JAK SOBIE RADZIĆ ZE ZMIANAMI WPROWADZANYMI USTAWĄ PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA

Prof. dr hab. Wojciech Radecki Instytut Nauk Prawnych PAN Zespół Prawa Ochrony Środowiska we Wrocławiu JAK SOBIE RADZIĆ ZE ZMIANAMI WPROWADZANYMI USTAWĄ PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA Ustawa z 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627 ze zm.) w ciągu czterech lat swego obowiązywania była już trzydzieści razy nowelizowana. Dwie nowelizacje miały charakter fundamentalny. I tak ustawą z 3 października 2003 o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 190, poz. 1865) wprowadzono zmiany ujęte z 92 punktach, a ustawą z 18 maja 2005 o zmianie ustawy Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 113, poz. 954) wprowadzono zmiany ujęte w 135 punktach. Przedmiotem swego opracowania czynię tę drugą nowelizację, rzecz jasna nie całą, lecz ograniczoną do dwóch kwestii, które określiłbym jako: 1) zasadnicze przemodelowanie systemu ocen oddziaływania planowanych przedsięwzięć na środowisko, 2) powiązanie przepisów dotyczących ocen oddziaływania na środowisko z europejską siecią cennych pod względem przyrodniczym obszarów Natura 2000, z czym wiąże się dokonana tą samą ustawą niewielka, ale doniosła zmiana kilku przepisów ustawy z 16 kwietnia 2004 o ochronie przyrody (Dz.U. Nr 92, poz. 880 ze zm.). Nowy model systemu ocen oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć Amerykański wynalazek z końca lat 60. ubiegłego stulecia w postaci ocen oddziaływania na środowisko (Environmental Impact Assessment) pomyślanych nie jako jeszcze jedna opinia biegłego, lecz jako procedura z udziałem społeczeństwa, zrobił światową karierę. W latach 80. XX wieku został przyjęty przez Europejską Wspólnotę Gospodarczą, a w latach 90. przez wszystkie państwa wychodzące z realnego socjalizmu. Tak też się stało w Polsce, co zresztą nie znaczy, aby początek ocen oddziaływania na środowisko należało wiązać dopiero w tym okresem; zalążki tego systemu pojawiły się w polskich przepisach o planowaniu przestrzennym już w latach 70. XX wieku. Dojrzały kształt normatywny uzyskały jednak dopiero dwadzieścia lat później. Według tekstu pierwotnego ustawy Prawo ochrony środowiska postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko było częścią

2 składową procedury prowadzącej do uzyskania decyzji głównej, tj. przede wszystkim decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, a także pozwoleń na budowę, niektórych pozwoleń wodnoprawnych, niektórych koncesji górniczych i kilku innych. Ówczesne przepisy zakładały powtarzanie procedury oceny na różnych etapach procesu inwestycyjnego; sytuacją typową było to, że ocena przeprowadzona w etapie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu była powtarzana w etapie pozwolenia na budowę. Zmiany modelowe wprowadzone ustawą z 18 maja 2005 sprowadzają się do: 1) usamodzielnienia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, kończonego nową decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia, zwaną w skrócie decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach, 2) wyznaczenia organów właściwych do prowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko i wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach; przy czym zasadą jest, że postępowanie prowadzi i decyzję wydaje wójt, burmistrz lub prezydent miasta, od tej zasady nieliczne wyjątki przewidują właściwość wojewody, starosty lub dyrektora Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych, 3) usunięcia z wykazu decyzji wymagających postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko decyzji o ustaleniu warunków zabudowy i zagospodarowania terenu (w obowiązującym stanie prawnym decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego i decyzji o warunkach zabudowy dla innych inwestycji) i w konsekwencji przeniesienia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko o jeden szczebel wyżej, tj. do poziomu pozwolenia na budowę, 4) zrównania inwestycji liniowych z innymi, 5) proklamowania zasady, że postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko przeprowadza się tylko raz. Zakres przedsięwzięć wymagających postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko i decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach Zakres ten został wyznaczony generalnie przez art. 46 Prawa ochrony środowiska, którego znowelizowane brzmienie wymaga przytoczenia w brzmieniu dosłownym: Art. 46. 1. Realizacja: 1) planowanego przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko, określonego w art. 51 ust. 1 pkt 1 i 2, 2) planowanego przedsięwzięcia innego niż określone w art. 51 ust. 1 pkt 1 i 2, które nie jest bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 2000 lub nie wynika z tej ochrony, jeżeli może ono znacząco oddziaływać na ten obszar

3 - jest dopuszczalna wyłącznie po uzyskaniu decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia, zwanej dalej decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach. 1a. W przypadku: 1) dróg, 2) linii kolejowych, 3) napowietrznych linii elektroenergetycznych, 4) instalacji do przesyłu ropy naftowej, produktów naftowych, substancji chemicznych lub gazu będących przedsięwzięciami mogącymi znacząco oddziaływać na środowisko, o których mowa w art. 51 ust. 1 pkt 1, decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach wydaje się dla całego przedsięwzięcia realizowanego w granicach województwa. 2. Ilekroć w przepisach niniejszego działu jest mowa o przedsięwzięciu, rozumie się przez to zamierzenie budowlane lub inną ingerencję w środowisko polegającą na przekształceniu lub zmianie sposobu wykorzystania terenu, w tym również na wydobywaniu kopalin, wymagającą decyzji, o której mowa w ust. 4 pkt 2-9, lub zgłoszenia, o którym mowa w ust. 4a. 2a. Przedsięwzięcia powiązane technologicznie kwalifikuje się jako jedno przedsięwzięcie, także jeżeli są one realizowane przez różne podmioty. 3. Wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach wymaga przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, które dla tego samego przedsięwzięcia przeprowadza się jednokrotnie. 4. Wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach następuje przed uzyskaniem: 1) uchylony, 2) decyzji o pozwoleniu na budowę obiektu budowlanego, decyzji o zatwierdzeniu projektu budowlanego oraz decyzji o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych na podstawie ustawy z 7 lipca 1994 Prawo budowlane (Dz.U. 2003 Nr 207, poz. 2016 ze zm.), 2a) decyzji o pozwoleniu na rozbiórkę obiektów jądrowych na podstawie ustawy, o której mowa w pkt 2, 3) koncesji na poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin, na wydobywanie kopalin ze złóż, na bezzbiornikowe magazynowanie substancji oraz składowanie odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych na podstawie ustawy z 4 lutego 1994 Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. Nr 27, poz. 96 ze zm.), 4) pozwolenia wodnoprawnego na wykonywanie urządzeń wodnych na podstawie ustawy z 18 lipca 2001 Prawo wodne, 5) decyzji ustalającej warunki prowadzenia robót polegających na regulacji wód oraz budowie wałów przeciwpowodziowych, a także robót melioracyjnych, odwodnień budowlanych oraz innych robót zmieniających stosunki wodne na terenach o szczególnych wartościach przyrodniczych,

4 zwłaszcza na terenach, na których znajdują się skupienia roślinności o szczególnej wartości z punktu widzenia przyrodniczego, terenach o walorach krajobrazowych i ekologicznych, terenach masowych lęgów ptactwa, występowania skupień gatunków chronionych oraz tarlisk, zimowisk, przepławek i miejsc masowej migracji ryb i innych organizmów wodnych na podstawie przepisów ustawy z 16 kwietnia 2004 o ochronie przyrody, 6) decyzji o zatwierdzeniu projektu scalania lub wymiany gruntów na podstawie ustawy z 26 marca 1982 o scalaniu i wymianie gruntów (Dz.U. 2003 Nr 178, poz. 1749 ze zm.), 7) decyzji o zmianie lasu na użytek rolny na podstawie ustawy z 28 września 1991 o lasach (Dz.U. 2005 Nr 45, poz. 435), 8) decyzji o ustaleniu lokalizacji autostrady na podstawie ustawy z 27 października 1994 o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym (Dz.U. 2004 Nr 256, poz. 2571), 9) decyzji o ustaleniu lokalizacji drogi krajowej na podstawie ustawy z 10 kwietnia 2003 o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych (Dz.U. Nr 80, poz. 721 ze zm.). 4a. Wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach następuje także przed dokonaniem zgłoszenia budowy lub wykonywania robót budowlanych oraz zgłoszenia zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części na podstawie ustawy z 7 lipca 1994 Prawo budowlane. 4b. Decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach dołącza się do wniosku o wydanie decyzji, o której mowa w ust. 4; wniosek ten powinien być złożony nie później niż przed upływem dwóch lat od dnia, w którym decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach stała się ostateczna. 4c. Termin, o którym mowa w ust. 4b, może ulec wydłużeniu o dwa lata, jeżeli realizacja planowanego przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko przebiega etapowo oraz nie zmieniły się warunki określone w decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. 5 10. uchylone. Art. 46 jest kluczowym przepisem określającym przedmiot decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, a tym samym zakres ocen oddziaływania na środowisko. Przedmiotem tym jest przedsięwzięcie (w rozumieniu art. 46 ust. 2), które spełnia jednocześnie następujące kryteria: 1) jest przedsięwzięciem mogącym znacząco oddziaływać: a) na środowisko określonym w art. 51 ust. 1 pkt 1 i 2 lub b) na obszar Natura 2000, przy czym: - jest przedsięwzięciem innym niż określone w art. 51 ust. 1 pkt 1 i 2, - nie jest bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 2000 ani nie wynika z tej ochrony; oczywiste przy tym jest, że przedsięwzięcie określone w art. 51 ust. 1 pkt 1 lub 2 także może oddziaływać na obszar Natura 2000, 2) jest przedsięwzięciem wymagającym:

5 a) którejś z decyzji z art. 46 ust. 4 lub b) zgłoszenia z art. 46 ust. 4a. Podkreślić należy, że te dwa kryteria muszą być spełnione łącznie. Oznacza to, że jeżeli przedsięwzięcie wymaga którejś z decyzji wskazanych w art. 46 ust. 4, ale nie należy do określonych w art. 51 ust. 1, to decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach nie jest wymagana. Pierwszym podstawowym problemem interpretacyjnym jest to, jaka jest relacja między decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach a raportem o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. Aby zagadnienie to dogłębnie rozpoznać, należy sięgnąć do art. 51 Prawa ochrony środowiska, w którym w ust. 1 ustawodawca wymienia w trzech punktach jako wymagające raportu planowane przedsięwzięcia: mogące znacząco oddziaływać na środowisko (pkt 1), mogące znacząco oddziaływać na środowisko, dla których obowiązek jest ustalony na podstawie ust. 2, mogące znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, dla których obowiązek jest ustalony na podstawie ust. 2. Według art. 51 ust. 2 obowiązek sporządzenia raportu dla planowanego przedsięwzięcia, o którym mowa w ust. 1 pkt 2 i 3 stwierdza postanowieniem organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Przewidziane w art. 51 konstrukcje normatywne są związane z rozporządzeniem Rady Ministrów z 9 listopada 2004 w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz.U. Nr 257, poz. 2573 ze zm.). Rozporządzenie to zawiera dwie listy (wzorowane na odpowiednich przepisach prawa Unii Europejskiej): pierwszą w 2 złożoną obecnie z 45 punktów, na której znajdują się potencjalnie najniebezpieczniejsze przedsięwzięcia wymagające zawsze z mocy prawa (ex lege) sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko lista ta jest skonkretyzowaniem przepisu art. 51 ust. 1 pkt 1 ustawy, drugą z 3 złożoną obecnie z 95 punktów, na której znajdują się przedsięwzięcia mogące wymagać sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko lista ta jest skonkretyzowaniem przepisu art. 51 ust. 1 pkt 2 ustawy. Istota problemu prawnego tkwi w tym, czy o obowiązku uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach przesądza już to, że przedsięwzięcie znajduje się na liście z 3 rozporządzenia z 9 listopada 2004 (bo jeżeli znajduje się na liście z 2 tego rozporządzenia, to oczywiste jest, że decyzja jest wymagana), czy też dopiero to, że organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach wydał postanowienie stwierdzające obowiązek sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko i postanowienie to stało się ostateczne.

6 Problem ten był dyskutowany jeszcze przed nowelą z 18 maja 2005. W literaturze wyrażono wówczas pogląd, że o zaliczeniu przedsięwzięcia do kategorii mogącego znacząco oddziaływać na środowisko przesądza obowiązek sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, a poza sporem winno być, że postępowanie w przedmiocie ustalenia obowiązku sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko bądź określenia jego zakresu nie jest postępowaniem w sprawie oceny oddziaływania na środowisko 1. Z poglądem tym zgadzam się całkowicie, co więcej, uważam, że po nowelizacji z 18 maja 2005 stał się on już zupełnie oczywisty (przed nowelizacją można było dyskutować), a to dlatego, że art. 46 ust. 1 w brzmieniu znowelizowanym (inaczej niż w brzmieniu pierwotnym) odwołuje się bezpośrednio do art. 51 ust. 1 pkt 1 i 2. Czym więc jest planowane przedsięwzięcie określone w art. 51 ust. 1 pkt 2? Otóż jest to przedsięwzięcie, które nie tylko zostało wymienione w 3 rozporządzenia z 9 listopada 2004, ale także co do którego organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach stwierdził obowiązek sporządzenia raportu i postanowienie stwierdzające ten obowiązek stało się ostateczne. Taki wniosek jest oczywisty w świetle fundamentalnych reguł gramatyki polskiej, ponieważ art. 51 ust. 1 pkt 2 mówi o obowiązku, który jest ustalony (a nie np. jest ustalany ). Ta pozornie niewielka różnica jednej litery (litera o, a nie litera a ) ma decydujące znaczenie, wskazuje bowiem na tryb dokonany obowiązek sporządzenia raportu musiał już zostać ustalony, aby stwierdzić, że przedsięwzięcie należy do określonych w art. 51 ust. 1 pkt 2, nie wystarczy natomiast, aby potencjalnie mógł być ustalony. Konkludując proponuję następującą wykładnię: decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach jest wymagana: w odniesieniu do przedsięwzięć, o których mowa w 2 rozporządzenia z 9 listopada 2004 (art. 51 ust. 1 pkt 1 Prawa ochrony środowiska) zawsze, w odniesieniu do przedsięwzięć, o których mowa w 3 rozporządzenia z 9 listopada 2004 (art. 51 ust. 1 pkt 2 Prawa ochrony środowiska) dopiero wtedy, gdy zapadło postanowienie stwierdzające obowiązek sporządzenia raportu i postanowienie to stało się ostateczne. Jest tak przede wszystkim dlatego, że postępowanie zmierzające do rozstrzygnięcia czy ustalić obowiązek sporządzenia raportu, czy go nie ustalać, nie może być postępowaniem w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, ponieważ jest postępowaniem, w którym się dopiero rozstrzyga, czy postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko będzie prowadzone. To niejako wstępne postępowanie ma dwój wyraźny początek wniosek o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach i koniec postanowienie o ustaleniu obowiązku sporządzenia raportu bądź o nieustaleniu takiego obowiązku. Należy podkreślić, że art. 51 ust. 2 Prawa ochrony 1 A. Lipiński, Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko przedsięwzięć, dla których prawo geologiczne i górnicze wymaga uzyskania koncesji, Problemy Ekologii 2005, nr 1, s. 11-12.

7 rozstrzyga wyraźnie kwestię dotychczas sporną postanowienie wydaje się także w razie niestwierdzenia potrzeby sporządzenia raportu. Takie postanowienie zapada w szczególnym trybie (opinie różnych organów) i jest zaskarżalne zażaleniem (art. 51 ust. 5 Prawa ochrony środowiska), a w konsekwencji skargą do sądu administracyjnego. Za takim stanowiskiem przemawiają dwa dodatkowe argumenty. Po pierwsze, założeniem ideowym oceny oddziaływania na środowisko jest, że jest to procedura z udziałem społeczeństwa 2. Tymczasem z art. 53 Prawa ochrony środowiska wiemy, że udział społeczeństwa jest przewidziany tylko w postępowaniu, w ramach którego jest sporządzany raport. Wprawdzie raport nie jest oceną, ale niewątpliwie jest podstawą procedury oceny. Jeżeli tak, to możemy przedstawić następujące rozumowanie: tam gdzie nie ma raportu, tam nie ma udziału społeczeństwa, tam gdzie nie ma udziału społeczeństwa, tam nie ma oceny oddziaływania na środowisko, tam gdzie nie ma oceny oddziaływania na środowisko, tam nie ma decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Wniosek prosty: tam gdzie nie ma raportu, tam nie ma decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Po drugie, z art. 56 ust. 7 i 8 Prawa ochrony środowiska wiemy, że decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach wymaga uzasadnienia, a obligatoryjnym elementem uzasadnienia jest informacja o sposobie wykorzystania uwag i wniosków zgłoszonych w związku z udziałem społeczeństwa. Tymczasem jeżeli nie było raportu, to nie było udziału społeczeństwa, a tym samym wykonanie obowiązku z art. 56 ust. 8 jest niemożliwe. Jeśli zatem nie chce się założyć nonsensu, to wniosek jest zrozumiały: w sprawie, w której nie sporządzano raportu o oddziaływaniu na środowisko, czy to wymaganego ex lege (art. 51 ust. 1 pkt 1), czy to nakazanego postanowieniem organu (art. 51 ust. 1 pkt 2 i 3 w zw. z ust. 2) nie jest wydawana decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach. Wniosek ten w świetle podstaw gramatyki polskiej i logiki elementarnej jest nie do podważenia. Rodzą się wszakże dwa dodatkowe problemy. Pierwszy polega na tym, że art. 46 ust. 1 nie odsyła do art. 51 ust. 1 pkt 3 (odsyła tylko do pkt 1 i 2), a zatem na pierwszy rzut oka byłaby możliwa interpretacja następująca: jeżeli przedsięwzięcie może znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, to niezależnie od tego, czy był sporządzany raport, czy nie był, decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach jest zawsze wymagana. Owszem, jest wymagana, ale dlatego, że jest wymagany raport, a do takiego wniosku dochodzimy biorąc pod uwagę znowelizowany art. 33 ust. 3 ustawy z 16 kwietnia 2004 o ochronie przyrody. Otóż przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000 zawsze wymagają postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, a jak starałem się wykazać wyżej tam gdzie nie ma raportu, tam też nie ma postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko. W konsekwencji art. 51 ust. 2 Prawa ochrony 2 J. Jendrośka, Ocena oddziaływania na środowisko (OOŚ). Fachowa ekspertyza czy procedura z udziałem społeczeństwa. Sytuacja w Polsce na tle tendencji światowych, Wrocław 1997.

8 środowiska musi być interpretowany tak, jak nakazuje art. 33 ust. 3 ustawy o ochronie przyrody, czyli jeżeli planowane przedsięwzięcie może znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, to organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach musi nałożyć obowiązek sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, ale jeżeli chodzi o przedsięwzięcie inne niż wskazane w art. 51 ust. 1 pkt 2 Prawa ochrony środowiska zakres raportu powinien być ograniczony do ram wytyczonych w art. 51 ust. 2a Prawa ochrony środowiska. Drugi problem jest nieco innej natury. Z art. 48 ust. 3 pkt 2 Prawa ochrony środowiska wynika jasno, że decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach wydaje się także wtedy, gdy sporządzenie raportu nie jest wymagane. Czyżby ten przepis kładł całe misterne rozumowanie wyżej zaprezentowane? Moim zdaniem nie, a to dlatego, że art. 48 ust. 2 pkt 3 jest jawnie sprzeczny z art. 46 ust. 1, art. 51 ust. 1 pkt 2 i 3 i ust. 2, art. 53 oraz art. 56 ust. 8. Aby uniknąć wniosku, że w ustawie znalazła się norma pusta (pozbawiona desygnatów), art. 48 można w tym fragmencie interpretować tylko w jeden sposób: jeżeli sporządzenie raportu nie jest wymagane, to organ, owszem, wydaje decyzję w sprawie środowiskowych uwarunkowań, ale treść tej decyzji może być tylko jedna umorzenie postępowania na podstawie art. 105 1 k.p.a., które przy braku obowiązku sporządzenia raportu stało się bezprzedmiotowe. Całkiem sensowny jest wymóg uzgodnienia takiej decyzji z właściwymi organami. Przystępując do analizy wykazu decyzji z art. 46 ust. 4 poprzedzanych decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach należy zwrócić uwagę na następujące kwestie: Odnośnie do uchylonego punktu 1 Prawo ochrony środowiska w brzmieniu pierwotnym przewidywało postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko poprzedzające decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Kiedy weszła w życie ustawa z 27 marca 2003 o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80, poz. 717 ze zm.) w miejsce tej decyzji weszły w istocie decyzje o lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz decyzje o warunkach zabudowy dla innych inwestycji. Ale ustawa ta jednocześnie przyjęła założenie, że jeżeli na danym terenie obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, to decyzji planistycznej nie wydaje się w ogóle, a pozwolenie na budowę jest wydawane bezpośrednio na podstawie planu. Konsekwencją tej konstrukcji normatywnej było uchylenie pkt 1 w art. 46 ust. 4 Prawa ochrony środowiska i przeniesienie procedury oceny na kolejny etap pozwolenia na budowę. Odnośnie do punktu 2 Prawo ochrony środowiska wiąże procedurę oceny oddziaływania na środowisko i decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach z trzema decyzjami wydawanymi na podstawie Prawa budowlanego: 1) decyzją o pozwoleniu na budowę art. 28 Prawa budowlanego, 2) decyzją o zatwierdzeniu projektu budowlanego wprawdzie zgodnie z art. 34 ust. 4 Prawa budowlanego projekt budowlany podlega zatwierdzeniu w

9 decyzji o pozwoleniu na budowę, ale na podstawie art. 34 ust. 5 inwestor spełniający warunki do uzyskania pozwolenia na budowę może żądać wydania odrębnej decyzji o zatwierdzeniu projektu budowlanego, poprzedzającej wydanie decyzji o pozwoleniu na budowę, 3) decyzją o pozwoleniu na wznowienie robót budowlanych art. 49 ust. 4 pkt 1 Prawa budowlanego. Odnośnie do punktu 2a Prawo ochrony środowiska w brzmieniu pierwotnym przewidywało w art. 46 ust. 4 pkt 2, że w ogóle decyzja o pozwoleniu na rozbiórkę obiektu budowlanego wymaga postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko. Po kolejnych nowelizacjach pozostała jedynie decyzja o pozwoleniu na rozbiórkę obiektów jądrowych w rozumieniu ustawy z 29 listopada 2000 Prawo atomowe (Dz.U. 2004 Nr 161, poz. 1689 ze zm.). Odnośnie do punktu 3 art. 15 ust. 1 Prawa geologicznego i górniczego wymaga uzyskania koncesji na działalność gospodarczą w zakresie: 1) poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, 2) wydobywania kopalin ze złóż, 3) bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych. Wszystkie te koncesje zostały objęte obowiązkiem uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, ale tylko wtedy, gdy odpowiadają regulacjom art. 46 ust. 1. Tytułem przykładu: wydobywanie kopalin pospolitych metodą odkrywkową na obszarze do 2 ha i wydobyciu do 20 000 m 3 rocznie, bez użycia materiałów wybuchowych i poza obszarami objętymi ochroną przyrody wymaga koncesji, ale nie wymaga decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach wobec wyłączania takiej działalności spod pojęcia przedsięwzięć mogących wymagać raportu ( 3 ust. 1 pkt 40 rozporządzenia z 9 listopada 2004). Odnośnie do punktu 4 definicję urządzeń wodnych znajdujemy w art. 9 ust. 1 pkt 19 ustawy z 18 lipca 2001 Prawo wodne (Dz.U. Nr 115, poz. 1229 ze zm.). Wykonanie urządzeń wodnych zawsze wymaga pozwolenia wodnoprawnego (art. 122 ust. 1 pkt 3 Prawa wodnego), ale decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach tylko wtedy, gdy są spełnione przesłanki art. 46 ust. 1. Tytułem przykładu: wykonanie stawu rybnego nie może być obciążone obowiązkiem sporządzenia raportu ( 3 ust. 1 pkt 78 rozporządzenia z 9 listopada 2004), ale jeżeli produkcja rybacka ma przekroczyć w stawie karpiowym 4 tony ryb z ha, a w stawie pstrągowym 1 tonę ryb przy poborze 1 litra wody na sekundę, można nałożyć obowiązek sporządzenia raportu ( 3 ust. 1 pkt 91 rozporządzenia z 9 listopada 2004) i wtedy będzie wymagana decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach. Odnośnie do punktu 5 w tym punkcie jest mowa w decyzji wojewody przewidzianej w art. 118 ust. 1 ustawy z 16 kwietnia 2004 o ochronie przyrody (Dz.U. Nr 92, poz. 880 ze zm.), której wydanie następuje zgodnie z art. 18 ust. 2 tej ustawy przed uzyskaniem pozwolenia na budowę. Rozporządzenie z

10 9 listopada 2004 nie ujmuje takich decyzji. Powstaje wobec tego pytanie, kiedy decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach może być wymagana: czy zawsze, kiedy jest wydawana decyzja z art. 118 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, czy tylko wtedy, gdy poprzedza ona pozwolenie na budowę lub zgłoszenie, co do których decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach będzie wymagana albo z mocy prawa ( 2 rozporządzenia z 9 listopada 2004), albo na podstawie postanowienia nakładającego obowiązek sporządzenia raportu ( 3 rozporządzenia z 9 listopada 2004). Moim zdaniem uzasadniona jest tylko druga odpowiedź na tak postawione pytanie. Odnośnie do punktu 6 z przepisu 3 ust. 1 pkt 76 rozporządzenia z 9 listopada 2004 wiemy, że raportu może wymagać scalenie, wymiana lub podział gruntów: rolnych jeżeli ich obszar przekracza 300 ha, leśnych jeżeli ich powierzchnia przekracza 100 ha. Dopiero jeśli przekracza, raport może (nie musi) być wymagany. Jeżeli zatem nie przekracza, to w ogóle nie ma mowy o decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Odnośnie do punktu 7 z przepisu 3 ust. 1 pkt 77 rozporządzenia z 9 listopada 2004 wiemy, że raportu może wymagać zmiana lasu na użytek rolny, o powierzchni nie mniejszej niż 1 ha. Jeżeli zatem ta powierzchnia jest mniejsza, to nie można nałożyć obowiązku sporządzenia raportu, tym samym nie może być wymagana decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach. Decyzja może być wymagana tylko wtedy, jeżeli powierzchnia przekracza 1 ha i postanowienie nakładające obowiązek sporządzenia raportu stało się ostateczne. Odnośnie do punktu 8 autostrady zawsze wymagają raportu o oddziaływaniu na środowisko ( 2 ust. 1 pkt 29 rozporządzenia z 9 listopada 2004), a tym samym decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Odnośnie do punktu 9 po nowelizacji rozporządzenia z 9 listopada 2004 wiemy, że: droga ekspresowa (tak jak i autostrada) zawsze wymaga raportu ( 2 ust. 1 pkt 29), a tym samym decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, inna droga krajowa może wymagać raportu, a wtedy będzie wymagać decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach ( 3 ust. 1 pkt 56); nie ma już znanego dawnym przepisom ograniczenia, że droga musi przekraczać 1 km; zwolnione z obowiązku są tylko budowy zjazdów z dróg publicznych. Oddziaływanie na obszar Natura 2000 Z tego punktu widzenia najistotniejsze znaczenie ma art. 46b Prawa ochrony środowiska, który także przytoczę w pełnym brzmieniu: Art. 46b. 1. Jeżeli organ właściwy do wydania decyzji, o której mowa w art. 46 ust. 4 pkt 2-9, stwierdzi, iż planowane przedsięwzięcie, inne niż określone w art. 51 ust. 1 pkt 1 i 2, może znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000 i nie jest ono bezpośrednio związane z ochroną tego obszaru lub nie wynika z tej ochrony,

11 wydaje postanowienie o zawieszeniu postępowania do czasu uzyskania przez wnioskodawcę decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. 2. Postanowienie, o którym mowa w ust. 1, wydaje się po zasięgnięciu opinii wojewody. Zadaniem art. 46b jest niedopuszczenie do tego, aby przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000 wymknęło się spod procedury oceny oddziaływania na środowisko. Jest to dlatego istotne, że: jeśli chodzi o przedsięwzięcia wskazane w art. 51 ust. 1 pkt 1, to do wniosku musi być dołączony raport, jeśli chodzi o przedsięwzięcia wskazane w art. 51 ust. 1 pkt 2, to do wniosku muszą być załączone stosowne informacje. Nie ma takiego obowiązku w odniesieniu do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, ale innych niż określone w art. 51 ust. 1 pkt 1 i 2. Nad tym ma czuwać organ właściwy do wydania decyzji przewidzianych w art. 46 ust. 4 i jeżeli stwierdzi, że takie znaczące oddziaływanie na obszar Natura 2000 jest możliwe, jest zobowiązany zawiesić postępowanie i poinformować stronę, że ma wystąpić o decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach. Dopiero po uzyskaniu takiej decyzji postępowanie może być podjęte. Jak już była o tym mowa, stwierdzenie obowiązku sporządzenia raportu jest w istocie pozostawione uznaniu organu właściwego do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, przy czym nie jest to uznanie swobodne, ponieważ: 1) są przewidziane sytuacje, kiedy organ musi stwierdzić obowiązek sporządzenia raportu: a) niewątpliwie wtedy, gdy możliwość realizacji przedsięwzięcia jest uzależniona od ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania w rozumieniu art. 135 Prawa ochrony środowiska, b) moim zdaniem także wtedy, gdy przedsięwzięcie może znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000; co do tego ostatniego przypadku konieczne jest dodatkowe wyjaśnienie, może bowiem być tak, że: przedsięwzięcie może znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, ale nie należy do kategorii wskazanej w 3 rozporządzenia z 9 listopada 2004 wtedy zakres raportu musi być ograniczony do tego, o czym mowa w art. 51 ust. 2a Prawa ochrony środowiska, czyli do oddziaływania na siedliska i gatunki, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000, przedsięwzięcie może znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000 i jednocześnie należy do kategorii wskazanej w 3 rozporządzenia z 9 listopada 2004 wtedy pod względem zakresu raportu jest traktowane jak każde przedsięwzięcie należące do tej kategorii, 2) organ musi kierować się uwarunkowaniami przewidzianymi w 5 rozporządzenia z 9 listopada 2004.

12 Postępowanie toczy się w oparciu o informacje wskazane w art. 49 ust. 3 Prawa ochrony środowiska i kończy się postanowieniem, którego treść może być dwojaka: stwierdzenie potrzeby sporządzenia raportu albo niestwierdzenie potrzeby sporządzenia raportu. W obu wypadkach postanowienie musi być wydane, a przed jego wydaniem organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach jest zobowiązany do zasięgnięcia opinii organów wskazanych w art. 51 ust. 3 Prawa ochrony środowiska (są to te same organy, które w kolejnym etapie postępowania będą uzgadniać decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach). Opinia nie jest wiążąca (żadna opinia z istoty swej nie jest wiążąca, gdyby miała być wiążąca, to zwałaby się co najmniej uzgodnieniem), ale trzeba sobie zdawać sprawę z realiów: trudno sobie wyobrazić, aby organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach postąpił wbrew opinii, mając świadomość, że w kolejnym etapie będzie wymagana (w tej samej sprawie!) już nie opinia, lecz uzgodnienie (art. 48 ust. 2 Prawa ochrony środowiska). Raport nie jest oceną oddziaływania na środowisko (raport to dokument, ocena to procedura), ale jest podstawą przeprowadzenia procedury oddziaływania na środowisko. Ani raport, ani nawet wyniki oceny oddziaływania na środowisko nie maja charakteru wiążącego. Koncepcja oceny jest taka, że organ podejmujący decyzję ma mieć świadomość jej konsekwencji, ale to on ostatecznie decyduje. Nieco inaczej jest w odniesieniu do tzw. ocen habitatowych (tj. ocen dotyczących obszarów Natura 2000), które są w zasadzie wiążące 3. Ale właśnie w zasadzie, ponieważ nawet gdy przedsięwzięcie będzie szkodliwie oddziaływać na obszar Natura 2000, ustawa o ochronie środowiska, wzorowana na odpowiedniej dyrektywie, wyjątkowo pozwala pod pewnymi warunkami na realizację przedsięwzięcia. Aby dokładnie zagadnienie to rozpoznać, należy w tym miejscu przytoczyć w pełnym brzmieniu znowelizowane odnośne przepisy ustawy z 16 kwietnia 2004 o ochronie przyrody. Oto ich treść: Art. 33. 1. Zabrania się podejmowania działań mogących w znaczący sposób pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk gatunków roślin i zwierząt, a także w znaczący sposób wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, z zastrzeżeniem art. 34. 2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do projektowanych obszarów Natura 2000, znajdujących się na liście, o której mowa w art. 27 ust. 1, do czasu odmowy zatwierdzenia albo zatwierdzenia tych obszarów przez Komisję Europejską jako obszaru Natura 2000 i ich wyznaczenia w trybie przepisów, o których mowa w art. 28. 3. Projekty planów i projekty zmian do przyjętych planów oraz planowane przedsięwzięcia, które nie są bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 3 M. Bar, J. Jendrośka, Prawo ochrony środowiska. Podręcznik, Wrocław 2005, s. 913.

13 2000 lub obszarów, o których mowa w ust. 2, lub nie wynikają z tej ochrony, a które mogą na te obszary znacząco oddziaływać, wymagają przeprowadzenia postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, na zasadach określonych w ustawie z 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska. 4. 6. Uchylone. Art. 34. 1. Jeżeli przemawiają za tym konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym, i wobec braku rozwiązań alternatywnych, właściwy miejscowo wojewoda, a na obszarach morskich dyrektor właściwego urzędu morskiego, może zezwolić na realizacje planu lub przedsięwzięcia, które mogą mieć negatywny wpływ na siedliska przyrodnicze oraz gatunki roślin i zwierząt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, zapewniając wykonanie kompensacji przyrodniczej niezbędnej do zapewnienia spójności i właściwego funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000, z zastrzeżeniem ust. 2. 2. Jeżeli na obszarze Natura 2000 występuje siedlisko lub gatunek o znaczeniu priorytetowym, zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, może zostać udzielone wyłącznie w celu: 1) ochrony życia i zdrowia ludzi; 2) zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego; 3) uzyskania korzystnych następstw o pierwszorzędnym znaczeniu dla środowiska przyrodniczego; 4) wynikającym z koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego, po uzyskaniu opinii Komisji Europejskiej. Art. 35. 1. Wydając zezwolenie, o którym mowa w art. 34 ust. 1, wojewoda lub dyrektor urzędu morskiego ustala zakres, miejsce, termin i sposób wykonania kompensacji przyrodniczej. 2. Koszt kompensacji przyrodniczej ponosi podmiot realizujący plan lub przedsięwzięcie. 3. Wojewoda lub dyrektor urzędu morskiego nadzoruje wykonanie kompensacji przyrodniczej. 4. Wojewoda lub dyrektor urzędu morskiego informuje ministra właściwego do spraw środowiska o zezwoleniach, o których mowa w art. 34, o ich wykorzystaniu oraz o skutkach realizacji planu lub przedsięwzięcia i wykonanej kompensacji przyrodniczej. Art. 35a. W przypadku planowanych przedsięwzięć, które mogą znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000 i nie są bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 2000 lub nie wynikają z tej ochrony, zezwolenie, o którym mowa w art. 34 ust. 1, zastępuje się decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia, w rozumieniu ustawy z 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska. Proponowana przeze mnie interpretacja opiera się na następujących założeniach: Jeżeli organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach ze względu na możliwość negatywnego oddziaływania

14 przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 po przeprowadzeniu procedury oceny oddziaływania na środowisko w oparciu o raport dojdzie do wniosku, że przedsięwzięcie to może w znaczący sposób zagrozić obszarowi Natura 2000, to zasadą jest, że zgoda na realizację przedsięwzięcia nie może być wydana (art. 33 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody). Od tej zasady ustawodawca dopuszcza wyjątki, jeżeli są spełnione jednocześnie następujące warunki: 1) za realizacją przedsięwzięcia przemawiają konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym, 2) brak rozwiązań alternatywnych, co oznacza, że wymogów nadrzędnego interesu publicznego nie można zaspokoić bez zagrożenia obszaru Natura 2000, 3) zostanie wykonana kompensacja przyrodnicza. Wtedy można wydać decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia. Warunki zostają wszakże zaostrzone, jeżeli na zagrożonym obszarze występuje siedlisko lub gatunek o znaczeniu priorytetowym. Jakie to siedliska i gatunki wyjaśniają załączniki nr 1-3 do rozporządzenia Ministra Środowiska z 16 maja 2005 w sprawie typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, wymagających ochrony w formie wyznaczenia obszarów Natura 2000 (Dz.U. Nr 94, poz. 795). Zaostrzenie polega na tym, że wówczas muszą być spełnione przesłanki z art. 34 ust. 2, przy czym trzy pierwsze generalnie, czwarta natomiast wymaga uzyskania opinii Komisji Europejskiej. Udział organizacji społecznych Z art. 46a ust. 5 Prawa ochrony środowiska wiemy, że w postępowaniu o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach nie stosuje się przepisu art. 31 k.p.a. Oznacza to, że w takim postępowaniu wykluczony jest udział organizacji społecznych, ale na podstawie właśnie art. 31 k.p.a. Nie oznacza to, że jest on wykluczony w ogóle, ponieważ podstawą takiego udziału mogą być przepisy Prawa ochrony środowiska. Kluczowy dla tej kwestii art. 53 tego prawa ma brzmienie następujące: Art. 53. Organ właściwy do wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zapewnia możliwość udziału społeczeństwa w postępowaniu, w ramach którego sporządzany jest raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. Prawo ochrony środowiska posługuje się pojęciem postępowania wymagającego udziału społeczeństwa, ale go nigdzie nie definiuje. Dopiero w art. 53 znajdujemy wskazówkę, że w odniesieniu do postępowań prowadzących do wydania decyzji takim postępowaniem jest tylko to, w ramach którego jest sporządzany raport. A zatem nie ma udziału społeczeństwa tam, gdzie nie ma raportu, czyli nie ma go w postępowaniach nawet dotyczących przedsięwzięć z

15 art. 51 ust. 1 pkt 2 i 3, jeżeli nie zapadło ostateczne postanowienie stwierdzające obowiązek sporządzenia raportu. Zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa następuje w formie określonej w art. 32 Prawa ochrony środowiska podanie do publicznej wiadomości, w tym także na stronie internetowej. Ma to szczególnie istotne znaczenie w odniesieniu do udziału organizacji ekologicznych w postępowaniu. Odnośny przepis art. 33 Prawa ochrony środowiska ma treść następującą: Art. 33. 1. Organizacje ekologiczne, które, uzasadniając to miejscem swego działania, zgłoszą chęć uczestniczenia w określonym postępowaniu administracyjnym wymagającym udziału społeczeństwa i złożyły uwagi lub wnioski w ramach tego postępowania, uczestniczą w tym postępowaniu na prawach strony; przepisu art. 31 4 k.p.a. nie stosuje się. 2. Na postanowienie o odmowie dopuszczenia do udziału w postępowaniu organizacji ekologicznej służy zażalenie. W porównaniu z dotychczasowym stanem prawnym należy odnotować nader istotną zmianę: warunkiem uczestniczenia w postępowaniu jest uprzednie zgłoszenie uwag lub wniosków. Innymi słowy, organizacja ekologiczna nie może rozpocząć swej aktywności procesowej zgłoszeniem się do postępowania na prawach strony. Jeżeli wcześniej nie wykazała swego zainteresowania i nie złożyła uwag ani wniosków, do postępowania nie zostanie dopuszczona. Rozwiązania przejściowe Ustawa nowelizacyjna z 18 maja 2005 weszła w życie zasadniczo z dniem 28 lipca 2005. Generalnie nie działa ona wstecz. Należy jednak odnotować jej art. 10 w brzmieniu: Art. 10. Jeżeli dla realizowanego przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000 została wydana, przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu lub jedna z decyzji określonych w art. 46 ust. 4 pkt 2-9 ustawy zmienianej w art. 1, uprawniony podmiot powinien złożyć, w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, wniosek o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia w zakresie oddziaływania na obszar Natura 2000. Jest to regulacja przewidująca de facto działanie ustawy wstecz. Chodzi o to, że podmiot uzyskał decyzję przed 28 lipca 2005, ale z tym dniem weszły w życie dodatkowe wymagania ochrony obszarów Natura 2000. Warunkiem realizacji przedsięwzięcia jest uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, o którą podmiot musi wystąpić przed 28 stycznia 2006. To nie znaczy, że należy powtórzyć całą procedurę oceny oddziaływania na środowisko, należy ją jedynie uzupełnić o oddziaływanie przedsięwzięcia na obszar Natura 2000.

16 Drugim istotnym przepisem przejściowym jest art. 19 ustawy z 18 maja 2005, którego treść jest następująca: Art. 19. 1. Do postępowań w sprawie oceny oddziaływania na środowisko wszczętych, a niezakończonych decyzją ostateczną przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy przepisy dotychczasowe stosuje się na wniosek uprawnionego podmiotu. 2. Do postępowań w sprawie oceny oddziaływania na środowisko dla dróg krajowych, dla których przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy zostały wydane decyzje o ustaleniu lokalizacji drogi, a nie zostały wydane pozwolenia na budowę drogi, przepisy dotychczasowe stosuje się na wniosek uprawnionego podmiotu. Ustęp 1 tego artykułu przełamuje zwykle stosowaną zasadę, że do spraw wszczętych a niezakończonych decyzją ostateczną w momencie wejścia w życie nowych przepisów stosuje się przepisy dotychczasowe. Jest inaczej od 28 lipca 2005 nawet do postępowań będących w toku stosuje się przepisy nowe, ale uprawniony podmiot (praktycznie inwestor) może złożyć wniosek o stosowanie przepisów dotychczasowych. Wniosek taki jest dla organu wiążący i jeżeli zostanie złożony organ musi kończyć postępowanie według dotychczasowych przepisów. Ustęp 2 tego artykułu dotyczy jeszcze inne sytuacji. Jest on wyrazem specjalnego traktowania dróg krajowych. Jego hipoteza zakłada, że została wydana ostateczna decyzja o ustaleniu lokalizacji drogi krajowego (a przed wejściem w życie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym decyzja o ustaleniu warunków zabudowy i zagospodarowania terenu dla drogi krajowej, bo tak się wówczas ta decyzja nazywała), ale nie zostało jeszcze wydane pozwolenie na budowę. Wtedy na wniosek uprawnionego podmiotu stosuje się przepisy dotychczasowe. Powstaje pytanie, a co będzie, gdy droga krajowa może znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, czy wówczas inwestor musi uzyskać decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach? Odpowiedź prosta nie, ponieważ przed 28 lipca 2005 takiej decyzji nie było. W zamian wszakże inwestor musi uzyskać zezwolenie wojewody, która było wymagane począwszy od 1 maja 2004 (data wejścia w życie ustawy o ochronie przyrody) i dopiero z dniem 28 lipca 2005 zostało zastąpione decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach.