Biblioteka Cyfrowa czy Biblioteka 2.0 czyli co przechowuje biblioteka

Transkrypt

1 Biblioteka Cyfrowa czy Biblioteka 2.0 czyli co przechowuje biblioteka dr inż. Marek Szepski Krakowska Akademia

2 Inspiracje Na półce stoją obok siebie 2 książki. Mają tego samego autora i ten sam tytuł. Jedna jest ładnie wydana, wydrukowana czytelną czcionką, druga ma pożółkły papier, rozlany druk. 2

3 Inspiracje 3

4 Inspiracje 4

5 Dwie książki na półce Identyczna treść. Różny wygląd. Różne wydania. 5

6 Pytania Co te książki mają wspólnego? Co je różni? Czy obie skanować? Co reprezentuje plik cyfrowy? Jak wydrukuję zeskanowaną książkę to ile mam książek? Dwie czy trzy a może tylko jedną? 6

7 Co to jest biblioteka? (Wikipedia) Biblioteka (od greckiego βιβλιοθήκη bibliotheke; βιβλίον biblion książka) instytucja społeczna, która gromadzi, przechowuje i udostępnia materiały biblioteczne oraz informuje o materiałach bibliotecznych (swoich i obcych). W innym znaczeniu jest to też nazwa samego budynku, pomieszczenia lub mebla zawierającego zbiory biblioteczne. Materiały biblioteczne to zbiór książek oraz innych materiałów źródłowych. Klasyczne zbiory biblioteczne są mocno związane z nośnikami fizycznymi. Materiały dostępne w postaci cyfrowej są gromadzone i udostępniane w tzw. bibliotekach cyfrowych. 7

8 Pytania Dlaczego biblioteka cyfrowa nie jest biblioteką? (Wynika to wprost z definicji) Dlaczego biblioteki cyfrowe nie spełniają oczekiwań? (Zobacz np. poprzednie konferencje, dostępne na mojej stronie) 8

9 Pytania Co McLuhan powiedziałby o cyfryzacji i jak epoka sieci cyfrowej na nowo zdefiniuje stare pojęcia? np.: Co biblioteka ma zbierać, co zbierać z sieci, z jakich źródeł, kto może umieścić dokument w bibliotece a kto korzysta ze zbiorów. Co reprezentuje plik cyfrowy, jakie stosujemy systemy haseł przedmiotowych czy może lepsza folksonomia i wiele innych. 9

10 Biblioteki cyfrowe niespełnione nadzieje Kilkaset przypisów do zasobów internetowych. Ile razy do fbc? 10

11 Biblioteki cyfrowe 1. Po co? (Dotychczasowa odpowiedź) - żeby zabezpieczyć dokumenty (zwłaszcza cenne) - żeby ułatwić dostęp do posiadanych zbiorów 11

12 Co jest w bibliotece? Klasyczna odpowiedź: Książki, czasopisma, zdjęcia, mapy, plakaty, obrazy, grafiki, mikrofilmy, nagrania audio, filmy, płyty CD, kasety VHS To są FORMY utrwalenia, istotne w sensie technicznym. 12

13 Książka Jednocześnie wydawana jest jako: druk, druk w formacie kieszonkowym,.pdf, w formacie dla e-czytnika, audio lub mp3. Ta sama treść różne formy prezentacji. 13

14 Dokument (książka) Treść Informacja Wygląd Forma prezentacji informacji 14

15 Książka i jej wydanie Dwa znaczenia słowa książka: 1. To co napisał autor (czyli treść) 2. To co stoi na półce, tom, efekt pracy wydawnictwa (czyli forma) 15

16 Epoka analogowa Treść i nośnik fizyczny nierozłączne Epoka cyfrowa Treść i nośnik rozdzielone. Treść to chmura bitów, którą można prezentować w wielu formach. Książka (treść) i wydanie (prezentacja) są różnymi pojęciami. Nie są zamienne! 16

17 Plik cyfrowy Może być kopią książki plik tekstowy. Może być kopią wydania plik graficzny. Udostępnienie treści książki w internecie jest tak naprawdę jej wydaniem. Takie wydanie powinno uwzględniać specyficzne zasady typografii internetowej. 17

18 Nowa BIBLIOTEKA 2.0 Centrum gromadzenia informacji, miejsce w którym uzyskam źródłową i pełna informację w określonym zakresie. Zupełnie nieistotny jest przy tym nośnik tej informacji, a znaczenia nabiera łatwość i szybkość jej uzyskania oraz integralność gromadzonych danych. 18

19 Biblioteka Zbiera, przechowuje, opracowuje, przetwarza, agreguje, analizuje i udostępnia informacje. Kanały tradycyjne: wypożyczalnia i czytelnia. Uzupełnione o nowy kanał: Internet. (A może wyłącznie Internet? W niewielu szczególnych przypadkach jest to możliwe.) 19

20 Konsekwencje Bez sensu jest przymiotnik cyfrowa, tak samo jak papierowa (tradycyjna). Biblioteka operuje informacją, jest więc przedsięwzięciem informatycznym. 20

21 Biblioteka okiem informatyka Obiekt ma: Cel co ma robić Zakres i odpowiedzialność o czym zbierać informacje, jakie informacje i jak zagwarantować ich jakość i kompletność Powiązania z innymi obiektami skąd informacje (źródła) i komu je dostarczać (odbiorcy) 21

22 Przykład szerszego spojrzenia na zbiory biblioteczne. 22

23 23

24 Zakres Np. dla KA wszystkie informacje o KA opublikowane w prasie, dokumenty wytworzone przez KA, dokumenty dot. szkolnictwa wyższego w Polsce (UE?, świecie?), wszystkie publikacje pracowników, konferencje organizowane przez KA, wszystko z dziedzin związanych z kierunkami kształcenia i działalnością naukową. 24

25 Informacja Jest niematerialna. Nie trzeba mieć fizycznie dokumentu aby umieścić go w bibliotece! Jedynie niewielka część jest chroniona prawem autorskim! 25

26 Problem Jak zapewnić wiarygodność informacji? - ograniczyć grono osób uprawnionych do wprowadzenia informacji (jakość) - rozszerzyć grono osób uprawnionych do wprowadzenia informacji (kompletność) 26

27 Która książkę skanować? 2 książki przywołane na początku. Nie skanować! Ta nowsza ma w wydawnictwie swoją postać cyfrową. Wystarczy ten plik upublicznić (lub zarchiwizować). Tę starszą warto skanować jedynie jeśli wydanie jest cenne artystycznie lub historycznie. 27

28 Która książkę skanować? 2 książki przywołane na początku. BŁĄD Książka jest jedna! Na półce stoją 2 wydania tej książki. Jeśli któreś zeskanujemy, poprawimy i wydrukujemy to będziemy mieć kolejne wydanie książki. 28

29 Do Biblioteki Narodowej nadal mam dostarczać egzemplarz papierowy publikacji a nie plik z dokumentem. 29

30 Cel (elementy) Biblioteka działać będzie w sieci. Musi stosować mechanizmy typowe dla sieci: - być widoczna w wyszukiwarkach (Google), - stosować wyszukiwanie hipertekstowe, - dostarczać automatycznie informacje (co? komu?). 30

31 Wnioski 31

32 1. Przestańmy traktować biblioteki cyfrowe jak coś nowego, tajemniczego i specjalnego. Biblioteka będzie przechowywać dokumenty przede wszystkim w postaci cyfrowej i traktować to na równi z innymi formami. 32

33 2. Tym wokół czego koncentruje się działalność biblioteki jest informacja. 33

34 3. Schowajmy skanery do szaf (bez przesady). Zbierajmy źródła w postaci cyfrowej. Biblioteka to nie tylko archiwum, to przede wszystkim narzędzie bieżącej pracy wielu osób. 34

35 4. Łagodźmy rygory prawa autorskiego. (np. w stosunku do prac naukowych) 35

36 5. Budujmy systemy biblioteczne działające zgodnie z ideami sieci web 2.0. Bibliotekę tworzy większa społeczność a nie wyłącznie bibliotekarze. 36

37 6. Budujmy systemy biblioteczne działające w oparciu o koncepcje web 3.0. To zapewne daleka przyszłość ale biblioteka daje największe możliwości wprowadzenia tych koncepcji. 37

38 Podsumowanie Biblioteki cyfrowe przechowują cyfrowe kopie zgromadzonych dokumentów, a przyszła Biblioteka będzie przetwarzać informacje. 38

39 Dziękuję Prezentacja dostępna na: 39