NADWAGA, OTYŁOŚĆ i DIETA DZIECI W WIEKU SZKOLNYM mgr. inż Izabela Piechowska
NADWAGA I OTYŁOŚĆ U DZIECI I MŁODZIEŻY OTYŁOŚĆ wg WHO jest stanem chorobowym charakteryzującym się nadmiernym nagromadzeniem tkanki tłuszczowej prowadzącym do upośledzenia funkcjonowania organizmu człowieka. Ponadto zwiększa ryzyko rozwoju m.in. choroby niedokrwiennej serca, nadciśnienia tętniczego, niektórych nowotworów, chorób przewodu pokarmowego, cukrzycy typu 2, reumatyzmu.. Fazy wzrostu i rozwoju dzieci: 1. Od pierwszych miesięcy życia do 2 lat- I faza pełności 2. 3-7 lat I faza szybkiego wzrostu (tzw. wyciągania się) 3. 8-12 lat II faza pełności 4. Okres dojrzewania II faza szybkiego wzrostu BMI=masa ciała (w kg) / wzrost (w metrach)²
Siatka centylowa BMI Palczewska, Niedźwiecka
OGÓLNOPOLSKIE badania występowania nadwagi i otyłości wśród dzieci i młodzieży i (Instytut Matki i Dziecka) W latach 1994-1995 nadwaga 8,7% dzieci w wieku 7-17 lat w tym otyłość 3,4% W 2001r. nadwaga 15,8% w tym 3,7% otyłość W 2013r. na nadwagę i otyłość cierpi ok 18-20% dzieci i młodzieży W EUROPIE (wg Międzynarodowego Towarzystwa Badań nad Otyłością) Kraje basenu Morza Śródziemnego, aż 30-40% dzieci i młodzieży choruje na nadwagę i otyłość STANY ZJEDNOCZONE W latach 2009-2010 aż 17,1 % dzieci i młodzieży było otyłych w tym >99 centyla aż 4%
Przyczyny nadwagi i otyłości: 1. 40% czynniki genetyczne i jednostki chorobowe 2. 60% czynniki środowiskowe Czynniki środowiskowe: 1. Niewłaściwy sposób żywienia matki w okresie ciąży. 2. Zbyt wczesne wprowadzenie żywności uzupełniającej (przed 15 tyg. życia). 3.Utrwalony w rodzinie nieprawidłowy sposób żywienia. 4. Brak aktywności fizycznej. Najczęstsze błędy żywieniowe u dzieci i młodzieży w wieku szkolnym: Niewłaściwy rozkład posiłków ( podjadanie między posiłkami) Nieprawidłowy dobór produktów w diecie Niezbilansowana pod względem wartości odżywczej dieta Zajadanie stresu Silne oddziaływanie TV i reklam na wybór kupowanych produktów Dominacja siedzącego trybu życia DIETA ZBILANSOWANA: to 4-5 posiłków spożywanych w równych odstępach czasowych w ciągu dnia, o wartości energetycznej i odżywczej zgodnej z indywidualnym zapotrzebowaniem dziecka.
I. Regularne posiłki w odstępach co 3-4 h, czyli 4-5 posiłków w ciągu doby. Rozkład poszczególnych posiłków w ciągu dnia. 4 posiłki dziennie 5 posiłków dziennie I śniadanie 25% ok. 500 kcal 25% ok. 500 kcal II śniadanie - 10% ok. 200 kcal obiad 35% ok. 700 kcal 30% ok. 600 kcal podwieczorek 15% ok. 300 kcal 10% ok. 200 kcal kolacja 25%. 500 kcal 25% ok. 500 kcal 2000 kcal 2000 kcal
II. Pokrycie zapotrzebowania na energię i składniki odżywcze w okresie tzw. młodzieńczego skoku wzrostowego 1. Zapotrzebowanie na energię po 10 r.ż. u chłopców wyższe niż u dziewczynek: 10-letni chłopiec potrzebuje 100kcal więcej niż jego rówieśniczka 12-letni o 300 kcal 14-letni o 400 kcal 16-letni o 630 kcal 18-letni o 1000 kcal W wieku 15-18 lat chłopcy powinni spożywać 2800kcal/dobę, dziewczęta 2000 kcal/dobę. 2. Zapotrzebowanie na białko to 14% d.z.e. czyli ok 0,95 g/kg m.c. w tym białko pełnowartościowe powinno stanowić 2/3 dziennej podaży białka. 3. Zapotrzebowanie na żelazo to 10-18 mg na dobę. 4. Zapotrzebowanie na wapń to 1200 mg na dobę (1 szklanka mleka pokrywa ¼ dziennego zapotrzebowania).
Zalecenia codziennego spożycia wapnia przez dzieci i młodzież 1-3 lata 600mg 10-12 lat 1100mg 4-6 lat 700 mg 13-14 lat 1200 mg 7-9 lat 900 mg 15-18 lat 1200 mg Zestawienie produktów zawierających wapń Produkty spożywcze Zawartość wapnia w mg 200ml mleka 1,5% tł 240 30 g sera Edamskiego 40% tł 225 150g chudego jogurtu owoc. 170 Jabłko -150g 10 2 marchewki-100g 33 2 kromki 100g chleba żytniego 55
III. Jadłospis dziecka musi być urozmaicony: codziennie musi spożywać produkty: zbożowe, ( z uwzględnieniem produktów z pełnego ziarna, pieczywo razowe, płatki zbożowe, musli, makarony, kasze gruboziarniste) mleczne ( mleko, maślanka, kefiry, jogurty, twaróg, ser żółty) wysokobiałkowe (ryby, chude mięso,np. drób, chude wędliny, jaja kurze, rośliny strączkowe) warzywa-źródło antyoksydantów, związków biologicznie czynnych Owoce produkty pozbawione wartości odżywczych np. słodycze, frytki, chipsy nie powinny dostarczać więcej niż 100-150 kcal w ciągu doby!!!
Zalecany udział produktów spożywczych w dziennej racji pokarmowej dzieci w wieku szkolnym Mleko w tym produkty mleczne przeliczone na ilość mleka Mięso, drób, ryby Warzywa i owoce Masło Olej roślinny Chleb gruboziarnisty Kasze, makarony ok. 1 l ( 3 razy dziennie) 1 raz dziennie (5-6 razy w tyg. lub codziennie) ok. 200g 4 razy dziennie ok 500g-warzyw, 3 razy dziennie ok.350g owoców ok. 2-3 łyżeczek dziennie ok. 1-2 łyżeczek dziennie 3 razy dziennie dla uzupełnienia i pokrycia części potrzeb energetycznych ok. 250g 1 raz dziennie ok. 3 łyżki po ugotowaniu ok. 60g
Piramida zdrowego żywienia!!!
Przykładowy jadłospis śniadanie: posiłek mleczny np. zupa mleczna z makaronem razowym, kawa zbożowa z mlekiem czy kakao kanapka z masłem, wędliną chudą lub serem z dodatkiem sezonowych warzyw (sałata, szczypior, rzodkiewka, pomidor, ogórek) II śniadanie świeży owoc i sok warzywny lub surówka jogurt owocowy 1-2 kanapki z wędliną/nabiałem oraz warzywami Obiad Zupa np. barszcz czerwony, ogórkowa, jarzynowa Mięso np. mięso gotowane lub duszone/jajo/ryba+warzywa np. surówka lub gotowane na parze+ziemniaki/ryż/kasza batonik musli Podwieczorek świeże owoce,/budyń/koktajl mleczny/mała porcja ciasta Kolacja (najlepiej podana na ciepło) naleśnik z serem/warzywami lub kanapka+dodatek warzyw+napój mleczny np. kefir/maślanka/jogurt/ kakao
Produkty których dzieci powinny unikać: 1.Hamburgery, chipsy, tłuste frytki i inne produkty typu fast food 2. Znacznej ilości słodyczy i kremowych lub francuskich ciast 3. Słodkich napojów gazowanych lub sztucznie barwionych np. coca-cola 4.Soków o niesprawdzonej zawartości szkodliwych substancji 5. Wysoko przetworzonej i konserwowanej żywności 6.Produktów o dużej zawartości soli 7.Produktów nadmiernie reklamowanych w TV
Korzyści wynikające z aktywności fizycznej: 1.Redukcja masy tkanki tłuszczowej, wzrost masy mięśniowej i kości. 2.Zużywanie większej liczby kalorii oraz zwiększenie spoczynkowej przemiany materii. 3.Prawidłowe funkcjonowanie serca, układu krążenia i płuc. 4.Obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, poziomu cholesterolu. 5.Poprawa ogólnego samopoczucia, stanu emocjonalnego i tężyzny fizycznej. 6.Poprawa jakości snu. 7.Poprawa wyników uzyskiwanych w nauce. 8.Wyrobienie nawyku aktywności fizycznej. Zaleca się dzieciom aktywność fizyczną na poziomie 60 min. codziennie.
DEKALOG RODZICA mającego dziecko w wieku szkolnym 1. Nie wypuszczać dziecka z domu bez spożycia przynajmniej małego śniadania. 2. Przygotować II śniadanie np. 2 kanapki+2 jabłka+ buteleczkę wody mineralnej. 3. Zachęcać aby dziecko w szkole piło wodę mineralną/ kefiry/ maślankę/ jogurt pitny zamiast słodkich napojów typu coca-cola. 4.Przygotowywać i spożywać domowe obiady w gronie rodziny i miłej atmosferze. 5.Lekką kolację podawać przynajmniej 2 godziny przed snem. 6.Zachęcać do uprawiania sportu, najlepiej jako rodzic dawać samemu przykład i ćwiczyć razem ze swoimi dziećmi!!!
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!