Jadwiga A. Tworek. Strategia zrównoważonego budownictwa w Polsce Seminarium ITB, Warszawa, 9 czerwca 2009

Zrównoważone budownictwo w Europie i w Polsce przegląd regulacji prawnych i inicjatyw legislacyjnych Jadwiga A. Tworek Strategia zrównoważonego budownictwa w Polsce Seminarium ITB, Warszawa, 9 czerwca 2009

ZRÓWNOWAŻONE BUDOWNICTWO Inicjatywy legislacyjne Komisji Europejskiej

Nowe inicjatywy legislacyjne Grudzień 2007 r. Komisji Europejskiej (1) LeadMarket Initiative(LMI) Inicjatywa Rynków Pionierskich COM(2007)860 wzrost konkurencyjności, innowacyjność wzrost konkurencyjności, innowacyjność gospodarki, wzrost zatrudnienia

LeadMarket Initiativefor Europe COM(2007)860 E-zdrowie wpływ IT na konkurencyjność Budownictwo zrównoważone (42% zużycia energii, 35% emisji gazów cieplarnianych, jakość powietrza wewnętrznego, zamówienia publiczne) Tekstylia ochronne (Persolnal Protective Equipment clothing) Wyroby z odnawialnych surowców biologicznych, bio-tworzywa Recykling Budownictwo pojawia się po Energia odnawialna raz pierwszy w kontekście priorytetów innowacyjności UE

Narzędzia wspierające LMI Zmiany w prawie UE Nowe przepisy dotyczące zamówień publicznych Normalizacja, znakowanie, certyfikacja Dodatkowe instrumenty: Szkolenia Dofinansowanie

Komitet Sterujący ds. LMI Zrównoważone budownictwo Grupa Sterująca Grupa Robocza Ramy prawne i normalizacja Grupa Robocza Koszty pełnego cyklu Ŝycia i zamówienia publiczne Grupa Robocza Strategie zrównowaŝonego onego budownictwa

Lista działań DG Enterprisedot. budownictwa zrównoważonego Przegląd przepisów państw członkowskich Poszerzenie zakresu dyrektywy EBPD Zmiana wagi ceny w przetargu publicznym na rzecz oceny wg metodyki LCA Deklaracje środowiskowe wyrobów Porównanie wymagań dot. budynków spełniających kryteria rozwoju zrównoważonego (2008-2011) Nowe Eurokody aspekty rozwoju zrównoważonego w projektowaniu Przyjęcie Rozporządzenia dot. wyrobów budowlanych Efektywność łańcucha dostaw Podwyższenie kwalifikacji wykonawców

Nowe inicjatywy legislacyjne Maj 2008 r. Komisji Europejskiej (2) projekt rozporządzenia w sprawie zharmonizowanego sposobu wprowadzania na rynek wyrobów budowlanych COM(2008)311 Nowe wymaganie podstawowe dotyczące wykorzystania zasobów naturalnych zgodnie z kryteriami zrównoważonego rozwoju

Znowelizowane trzecie wymaganie podstawowe Obiekty budowlane muszą być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, ab podczas ich budowy, użytkowania i rozbiórki nie stanowiły zagrożenia dla higieny ani zdrowia mieszkańców i sąsiadów, nie wywierały w ciągu ich całego cyklu życia nadmiernego wpływu na jakość środowiska naturalnego ani na klimat

Nowe siódme wymaganie podstawowe Obiekty budowlane muszą być zaprojektowane, wykonane i rozebrane w taki sposób aby wykorzystanie zasobów naturalnych było zrównoważone i zapewniało: Recyklingobiektów budowlanych oraz wchodzących w ich skład materiałów i części po rozbiórce Trwałość obiektów budowlanych Wykorzystanie w obiektach budowlanych przyjaznych środowisku surowców i materiałów wtórnych

Komisja Europejska Parlament Europejski Wniosek KE I czytanie w PE Opinia PE I czytanie w RUE Opinia RUE II czytanie w PE (Jeśli konieczne) II czytanie w RUE (Jeśli konieczne) Rada Unii Europejskiej Komisja koncyliacyjna (Jeśli konieczna) Zatwierdzenie w III czytaniu (Jeśli konieczne) Zatwierdzenie w III czytaniu (Jeśli konieczne) 11

Lipiec 2008 r. Nowe inicjatywy legislacyjne Komisji Europejskiej (3) Plan działań na rzecz zrównoważonej konsumpcji i produkcji oraz zrównoważonej polityki przemysłowej COM(2008)397 w odniesieniu do: Zintegrowanej Polityki Produktowej (IPP) Strategii Tematycznych dotyczących: Zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych, Zapobieganiu powstawaniu odpadów i ich recyklingu, Planu działań na rzecz technologii środowiskowych Programu wsparcia zgodności środowiskowej dla MŚP

Ekoprojektdla produktów związanych z energią (1) Projekt dyrektywy ustanawiającej ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących eko-projektuwyrobów związanych z energią(erp) COM(2008)399 będzie zastępować dyrektywę 2005/32/WE dot. wyrobów zużywających energię EuP, do której równolegle opracowywane są kolejne nowe środki wykonawcze projekt obejmuje wyroby budowlane wpływające na zapotrzebowanie budynków na energię (okna, wyroby do izolacji cieplnej wyroby wpływające na zużycie wody)

Ekoprojektdla produktów związanych z energią (2) Projekt przyjęty w pierwszym czytaniu przez Parlament Europejski 24 kwietnia 2009 z poprawkami zmierzającymi do rozszerzenia zakresu nowej dyrektywy również na pozostałe wyroby, Deklaracja Komisji Europejskiej o przyjęciu stanowiska PE Dalsza procedura legislacyjna - współdecydowanie

Zamówienia publiczne na rzecz poprawy środowiska Projekt rozporządzenia Komisji w sprawie zielonych zamówień publicznych (Green Public Procurement GPP) COM(2008)400 Budownictwo wskazane jako obszar priorytetowy GPP Publikacja podręcznika Komisji Europejskiej zawierającego wskazania dotyczące budownictwa i oceny wyrobów budowlanych

Systemowe elementy oceny na potrzeby GPP Efektywność energetyczna Wyroby budowlane Zarządzanie odpadami Zużycie energii (na cele ogrzewania,chłodzenia, ciepłej wody, wentylacji i oświetlenie) Budynki pasywne i budynki o niskim zapotrzebowaniu na energię (Low Energy Buildings LEB) Odnawialne Źródła Energii Monitorowanie właściwości związanych ze zużyciem energii wykluczenie pewnych wyrobów i wymaganie wyrobów spełniających kryteria zrównoważonego rozwoju Ocena Pełnego Cyklu Życia (LCA) Wyroby do izolacji cieplnej Określenie wymagań w stosunku dowyrobów budowlanych z drewna, stali, betonu, ceramiki itd. Zmniejszenie ilości odpadów i ponowne wykorzystanie materiałów Gospodarka wodą Instalacjeoszczędzające wodę oraz wykorzystanie wody deszczowej i zużytej Inne Transport, ograniczenie hałasu 1. Programowanie inwestycji 2. Warunki konkursu 3. Projektowanie 4. Wznoszenie obiektu

Podstawowe wskaźniki środowiskowe GPP ZuŜycie energii i wynikowa emisja CO 2 ZuŜycie zasobów naturalnych ZuŜycie wody w fazie wznoszenia budynku i w trakcie uŝytkowania Emisja substancji niebezpiecznych dla zdrowia i dla środowiska w trakcie produkcji lub utylizacji wyrobów Negatywny wpływ na zdrowie wyrobów zawierających substancje niebezpieczne wg 76/796/EWG Emisja CO 2 wynikająca z transportu materiałów do produkcji i transportu samych wyrobów Maksymalizacja wydajności energetycznej budynków Wysoka jakość norm dot. systemów ogrzewania, chłodzenia, wentylacji i urządzeń elektronicznych Zachęta do stosowania lokalnych źródeł energii odnawialnej (panele słoneczne, turbiny wiatrowe itp.) Włączenie oceny LCA dot. wyrobów budowlanych Zachęta do stosowania zasobów pozyskiwanych w sposób zrównowaŝony Zachęta do stosowania instalacji oszczędzających wodę i zmniejszenie zuŝycia wody na budowie Stosowanie zamienników substancji niebezpiecznych

Przykładowe kryteria GPP Wybór określonych dostawców/wykonawców Wykluczenie z przetargu firm, które naruszają postanowienia prawa ochrony środowiska lub dyrektyw 2004/17/WE i 2004/18/WE Doświadczenie projektanta Wymagane doświadczenie w projektowaniu z uwzględnieniem wymagań ochrony środowiska Kwalifikacje w zakresie projektowanie budynków efektywnych energetycznie Stosowanie odnawialnych źródeł energii Stosowanie narzędzi LCA i LCC Środki techniczne umożliwiające wykonywanie robót budowlanych w sposób przyjazny dla środowiska Umiejętności prowadzenia robót w sposób zapewniający ochronę fauny i flory (na obszarach wrażliwych środowiskowo) Minimalizacja odpadów na budowie (certyfikaty EMAS, ISO 14001)

Stanowisko Rady UE Luty 2009 r. Przemiany w sektorze budownictwa w Europie 2009/C 27/5 (OJ C27/22) Przekształcenie dyrektyw w zakresie zamówień publicznych w rozporządzenia, Bardziej systematyczne preferowanie najlepszych a nie najtańszych oferentów Podejście od koncepcji do realizacji pozwalające łączyć specjalistyczną wiedzę przedsiębiorstw by sprostać wyzwaniom związanym z rozwojem zrównoważonym

Zakładane cele GPP Zakładanym przez KE celem GPP jest osiągnięcie w roku 2010 średniego poziomu stosowania jaki osiągnęły najbardziej zaangażowane państwa członkowskie w roku 2006. Komisja ocenia ten wskaźnik na 50% wszystkich przetargów; 50% wskaźnik powinien dotyczyć zarówno liczby, jak i wartości kontraktów KE deklaruje: zastosowanie kryteriów GPP w ogłaszanych przez siebie przetargach; wprowadzenie wymogu stosowania procedur GPP w odniesieniu do projektów finansowanych ze środków unijnych, co powinno pomóc tym państwom członkowskim, które jeszcze nie stosują się do zasad GPP w osiągnięciu celu: 50 % udziału GPP

GPP a etykietowanie ekologiczne Specyfikacja zamówienia nie może wymagać określonego oznakowania, lecz powinna odnosić się do spełnienia jego kryteriów Kryteria muszą mieć charakter publiczny, ustalane są z udziałem wszystkich zainteresowanych stron Wyroby noszące oznakowanie uznaje się za spełniające kryteria, dopuszczalne są także inne sposoby wykazania, że kryteria są spełnione Dodatkowe punkty przyznaje się wyrobom spełniającym kryteria specyfikacji

Wspólnotowy program etykietowania ekologicznego Projekt rozporządzenia dotyczącego Wspólnotowego oznakowania ekologicznego COM(2008)401 Rozszerzenie zakresu dotychczas opracowanych kryteriów na wybrane wyroby budowlane Projekt objęcia etykietowaniem obiektów budowlanych

System ekozarządzaniai i audytu we Wspólnocie (EMAS) Projekt rozporządzenia dotyczącego systemu EMAS COM(2008)402 Program wsparcia zgodności środowiskowej dla MŚP

Główne filary EMAS + Zaangażowanie pracowników + Zgodność z wymaganiami prawa ISO 14001 System Zarządzania Środowiskowego + Publiczne raporty + Doskonalenie parametrów

Zakres deklaracji środowiskowej EMAS Opis przedsiębiorstwa i jego działalności System zarządzania środowiskiem i polityka przedsiębiorstwa Aspekty środowiskowe Cele i zadania środowiskowe Planowane Zrealizowane Zestawienie danych korzystania za środowiska Zgodność z prawem

Propozycje dotyczące nowelizacji dyrektywy EPBD Państwa członkowskie powinny opracować krajowe strategie zapewniające, że : Wszystkie nowo wznoszone budynki spełniają kryteria LEB do roku 2012 Większość nowych budynków osiąga poziom zero energii do roku 2015 Należy ustalić odrębne cele dotyczące: Istniejących budynków mieszkaniowych Istniejących budynków użyteczności publicznej Budynków zajmowanych przez władze publiczne

Komisja Europejska Wniosek KE I czytanie w PE Opinia PE I czytanie w RUE Opinia RUE Parlament Europejski Zatwierdzenie w I czytaniu Rada Unii Europejskiej 27

Nowe inicjatywy legislacyjne Grudzień 2008 r. Komisji Europejskiej (4) Europejski Program Przezwyciężenia Kryzysu COM(2008)800 Wzrost konkurencyjności, innowacyjność gospodarki, wzrost zatrudnienia

EuropeanEconomicRecovery Plan Działania stabilizujące system bankowy + Poprawa efektywności energetycznej budynków; Promocja zielonych wyrobów i usług ukierunkowanych na zwiększenie efektywności energetycznej budynków; Czyste technologie dla budownictwa

ZRÓWNOWAŻONE BUDOWNICTWO Przegląd sytuacji w państwach UE

GPP w państwach UE (1) Austria od 2006 r. istnieje wymóg prawny stosowania GPP na wszystkich szczeblach administracji publicznej. Wytyczne dotyczące procedur na szczeblu federalnym opracowano w 1998 roku, znowelizowano w 2004 (www.oekokauf.wien.at). Związane są one z krajowym systemem oznakowań ekologicznych. Belgia na szczeblu federalnym GPP wprowadzono jako obligatoryjne zarządzeniem z 2005 r., istnieją także odpowiednie wytyczne i katalog kryteriów obejmujących 13 grup wyrobów. Trwają prace nad przyjęciem krajowego planu działań wdrażających cele ustalone przez KE. Dania istnieją prawne zobowiązania do stosowania GPP wprowadzone przez ustawę o ochronie środowiska z 1994 r.; rozporządzeniem z 1995 r. centralne instytucje publiczne zobowiązano do sformułowania polityki zielonych zamówień publicznych i uwzględnienia aspektów ochrony środowiska w kryteriach zamówień publicznych.

GPP w państwach UE (2) Finlandia ustawa dotycząca odpadów z 1993 rwymaga od władz publicznych stosowania wyrobów pochodzących z recyklingu, od roku 1998 funkcjonują zalecenia stosowania GPP przez rząd. Francja krajowy plan działań przyjęty w 2007 r. ustala 15 specyficznych celów GPP, wśród których znajduje się osiągnięcie do 2010 r. wskaźnika 20% nowych budynków spełniających podwyższone kryteria ekologiczne (HQE). Niemcy od 2007 r. przyjęto krajową strategię wymagającą stosowania kryteriów efektywności energetycznej oraz kryteriów LCC. W ramach systemu funkcjonuje krajowy znak ekologiczny.

Krajowe programy etykietowania ekologicznego Etykiety ekologiczne I Typu wg EN ISO 14024 Nordycki łąbędź ww.svanen.nu Błękitny anioł www.blauer-engel.de

Budynki o niskim zapotrzebowaniu na energię Państwo 2009 2010 2012 2013 2015 2016 2020 Dania -25% -50% LEB Francja Effinenergie LEB -75% E+ Holandia -25% -50% ENB LEB Niemcy -30% -30% NFFB Wielka Brytania -25% -44% LEB NZEB LEB Low Energy Buildings E+ Energy positive buildings ENB Energy Neutral Buildings NFFB No fossil fuel buildings NZEB Net Zero Emmission Buildings

Promocja budynków o niskim zapotrzebowaniu na energię Podjęte działania Dania Francja Holandia Niemcy Wielka Brytania Powiadamianie* X X X X X Projekty demonstracyjne X X X Zachęty podatkowe X X Pomoc w kredytowaniu X X X X Planowaniena poziomie lokalnym X X * Powiadamianie z wyprzedzenie o zamierzonych zmianach i podwyŝszeniu wymagań dotyczących zuŝycia energii

Wnioski w sprawie LEB/VLEB Największy potencjał oszczędności ma istniejąca substancja mieszkaniowa Doświadczenia z wznoszenia nowych VLEB sprzyjają wprowadzaniu nowych rozwiązań Ważnym narzędziem promocji jest uprzedzanie o nowych, wyższych wymaganiach przewidzianych do wprowadzenia Ważnym elementem są wskazania zawarte w legislacji UE, zarówno w odniesieniu do nowo wznoszonych jak i istniejących budynków Zachęty ekonomiczne i fiskalne są bardzo ważnym i potrzebnym instrumentem politycznym sprzyjającym osiągnięciu celów LED

Projekt kryteriów etykietowania ekologicznego budynków (ISPRA) Jakość powietrza wewnętrznego wstępne kryterium warunkujące dalszą ocenę Efektywność Oddziaływanie energetyczna na środowisko Kryteria etykietowania ekologicznego budynków

Projekt kryteriów ISPRA dot. budynków Kryteria ISPRA ASPEKTY ŚRODOWISKOWE Obciążenia środowiskowe(emisje do powietrza, gruntu i wody, odpady) Zużycie zasobów (energia, materiały, woda) Zdrowie i bezpieczeństwo(jakość powietrza, oświetlenie, hałas) Projekt Budowa Użytko wanie Moder nizacja Rozbiórka X X X X X X X X (X) X X X ASPEKTY EKONOMICZNE i FUNKCJONALNOŚĆ Koszty funkcjonowania i zarządzania X X Utrzymanie i konserwacja X X Usługi (transport, odbiór odpadów stałych, parkingi) X X X

Oceny zrównoważenia budynków Code for Sustainable Homes (Wielka Brytania) kategorie oceny: Energia/ CO 2 Zużycie wody na cele bytowe Wpływ materiałów na środowisko Brak wpływu na zwiększenie odpływu wody powierzchniowej Odpady(w odniesieniu do placu budowy, odpady bytowe w trakcie eksploatacji budynku) Zanieczyszczenie:materiały izolacyjne nie powinny zawierać substancji o większym niż określony potencjale wpływu na globalne ocieplenie; weryfikacji podlegają materiały izolacyjne zastosowane w następujących elementach budynku: dach, ściany zewnętrzne i wewnętrzne, w tym izolacje akustyczne, stropy oraz fundamenty, izolacje termiczne rur i zbiorników ciepła. Zdrowie i komfort: oświetlenie, izolacyjność akustyczna, dostępność Zarządzanie(procesem wznoszenia i eksploatacji budynku) Ekologia(wpływ na środowisko naturalne). System klasyfikacji od jednej do 6 gwiazdek

Oceny zrównowaŝenia budynków HQE (Francja) zestaw kryteriów: Relacja budynek otoczenie Zintegrowany wybór wyrobów i systemów Zielony plac budowy Zarządzanie energią Zarządzanie wodą Zarządzanie odpadami Utrzymanie i konserwacja Komfort cieplnowilgotnościowy Hałas i akustyka Komfort wizualny Komfort dotyczący zapachów Warunki zdrowotne Jakość powietrza wnętrz Jakość wody www.itb.pl

Programy zachęt finansowych Belgia od 2003 r. program ulg podatkowych dla osób prywatnych inwestujących w poprawę efektywności energetycznej domu lub w zastosowanie OZE Holandia od 2004 r. program ulg podatkowych dla przedsiębiorców inwestujących w innowacyjne, efektywne energetycznie technologie, produkty lub OZE Szkocja od 2000 r. obniżenie podatku VAT do 5% w przypadku wyrobów wspomagających oszczędzanie energii w budynkach mieszkalnych lub użyteczności publicznej

ZRÓWNOWAŻONE BUDOWNICTWO Przegląd sytuacji w Polsce

Powiązanie z krajowymi strategiami i programami Strategia Rozwoju Państwa rozwój zrównoważony, konkurencyjność i innowacyjność Polityka Ekologiczna Państwa Zielone zamówienia publiczne Zielona reforma podatkowa Polityka Energetyczna Polski Efektywność energetyczna Odnawialne źródła energii Polska 2020 Gospodarka oparta na wiedzy Rozwój zrównoważony

Polityka ekologiczna państwa i zielone zamówienia publiczne Zastosowanie zielonych zamówień w przetargach organizowanych przez wszystkie instytucje ze środków publicznych; Wykonanie analizy dotyczącej możliwości wprowadzenia w Polsce zielonej reformy podatkowej; Wprowadzenie etykiet informujących o produktach ekologicznych i ich promocja wśród społeczeństwa

Kryteria zielonych zamówień publicznych w Polsce Katalog kryteriów środowiskowych do stosowania przy przetargach finansowanych ze środków publicznych przygotowany na zlecenie MG zawiera: podstawowe kryteria środowiskowe dla szerokiej gamy wyrobów i usługopracowane na podstawie kryteriów dla wspólnotowej ekoetykiety EU Flower, niemieckiej ekoetykiety Der Blauer Engel informacje na temat możliwości uwzględnienia kryteriów, a także materiał informacyjny przybliżający zagadnienia ekoznakowania, deklaracji produktowych (normy ISO grupy 14020), wybranych oznakowań stosowanych na produktach i ich opakowaniach. www.eko-net.pl

Kryteria dot. wyrobów budowlanych w katalogu GPP Lista kryteriów, które muszą spełniać wyroby budowlane, aby uzyskać etykietę ekologiczną; kryteria te mogą być wykorzystane do opracowania specyfikacji technicznej dla wyrobów budowlanych. 1. Wyroby budowlane z dodatkiem makulatury 1. Wyroby budowlane z dodatkiem makulatury 2. Wyroby budowlane z dodatkiem stłuczki szklanej 3. Masy i lepiki bitumiczne o niskiej zawartość rozpuszczalników 4. Twarde pokrycia podłogowe 5. Okna i drzwi zewnętrzne 6. Elementy obudów budynków (przegrody zewnętrzne) 7. Systemy grzewcze w budynkach 8. Systemy zaopatrzenia w ciepłą wodę 9. Systemy wentylacyjne

Polityka Ekologiczna Państwa a certyfikacja środowiskowa Wprowadzenie zielonych zamówień promujących w przetargach firmy posiadające certyfikaty zarządzania środowiskowego przez uzyskanie przez nie dodatkowych punktów; Wprowadzenie obniżenia opłat za korzystanie za środowiska przez firmy posiadające certyfikaty; Ograniczenie częstości kontroli w zakresie ochrony środowiska podmiotom posiadającym certyfikaty zarządzania środowiskowego

Pomoc na wsparcie systemów zarządzania środowiskowego Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 8 stycznia 209 r. w sprawie udzielania pomocy de minimisna wsparcie systemów zarządzania środowiskowego w ramach POIŚ: Pomoc na przedsięwzięcia związane z wdrożeniem systemów zarządzania środowiskowego oraz wdrożeniem certyfikowanych oznakowań ekologicznych dla produktów Pomoc udzielana na pokrycie do 50% wydatków kwalifikowanych, lecz nie więcej niż 400 000 zł

Krajowy Program Reform na lata 2008-2011 Wykorzystanie innowacyjnych rozwiązań w zakresie ochrony środowiska: Zwiększenie efektywności energetycznej gospodarki Wspomaganie rozwoju wykorzystania OZE Przygotowanie i wdrożenie zielonej reformy podatkowej Promocja systemów zarządzania środowiskowego Promocja i rozwój zielonych zamówień publicznych Współpraca MG, MŚ, MF i UZE

Wdrożenie działań dot. zrównoważonego budownictwa Inicjatywy europejskie w zakresie zrównoważonego budownictwa powinny zostać jak najszybciej wdrożone w poszczególnych państwach członkowskich, bowiem jest to warunek odniesienia związanych z nimi korzyści. Instrumenty wspierające zrównoważone budownictwo wymagają przeniesienia na rynek krajowy, przy zastosowaniu odpowiednio skoordynowanego podejścia i porozumienia wszystkich zaangażowanych stron Niezbędne jest zatem opracowanie branżowej strategii zrównoważonego budownictwa w Polsce ustalającej najważniejsze dla krajowego przemysłu cele i określającej harmonogram ich osiągnięcia dzięki właściwie dobranym narzędziom wdrażającym

Dziękuję za uwagę