ZAJĘCIA KOREKCYJNO-KOMPENSACYJNE Wybrane aspekty metodyczne Redakcja naukowa Iwona Maria Kijowska i Irena Sorokosz Elbląg 2014
Przewodniczący Komitetu Redakcyjnego Wydawnictwa PWSZ w Elblągu dr hab. inż. Jerzy Łabanowski Recenzenci dr Anna Walencik-Topiłko dr Agnieszka Banaszkiewicz Redakcja, korekta, skład Wydawnictwo Techniczno-Naukowe JAS e-mail: jagoda.szczerkowska@gmail.com Olga Strzelec Jerzy Paczyński Projekt okładki Ilona Mazur WYDANO ZA ZGODĄ REKTORA PWSZ W ELBLĄGU ISBN 978-83-62336-32-6 Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Elblągu 82-300 Elbląg, ul. Wojska Polskiego 1, tel. 55 629 05 55 Wydanie I, nakład 150 egz., format B-5
SPIS TREŚCI Wprowadzenie... 7 Część I. TEORETYCZNE PODSTAWY ZAJĘĆ KOREKCYJNO- -KOMPENSACYJNYCH Irena Sorokosz 1. Podłoże problemów edukacyjnych uczestników zajęć korekcyjno-kompensacyjnych... 11 1.1. Terminologia dotycząca dysleksji... 12 1.2. Definicje dysleksji rozwojowej... 13 1.3. Klasyfikacja i etiologia trudności w czytaniu i pisaniu... 16 1.4. Objawy dysleksji... 19 1.5. Sytuacja szkolna dziecka z dysleksją rozwojową... 23 1.6. Funkcjonowanie emocjonalne ucznia z dysleksją... 25 1.7. Dysleksja rozwojowa, współwystępowanie zaburzeń... 27 1.8. Pozycja ucznia z dysleksją w grupie rówieśniczej... 28 1.9. Podsumowanie... 29 Irena Sorokosz, Iwona Maria Kijowska 2. Psychologiczno-pedagogiczna diagnoza dysleksji... 33 2.1. Podstawowe pojęcia... 33 2.2. Struktura badania psychologicznego... 35 2.3. Diagnoza pedagogiczna dysleksji... 38 2.3.1. Ocena trudności w czytaniu... 40 2.3.2. Ocena trudności w pisaniu... 43 2.3.3. Ocena trudności w poprawnym zapisywaniu... 45 2.3.4. Ocena trudności z ortografią... 46 Iwona Maria Kijowska 3. Aspekty teoretyczno-prawne organizacji zajęć korekcyjno-kompensacyjnych w szkołach i innych placówkach oświatowo-wychowawczych... 53 3.1. Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne, terapia pedagogiczna terminologia... 53 3.2. Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne ustalenia prawne... 57 3.3. Metodyka zajęć korekcyjno-kompensacyjnych... 58 3.3.1. Cele zajęć korekcyjno-kompensacyjnych... 59 3.3.2. Zasady dotyczące zajęć korekcyjno-kompensacyjnych... 60 3.3.3. Metody i programy stosowane w terapii pedagogicznej... 62 3.3.4. Etapy pracy terapeutycznej... 63 3.3.5. Planowanie pracy korekcyjno-kompensacyjnej... 65 3.3.6. Struktura zajęć korekcyjno-kompensacyjnych (jednostki metodycznej)... 66 3.4. Dokumentacja prowadzona przez terapeutę... 68 3.5. Kryteria oceny zajęć korekcyjno-kompensacyjnych... 69 3.6. Terapeuta pedagogiczny... 70 Załącznik... 71 3
Część II. WYBRANE FORMY I METODY ZAJĘĆ KOREKCYJNO- -KOMPENSACYJNYCH W PLACÓWKACH OŚWIATOWYCH STANOWISKO PRAKTYKÓW Elżbieta Romaszko 4. Indywidualne zajęcia korekcyjno-kompensacyjne z dzieckiem ryzyka dysleksji... 79 4.1. Objawy ryzyka dysleksji... 79 4.2. Dziecko ryzyka dysleksji prezentacja indywidualnego przypadku... 81 4.3. Podsumowanie... 85 Katarzyna Gogol-Urbańska, Iwona Maria Kijowska 5. Grupowa terapia pedagogiczna... 87 5.1. Cele grupowej terapii pedagogicznej... 88 5.2. Prezentacja przykładowego programu grupowej terapii pedagogicznej dla uczniów starszych klas szkoły podstawowej... 90 Jolanta Szczygieł, Irena Sorokosz 6. Mnemotechniki i mapy myśli w pracy z młodzieżą dyslektyczną... 99 6.1. Mnemotechniki... 99 6.2. Mapy myśli mapy pojęć... 100 Emilia Kałabun, Irena Sorokosz 7. Świadomość ortograficzna uczniów dyslektycznych... 103 Elżbieta Parzych-Kurkiewicz 8. Kinezjologia edukacyjna w pracy korekcyjno-kompensacyjnej... 111 8.1. Ćwiczenia przygotowawcze... 113 8.2. Ćwiczenia równoważenia (integracji przez ruch)... 113 8.3. Założenia kinezjologii edukacyjnej... 114 8.4. Krok, po kroku czyli prezentacja przypadku... 116 Małgorzata Wiśniewska 9. Wykorzystanie metody sylabowej w terapii pedagogicznej... 121 9.1. Model sylabowej metody analityczno-syntetycznej... 123 Barbara Uhryn 10. Metoda Dobrego Startu w pracy z dziećmi z dysharmonijnym rozwojem psychomotorycznym... 127 10.1. Ogólna charakterystyka Metody Dobrego Startu geneza, założenia i cele metody... 127 10.2. Metoda Dobrego Startu modyfikacje, struktura i organizacja zajęć, pomoce do zajęć... 129 10.3. Efektywność Metody Dobrego Startu... 130 10.4. Wykorzystanie Metody Dobrego Startu na zajęciach korekcyjno- -kompensacyjnych... 131 4
Dorota Szymkowicz-Drozdowska 11. Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne z dziećmi mającymi trudności w nauce matematyki... 139 11.1. Przykład pracy terapeutycznej z uczniem klasy II szkoły podstawowej... 140 Magdalena Angielczyk 12. Terapia logopedyczna dziecka zagrożonego dysleksją... 143 12.1. Przypadek dziecka z opóźnionym rozwojem mowy... 145 12.2. Plan pracy terapeutycznej... 146 Anetta Krajewska 13. Rozwijanie funkcji językowych u dziecka z nieutrwaloną artykulacją głosek... 151 13.1. Najczęściej występujące zaburzenia mowy w młodszym wieku szkolnym... 152 Joanna Kijowska-Lasek, Iwona Maria Kijowska 14. Kynoterapia w pracy z dzieckiem ryzyka dysleksji... 157 14.1. Dziecko ryzyka dysleksji... 157 14.2. Kilka słów o kynoterapii... 159 14.3. Programy zajęć terapeutycznych z udziałem psa... 161 14.4. Kynoterapia ćwiczenia z psem wspomagające terapię dziecka ryzyka dysleksji... 164 14.4.1. Usprawnianie motoryki dużej... 164 14.4.2. Usprawnianie motoryki małej... 166 14.4.3. Rozwijanie koncentracji uwagi... 166 14.4.4. Rozwijanie mowy czynnej... 167 14.4.5. Stymulacja słuchowa... 168 14.4.6. Stymulacja wzrokowa... 169 Aleksandra Gierasimiuk 15. Biblioterapia (bajkoterapia) jako metoda wspierająca terapię pedagogiczną... 173 15.1. Biblioterapia bajkoterapia... 175 15.2. Przykłady bajek/opowiadań terapeutycznych... 180 15.3. Podsumowanie... 184 Magdalena Lasota 16. Terapia EEG-Biofeedback jako metoda wspomagająca terapię pedagogiczną... 187 Słowniczek pojęć... 193 Noty o autorach... 197 5