ZAUFANIE DO POLSKICH NEGOCJATORÓW I OPINIE O SKUTKACH PRZYSTAPIENIA POLSKI DO UNII EUROPEJSKIEJ Warszawa, czerwiec 1999 Prawie polowa Polaków (48%) ma zaufanie do polskich przedstawicieli prowadzacych rozmowy o warunkach przystapienia naszego kraju do Unii Europejskiej, ze zadbaja oni o nasze interesy narodowe. Niemal dwie piate (39%) naszego spoleczenstwa nie ma jednak do nich zaufania. Blisko jedna czwarta Polaków (24%) uwaza, ze osoby reprezentujace Polske w negocjacjach z Unia licza sie przede wszystkim z interesami ugrupowan politycznych, z których sie wywodza, tyle samo (23%) sadzi jednak, iz pod uwage brane sa interesy calej polskiej gospodarki. Osoby, które jednoczesnie wyrazaja zaufanie do negocjatorów i przekonane sa o reprezentowaniu przez nich interesów calej polskiej gospodarki, stanowia tylko 18% ogólu Polaków, jest to wiec niecala jedna piata naszego spoleczenstwa. Odmiennie ksztaltuja sie przekonania dotyczace tego, czyje interesy powinny byc brane pod uwage. Zdecydowana wiekszosc spoleczenstwa (63%) zgodnie twierdzi, ze negocjatorzy powinni liczyc sie przede wszystkim z interesami nas wszystkich - calej polskiej gospodarki. W drugiej kolejnosci, jednak z czterokrotnie nizszym odsetkiem wskazan (15%), zwracano uwage na potrzebe zabezpieczenia dlugofalowych interesów panstwa polskiego. Stosunkowo najwiecej Polacy oczekuja od dostepu do unijnego rynku pracy - nieco ponad polowa (52%) spoleczenstwa przypuszcza, ze po wejsciu do UE polscy specjalisci zyskaja szanse zatrudnienia na miedzynarodowym rynku pracy. Niewiele mniej osób przypuszcza, iz po wejsciu do Unii Polska bedzie mogla na równych prawach korzystac z przywilejów, jakie maja jej czlonkowie (47%), a takze ze wstapienie do UE pozwoli lepiej walczyc z przestepczoscia (46%). Najwieksze obawy zwiazane sa ze zniesieniem ograniczen w sprzedazy ziemi obcokrajowcom: co drugi Polak (50%) sadzi, ze przyczyni sie to do uzaleznienia od nich polskiej gospodarki. Wejscie do UE i zwiazane z nim zniesienie cel moze równiez - zdaniem prawie polowy spoleczenstwa (47%) - spowodowac, ze polska gospodarka nie wytrzyma konkurencji. Warto tu jeszcze zauwazyc, ze co piaty Polak (19%) z wejsciem naszego kraju do Unii Europejskiej nie wiaze zadnych obaw, a co szósty (16%) - nie oczekuje zadnych z wymienionych w ankiecie korzysci.
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Zaufanie do polskich negocjatorów i opinie... 15-17.05.99 Cytowanie, publiczne odtwarzanie, kopiowanie oraz wykorzystanie w innej formie danych, informacji i opracowan zamieszczanych w tej publikacji jest dozwolone pod warunkiem podania zródla. Trwaja negocjacje o warunkach przystapienia Polski do Unii Europejskiej. W sondazu przeprowadzonym w polowie maja br. OBOP 1 zapytal Polaków o ich zaufanie do przedstawicieli naszego panstwa w tych rozmowach oraz o opinie na temat przewidywanych skutków wejscia do UE. ZAUFANIE DO NEGOCJATORÓW Prawie polowa Polaków (48%) deklaruje, ze ma zaufanie do polskich przedstawicieli uczestniczacych w rozmowach o warunkach przystapienia naszego kraju do Unii Europejskiej, przy czym tylko co trzydziesty (3%) jest calkowicie przekonany, ze zadbaja oni o nasze interesy narodowe, a pozostali, 45%, raczej im ufaja. Niemal dwie piate (39%) naszego spoleczenstwa stwierdza wprost, ze nie ma jednak zaufania do osób prowadzacych negocjacje w imieniu panstwa polskiego, przy czym co dziesiaty (10%) Polak zupelnie im nie ufa, a prawie co trzeci (30%) - raczej nie. ZAUFANIE DO NEGOCJATORÓW Tocza sie rozmowy o warunkach przystapienia Polski do Unii Europejskiej. W jakim stopniu ufa Pan(i) przedstawicielom Polski, ze zadbaja oni o nasze interesy narodowe? XII.1998 V.1999 calkowicie im ufam 5 3 raczej im ufam 46 45 raczej im nie ufam 26 30 zupelnie im nie ufam 10 9 trudno powiedziec 13 13 (dane w %) W porównaniu do wyników grudniowego sondazu na ten temat poziom spolecznego zaufania do negocjatorów reprezentujacych Polske w rozmowach z Unia 2
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Zaufanie do polskich negocjatorów i opinie... 15-17.05.99 nie ulegl istotnym zmianom - wahania odsetek mieszcza sie w granicach bledu statystycznego. Zaufanie do polskich negocjatorów z Unia Europejska jest silnie powiazane z poziomem wyksztalcenia: deklaruje je dwie piate (39%) osób z wyksztalceniem podstawowym, polowa ankietowanych z wyksztalceniem zasadniczym zawodowym (49%) lub srednim (48%), ale trzy piate najlepiej wyksztalconych Polaków (61%). Wiekszemu zaufaniu do naszych przedstawicieli w rozmowach z Unia sprzyja równiez lepsza ocena wlasnej sytuacji materialnej - pozytywnie do negocjatorów ustosunkowuje sie dwie piate (38%) osób, którym powodzi sie zle, polowa (49%) tych, którzy srednio oceniaja swa sytuacje i trzy piate (61%) zadowolonych z wlasnych warunków materialnych. Wyzszym poziomem zaufania do polskich negocjatorów wyrózniaja sie ponadto osoby w wieku 30-39 lat (53%). Na zaufanie lub jego brak, poza cechami demograficznymi, maja tez wplyw przekonania polityczne. Najbardziej wierza naszym negocjatorom potencjalni wyborcy Unii Wolnosci 2 (81%) i AWS (62%), osoby o pogladach prawicowych i centroprawicowych (po 56%), ankietowani, których zdaniem sprawy w Polsce ida w dobrym kierunku (62%) oraz respondenci dobrze poinformowani o planowanej integracji (59%). Polskich negocjatorów nie darza zaufaniem przede wszystkim wyborcy PSL (54%) i SLD (50%), osoby o lewicowych (51%) i centrolewicowych (50%) przekonaniach politycznych, badani niezadowoleni z kierunku przemian w Polsce (50%) oraz rolnicy (46%), choc zauwazyc trzeba, ze w tej ostatniej grupie, podobnie jak wsród ankietowanych o centrolewicowym swiatopogladzie opinie sa niemal równo podzielone. Pewnym uzupelnieniem i rozszerzeniem odpowiedzi o zaufanie do przedstawicieli Polski w rozmowach z Unia Europejska jest opinia o reprezentowaniu interesów róznych grup w negocjacjach o warunkach przystapienia Polski: czyje interesy w spolecznym odczuciu sa uwzgledniane, a czyje - powinny byc brane pod uwage. 1 Badanie przeprowadzono w dniach 15-17.05.1999 r. na reprezentatywnej losowej próbie mieszkanców Polski powyzej 15 roku zycia. Zrealizowano 1041 wywiadów. Maksymalny blad statystyczny wynosi +/-3,0% przy wiarygodnosci oszacowania równej 95%. 2 W analizie uwzgledniono tylko te ugrupowania, które w ostatnim pomiarze preferencji wyborczych uzyskaly przynajmniej 5% poparcie. 3
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Zaufanie do polskich negocjatorów i opinie... 15-17.05.99 Jedna czwarta Polaków (24%) jest zdania, ze osoby reprezentujace Polske w negocjacjach z Unia licza sie przede wszystkim z interesami ugrupowan politycznych, z których sie wywodza. Tyle samo osób (23%) jest jednak przekonanych, ze przede wszystkim brane sa pod uwage interesy nas wszystkich - calej polskiej gospodarki. Jedna siódma spoleczenstwa (15%) uwaza, ze negocjatorzy wystepuja glównie w imieniu tych grup, które na integracji z Unia moga zyskac, a jedna dziesiata (11%) - ze w negocjacjach z Unia najwazniejsze sa dlugofalowe interesy panstwa polskiego. Pozostale odpowiedzi wskazywano znacznie rzadziej (dane przedstawia tabela). Odmiennie ksztaltuja sie przekonania dotyczace tego, czyje interesy powinny byc brane pod uwage. Zdecydowana wiekszosc Polaków jest pod tym wzgledem zgodna - ponad trzy piate (63%) uznalo, ze najwazniejsze jest zabezpieczenie interesów nas wszystkich - calej polskiej gospodarki. W drugiej kolejnosci wskazywano na potrzebe reprezentowania przez negocjatorów dlugofalowych interesów panstwa polskiego, odsetek wskazan byl tu jednak czterokrotnie nizszy (15%). Bardzo rzadko natomiast pojawialy sie opinie, iz w negocjacjach z UE nalezy liczyc sie z interesami innych grup. REPREZENTACJA INTERESÓW W NEGOCJACJACH Z UE Z czyimi interesami przede wszystkim, Pana(i) zdaniem, powinni liczyc sie polscy przedstawiciele w rozmowach na temat warunków przystapienia naszego Z czyimi interesami przede wszystkim, Pana(i) zdaniem, licza sie polscy przedstawiciele w rozmowach na temat warunków przystapienia naszego kraju do Unii Europejskiej? 3 kraju do Unii Europejskiej? ugrupowan politycznych, z których sie wywodza 24 3 nas wszystkich - calej polskiej gospodarki 23 63 tych grup ludzi, które moga zyskac na integracji z Unia 15 4 z dlugofalowymi interesami panstwa polskiego 11 15 przedsiebiorców i polityków Unii Europejskiej 7 3 tych grup ludzi, które moga stracic na integracji z Unia 1 2 innych 1 0 trudno powiedziec 19 0 (dane w %) Co piaty Polak (20%) jest zdania, ze polscy negocjatorzy powinni sie liczyc i licza sie z interesami calej polskiej gospodarki. 3 Zestawienie odpowiedzi na to pytanie z wynikami z grudnia 1998 r. przedstawiono w aneksie. 4
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Zaufanie do polskich negocjatorów i opinie... 15-17.05.99 Opinia o tym, ze polscy negocjatorzy w rozmowach z Unia licza sie glównie z interesami ugrupowan politycznych, z których sie wywodza, jest tym czesciej podzielana, im wyzsze wyksztalcenie badanych (od 20% wsród osób z wyksztalceniem podstawowym do 30% wsród najlepiej wyksztalconych). Relatywnie najczesciej poglad taki wyrazaja ponadto osoby o pogladach lewicowych (37%) i centrolewicowych (31%), potencjalni wyborcy SLD (36%), ankietowani, którzy nie maja zaufania do naszych negocjatorów (34%) oraz starsi - piecdziesieciolatkowie (32%). O tym, ze w negocjacjach z Unia Europejska przedstawiciele Polski reprezentuja interesy nas wszystkich - calej polskiej gospodarki przekonani sa przede wszystkim zwolennicy AWS (39%), osoby o prawicowych (33%) i centroprawicowych (30%) przekonaniach politycznych, a takze ci, którzy czuja sie dobrze poinformowani o integracji Polski z Unia Europejska (32%). Warto tutaj dodatkowo zasygnalizowac, ze osoby, które jednoczesnie maja zaufanie do negocjatorów i przekonane sa o reprezentowaniu przez nich interesów calej polskiej gospodarki, stanowia tylko 18% ogólu Polaków, jest to wiec niecala jedna piata naszego spoleczenstwa. Natomiast respondenci, którzy wyrazaja brak zaufania do naszych negocjatorów i przekonanie, ze reprezentuja oni interesy swoich partii politycznych stanowia 13% spoleczenstwa. Przekonanie o reprezentowaniu przez polskich negocjatorów w rozmowach z Unia glównie interesów grup, które moga na integracji zyskac, jest szczególnie bliskie osobom, które nie wierza naszym przedstawicielom (25%) w tych rozmowach, ankietowanym o pogladach centrolewicowych (22%), a takze rolnikom (22%). Natomiast poglad, ze reprezentanci Polski biora pod uwage przede wszystkim dlugofalowe interesy panstwa polskiego jest najczesciej wyrazany przez zwolenników Unii Wolnosci (33%) oraz osoby z wyksztalceniem wyzszym (18%). SKUTKI PRZYSTAPIENIA DO UNII EUROPEJSKIEJ 5
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Zaufanie do polskich negocjatorów i opinie... 15-17.05.99 W dyskusjach o integracji Polski z Unia Europejska rozwaza sie korzysci i straty przystapienia naszego kraju do struktur europejskich. W sondazu OBOP zapytal Polaków o ich nadzieje i obawy zwiazane z integracja europejska: o skutki dla suwerennosci naszego panstwa w wymiarze politycznym, gospodarczym i kulturowym, a takze poglady na temat szczególowych rozwiazan dotyczacych np. sprzedazy ziemi obcokrajowcom, czy rynku pracy. Respondentom przedstawiono dziesiec par przeciwstawnych pogladów o przewidywanych skutkach przyjecia Polski do Unii i poproszono ich, aby na 5- stopniowej skali zaznaczyli w jakim stopniu zgadzaja sie z nimi (1 oznaczalo pelna akceptacje opinii o skutkach pozytywnych, a 5 - pelna akceptacje opinii o skutkach negatywnych) 4. 4 Pytanie brzmialo: Jakie skutki, Pana(i) zdaniem, przyniesie przystapienie Polski do Unii Europejskiej? 6
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Zaufanie do polskich negocjatorów i opinie... 15-17.05.99 AKCEPTACJA OPINII O SKUTKACH WEJSCIA POLSKI DO UNII EUROPEJSKIEJ 5 akceptacja opinii: pozytywnej (1,2) ambiwalentnej (3) negatywnej (4,5) Polscy specjalisci zyskaja szanse zatrudnienia na miedzynarodowym rynku pracy Po wejsciu do Unii Polska bedzie mogla na równych prawach korzystac z przywilejów, jakie maja jej czlonkowie Wstapienie do Unii pozwoli lepiej walczyc z przestepczoscia -- W Unii Polska unowoczesni swa gospodarke, a Polacy beda zyc lepiej Unijny rynek pracy sprawi, ze wyksztalcona mlodziez bedzie miala lepsze warunki startu W Unii Polacy wzbogaca swoja kulture i umocnia tozsamosc narodowa W Unii Polska umocni swa niepodleglosc i suwerennosc Wstapienie Polski do Unii przyczyni sie do rozwoju malych i srednich firm Zniesienie cel wewnatrz Unii sprawi, ze gospodarka polska stanie sie bardziej konkurencyjna Zniesienie ograniczen w sprzedazy ziemi obcokrajowcom sprzyjac bedzie polskiej gospodarce XII.98 V.99 XII.98 V.99 XII.98 V.99 -- 6 52 -- 18 -- 18 48 47 17 18 24 22 46 -- 18 39 42 18 19 31 27 -- 41 -- 20 -- 25 38 35 22 24 28 28 -- Polskim specjalistom bedzie trudniej znalezc prace nawet w Polsce Po wejsciu do Unii Polska nie bedzie mogla korzystac z takich przywilejów, jakie maja obecni czlonkowie 22 Wstapienie do Unii zwiekszy przestepczosc w Polsce W Unii Polska bedzie zródlem surowców i tanich pracowników, a korzysci odniosa tylko inne kraje Unijny rynek sprawi, ze nawet wyksztalcona mlodziez bedzie miala gorsze warunki startu W Unii Polacy zuboza swoja kulture i oslabia tozsamosc narodowa 44 33 17 22 27 33 W Unii Polska utraci czesc swej niepodleglosci i suwerennosci -- 28 -- 17 -- 41 -- 18 -- 19 -- 47 -- 16 -- 20 -- 50 Wstapienie Polski do Unii przyczyni sie do upadku malych i srednich firm Zniesienie cel wewnatrz Unii spowoduje, ze gospodarka polska nie wytrzyma konkurencji Zniesienie ograniczen w sprzedazy ziemi obcokrajowcom uzalezni od nich gospodarke polska (dane w %) Opinie o konsekwencjach integracji naszego kraju z Unia Europejska sa podzielone. 5 W tabeli pominieto odpowiedzi trudno powiedziec. 6 W sondazu grudniowym pytano tylko o konsekwencje dla suwerennosci politycznej, gospodarczej i kulturowej oraz status Polski po wejsciu do UE. 7
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Zaufanie do polskich negocjatorów i opinie... 15-17.05.99 Stosunkowo najwiecej Polacy oczekuja od dostepu do unijnego rynku pracy - nieco ponad polowa (52%) spoleczenstwa przypuszcza, ze po wejsciu do UE polscy specjalisci zyskaja szanse zatrudnienia na miedzynarodowym rynku pracy. Przewaga optymistów nad pesymistami zaznacza sie równiez w odniesieniu do innych kwestii: prawie polowa spoleczenstwa (47%) oczekuje, ze po wejsciu do Unii Polska bedzie mogla na równych prawach korzystac z przywilejów, jakie maja czlonkowie tej organizacji, niemal tyle samo (46%) osób spodziewa sie lepszych mozliwosci walki z przestepczoscia. Dwie piate Polaków (42%) z wejsciem naszego kraju do Unii wiaze nadzieje na unowoczesnienie gospodarki i poprawe standardu zycia spoleczenstwa, tyle samo (41%) przypuszcza, ze dzieki unijnemu rynkowi pracy wyksztalcona mlodziez bedzie miala lepsze warunki startu. Nieco ponad jedna trzecia (35%) ankietowanych jest zdania, ze w Unii Polacy wzbogaca swoja kulture i umocnia tozsamosc narodowa. Równowaga miedzy optymistami a pesymistami pojawila sie w kwestii niepodleglosci i suwerennosci Polski jako czlonka UE: jedna trzecia (33%) osób uwaza, ze zostanie ona wzmocniona i tyle samo (33%) - iz w Unii nasz kraj utraci czesc swej niepodleglosci i suwerennosci. Najwieksze obawy sa z kolei zwiazane ze zniesieniem ograniczen w sprzedazy ziemi obcokrajowcom: co drugi Polak (50%) sadzi, ze przyczyni sie to do uzaleznienia od nich polskiej gospodarki. Raczej negatywnych konsekwencji obawiaja sie Polacy w zwiazku ze zniesieniem cel i mozliwosciami rozwoju malych i srednich przedsiebiorstw. Prawie polowa spoleczenstwa (47%) prognozuje, ze zniesienie cel wewnatrz Unii spowoduje, ze polska gospodarka nie wytrzyma konkurencji, a cztery piate (41%) jest zdania, ze wstapienie do UE przyczyni sie do upadku malych i srednich firm. Pytania o skutki dla suwerennosci Polski oraz jej statusu w ramach Unii OBOP zadawal juz pól roku wczesniej - w grudniu 1998 roku. Od tamtego czasu istotnej zmianie ulegly tylko opinie zwiazane z polityczna niepodlegloscia panstwa polskiego. Obecnie znacznie wiecej osób (o 11 punktów proc.) obawia sie utraty przez nasz kraj 8
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Zaufanie do polskich negocjatorów i opinie... 15-17.05.99 czesci niepodleglosci i suwerennosci, mniej natomiast jest tych, którzy prognozuja, ze w Unii Polska umocni swa niezaleznosc. Traktujac lacznie odpowiedzi o przewidywanych skutkach wejscia do Unii Europejskiej, mozna powiedziec, ze: 16% naszego spoleczenstwa - nie dostrzega zadnych z wymienionych w ankiecie korzysci wejscia Polski do Unii, 48% Polaków - jest zdania, iz przyjecie Polski do Unii przyniesie korzysci w jednej, dwóch, trzech lub czterech wymienionych dziedzinach, 35% osób - uwaza, ze integracja Polski z UE bedzie dla naszego kraju korzystna pod wzgledem pieciu do dziewieciu wymienionych aspektów, co setny Polak (1%) oczekuje korzysci w kazdej z wymienionych w ankiecie dziedzin. Jednoczesnie: 19% osób nie ma zadnych obaw zwiazanych z integracja Polski z Unia Europejska; polowa (52%) Polaków uwaza, ze wejscie naszego kraju do UE przyniesie negatywne konsekwencje w od jednej do czterech dziedzin, ponad jedna czwarta (28%) obawia sie strat w od pieciu do dziewieciu dziedzin, co setny Polak (1%) obawia sie pod kazdym wzgledem negatywnych skutków. Opinie na ten temat ksztaltuje wyraznie polozenie spoleczne. Pozytywnych konsekwencji wejscia Polski do Unii oczekuja czesciej osoby zadowolone z wlasnej sytuacji materialnej, lepiej wyksztalcone, mieszkancy najwiekszych miast, respondenci dobrze oceniajacy kierunek przemian w Polsce, zwolennicy Unii Wolnosci, a takze ci, którzy czuja sie dobrze poinformowani o integracji, maja zaufanie do polskich negocjatorów i w referendum sklonni sa poprzec wejscie Polski do UE. 9
Osrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o. o. Zaufanie do polskich negocjatorów i opinie... 15-17.05.99 ANEKS REPREZENTACJA INTERESÓW W NEGOCJACJACH Z UE Z czyimi interesami przede wszystkim, Pana(i) zdaniem, licza sie polscy przedstawiciele w rozmowach na temat warunków przystapienia naszego kraju do Unii Europejskiej? XII.1998 V.1999 ugrupowan politycznych, z których sie wywodza 25 24 nas wszystkich - calej polskiej gospodarki* 29 23 tych grup ludzi, które moga zyskac na integracji z Unia 19 15 z dlugofalowymi interesami panstwa polskiego** -- 11 przedsiebiorców i polityków Unii Europejskiej*** 7 7 tych grup ludzi, które moga stracic na integracji z Unia 1 1 innych 1 1 trudno powiedziec 17 19 (dane w %) * W grudniu 1998 r. kategoria byla sformulowana: nas wszystkich, calego spoleczenstwa. ** W grudniowym sondazu nie bylo tej odpowiedzi wsród przedstawionych do wyboru kategorii. *** W grudniu 1998 r. kategoria byla sformulowana: przedsiebiorców i polityków zachodnich. 10