Zasoby cyfrowe 1. Dokument elektroniczny (DE) 2. Publikacja elektroniczna (PE)
Dokument elektroniczny 1. Definicje, 2. Cechy, 3. Struktura fizyczna, 4. Struktura logiczna.
DE a prawo (Records( Management) Międzynarodowe: ISO 15489 EU: Model of Requirements for Records Management USA: Sarbanes-Oxley Act Polska: - PN-ISO 15489-1:2006 Informacja i dokumentacja Zarządzanie dokumentami - Ustawa o informatyzacji... (Dz.U. 2005 nr 64, poz. 565), - Ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną - Ustawa o podpisie elektronicznym (Dz.U. 2002 nr 144, poz. 1204) (Dz.U. 2001 nr 130, poz. 1450)
Definicje DE (1) DE (komputerowy, cyfrowy) - dokument z sygnałem utrwalonym na nośniku elektronicznym. Mogą to być komunikaty różnych języków naturalnych w subkodach akustycznych i graficznych, inne komunikaty graficzne jak obrazy, wykresy, animacje, filmy, komunikaty dźwiękowe, np. muzyka (Słownik encyklopedyczny informacji, języków i systemów... Warszawa 2002) DE - zbiór danych wprowadzonych lub przechowywanych na dowolnym nośniku przez system informatyczny lub podobny układ, które mogą być odczytane lub wyświetlone przez osobę lub przez tego rodzaju system lub układ, a także wszelkiego rodzaju prezentacja i wszelkiego rodzaju przedstawienie tych danych w formie drukowanej lub innej (Decyzja KE, 2004/563/WE)
Definicje DE (2) DE - dokument istniejący w postaci elektronicznej, dostępny za pośrednictwem techniki komputerowej (PN-ISO 690-2) DE - stanowiący odrębną całość znaczeniową zbiór danych uporządkowanych w określonej strukturze wewnętrznej i zapisany na informatycznym nośniku danych (Ustawa o informatyzacji... 2005) DE - każdy przedmiot lub zapis na komputerowym nośniku informacji, z którym jest wiązane określone prawo albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne (Kodeks Karny)
Wnioski DE są dane zapisane na materialnym nośniku, w tym przechowywane za pomocą środków elektronicznych lub podobnych, które można odtworzyć w umożliwiającej ich percepcję formie. DE są informacje przekazywane lub przechowywane za pomocą elektronicznych nośników informatycznych, pozwalające na ich utrwalenie trwałość jest więc warunkiem uznania pakietu danych za dokument. Nie ma zatem znaczenia sam elektroniczny nośnik informacji np. pendrive, twardy dysk, serwer, istotny jest jedynie fakt, aby dane mogły zostać wielokrotnie odtworzone np. na ekranie monitora.
Treść i metadane Dokumenty elektroniczne zapisuje się w strukturze umożliwiającej wyodrębnienie treści dokumentu oraz metadanych. (Ustawa o narodowym zasobie archiwalnym... Dz.U. 2002 Nr 171, poz. 1396)
Metadane Metadane - zestaw logicznie powiązanych z DE usystematyzowanych informacji opisujących ten dokument i umożliwiających jego wyszukiwanie, kontrolę, zrozumienie i długotrwałe przechowanie oraz zarządzanie. Wymóg zapisywania metadanych ma na celu wyeliminowanie konieczności ich ręcznego przetwarzania. W ten sposób wartości metadanych będą mogły być przejmowanie bezpośrednio przez system informatyczny, co nie tylko zmniejszy koszty zarządzania informacją, ale także zminimalizuje ryzyko wystąpienia błędu. (Ustawa o narodowym zasobie archiwalnym... Dz.U. 2002 Nr 171, poz. 1396 Więcej wykład 9
Metadane (Adobe Acrobat)
Cechy DE 1. Zawartość tekst, hipertekst, obraz, dźwięk i in.; 2. Struktura logiczna, która nie musi być tożsama ze strukturą fizyczną, gdyż może być zawarta bezpośrednio w dokumencie, w bazie danych, pliku DTD itp. (czyli dołączona do treści); 3. Kontekst, czyli metadane techniczne określające w jakiej postaci dokument będzie prezentowany. (H. Niestrój)
Struktura DE Struktura logiczna dokumentu elektronicznego - sposób ułożenia informacji w dokumencie elektronicznym zdefiniowany poprzez określenie elementów informacyjnych oraz powiązań między nimi; Struktura fizyczna dokumentu elektronicznego wynik przetworzenia, w tym kodowania i szyfrowania, informacji zawartych w dokumencie elektronicznym na dane w układzie bitowym (czyli format danych); Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 29 września 2005 r. w sprawie warunków organizacyjno-technicznych doręczania dokumentów elektronicznych podmiotom publicznym (Dz.U. 2005, Nr 200, poz. 1651)
Struktura logiczna Kodowanie struktury logicznej dokumentu umożliwiają specjalne języki strukturalne, np. SGML (XML, RDF). Dokument w formacie strukturalnym znakomicie nadają się do przetwarzania, indeksowania, klasyfikowania, umieszczania w bazach danych. Format strukturalny nie określa ani cech fizycznych dokumentu, ani atrybutów typograficznych (formatowanie, czcionka). Tworzenie bardzo uproszczonej struktury logicznej umożliwiają także popularne edytory dzięki mechanizmowi styl. Dokumenty poprawnie zapisane w formacie strukturalnym można łatwo i automatycznie przetransformować do formatu prezencyjnego. Operacja odwrotna nie jest możliwa.
Dokument w strukturze XML
Dokument w XML - nagłówek <article> <artheader> <title>biblioteki cyfrowe <comment> wykład z dn. 7.03.2007 </comment></title> <author> <honorific>dr</honorific> <firstname>władysław Marek</firstname> <surname>kolasa</surname> <authorblurb> <para>wmkolasa@ap.krakow.pl</para> </authorblurb> </author> </artheader>...
XML Notepad (bezpłatny)
Definiowane struktury (Word)
Struktura fizyczna Struktura fizyczna dokumentu jest najczęściej utożsamiana z formatem prezencyjnym dokumentu. Przykładami takich formatów są dokumenty zakodowane w specjalnym języku, np. PostScript, PDF, DJVu, RTF czy HTML. Format fizyczny określa m.in.: - atrybuty fizyczne (np. algorytmy kompresji i kodowanie) oraz - atrybuty typograficzne (formatowanie, czcionka). Formaty fizyczne to języki wysokiego poziomu. Dokumenty te można edytować wyłącznie za pomocą aplikacji macierzystych. Więcej wykład 5
Struktura fizyczna (HTML) <body> Podróże kształcą Podróże kształcą Podróże kształcą <p>podróże kształcą</p> <p><b>podróże kształcą</b></p> <p><i>podróże kształcą </i></p> </body>
Publikacja elektroniczna (PE) 1. Definicja; 2. Cechy, 3. Typologia, 4. Ewolucja PE i idei PE
Definicja PE PE to publikacja mająca wszystkie atrybuty dokumentu elektronicznego.
Cechy PE (1) Informacja w formie elektronicznej (najczęściej zarządzania systemem bazy danych) może być stale: uzupełniana, aktualizowana i poprawiana, dostępna z chwilą opublikowania, dostępna nieograniczonej liczbie użytkowników. PEmoże być bezstratnie powielana PE nie ulega fizycznemu starzeniu (zaczytaniu).
Cechy PE (2) Cechy przekazu PE: asynchroniczny - PE, D, N; multimedialny (dźwięk, film) PE, TV, R, N. interaktywny PE. Możliwości tworzenia własnych profili, skrótów, wariantów, wersji językowych itp. Możliwość łączenia źródeł i odwoływania się do innych dokumentów lub ich fragmentów (mechanizm hiperłączy) * Telewizja (TV); Radio (R), Druk (D), Nagrania (N)
Przyszłość PE Typy publikacje, których przyszłość należy wiązać z formą elektroniczną: serwisy informacyjne, zbiory selektywnej informacji (słowniki,bibliografie), krótkie teksty edukacyjne, niskonakładowe czasopisma, zbiory informacji prawnej, urzędowej itp., klasyka, źródła wąskospecjalistyczne (w tym podręczniki), dokumenty archiwalne.
DE - pokonywanie barier Miejsca (nieograniczony zasięg dystrybucji); Czasu (szybki proces przykazu); Nakładu (dostęp przez Internet tworzy w praktyce nielimitowane audytorium); Skutki: Umożliwiają indywidualizację tempa lektury, nauki...; W zasadzie są odporne na cenzurę ; Są spontanicznym nośnikiem kultury w SI; Sprzyjają globalizacji...
Typologia PE Publikacje elektroniczne można systematyzować wg tych samych kryteriów, co publikacje tradycyjne (drukowane), np.: książki, czasopisma, artykuły... Można także zastosować inne (dodatkowe) schematy podziału, które akcentują specyfikę PE.
Definicja e-książkie eksiążka to tekst lub hipertekst (który może być wzbogacony o obraz statyczny lub ruchomy oraz dźwięk, wyszukiwarkę czy unikatowy system nawigacyjny); wprowadzany bezpośrednio do pamięci komputera lub przetwarzany na zapis cyfrowy (np. poprzez skanowanie) zapisany w odpowiednim formacie pliku, dystrybuowany za pomocą dysków optycznych lub sieci, odtwarzany na ekranie monitora tradycyjnego komputera PC lub specjalistycznego urządzenia, a także nawiązujący w różnym stopniu do tradycyjnego pojęcia książki. (M. Góralska...)
Typologia PE (1) Książka multimedialna (e-książka, której przekaz został wzbogacony o elementy multimedialne); Książka on-line, książka internetowa (e-książka dostępna przez Internet); Hiperksiążka, hiper-książka (e-książka, w której konstrukcja przekazu została oparta na hipertekście); Książka wizualna (e-książka reprezentująca na ekranie obraz książki drukowanej, powstały w wyniku zeskanowania tradycyjnych książek lub innych zabiegów technicznych);...
Typologia PE (2)... Żywa" książka (e-książka zawierająca ilustracje, które użytkownik może zdynamizować), Książka interaktywana lub multiksiążka (e-książka, której tekst jest tworzony przez grupę autorów, nadzorowanych przez moderatora) (M. Góralska)
eksiążki a praca autora/dziennikarza Zasady redagowania e-tekstów nie różnią się zasadniczo od tych, które panują w publikacjach tradycyjnych; Powstają jednak nowe możliwości: Brak istotnych ograniczeń objętości materiału; Możliwość tworzenia powiązań (link); Możliwość umieszczania multimediów (dźwięk, filmy, animacje, sekwencje interaktywne); Możliwość cytowania z archiwum (podobne teksty wydane wcześniej).
Wybrane cechy PE i tradycyjnej Postać fizyczna: kodeks (książka tradycyjna); brak jednolitej postaci fizycznej (e-książka); Konstrukcja przekazu: przekaz linearny (książka tradycyjna); przekaz nielinearny [hipertekst] (e-książka); Przekaz: tekst (książka tradycyjna); tekst, multimedia, el. nawigacyjne (e-książka). Nowe gatunki wypowiedzi, np. blog...
PE a publikacja drukowana Koszt nośnika (1 DVD = 1500 000 stron tekstu) Wyszukiwanie pełnotekstowe (tylko PE) Łatwość replikowania, kopiowania Trwałość? (trwałość on-line?) Statystyka lektury, dostępu (tylko PE) Koszt utrzymania (serwer a magazyn) Koszt dystrybucji.
Idea i ewolucja PE (1) 1937 r. Herbert George Wells (esej: Word Brain) idea Permanent World Encyclopaedia (ogólnoświatowe archiwum dokumentów oparte na mikrofilmach); 1945 r. Vannevar Bush (artykuł: As We May Think) koncepcja urządzenia Memex (biurko-biblioteka, idea tworzenia powiązań pomiędzy publikacjami); Lata 60. Douglas Engelbart w Stanford zbudował prototyp urządzenia On-Line System (Augment). System umożliwiał gromadzenie i przetwarzanie informacji. W 1968 r. odbyła się pierwsza publiczna prezentacja systemu.
Vannevar Bush W latach 1923-1938 profesor Massachusetts Institute of Technology w Cambridge w USA. Konstruktor analogowych maszyn liczących, zaprojektował maszynę do wyszukiwania i przechowywania powiązanych między sobą informacji. Uważany za twórcę idei sieci komputerowych oraz hipertekstu.
Douglas Engelbart Znany powszechnie jako wynalazca myszy komputerowej (wspólnie z Billem Englishem), pionier interfejsów użytkownika, współtwórca hipertekstu, komputerów sieciowych.
Idea i ewolucja PE (2) 1965 r. - Theodor Holm Nelson autor pojęcia hipertekst. Autor projektu Xanadu pomysłodawca idei maszyny gromadzącej inf. tekstową i multimedialną. 1968 r. - Nelson wspólnie z A. Van Damem prezentuje publicznie HES (Hypertext Editing System). Van Dam używa pojęcia e Book. 1971 r. Michael Hart rozpoczyna prace nad projektem Gutenberg. Lata 70. rozwój edytorów tekstów i programów DTP. Lata 80. kariera PC i CD-ROM;
Ted Nelson (1937-) Twórca terminu "hipertekst" (1965, w rzeczywistości Nelson mówił już o hipermediach) i pionier technik informacyjnych.
Idea i ewolucja PE (3) 1982 r. powstaje PostScript; 1984 r. StorySpace -system do tworzenia hipertesktu 1986 r. pierwszy elektroniczny czytnik Spelling Ace; 1986 r. Intermedia -system do tworzenia hipertekstu 1986 W firmie Eastegate System uruchomiono system publikacji dokumentów hipertekstowych (Mark Bernstein); 1986 r. standard SGML unormowany jako ISO
Idea i ewolucja PE (4) 1990 r. Powstaje HTML (Tim Barners-Lee); 1991 r. W Adobe powstaje standard PDF; 1991 r. Sony wprowadza na rynek urządzenie Data Discman Electronic Book Player); 1993 r. Przeglądarka Mosaic; 1994 r. Przeglądarka Natscape Navigator; 1995 r. Powstaje Amazon.com; 1998 r. Czytniki: Rocket ebook i SoftBook; Połowa lat 90. elektroniczny papier J. Jacobsona; 1999 r. elektroniczny papier e-ink;
Sir Timothy Berners-Lee Twórca i jeden z pionierów usługi WWW. Od roku 1994 jest przewodniczącym Konsorcjum W3C.
Elektroniczny papier E-InkE
eautorzy, ewydawcy (1) USA: 2000 r. - Stephen King opowiadanie Riding a bullet wydane przez Simon&Schuster. W ciągu pierwszych 48 godzin dystrybucji sprzedano 500 000 po 2,5$ (do końca 2000 r. zysk wyniósł 450 tys. $). Wydając tradycyjnie King zarobiłby nie więcej niż 10 tys. $. Polska: sierpień 2000 r. - Olga Tokarczuk Dom dzienny, dom nocny (Bertelsmann) strona istniała 2 miesiące; październik 2000 r. - K. Kofta Krótka historia Iwony Tramp (w odcinkach) do X 2001 (wyd. wersję druk.);
eautorzy, ewydawcy (2)... czerwiec 2001 Rok bez siedmiu minut (Jerzy Pilch autor i moderator) http://czytelnia.onet.pl Janusz L. Wiśniewski Martyna (korba.pl) Inne: Arena.pl (2000 r.); Literatura.net.pl i in. Wniosek: Dominuje traktowanie wyd. elektronicznego wyłącznie jako formy promocji wydawnictwa, które docelowo będzie drukowane w formie tradycyjnej.
ewydawcy Stan aktualny: Liczne portale oferujące stale lub czasowo elektroniczne wersje wydawnictw. Np. http://www.e-books.com.pl/ Skromna oferta eksiążek u wydawców profesjonalnych np. WAM http://ksiazki.wydawnictwowam.pl
Literatura.net.pl Tekst
ebooks Tekst
ewam Tekst
Archiwizacja i rejestracja PE Stan aktualny: Systematyczna archiwizacja publikacji on-line jest w powijakach. Istnieje kilka poważnych projektów zagr.: USA: NARA, Internet Archive narodowe: australia, Niemcy, Finlandia, Szwecja. W Polsce brak systemowych rozwiązań. Systematyczna rejestracja BN obejmuje w zasadzie tylko PE w formie CD-ROM. Publikacje on-line nie są nigdzie rejestrowane.
www.archive archive.org Tekst
Rejestracja DE w BN (1) Pierwsze dokumenty elektroniczne o charakterze samoistnym, jakie wpłynęły do Biblioteki Narodowej, zostały opublikowane w 1996 r. Do rozwiązania problemów związanych z ich gromadzeniem, przechowywaniem i udostępnianiem, została powołana w 1998 r. Pracownia Dokumentów Elektronicznych, której zadaniem jest prowadzenie działalności badawczej, informacyjnej i organizacyjnej w zakresie dokumentów elektronicznych gromadzonych w BN.
Rejestracja DE w BN (2) Dokumenty elektroniczne wpływają do BN przede wszystkim jako egzemplarz obowiązkowy. Ustawa z 7 listopada 1996 r. o obowiązkowych egzemplarzach bibliotecznych oraz Rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki z 6 marca 1997 r. nakładają na wydawców obowiązek przekazywania, obok innych publikacji, także dokumentów na nośniku elektronicznym wydanych na terenie kraju oraz wyprodukowanych w Polsce dla wydawcy zagranicznego.
Rejestracja DE w BN (3) Do końca 2004 roku w zbiorach BN zgromadzono 6656 dokumentów elektronicznych samoistnych. Dominują: encyklopedie, słowniki językowe, podręczniki, opracowania literatury pięknej, materiały do nauczania języków obcych, publikacje prawnicze, poradniki, gry. Większość zebranych materiałów stanowią wydawnictwa polskie gromadzone w dwóch egzemplarzach.
Rejestracja DE w BN (4) Począwszy do 2001 r. w cyklu półrocznym ukazuje się Bibliografia Dokumentów Elektronicznych - bieżąca bibliografia polskich wydawnictw elektronicznych jako wkładka do Przewodnika Bibliograficznego. Opisy sporządzane są w formacie MARC 21 w systemie INNOPAC, zgodnie z normą PN-N-01152-13 Opis bibliograficzny - Dokumenty elektroniczne. Do końca 2006 r. w Bibliografii Dokumentów Elektronicznych zarejestrowano 608 dokumentów.
DE w bazach BN
Wybrane zagadnienia dot. DE Przesłanki do digitalizacji Format archiwalny a prezencyjny Dokumenty wtóre a prymarne Identyfikacja i wiarygodność DE Mechanizmy kontroli dostępu Autentyczność DE
Przesłanki do digitalizacji 1. Archiwizacja i ochrona zbiorów: przez degradacją nośnika kwaśny papier ; przed kradzieżami, uszkodzeniami, klęskami...; 2. Udostępnienie kopii zbiorów rzadkich; 3. Szerokie udostępnienie klasycznych publikacji z domeny publicznej (zb. edukacyjne); 4. Szerokie udostępnienie publikacji regionalnych (dominuje funkcja promocyjna); 5. Względy komercyjne (nie biblioteki!). Każdej z tych przesłanek towarzyszy f. prestiżowa
Formaty archiwalne i prezencyjne Biblioteki, repozytoria i archiwa cyfrowe winny gromadzić DE w dwu formatach: archiwalnym i prezencyjnym. F. archiwalny to najczęściej TIF lub BMP. F. Prezencyjny to zwykle: HTML, tekst ASCI, PDF, DJVu W szczególnych przypadkach istnieją przesłanki, aby gromadzić także formaty pośrednie (np. teksty edytowalne RTF lub pliki z aplikacji macierzystych AutoCad, pliki programów DTP i in.). Warto podkreślić, że w trakcie procesu redakcyjnego (a szczególnie podczas pracy grupowej) DE mogą mieć wiele wersji stad niezwykle ważne są sprawne mechanizmy zarządzania wersjonowaniem i system ich sygnowania.
Format archiwalny (1) Zasady tworzenia dokumentów w formacie archiwalnym: 1) należy skanować z najwyższą rozdzielczością optyczną mając na uwadze aktualne i przyszłe potrzeby użytkownika; 2) należy przyjąć zasadę tworzenia skanów wzorcowych w kolorze o głębi minimum 36 bitów, a dokumentów cennych 48 bitów;
Format archiwalny (2) 3) skany wzorcowe należy zapisywać w formacie bezstratnym, bez kompresji, tj. w formacie TIFF; 4) skanów wzorcowych nie należy poddawać żadnemu procesowi obróbki graficznej; 5) proces skanowania należy dokonywać przy wykorzystaniu właściwie skalibrowanego i wyposażonego w profil barwy sprzętu;
Format archiwalny (3) 6) należy tworzyć stosowne zabezpieczenia plików wzorcowych, tj. skan wzorcowy powinien być zapisany minimum w 2 egz. (kopia matka i kopia matryca); 7) do wykonywania kopii archiwalnych należy używać profesjonalnych skanerów oraz profesjonalnego sprzętu fotograficznego; podczas tworzenia kopii należy zadbać o właściwe oświetlenie oraz ułożenie dokumentu; 8) w przypadku wykonywania cyfrowej kopii wzorcowej dokumentów, które już wcześniej zostały zmikrofilmowane, należy wykonywać ją z oryginału nie z mikrofilmu. Kopię wzorcową z mikrofilmu wykonuje się jedynie w sytuacji, gdy brak jest oryginału; ** zob. TP, ZL i DP
Format archiwalny (4) 9) w przypadku skanowania dokumentu o charakterze niejednorodnym, np. dokumentu tekstowego z fotografią, skanowanie całego dokumentu należy przeprowadzać przy zastosowaniu parametrów podwyższonych - w tym wypadku jak dla fotografii. Można też fotografię tę zeskanować oddzielnie w odpowiedniej rozdzielczości. * por. AAPC Arte2 Na podst. Decyzji Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych nr 25/2005
Formaty prezencyjne Formaty prezencyjne służą wyłącznie do udostępniania publikacji lokalnie i w sieci. Z praktycznych względów format prezencyjny winien cechować się małymi rozmiarami plików. Formaty tej grupy wykorzystują zwykle jeden lub kilka algorytmów kompresji stratnej. Rodzaje formatów: - tekstowe, np.: tekst ASCI, RTF i in. - graficzne, np.: JPG, PNG i in. - hybrydowe, np.: PDF, DJVu, DVI, PostScript i in. Szczegóły wykł. 5
DJVu
DJVU - grafika
PE - wtórne i prymarne PE mogą powstawać jako: 1. Elektroniczny wariant edycji drukowanej (powstają najczęściej poprzez skanowanie oryginału lub mikrofilmu). DE tego typu w praktyce bibliotecznej są zaliczane do dokumentów wtórnych (pochodnych). 2. Publikacja wydana wyłącznie w wersji elektronicznej, która nie ma odpowiednika drukowanego. DE tego typu w praktyce bibliotecznej są zaliczane do dokumentów pierwotnych. Podział ów pociąga za sobą liczne skutki, np. podczas katalogowania Problematyczna jednak wydaje się kwalifikacja DE tworzonych ex post z plików DTP.
Identyfikacja i dostęp do PE Identyfikatory zasobu: URI (URL lub URN), DOI i in. Autoryzacja to proces sprawdzający czy podmiot (o ustalonej tożsamości) ma prawo dostępu do zasobów, o które prosi; Identyfikacja proces sprawdzający, czy przedstawiająca się osoba (komputer, urządzenie lub usługa) jest tą za którą się podaje; Autentykacja czyli uwierzytelnianie - jest dwuetapowym procesem, który łączy autoryzację z identyfikacją, a zatem procesem, w którym sprawdza się czy dany podmiot jest naprawdę tym, za kogo się podaje (identyfikacja) i jakie ma uprawnienia (autoryzacja). Więcej wykład 9
URL OAI PMH
Metody kontroli dostępu w praktyce IP (dla subskrybentów) login i hasło (dostęp stały) kod dostępu (dostęp doraźny) wysyłka e-mail (dostęp stały lub doraźny) dostęp FTP (dostęp stały lub doraźny) Zabezpieczenia przed kopiowaniem, drukowaniem, modyfikacją
Autentyczność DE Techniki: depozyty zestawów rek., ident. i in. znaki wodne; stenanografia (osadzanie elementów ukrytych); osadzanie czynników aktywnych; podpis cyfrowy; certyfikaty i łącza szyfrowane; inne. Szerzej: Nahotko (2004)
Cyfrowa adnotacja z MBC
Znak wodny
Podpis elektroniczny 1. Jest przyporządkowany wyłącznie do osoby składającej ten podpis; 2. Jest sporządzany za pomocą urządzeń podlegających wyłącznej kontroli osoby składającej i danych służących do składania podpisu elektronicznego; 3. Jest powiązany z danymi, do których został dołączony, i jakakolwiek zmiana tych danych jest rozpoznawalna. 4. Bezpieczny podpis elektroniczny weryfikowany jest za pomocą kwalifikowanego certyfikatu; 5. Problemy: trwałość sygnatury elektronicznej, której okres ważności określano na 5 lat. (Ustawa o podpisie elektr. Dz.U. 2001 nr 130, poz.1450)
Klucz, podpis, certyfikat
Podpis elektroniczny a DE W świetle prawa e-dokument bez ważnej sygnatury elektronicznej jest w Polsce nieważny, nie może być dowodem w postępowaniu sądowym, nie można go również uznać za oryginalny w praktyce archiwalnej. Podpis elektroniczny (kod algorytmu) można dołączyć do dowolnego obiektu cyfrowego. W ten sposób można sygnować pocztę e-mail lub inne dokumenty wirtualne. W takim obrocie każda, nawet przypadkowa, zmiana w treści przesyłki jest sygnalizowana przez komputer odbiorcy.
Dziękuję