużycia opon pojazdów samochodowych. Wpływ różnych warunków eksploatacji na zużycie opon. Wpływ parametrów regulacyjnych układu zawieszenia na zużycie opon. Analiza przyczyn uszkodzeń opon samochodowych. Zajęcia zaliczeniowe. Kolokwium zaliczeniowe. Uzupełnianie braków w sprawozdaniach. Odrabianie ćwiczeń. Poprawa ocen. Wystawianie ocen końcowych, wpisy do indeksów 6. Wykaz literatury podstawowej: a) M. Hebda: Eksploatacja samochodów, Instytut Technologii Eksploatacji - PIB, 005. b) H. Tylicki: Eksploatacja silników spalinowych pojazdów mechanicznych, PWSZ Piła, 005. c) B. Landowski, M. Woropay, A. Neubauer: Sterowanie niezawodnością w systemach transportowych, Instytut Technologii Eksploatacji - PIB, 004. 7. Wykaz literatury uzupełniającej a) J. Orkisz: Eksploatacja pojazdów samochodowych, Politechnika Szczecińska, 99. b) K. Baczewski, K. Kałdoński: Paliwa do silników o zapłonie samoczynnym, WKiŁ, 008. c) K. Baczewski, K. Kałdoński: Paliwa do silników o zapłonie iskrowym, WKiŁ, 005. d) Sarnecki, A. Obrywalina: Oleje i smary. Otrzymywanie i zastosowanie, KeBe, 006. e) R. Czarny: Smary plastyczne, WNT 004. Osoba prowadząca: dr inż. Piotr Budzyński 80

Silniki spalinowe (specjalnościowy) Semestr Rodzaj zajęć (w semestrze) punktów ECTS 5 5 5 W C L 0 0 0. Przedmioty wprowadzające wraz z wymaganiami wstępnymi Podstawy konstrukcji maszyn elementy maszyn, normalia. Termodynamika podstawy termodynamiki, obiegi cieplne.. Cele kształcenia kompetencje jakie powinien osiągnąć student: Zdobycie wiedzy z zakresu teorii silników spalinowych, zasad konstruowania, budowy i działania. Poznanie podstawowych układów funkcjonalnych. Analiza aktualnych tendencji rozwojowych, zwłaszcza w aspekcie ekologii i zmniejszania zużycia paliwa. Nabycie umiejętności związanych z obliczaniem parametrów procesu roboczego, obliczaniem parametrów kinematycznych, dynamicznych oraz najważniejszych wskaźników eksploatacyjnych. Opanowanie metodyki badań silników na stanowiskach laboratoryjnych oraz analizy wyników pomiarów eksperymentalnych.. Metody dydaktyczne Wykład: wykład informacyjny z użyciem prezentacji multimedialnych. Ćwiczenia: Metoda aktywizująca polegająca na samodzielnym wykonywaniu obliczeń parametrów procesu roboczego oraz wybranych podzespołów i układów funkcjonalnych silnika. Laboratorium: metoda praktyczna oparta na obserwacji i pomiarze, metoda aktywizująca związana z praktycznym działaniem studentów w zakresie wykonywania pomiarów, rejestracji i opracowywania wyników badań. 4. Kryteria, elementy i forma oceny przedmiotu efektów kształcenia: Wykład: Sposób zaliczenia: egzamin składający się z części pisemnej i ustnej. Forma uzyskania zaliczenia: pozytywna ocena z egzaminu pisemnego i ustnego. Ćwiczenia: Sposób zaliczenia: zaliczenie na ocenę. Forma uzyskania zaliczenia: zaliczenie na podstawie obecności na zajęciach, oddanie prac kontrolnych z oceną pozytywną, pisemne kolokwium zaliczeniowe. Laboratorium: Sposób zaliczenia: zaliczenie na ocenę. Forma uzyskania zaliczenia: zaliczenie na podstawie obecności na wszystkich zajęciach, pozytywnej oceny części teoretycznej każdego ćwiczenia i oddanych prawidłowo sporządzonych sprawozdań, ocenionych pozytywnie. 5. Treści kształcenia zgodne z obowiązującymi standardami 6. Program A. Treść wykładów Wiadomości ogólne. Omówienie literatury do przedmiotu. Historia silników spalinowych. Podział silników cieplnych, zastosowanie, osiągi, charakterystyczne parametry, dwu- i czterosuwowy cykl pracy, zapłon iskrowy i samoczynny. Podstawowe wielkości i oznaczenia. Podstawy termodynamiczne. Pierwsza zasada termodynamiki w odniesieniu do czynnika znajdującego się w cylindrze. Składniki równania bilansowego energii i ich wyznaczanie. Obliczenia stechiometryczne procesu spalania. Tworzenie mieszaniny paliwowo-powietrznej. Obiegi cieplne silników spalinowych. Założenia obiegów teoretycznych. Obiegi teoretyczne: Carnota, Otto, Diesla, Seiligera. Obiegi teoretyczne, porównawcze i rzeczywiste. Porównanie sprawności teoretycznych. Bilans cieplny silnika. Rzeczywisty wykres indykatorowy i podstawowe wskaźniki silników. Wykresy indykatorowe otwarte i zamknięte, silników dwu- i czterosuwowych. Parametry indykowane. Sprawności silnika. Wskaźniki porównawcze. Kształtowanie charakterystyki napełnienia. Podstawy procesu spalania. Spalanie mieszanki homogenicznej w silniku o ZI. Spalanie kinetyczne i dyfuzyjne w silnikach o ZS. Spalanie jako zespół reakcji łańcuchowych. Rodzaje komór spalania. Regulacja ilościowa mocy w silniku o ZI i jakościowa w silniku o ZS. Zapłon i przebieg wywiązywania ciepła. 8

Mechanika układu korbowego. Kinematyka układu korbowo-tłokowego silnika. Siły gazowe i bezwładności. Rozkład sił w układzie korbowo-tłokowym. Wyrównoważanie silników. Wymiana ładunku i rozrząd. Kołowy wykres faz rozrządu silnika dwu- i czterosuwowego. Podstawy teorii akustycznej. Obliczenia przepływów przez zawory. Rodzaje konstrukcyjne zaworów i krzywek rozrządu. Kinematyka układu rozrządu. Paliwa i układy zasilania. Zasilanie gaźnikowe, zasilanie wtryskowe benzyną, zasilanie wtryskowe olejem napędowym. Układy zasilania gazowego LPG, CNG, LNG. Podstawowe właściwości paliw silnikowych. oktanowa i cetanowa. Emisja spalin. Skład spalin przy spalaniu z nadmiarem i niedomiarem powietrza. Składniki toksyczne spalin i ich powstawanie. Metody pomiarowe emisji spalin. Ograniczanie emisji składników toksycznych, normy. Układy chłodzenia. Klasyfikacja układów chłodzenia. Chłodzenie pośrednie i bezpośrednie. Niedogrzanie i przegrzanie silnika. Współczesne układy chłodzenia. Układy smarowania. Tarcie w silniku. Straty mechaniczne. Podział systemów olejenia. Współczesne układy smarowania. Układy zapłonowe, dolotowe i wylotowe. Klasyfikacja układów. Główne elementy struktury. Współczesne rozwiązania układów zapłonowych, dolotowych i wylotowych. Doładowanie silników. Podział systemów i parametry doładowania. Doładowanie mechaniczne, turbodoładowanie, doładowanie dwustopniowe, system Comprex, system stałego ciśnienia, system pulsacyjny, doładowanie kombinowane. Chłodzenie powietrza doładowującego. Charakterystyki silników spalinowych. Charakterystyki prędkościowe, obciążeniowe, regulacyjne, regulatorowe, ogólne, porównawcze. Wskaźniki elastyczności silników spalinowych. Podstawy projektowania silników. Obliczanie wymiarów głównych. Materiały konstrukcyjne stosowane w silnikach spalinowych. 4 B. Treść ćwiczeń Zajęcia wprowadzające. Omówienie przebiegu ćwiczeń rachunkowych. Obliczanie parametrów czynnika roboczego w układzie dolotowym. Ciśnienie i temperatura w układzie dolotowym, podgrzanie czynnika roboczego. Współczynnik napełnienia cylindra. Obliczanie zapotrzebowania powietrza do spalania i składu spalin. Zapotrzebowanie masowe i 4 objętościowe powietrza do spalania. Skład spalin. Obiegi teoretyczne i porównawcze silników spalinowych. Obieg Otto, Diesla i Sabathe. 4 Ciepło i praca obiegów teoretycznych. Obliczenia przyrostu ciśnienia i objętości w procesie doprowadzania ciepła do obiegu. Obliczanie pracy obiegu teoretycznego. Porównanie obiegu 4 teoretycznego i rzeczywistego. Średnie teoretyczne ciśnienie indykowane. Wskaźniki porównawcze silnika. Obliczanie sprawności teoretycznej, cieplnej i indykowanej silnika na podstawie obiegu porównawczego. Jednostkowe zużycie paliwa, moc i moment jednostkowy. Kinematyka układu korbowego silnika spalinowego. Obliczanie położenia, prędkości i przyspieszenia tłoka w funkcji kąta obrotu wału korbowego. Dynamika układu korbowego silnika spalinowego. Obliczanie rozkładu sił działających w 4 układzie korbowym silnika. Obliczenia układu rozrządu silnika czterosuwowego. Obliczenia geometryczne kanałów dolotowych i wylotowych. Obliczenia geometryczne przepływu przez zawory. Równanie ciągłości strugi. Obliczenia geometryczne krzywek wałka rozrządu. Konstruowanie i obliczenia zarysu krzywki harmonicznej. Analiza położenia zaworu przy współpracy popychacza płaskiego z krzywką harmoniczną. Zajęcia zaliczeniowe: kolokwiun zaliczeniowe wystawienie ocen końcowych, wpisy do indeksu. 8

C. Treść ćwiczeń laboratoryjnych Zajęcia wprowadzające. Szkolenie BHP, zasady zaliczenia przedmiotu, podział na podgrupy, harmonogram ćwiczeń. Metodyka analizy wyników pomiarów, źródła błędów. Kinematyka układu korbowego i układu rozrządu. Wykonanie charakterystyk kinematycznych na modelu silnika. Charakterystyki prędkościowe. Wykonanie pomiarów i opracowanie graficzne typowej charakterystyki prędkościowej. Charakterystyki obciążeniowe. Wykonanie pomiarów i opracowanie graficzne typowej charakterystyki obciążeniowej. Charakterystyki regulacyjne silnika o ZI. Wykonanie pomiarów i opracowanie graficzne charakterystyki składu mieszaniny paliwowo-powietrznej. Charakterystyki regulacyjne silnika o ZS. Wykonanie pomiarów i opracowanie graficzne charakterystyki składu mieszaniny paliwowo-powietrznej. Indykowanie silnika. Indykowanie szybkoobrotowego silnika trakcyjnego. Opracowanie graficzne wykresów indykatorowych. Badania toksyczności spalin. Wykonanie pomiarów analizatorem SESAM FTIR. Opracowanie graficzne wyników. Bilans cieplny silnika spalinowego. Wykonanie pomiarów składników bilansu zewnętrznego silnika i sporządzenie odpowiednich charakterystyk. Zajęcia zaliczeniowe. Odrabianie zaległych ćwiczeń laboratoryjnych, poprawa ocen uzyskanych z kolokwiów wprowadzających, wystawienie ocen końcowych, wpisy do indeksu. 4 4 7. Wykaz literatury podstawowej a) Wajand Jan A., Wajand Jan T.: Tłokowe silniki spalinowe, średnio- i szybkoobrotowe. WNT, Warszawa 005. b) Luft S.: Podstawy budowy silników. WKiŁ, Warszawa 00. c) Niewczas A. (red.):laboratorium silników spalinowych. Wydawnictwa Uczelniane Politechniki Lubelskiej, Lublin 996. 8. Wykaz literatury uzupełniającej a) Kassedorf J.: Zasilanie wtryskowe benzyną. WKiŁ, Warszawa 989. b) Kassedorf J.: Zasilanie wtryskowe olejem napędowym. WKiŁ, Warszawa 990. c) Kassedorf J.: Zasilanie gaźnikowe. WKiŁ, Warszawa 99. d) Majerczyk A., Taubert S.: Układy zasilania gazem propan-butan. WKiŁ, Warszawa 00. e) Wajand Jan A.: Doświadczalne tłokowe silniki spalinowe. WNT, Warszawa 00. f) Wajand Jan A.: Silniki o zapłonie samoczynnym. WNT, Warszawa 988. g) Mysłowski J.: Doładowanie silników. WKiŁ, Warszawa 00. h) Jędrzejowski J.: Mechanika układów korbowych silników samochodowych. WKiŁ, Warszawa 986. i) Niewiarowski K.: Tłokowe silniki spalinowe. WKiŁ, Warszawa 98. j) Rokosch U.: Układy oczyszczania spalin i pokładowe systemy diagnostyczne samochodów. WKiŁ, Warszawa 007. k) Kozaczewski W.: Konstrukcja grupy tłokowo-cylindrowej silników spalinowych. WKiŁ Warszawa 004. l) Kowalewicz A.: Podstawy procesów spalania. WNT, Warszawa 000. m) Kneba Z., Makowski S.: Zasilanie i sterowanie silników. WKiŁ, Warszawa 004. n) Rychter T., Teodorczyk A.: Teoria silników tłokowych. WKiŁ, Warszawa 006. Osoba prowadząca: dr inż. Piotr Szczęsny 8

84

Teoria ruchu pojazdów Semestr Rodzaj zajęć (w semestrze) punktów ECTS 5 W 5E 5 C 5. Przedmioty wprowadzające wraz z wymaganiami wstępnymi Fizyka, Matematyka, Mechanika - znajomość podstaw matematyki, podstaw mechaniki, podstaw fizyki. Podstawy obsługi programów: MS Excel, Mathcad.. Cele kształcenia kompetencje jakie powinien osiągnąć student: Zdobycie wiedzy i umiejętności praktycznych z zakresu teorii ruchu pojazdów samochodowych. Zdobycie umiejętności i kompetencji stosowania wybranych metod obliczeniowych parametrów ruchu pojazdów. Opanowanie metodyki postępowania przy wykonywaniu obliczeń trakcyjnych poja zdów samochodowych.. Metody dydaktyczne Wykład: wykład informacyjny z użyciem prezentacji multimedialnych i elementami metod eksponujących. Ćwiczenia: metoda problemowa, metoda praktyczna oparta na realizacji szczegółowych zadań obliczeniowych. 4. Kryteria, elementy i forma oceny przedmiotu efektów kształcenia: Wykład: Sposób zaliczenia: egzamin pisemny. Forma uzyskania zaliczenia: egzamin pisemny w formie pytań i odpowiedzi. Zestaw 6 pytań po 4 punkty. Łączna liczba punktów do zdobycia 4 pkt. (4 pkt. za każde pytanie). Ocena końcowa zależeć będzie od sumy uzyskanych punktów i wynosi: zakres ocena zakres ocena 0- pkt. ndst. 8-9 db -5 dst 0- db+ 6-7 dst+ -4 bdb Ćwiczenia: Sposób zaliczenia: zaliczenie na ocenę. Forma uzyskania zaliczenia: zaliczenie pisemne na podstawie pozytywnej oceny z kolokwiów sprawdzających (0 pkt. za każde kolokwium). i poprawnie wykonannej pracy obliczeniowej (obliczenia trakcyjne). Łączna liczba punktów do zdobycia 0 pkt. Ocena końcowa zależeć będzie od sumy uzyskanych punktów i wynosi: zakres ocena zakres ocena 0-9 pkt. ndst. 5-6 db 0- dst 6-8 db+ -4 dst+ 9-0 bdb 5.Treści kształcenia zgodne z obowiązującymi standardami Kształcenie w zakresie właściwości ruchu pojazdów samochodowych. Współpraca koła jezdnego z nawierzchnią drogi, źródła napędu, opory ruchu pojazdów. Bilans sil i mocy na kołach pojazdu. Równanie ruchu i charakterystyka dynamiczna samochodu. Dobór przełożeń. Hamowanie pojazdu samochodowego. Metodyka obliczeń trakcyjnych pojazdów samochodowych. 6. Program A. Treść wykładów Charakterystyki. Charakterystyki podaży i zapotrzebowania mocy pojazdu samochodowego. Metody sporządzania charakterystyk silników samochodowych. Charakterystyka prędkościowa eksploatacyjna silnika. Charakterystyka uniwersalna silnika. Dobór silnika do samochodu. Moc silnika: SAE, DIN, pod maską. Dobór silnika wstępny i dokładny. Elastyczność silnika samochodowego. Straty w układzie napędowym - sprawność sprzęgła, skrzyni biegów, wału napędowego, przegubów, przekładni głównej, sprawność całkowita. 85

Przyczepność i reakcje kół jezdnych. Pojęcie promienia koła jezdnego: swobodny, statyczny, dynamiczny i toczny. Przyczepność kół jezdnych, poślizg. Reakcje kół jezdnych w różnych przypadkach ruchu. Opory ruchu pojazdu. Omówienie i wyznaczanie oporów toczenia, wzniesienia, powietrza, bezwładności, przyczepy, skrętu. Bilans sił i mocy na kołach pojazdu. Bilans sił na kołach pojazdu. Bilans mocy na kołach pojazdu. Całkowita i jednostkowa siła napędowa. Równanie ruchu samochodu. Wyznaczanie równania ruchu. Wskaźnik dynamiczny samochodu. Bezwymiarowe równanie ruchu samochodu z przyczepą. Wykres trakcyjny i charakterystyka dynamiczna pojazdu. Metodyka wykonania wykresu trakcyjnego samochodu. Analiza wykresu. Reakcje jezdni. Statyczne reakcje jezdni. Układ sił zewnętrznych działających na samochód w ruchu. Zmiana obciążeń osi w czasie ruchu samochodu. Graniczne wartości reakcji nawierzchni. Zdolność napędowa i elastyczność samochodu. Definicja zdolności napędowej. Pojęcie elastyczności samochodu i wpływ na parametry ruchu. Przełożenia w układzie napędowym pojazdu. Definicja przełożenia całkowitego. Dobór przełożeń w skrzyni biegów. Hamowanie pojazdu. Wymagania i parametry hamowania pojazdu. Przebieg hamowania. Obliczanie drogi, czasu, opóźnienia hamowania. Parametry ruchu samochodu. Stateczność, kierowalność, sterowność, płynność ruchu samochodu. Pojazd neutralny, podsterowny i nadsterowny. B. Treść ćwiczeń Zajęcia wprowadzające. Omówienie przebiegu zajęć. Przydział tematów indywidualnych obliczeń trakcyjnych pojazdów. Wyznaczanie charakterystyki prędkościowej silnika. Przykłady obliczeń. Dobór silnika do samochodu. Przykłady obliczeń. Omówienie zasad wykonania obliczeń trakcyjnych pojazdów. Obliczanie oporów ruchu pojazdu samochodowego. Przykłady obliczeń. Kolokwium. Obliczanie parametrów ruchu. Bilans sił i mocy na kołach. Przykłady obliczeń. Obliczanie rekcji ruchowych pojazdu i parametrów drogi. Przykłady obliczeń. Dobór przełożeń w skrzyni biegów. Przykłady obliczeń. Obliczanie parametrów hamowania pojazdu. Przykłady obliczeń. Kolokwium. Zajęcia zaliczeniowe. Przyjmowanie i ocena indywidualnych obliczeń trakcyjnych pojazdów. Ewentualnie kolokwium poprawkowe. 7. Wykaz literatury podstawowej a) Arczyński S.: Mechanika ruchu samochodu. WNT, Warszawa 99. b) Siłka W.: Teoria ruchu samochodu. WNT, Warszawa 00. c) Mitschke M.: Dynamika samochodu. Napęd i hamowanie. WKŁ, Warszawa 987. d) Prochowski L.: Mechanika ruchu. WKŁ, Warszawa 005. 8. Wykaz literatury uzupełniającej a) Lanzendoerfer J., Szczepaniak C.: Teoria ruchu samochodu. WKŁ, Warszawa 980. b) Dębicki M.: Teoria ruchu samochodu. WKŁ, Warszawa 979. Osoba prowadząca: dr inż. Zbigniew Kiernicki 86

Przedmioty specjalnościowe Samochody i ciągniki Semestr 6 Budowa samochodów i ciągników Semestr Rodzaj zajęć (w semestrze) punktów ECTS 6 6 6 W C L 0E 5 5. Przedmioty wprowadzające wraz z wymaganiami wstępnymi Teoria ruchu pojazdów, PKM, mechanika - znajomość podstaw ruchu pojazdów, podstaw mechaniki, podstaw konstrukcji maszyn. Podstawy obsługi programów: MS Excel, Mathcad.. Cele kształcenia kompetencje jakie powinien osiągnąć student: Zdobycie wiedzy z zakresu budowy samochodów i ciągników. Zdobycie umiejętności i kompetencji stosowania wybranych metod obliczeniowych poszczególnych podzespołów pojazdów. Opanowanie metodyki postępowania przy wykonywaniu obliczeń wytrzymałościowych i nabycie umiejętności praktycznych stanowiskowego badania właściwości podzespołów. Przygotowanie do sprawnego posługiwania się stosowanymi przyrządami pomiarowymi.. Metody dydaktyczne Wykład: wykład informacyjny z użyciem prezentacji multimedialnych i elementami metod eksponujących. Ćwiczenia: metoda problemowa, metoda praktyczna oparta na realizacji szczegółowych zadań obliczeniowych. Laboratorium: metoda praktyczna oparta na obserwacji i pomiarze, metoda aktywizująca związana z praktycznym działaniem studentów. 4. Kryteria, elementy i forma oceny przedmiotu efektów kształcenia: Wykład: Sposób zaliczenia: egzamin ustny. Forma uzyskania zaliczenia: egzamin ustny. Ćwiczenia: Sposób zaliczenia: zaliczenie na ocenę. Forma uzyskania zaliczenia: zaliczenie pisemne na podstawie pozytywnej oceny z 8 kolokwiów sprawdzających i poprawnie wykonanych 4 prac obliczeniowych. Kolokwia w formie rozwiązywania krótkich zadań obliczeniowych. Łączna liczba punktów do zdobycia 4 pkt. ( pkt. za każde kolokwium). Ocena końcowa zależeć będzie od sumy uzyskanych punktów i wynosi: zakres ocena zakres ocena 0- pkt. ndst. 8-9 db -5 dst 0- db+ 6-7 dst+ -4 bdb Laboratorium: Sposób zaliczenia: Zaliczenie na ocenę. Forma uzyskania zaliczenia: wymagana obecność na wszystkich zajęciach, wykonanie ćwiczeń praktycznych realizowanych podczas zajęć laboratoryjnych, oddanie prawidłowo sporządzonych sprawozdań i uzyskanie pozytywnej oceny części teoretycznej każdego ćwiczenia. Zaliczenie zajęć laboratoryjnych następuje na podstawie średniej ocen cząstkowych uzyskanych za poszczególne zajęcia. 5.Treści kształcenia zgodne z obowiązującymi standardami Kształcenie w zakresie budowy pojazdów samochodowych. Konstrukcja pojazdów samochodowych i ciągników rolniczych, materiały stosowane w budowie samochodów, budowa i działanie podzespołów pojazdów samochodowych. Zasady obliczania wymiarów, wytrzymałości i trwałości elementów i podzespołów pojazdów. 87

6. Program A. Treść wykładów Klasyfikacja pojazdów samochodowych. Klasyfikacja samochodów. Klasyfikacja ciągników. Ogólna struktura pojazdu samochodowego. Wskaźniki techniczno-ekonomiczne samochodu. Kryteria oceny jakości pojazdu. Budowa sprzęgieł głównych pojazdów. Sprzęgła główne samochodowe i ciągnikowe, metody doboru, obliczanie trwałości sprzęgieł. Sprzęgła odśrodkowe. Mechaniczne skrzynki przekładniowe. Skrzynki przekładniowe dwu- i trójwałkowe. Schematy kinematyczne skrzynek biegów. Budowa skrzynek samochodów osobowych i ciężarowych. Synchronizacja przełożeń. Synchronizatory budowa, działanie, obliczanie. Przekładnie planetarne. budowa i działanie przekładni planetarnej. Obliczanie przełożeń. Sprzęgła i przekładnie hydrokinetyczne. Zespoły hydromechaniczne pojazdów. Przekładnie bezstopniowe CVT. Skrzynki przekładniowe ciągników. Wały napędowe i przeguby. Budowa wału napędowego. Kinematyka i dynamika przegubu krzyżakowego. Obliczanie wałów napędowych. Rodzaje i budowa przegubów pędnych. Przeguby homokinetyczne. Budowa mostu napędowego. Rodzaje i obliczanie przekładni głównych. Rodzaje i obliczanie mechanizmów różnicowych. Obliczanie półosi napędowych. Międzyosiowe mechanizmy różnicowe. Zawieszenie pojazdu samochodowego. Elementy nośne pojazdu. Zawieszenie samochodu klasyfikacja, kinematyka, budowa. Obliczanie elementów sprężystych i amortyzatorów. Układy kierownicze pojazdów. Rodzaje i budowa układów kierowniczych. Obliczanie. Działanie układu kierowniczego. Układy hamulcowe pojazdów. Rodzaje, budowa i skuteczność działania układów hamulcowych. Obliczanie hamulców tarczowych i bębnowych. Układy wspomagające i przeciwpoślizgowe hamulców. Układy korekcji sił hamowania. B. Treść ćwiczeń Zajęcia wprowadzające. Omówienie przebiegu zajęć projektowych. Przydział tematów do prac obliczeniowych indywidualnych (4 z 8 możliwych). Obliczanie sprzęgła głównego pojazdu samochodowego. Omówienie zakresu obliczeń. Przykłady zadań. Obliczanie skrzyni przekładniowej o osiach stałych. Omówienie zakresu obliczeń. Schematy skrzyń biegów. Obliczanie przekładni planetarnej. Przykłady zadań. Obliczanie wału napędowego. Omówienie zakresu obliczeń. Przykłady zadań. Kolokwium. Odbiór i ocena indywidualnych prac obliczeniowych. Obliczanie mostu napędowego. Omówienie zakresu obliczeń. Przykłady zadań. Obliczanie zawieszenia samochodu. Omówienie zakresu obliczeń. Przykłady zadań. Obliczanie układu kierowniczego. Omówienie zakresu obliczeń. Przykłady zadań. Kolokwium. Odbiór i ocena indywidualnych prac obliczeniowych. Obliczanie układu hamulcowego. Omówienie zakresu obliczeń. Przykłady zadań. Obliczanie korektora sił hamowania. Omówienie zakresu obliczeń. Przykłady zadań. Kolokwium. Odbiór i ocena indywidualnych prac obliczeniowych. Zajęcia zaliczeniowe. Odbiór i ocena indywidualnych prac obliczeniowych. Ewentualne kolokwium poprawkowe. 88 4 4 4

C. Treść ćwiczeń laboratoryjnych Zajęcia wprowadzające. Omówienie przebiegu zajęć laboratoryjnych. Szkolenie BHP. Wyznaczanie charakterystyki kinematycznej wału przegubowego. Określenie charakterystyki układu uruchamiającego hamulce ze wspomaganiem. Wykres sił hamowania. Statyczne badanie opon samochodowych. Charakterystyka sztywności opony. Naciski na nawierzchnię jezdni. Badanie parametrów zawieszenia pojazdu. Badanie sztywności resoru piórowego. Badanie sprawności przekładni kierowniczej. Charakterystyka przekładni kierowniczej. Próba wybiegu samochodu. Pomiar drogi wybiegu. Określenie sprawności układu napędowego. Wyznaczenie oporów toczenia pojazdu. Hol dynamometryczny. 7. Wykaz literatury podstawowej a) Jaśkiewicz Z., Wąsiewski A.: Układy napędowe pojazdów samochodowych. Oficyna Wyd. PW, Warszawa 00 b) Reimpell J., Betzler J.: Podwozia samochodów. WKŁ, Warszawa 00. c) Prochowski L., Żuchowski A.: Samochody ciężarowe i autobusy. Pojazdy samochodowe. WKŁ, Warszawa 006. d) Reński A.: Budowa samochodów. Układy hamulcowe, kierownicze i zawieszenia. Warszawa 998. e) Micknass W., Popiol R., Sprenger A.: Sprzęgła, skrzynki biegów, wały i półosie napędowe. WKŁ, Warszawa 005. f) Poradnik inżyniera samochodowego. Elementy i materiały. WKŁ, Warszawa 990. g) Studziński K.: Samochód. Teoria, konstrukcja i obliczanie. WKŁ, Warszawa 980. 8. Wykaz literatury uzupełniającej a) Jaśkiewicz Z.: Projektowanie układów napędowych pojazdów samochodowych. WKŁ, Warszawa 97 b) Praca zbiorowa pod red. W. Leśniaka: Samochody od A do Z. WKŁ, Warszawa 978 Osoba prowadząca: dr inż. Zbigniew Kiernicki, dr inż. Piotr Budzyński, dr inż. Rafał Longwic, dr inż. Jarosław Pytka 89

90

Diagnostyka pojazdów samochodowych Semestr Rodzaj zajęć (w semestrze) punktów ECTS 6 W 5. Przedmioty wprowadzające wraz z wymaganiami wstępnymi Fizyka, Teoria Ruchu Pojazdów, Budowa Samochodów i Ciągników - znajomość podstaw fizyki, podstaw teorii ruchu pojazdu, podstaw budowy pojazdów samochodowych. Podstawy obsługi programów: MS Excel, Mathcad.. Cele kształcenia kompetencje jakie powinien osiągnąć student: Zdobycie wiedzy i umiejętności praktycznych z zakresu diagnozowania pojazdów samochodowych. Zdobycie umiejętności i kompetencji stosowania wybranych metod oceny stanu technicznego pojazdów samochodowych. Opanowanie metodyki postępowania przy wykonywaniu pomiarów diagnostycznych pojazdów samochodowych.. Metody dydaktyczne Wykład: wykład informacyjny z użyciem prezentacji multimedialnych i elementami metod eksponujących. Laboratorium: metoda praktyczna oparta na obserwacji i pomiarze, metoda aktywizująca związana z praktycznym działaniem studentów. 4. Kryteria, elementy i forma oceny przedmiotu efektów kształcenia: Wykład: Sposób zaliczenia: egzamin pisemny. Forma uzyskania zaliczenia: egzamin pisemny w formie pytań i odpowiedzi. Zestaw 5 pytań po 4 punkty. Łączna liczba punktów do zdobycia 0 pkt. Ocena końcowa zależeć będzie od sumy uzyskanych punktów i wynosi: zakres ocena zakres ocena 0-9 pkt. ndst. 5-6 db 0- dst 6-8 db+ -4 dst+ 9-0 bdb Laboratorium: Sposób zaliczenia: Zaliczenie na ocenę. Forma uzyskania zaliczenia: wymagana obecność na wszystkich zajęciach, wykonanie ćwiczeń praktycznych realizowanych podczas zajęć laboratoryjnych, oddanie prawidłowo sporządzonych sprawozdań i uzyskanie pozytywnej oceny części teoretycznej każdego ćwiczenia. Zaliczenie zajęć laboratoryjnych następuje na podstawie średniej ocen cząstkowych uzyskanych za poszczególne zajęcia. 5.Treści kształcenia zgodne z obowiązującymi standardami Kształcenie w zakresie badań diagnostycznych pojazdów samochodowych. Teoria, klasyfikacja i rodzaje badań diagnostycznych. Urządzenia diagnostyczne i metodyka badań. Kryteria oceny stanu technicznego pojazdów samochodowych. 6. Program A. Treść wykładów Diagnostyka pojazdów samochodowych w ujęciu systemowym. Pojazd jako obiekt diagnostyki technicznej. Metody i metodyka badania diagnostycznego pojazdu. Diagnostyka układu napędowego pojazdu. Hamownie podwoziowe. Diagnostyka układu zawieszenia pojazdu. Diagnostyka amortyzatorów. Diagnostyka układów kierowniczych. Kontrola ustawienia kół jezdnych. Diagnostyka kół jezdnych i opon. Uszkodzenia opon i obręczy kół. Wyważanie kół. Diagnostyka układu hamulcowego pojazdu. Diagnozowanie serwa hamulców i układów ABS. 9

Diagnostyka układów wspomagania jazdy i bezpieczeństwa pojazdu. Diagnozowanie układów ESP, ASR, itp. Diagnostyka ciągników, samochodów ciężarowych i specjalnych. Zasady diagnozowania pojazdów ciężarowych, specjalnych i ciągników. Samodiagnostyka pojazdu. Systemy OBD. Linie diagnostyczne. Procedury diagnostyvzne. 7. Wykaz literatury podstawowej a) Bocheński C.: Badania kontrolne samochodów. WKŁ, Warszawa 000. b) Niziński S.: Diagnostyka samochodów osobowych i ciężarowych. Dom Wyd. Bellona, Warszawa 999. c) Hebda M., Niziński S., Pelc H.: Podstawy diagnostyki pojazdów mechanicznych. WKŁ, Warszawa 984. d) Orzełowski S.: Eksperymentalne badania samochodów i ich zespołów. WNT, Warszawa 995. e) Trzeciak K.: Diagnostyka samochodów osobowych. WKŁ, Warszawa 996. 8. Wykaz literatury uzupełniającej a) Gołębiowski S., Stanisławski J.: Badania kontrolne samochodów. WKŁ, Warszawa 98. b) Piekarski W., Krasowski E., Kiernicki Z.: Diagnostyka pojazdów rolniczych. Wyd. AR, Lublin 988. Osoba prowadząca: dr inż. Zbigniew Kiernicki 9

Ekologiczne aspekty transportu samochodowego (specjalnościowy) Semestr Rodzaj zajęć punktów ECTS 6 W 5 6 L 5. Przedmioty wprowadzające wraz z wymaganiami wstępnymi Silniki spalinowe systematyka konstrukcyjna, procesy robocze i ich parametry, skład spalin i składniki toksyczne.. Cele kształcenia kompetencje jakie powinien osiągnąć student: Zdobycie wiedzy i umiejętności praktycznych dotyczących ekologicznych aspektów transportu samochodowego. Metodyka prowadzenia badań oraz charakterystyka urządzeń i przyrządów stosowanych do analizy spalin silników spalinowych.. Metody dydaktyczne Wykład: wykład informacyjny z użyciem prezentacji multimedialnych. Laboratorium: metoda praktyczna oparta na obserwacji i pomiarze, metoda aktywizująca związana z praktycznym działaniem studentów w zakresie wykonywania pomiarów, rejestracji i opracowywania wyników badań. 4. Kryteria, elementy i forma oceny przedmiotu efektów kształcenia: Wykład: Sposób zaliczenia: egzamin pisemny na ocenę. Forma uzyskania zaliczenia: pozytywna ocena z egzaminu pisemnego. Laboratorium: Sposób zaliczenia: zaliczenie na ocenę. Forma uzyskania zaliczenia: zaliczenie na podstawie obecności na wszystkich zajęciach, pozytywnej oceny części teoretycznej każdego ćwiczenia i oddanych prawidłowo sporządzonych sprawozdań. 5. Treści kształcenia zgodne z obowiązującymi standardami 6. Program A. Treść wykładów Transport samochodowy a środowisko. Omówienie literatury do przedmiotu. Pojęcia podstawowe. Klasyfikacja zagrożeń środowiska naturalnego. Etapy istnienia pojazdów. Uwarunkowania produkcyjne skażeń motoryzacyjnych. Główne aspekty eksploatacyjne. Likwidacja pojazdów - utylizacja, degradacja. Zmniejszanie szkodliwego oddziaływania transportu na środowisko naturalne na wszystkich etapach istnienia pojazdów. Kierunki zmniejszania zużycia energii w transporcie kołowym. Aspekty konstrukcyjne. Organizacja transportu. Inżynieria ruchu drogowego. Energochłonność różnych środków transportu. Wpływ materiałów eksploatacyjnych na skażenie środowiska naturalnego. Paliwa silnikowe. Oleje silnikowe. Inne płyny i materiały eksploatacyjne. Emisja substancji szkodliwych z silników. Klasyfikacja substancji szkodliwych dla środowiska. Przyczyny powstawania substancji szkodliwych i ich charakterystyka. Skład spalin a toksyczność spalin. Skład spalin podczas spalania paliw alternatywnych. Metody badań składników toksycznych spalin i aparatura pomiarowa. Przepisy w zakresie badań emisji składników spalin. Czynniki wpływające na poziom substancji toksycznych w spalinach. Oczyszczanie spalin. Ograniczanie emisji dwutlenku węgla do atmosfery. Sposoby zwiększania sprawności przetwarzania energii w układach napędowych. Odnawialne paliwa ciekłe. Paliwa gazowe. Ogniwa paliwowe. Napęd hybrydowy. Napęd elektryczny. Hałas i drgania wytwarzane przez pojazdy. Źródła hałasu i drgań w transporcie. Metody badań. Sposoby zmniejszania hałasu i drgań wytwarzanych przez pojazdy. Recykling i utylizacja materiałów z likwidowanych pojazdów. Proces technologiczny recyklingu pojazdów. Recykling zespołów napędowych, płynów eksploatacyjnych, opon i części gumowych, szkła samochodowego, akumulatorów, katalizatorów, tworzyw sztucznych. Problematyka organizacyjna recyklingu pojazdów w Polsce. 9

Ekologiczne aspekty bezpieczeństwa transportu samochodowego. Bezpieczeństwo ekologiczne, konstrukcyjne, przeciwpożarowe, powypadkowe, czynne i bierne. Specyfika bezpieczeństwa transportu ciężarowego i zbiorowej komunikacji pasażerskiej. Skutki wypadków drogowych i przewozu materiałów niebezpiecznych. Klasyfikacja materiałów niebezpiecznych przewożonych środkami transportu drogowego. Charakterystyka zagrożeń. Metody zmniejszania zagrożeń związanych z wypadkami i przewozem materiałów niebezpiecznych. Ekstremalne zjawiska klimatyczne związane z motoryzacją. Efekt cieplarniany. Smog londyński i kalifornijski. Kwaśne deszcze. Związki siarki. Związki ołowiu. Niszczenie warstwy ozonu stratosferycznego. Proekologiczne perspektywy rozwoju transportu samochodowego. Rozwój napędów pojazdów. Nowoczesne materiały, technologie i rozwiązania infrastrukturalne. Ochrona środowiska przed skutkami motoryzacji. B. Treść ćwiczeń laboratoryjnych Zajęcia wprowadzające. Szkolenie BHP, zasady zaliczenia przedmiotu, podział na podgrupy, harmonogram ćwiczeń. Identyfikacja zagrożeń ekologicznych występujących w transporcie samochodowym. Toksyczność spalin silnika o ZI. Wykonanie pomiarów udziałów składników toksycznych w spalinach silnika o ZI, w różnych stanach cieplnych. Określenie wpływu parametrów operacyjnych i regulacyjnych na toksyczność spalin silnika o ZI. Weryfikacja obliczeniowa wyników eksperymentalnych. Toksyczność spalin silnika o ZS. Wykonanie badań zadymienia spalin oraz składu spalin silnika o ZS w różnych stanach cieplnych. Określenie wpływu parametrów operacyjnych i regulacyjnych na toksyczność spalin silnika o ZS. Weryfikacja obliczeniowa wyników eksperymentalnych. Badanie katalizatora trójfunkcyjnego. Rodzaje i zadania układów oczyszczania spalin silników o ZI i o ZS. Wykonanie pomiarów niezbędnych do określenia stopnia konwersji toksycznych składników spalin. Zajęcia zaliczeniowe. Odrabianie zaległych ćwiczeń laboratoryjnych, poprawa ocen uzyskanych z kolokwiów wprowadzających, wystawienie ocen końcowych, wpisy do indeksu. 4 4 7. Wykaz literatury podstawowej a) Chłopek Z.: Ochrona środowiska naturalnego. Seria: Pojazdy samochodowe. WKiŁ, Warszawa 00. b) Gronowicz J.: Ochrona środowiska w transporcie lądowym. Wydawnictwo Instytutu Technologii Eksploatacji w Radomiu, Poznań-Radom 004. c) Merkisz-Guranowska A.: Recykling samochodów w Polsce. Wydawnictwo Instytutu Technologii Eksploatacji w Radomiu, Poznań-Radom 007. d) Oprzędkiewicz J., Stolarski B.: Technologia i systemy recyklingu samochodów. WNT, Warszawa 00. e) Merkisz J., Pielecha I.: Alternatywne napędy pojazdów. Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 006. 8. Wykaz literatury uzupełniającej a) Merkisz J.: Wpływ motoryzacji na skażenie środowiska naturalnego. Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 994. b) Merkisz J.: Ekologiczne aspekty stosowania silników spalinowych. Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 995. c) Merkisz J.: Ekologiczne problemy silników spalinowych. Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej. Poznań t-998, t-999. d) Bielaczyc P., Merkisz J., Pielecha I.: Stan cieplny silnika spalinowego a emisja związków szkodliwych. Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 00. e) Merkisz J.: Ekologia transportu. Seria: IM Inżynieria Maszyn (Wrocław) 46-708X vol. 8, no. 4. Agenda Wydawnicza Wrocławskiej Rady FSNT NOT, Wrocław 00. f) Merkisz J.: Emisja cząstek stałych przez silniki spalinowe o zapłonie samoczynnym: wybrane zagadnienia. Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 997. Osoba prowadząca: dr inż. Piotr Szczęsny 94

Elektrotechnika samochodowa (przedmiot specjalnościowy) Semestr Rodzaj zajęć (w semestrze) punktów ECTS 6 L 5. Przedmioty wprowadzające wraz z wymaganiami wstępnymi Podstawy elektrotechniki znajomość podstawowych praw elektrotechniki oraz budowy i zasady działania maszyn i urządzeń elektrycznych; umiejętność łączenia układów elektrycznych i przeprowadzania podstawowych pomiarów.. Cele kształcenia kompetencje jakie powinien osiągnąć student: Znajomość podstawowych układów elektrycznych w pojazdach samochodowych oraz podstaw działania układów elektronicznych związanych z bezpieczeństwem i komfortem jazdy; poznanie budowy i zasady działania źródeł energii, maszyn, urządzeń, czujników i elementów wykonawczych. Umiejętność badania podstawowych układów elektrycznych i elektronicznych w pojazdach samochodowych oraz wykonywania pomiarów wielkości elektrycznych charakteryzujących elementy elektryczne pojazdów.. Metody dydaktyczne Wykład: wykład z użyciem prezentacji multimedialnej. Laboratorium: metoda praktyczna oparta na obserwacji, analizie i doświadczeniu. Wykonywanie pomiarów w układach elektrycznych pojazdów. 4. Kryteria, elementy i forma oceny przedmiotu efektów kształcenia: Wykład: Sposób zaliczenia: zaliczenie na ocenę. Forma uzyskania zaliczenia: kolokwium pisemne. Laboratorium: Sposób zaliczenia: zaliczenie na ocenę. Forma uzyskania zaliczenia: wykonanie ćwiczeń, oddanie sprawozdań, zaliczenie sprawdzianów pisemnych lub ustnych z poszczególnych ćwiczeń. 5.Treści kształcenia zgodne z obowiązującymi standardami 6. Program A. Treść wykładów 95 Wiadomości wstępne i ogólne. Rys historyczny. Podstawowe definicje i pojęcia. Literatura podstawowa, pomocnicza i strony internetowe. Samochodowe źródła energii elektrycznej. Akumulator i alternator: budowa, zasada działania, wielkości charakterystyczne, zależności matematyczne, charakterystyki, schematy elektryczne, tendencje rozwojowe. Układ rozruchu. Zasada działania. Budowa i rodzaje rozruszników. Wielkości charakterystyczne. Zależności matematyczne. Charakterystyki. Schematy elektryczne. Tendencje rozwojowe. Układ zapłonowy. Charakterystyka elementów układów zapłonowych. Zależności matematyczne. Charakterystyki. Tendencje rozwojowe. Aparatura kontrolno-pomiarowa. Czujniki i wskaźniki: budowa, działanie, schematy elektryczne, charakterystyki. Czujniki i elementy wykonawcze w układach sterowania zapłonem i dawkowaniem paliwa. Budowa i zasada działania czujników i elementów wykonawczych. Charakterystyki. Układ oświetlenia. Wielkości charakterystyczne. Rodzaje i charakterystyka świateł samochodowych. Budowa lamp żarowych i wyładowczych. Schematy elektryczne. Tendencje rozwojowe. Pojazdy elektryczne i hybrydowe. Budowa i rodzaje pojazdów. Silniki napędowe w pojazdach elektrycznych. Źródła energii stosowane w pojazdach: akumulatory, ogniwa paliwowe. Silniki elektryczne małej mocy w pojazdach samochodowych. Rodzaje, budowa i charakterystyki silników. Elektronika bezpieczeństwa i komfortu jazdy. Układy ABS, ASR, ESP, EBD, systemy alarmowe, klimatyzacja, nawigacja satelitarna, komputer pokładowy. Kolokwium zaliczeniowe.

B. Treść ćwiczeń laboratoryjnych Zajęcia wprowadzające. Szkolenie BHP. Przepisy porządkowe. Program ćwiczeń. Badanie akumulatora. Ładowanie akumulatora. Określenie stanu naładowania i sprawności technicznej akumulatora. Wyznaczanie rezystancji wewnętrznej akumulatora. Badanie alternatora. Pomiary wielkości charakterystycznych. Wyznaczanie charakterystyk. Współpraca alternatora z akumulatorem i regulatorem napięcia. Badanie rozrusznika. Pomiary wielkości charakterystycznych. Badanie włącznika elektromagnetycznego. Wyznaczanie charakterystyk obciążeniowych z zastosowaniem oscyloskopu. Wyznaczanie charakterystyk silnika szeregowego. Badanie układu zapłonowego. Badanie elementów układów zapłonowych. Pomiary podstawowych wielkości. Wyznaczanie charakterystyk. Obserwacja napięć na ekranie oscyloskopu. Badanie aparatury kontrolno-pomiarowej. Badanie czujników, przetworników i wskaźników. Badanie oscyloskopowe czujników i elementów wykonawczych. Badanie elementów wyposażenia dodatkowego pojazdów. Badanie elektronicznych układów sterowania pracą urządzeń elektrycznych (przerywacz kierunkowskazów, regulator silnika wycieraczek, przemiennik sygnałów świetlnych i akustycznych). Badanie wybranych elektronicznych układów związanych z komfortem i bezpieczeństwem jazdy. Zajęcia zaliczeniowe. 7. Wykaz literatury podstawowej a) Dziubiński M., Ocioszyński J., Walusiak S.: Elektrotechnika i elektronika samochodowa. Wydawnictwa Uczelniane Politechniki Lubelskiej. Lublin 999. b) Dziubiński M.: Laboratorium elektrotechniki i elektroniki samochodowej. Wydawnictwa Uczelniane Politechniki Lubelskiej. Lublin 996. c) Herner A., Riehl H-J: Elektrotechnika i elektronika w pojazdach samochodowych. WKŁ. Warszawa 00. d) Ocioszyński J.: Zespoły elektryczne i elektroniczne w samochodach. Wydawnictwa Naukowo- Techniczne. Warszawa 999. 8. Wykaz literatury uzupełniającej a) Instrukcje do ćwiczeń laboratoryjnych. b) Czerwiński A.: Akumulatory, baterie, ogniwa. WKŁ. Warszawa 005. c) Czujniki w pojazdach samochodowych. Informator techniczny Bosch. WKŁ. Warszawa 00. d) Dziubiński M.: Elektroniczne układy pojazdów samochodowych. Wydawnictwo Naukowe Gabriel Borowski. Lublin 00. e) Gajek A., Juda Z.: Czujniki seria Mechatronika Samochodowa. WKŁ Warszawa 008 f) Mikroelektronika w pojazdach samochodowych. Informator techniczny Bosch. WKŁ. Warszawa 004. g) Układy bezpieczeństwa i komfortu jazdy. Informator techniczny Bosch. WKŁ. Warszawa 00. Osoby prowadzące: dr inż. Marek Adamiec, dr inż. Mieczysław Dziubiński 96

Organizacja i wyposażenie zaplecza obsługowo-naprawczego (przedmiot specjalnościowy) Semestr Rodzaj zajęć punktów 6 W 5 6 L 5. Przedmioty wprowadzające wraz z wymaganiami wstępnymi Eksploatacja pojazdów samochodowych, diagnostyka pojazdów, logistyka znajomość zagadnień eksploatacji pojazdów.. Cele kształcenia kompetencje jakie powinien osiągnąć student: Zdobycie wiedzy i umiejętności z zakresu organizacji i wyposażenia zaplecza obsług owonaprawczego.. Metody dydaktyczne Wykład: wykład informacyjny. Laboratorium: metoda praktyczna oparta na obserwacji i pomiarze, metoda aktywizująca związana z praktycznym działaniem studentów. 4. Kryteria, elementy i forma oceny przedmiotu efektów kształcenia: Wykład: Sposób zaliczenia: zaliczenie na ocenę. Forma uzyskania zaliczenia: zaliczenie na podstawie pozytywnej oceny z pisemnego kolokwium sprawdzającego. Laboratorium: Sposób zaliczenia: zaliczenie na ocenę. Forma uzyskania zaliczenia: zaliczenie na podstawie pozytywnej oceny z pisemnego kolokwium sprawdzającego. 5. Treści kształcenia zgodne z obowiązującymi standardami 6. Treści programowe A.Treść wykładów Wprowadzenie, pojęcie obsługiwania pojazdów, podział czynności obsługowych w odniesieniu do pojazdu samochodowego Zakres czynności obsługowych, omówienie stosowanych schematów czynności obsługowych, pojęcie resursu międzyobsługowego Resurs międzyobsługowy optymalny i metody jego ustalania, rodzaje napraw pojazdów Baza obsługowa pojazdów, klasyfikacja stanowisk obsługi, rozmieszczenie stanowisk obsługi, typy stanowisk obsługowych, obiekty obsługowe. Struktura obiektów bazy obsługowej własnej, metody i formy obsługi pojazdów, planowanie zapotrzebowania w materiały stacji obsługi, wybór źródeł zakupów, obieg dokumentów w obrębie stacji obsługi, specyfika sprzedaży usług obsługi pojazdów. Wyposażenie stacji obsługi pojazdów - konieczne media, urządzenia do mycia pojazdów, urządzenia ułatwiające dostęp do podzespołów i elementów pojazdów. Urządzenia do przemieszczania i smarowania, urządzenia do badań pojazdu. Urządzenia do napraw pojazdów, urządzenia do prowadzenia napraw blacharskich i lakierniczych. B. Treść ćwiczeń laboratoryjnych Wyposażenie do napraw blacharskich zapoznanie się z rzeczywistymi rozwiązaniami, dobór urządzeń. Wyposażenie do napraw lakierniczych - zapoznanie się z rzeczywistymi rozwiązaniami, dobór urządzeń. Wyposażenie do napraw silnika - zapoznanie się z rzeczywistymi rozwiązaniami, dobór urządzeń. 97