Analiza małżeńskości i wpływu na sytuację kobiet w Niemczech w latach 1976, 1984, 1996, 2004 Marcin Otorowski Paulina Berdysz Grupa 343
Spis treści Wstęp... 3 Istota procesu małżeńskości... 3 Zmiany w małżeńskości na przestrzeni lat... 4 Płodność, wychowanie dzieci... 8 Kobiety na rynku pracy... 9 Edukacja... 11 Podsumowanie i wnioski... 11 Bibliografia... 13 Źródła danych... 13 Indeks tabel i wykresów... 13 Aneks... 14 2
Wstęp Przez wieku, rola kobiety w niemieckim społeczeństwie wyrażana była jako 3K pierwsze litery od słów Kinder (dzieci), Kirche (kościół) i Küche (kuchnia) 1. Wiek XX przyniósł jednak wyrównanie w prawach i w statusie społecznym. Kobiety zyskały lepsze wykształcenie, dostęp do funkcji politycznych, równe prawa w dostępie do rynku pracy. Jednocześnie zmianie ulegał model rodziny i proces małżeńskości. Niniejsza praca porusza problem zmian w małżeńskości, łącząc je z efektami społeczno ekonomicznymi, na jakie mają one wpływ. Badanie i wnioskowanie przeprowadzone zostały w wybranych latach: w roku 1976, 1984, 1996 oraz 2004 i 2006. Istota procesu małżeńskości Małżeńskość to kompleksowy proces formowania i rozwiązywania związków małżeńskich. Prowadzi on do zmian w strukturze populacji według stanu cywilnego. Nie dotyczy całej populacji, gdyż nie wszystkie osoby wstępują w związki małżeńskie. Rozpad małżeństwa następuje w wyniku rozwodu, separacji lub z powodu zgonu współmałżonka. Pewna część osób rozwiedzionych lub owdowiałych ponownie zawiera powtórne związki małżeńskie co klasyfikuje je do dwóch grup- pierwotnych i powtórnych. Analizę małżeńskości prowadzi się oddzielnie dla pbu płci. Ponieważ zawieranie małżeństw pozostaje w bezpośrednim związku z rozrodczością, to zjawisko jest badane najczęściej w populacji kobiet. Z punktu widzenia aspektów prawnych, małżeństwo w Niemczech (jak i w Polsce) zawiera się przed urzędnikiem stanu cywilnego, jednak możliwość małżeństwa konkordatowego nie jest im znana. W roku 2001 wszedł w życie kodeks o zarejestrowanym życiowym związku partnerskim (LpartG- Lebenspartnerschaftsgesetz) regulujący związki osób będących przedstawicielami tej samej płci. Kodeks reguluje również prawa i obowiązki życiowych partnerów względem siebie, wspólne nazwisko, jak i konsekwencje związane ze sprawami spadkowymi. W definicji rozkładu pożycia małżeńskiego istnieją podstawy dotyczące istnienia szczególnego rodzaju więzi duchowej, fizycznej i gospodarczej łączącej małżonków. Warunkiem rozpadu jest trwałość jego rozkładu i brak pozytywnej prognozy na przyszłość. Pomimo iż, ustawowo małżeństwo trwa aż do śmierci, uznana jest instytucja rozwodu ze względu na świadomość, że związek może się skończyć na jakimś etapie życia. Przed rozpoczęciem sprawy rozwodowej jest obowiązkowa roczna separacja, która może być skrócona w wyjątkowej sytuacji, w jakiej się znajduje małżonek składający wniosek. Możliwy jest rozwód za obopólną zgodą i bez względu na to kto zawinił, to partner z większymi dochodami musi płacić alimenty dopóki, dopóty druga osoba się nie usamodzielni. Do czasu udzielenia rozwodu obowiązuje szczególny obowiązek do alimentów między małżonkami. Po rozwodzie, alimenty muszą być płacone tylko w sytuacji, gdy drugi małżonek nie ma szans utrzymać się samodzielnie. W wielu sytuacjach alimenty mogą jednak zostać ograniczone czasowo. 1 Za: German Culture, Women in society, dostęp 20 maja z [http://www.germanculture.com.ua/library/facts/bl_women.htm] 3
Analiza małżeńskości i wpływu na sytuację kobiet w Niemczech Do czasu udzielenia rozwodu obowiązuje obowiązuje szczególny obowiązek do alimentów między małżonkami. Po rozwodzie, alimenty muszą być płacone tylko w sytuacji, gdy drugi małżonek nie ma szans utrzymać się samodzielnie. W wielu sytuacjach alimenty mogą jednak zostać ograniczone czasowo. Zmiany w małżeńskości skości na przestrzeni lat Analizę zmian w małżeńskości przeprowadziliśmy przeprowadzi my od zestawienia bezwzględnej liczby zawieranych małżeństw i rozwodów,, zawartych kolejno w latach 1976, 1984, 1996, 2004 i 2006. Wyniki przedstawione są na poniższym wykresie: Wykres nr 01:: Liczba zawieranych małżeństw i rozwodów [tys.] w latach 1976-2006 600 ilość zawartych małżeństw 510,318 509,32 500 ilość zawartych rozwodów 427,297 396,007 ilość (w 1000) 400 373,681 300 213,691 181,064 200 190,928 175,55 153,061 100 0 1976 1984 1996 lata 2004 2006 Źródło danych: Statistiches Bundesamt Deutschland Trendy logarytmiczne: obliczenia własne Analiza wykresu oraz linii trendu (naniesione na wykresie odpowiednio kolorem czerwonym dla zawartych małżeństw i niebieskim dla ilości rozwodów) ukazuje trend, mówiący o rosnącej liczbie l rozwodów i malejącej liczbie małżeństw w roku. O ile w 1976 rocznie zawierano 510 318 małżeństw i 153 061 rozwodów, to w 2006 małżeństw w ciągu roku jest już tylko 373 681, podczas gdy liczba rozwodów wzrosła do 190 928. Biorąc dodatkowo pod uwagę rosnącą osnącą liczbę ludności w Niemczech w badanym okresie, bardziej miarodajne będzie uwzględnienie ogólnego współczynnika zawieranych małżeństw i ogólnego współczynnika zawieranych rozwodów, który miarodajnie pokazuje, jaki jest przyrost średniej liczby zawieranych zawieranych rozwodów na 1000 mieszkańców (z 2,0 w 1976 do 2,3 w 2006), i jak spada średnia liczba małżeństw na 1000 mieszkańców (z 6,51 w 1976 do 4,54 w 2006) 4
Analiza małżeńskości i wpływu na sytuację kobiet w Niemczech Wykres nr 02:: Ogólny współczynnik zawartych małżeństw i rozwodów w latach 1976-2006 8 7 ogólny współczynnik zawieranych małżeństw 6,55 6,51 ogólny współczynnik rozwodów wartość współczynnika 6 5,22 4,8 5 4,54 4 3 2,60 2,30 2,30 2,10 2,00 2 1 0 1976 1984 1996 lata 2004 2006 Źródło danych: Statistiches Bundesamt Deutschland Trendy logarytmiczne: obliczenia własne Powyższe dane przedstawiały ilość zawieranych małżeństw bez wyróżnienia na to, czy jest to pierwsze czy kolejne małżeństwo. Statystyka dotycząca wieku zachodzenia po raz pierwszy w związek małżeński dostarcza ciekawych informacji na temat tego, od jakiego wieku kobieta może potencjalnie urodzić pierwsze dziecko: Wykres nr 03: Liczba kobiet, zawierających pierwsze małżeństwo na przestrzeni wybranych lat 500 Liczba kobiet [w tys.] 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 1974 1984 1996 2004 Rok 2006 źródło: Eurostat Tabela nr 01: Liczebność kobiet zawierających pierwsze małżeństwo z podziałem na grupy wiekowe w poszczególnych latach: 5
Wiek / Rok 1974 1986 1996 2004 2006 Mniej niż 17 b.d b.d 1 165 476 b.d 18-19 b.d b.d 14 675 8 793 b.d 20-24 b.d b.d 89 974 65 669 b.d 25-29 b.d b.d 134 125 95 874 b.d 30-34 b.d b.d 58 821 64 811 b.d 35-39 b.d b.d 15 589 30 621 b.d 40-49 b.d b.d 6 566 14 385 b.d 50 i więcej b.d b.d 2 229 3 109 b.d Źródło: Eurostat Najczęstszy wiek zawarcia pierwszego małżeństwa zarówno w 1996 jak i w 2004 roku leży w przedziale 25-29 lat. Dominanta wieku kobiet, wchodzących po raz pierwszy w związek małżeński to 26,84 w roku 1996 oraz 27,46 w roku 2004 2. Mimo okrojonych danych zaobserwować można ciekawe zjawisko - w roku 2004 w porównaniu do 1996 jest znacznie większa liczba kobiet które wchodzą w pierwszy związek małżeński między 50 a 59 rokiem życia. Może to wynikać między innymi ze starzejącej się struktury społeczeństwa niemieckiego. Widać tutaj tendencję do coraz późniejszego wieku wchodzenia w pierwszy związek małżeński. Ma to ogromne znaczenie w kontekście posiadania dziecka (jedynie niewielki procent pochodzi ze związków pozamałżeńskich), a to ma dalsze reperkusje w aktywności społecznej i ekonomicznej kobiet. W kontekście analizy małżeńskości ważny jest również długość trwania małżeństwa przed rozpadem. Poniższe diagramy przedstawiają, jak kształtują się średnie wartości trwania małżeństw i jaka jest liczebność rozwodzących się małżeństw w przedziałowych grupach wiekowych: 2 Obliczenia własne na podstawie tabeli 01 6
Wykres nr 04: Tendencje w długości trwania małżeństw przed rozwodem 70000 mniej niż rok 60000 5-9 lat mniej niż 4 lata 5-9 lat 50000 10-14 lat Ilość rozwodów 40000 30000 10-14 lat 15-19 lat mniej niż 4 lata 15-19 lat 20-24 lat 25-29 lat 30 i więcej 20000 20-24 lat 10000 25-29 lat 30 i więcej 0 mniej niż rok 1976 1984 1996 2004 Lata źródło: Eurostat Tabela nr 02: Liczebności małżeństw rozpadających się pod względem długości trwania małżeństwa w latach 1976-2006 staż \ rok 1976 1984 1996 2004 2006 mniej niż rok 2770 mniej niż 4 lata 48101 5-9 lat 42538 10-14 lat 27508 15-19 lat 18109 20-24 lat 9000 25-29 lat 4747 30 i więcej 3059 średnia 10,00645 2406 83 66 47 43203 27134 27593-50138 58642 60732-32569 34571 42938-23837 21792 35218-17777 15389 22473-8428 9867 12911-5113 8155 11826-11,61075 12,62536 13,73716 - Źródło: Eurostat, Średnia: obliczenia własne Z analizy powyższych diagramów wynika, że liczba zawieranych rozwodów jest rosnąca. Jeśli chodzi o długość trwania małżeństwa przed rozpadem, to średni staż małżeński powiększa się w 1976 przeciętne małżeństwo w chwili rozwodu miało 10-letni staż małżeński, podczas gdy w 2004 było to już prawie 14 lat. Najczęściej rozwodzą się małżeństwa, trwające od 5 do 9 lat, najrzadziej krótkie małżeństwa, które nie przetrwały więcej niż rok. 7
Liczba rozwodów ma wpływ na obciążenie ekonomiczne kobiet. Gospodarstwo domowe, które dotąd było prowadzone i utrzymywane przez dwie osoby, dzieli się na dwa pozostawiając kobietę w statystycznej dyskryminacji płacowej. Jeśli z małżeństwa były dzieci, które nie osiągnęły jeszcze samodzielności, najprawdopodobniej pozostaną one przy matce, co mimo zasądzonych alimentów, również obciąży jej budżet. Bez pomocy współmałżonka w przypadku małych dzieci, kobieta ma ograniczone możliwości zarobków, gdyż dużo czasu musi poświęcić na pielęgnację i opiekę nad potomstwem, którego opieka z zewnątrz jest równie kosztowna (np. wynajem niani). Nie do uchwycenia są następstwa rozpadu rodziny takie jak np. uszczerbek na zdrowiu psychicznym, koszty psychoterapeutów itp. Rozwody najczęściej na jakiś czas obniżają wydajność kobiet, ze względu na ich niestabilność w życiu osobistym i emocjonalnym. Płodność, wychowanie dzieci Malejąca liczba zawieranych małżeństw w Niemczech w latach 1976 2006 miała swoje przełożenie na płodności całkowitej. Wskaźnik ten, oznaczający ile dzieci pozostawi po sobie statystyczna kobieta sukcesywnie maleje, co pokazuje tabela numer 03. Tabela nr 03: Współczynnik płodności w Niemczech na przestrzeni wybranych lat Rok Współczynnik płodności 1976 1,51 1984 1,39 1996 1,32 2004 1,36 2006 1,32 Źródło: Eurostat Przeprowadzoną wcześniej analizę wieku zawierania pierwszego małżeństwa możemy porównać ze statystycznym średnim wiekiem kobiet, które urodziły dziecko w danym roku. Wykres nr 05: Średni wiek kobiet, rodzących dziecko w danym roku Średni wiek urodzenia dziecka 30 29 28 27 26 25 24 Średni wiek urodzenia dziecka 1976 1986 Rok 1996 2004 2006 źródło: Eurostat 8
Na dane w wykresie naniesiono trend logarytmiczny (obliczenia własne). Powyższy diagram mówi, że średni wiek kobiet, rodzących dziecko w danym roku stale się zwiększa. O ile jeszcze w 1976 roku wynosił on nieco ponad 26 lat, o tyle w 2006 matka rodząca dziecko miała średnio już prawie 30 lat. W połączeniu z informacjami o wieku urodzenia pierwszego dziecka można dodatkowo wysnuć ciekawy wniosek średni wiek urodzenia pierwszego dziecka różnił się od średniego wieku urodzenia dziecka o 1 rok na początku 90. roku, im bliżej 2006 tym ta różnica się zmniejsza. Jest to niewątpliwie wynik zmniejszającej się płodności kobiety rzadziej mają więcej niż 1 czy 2 dzieci, stąd i różnica w średniej maleje 3. W poniższej tabeli zawarto zestawienie gospodarstw domowych pod względem liczby dzieci w roku 2005. Jak widać większość małżeństw nie posiada dziecka, więc po rozwodzie nie ma konsekwencji obciążenia jednego z małżonków utrzymywaniem potomstwa. Co równie istotne - 16% z gospodarstw mających dzieci wychowuje samotnie dziecko - co oznacza, że sądy częściej przydzielają opiekę rodzicielską matce - ich sytuacja materialna w tych okolicznościach pogarsza się. Tabela nr 04: Struktura gospodarstw domowych według liczby dzieci w 2005 roku porównanie wybranych krajów europejskich Państwo Gospodarstwa domowe wg liczby dzieci (2005) Brak dzieci 1 dziecko 2 dzieci 3 i więcej Gospodarstwa domowe z jednym rodzicem jako % gospodarstw domowych z dziećmi EU25 67% 16% 13% 4% 13% Belgia 66% 14% 14% 6% 18% Czechy 64% 17% 16% 3% 13% Dania 74% 11% 12% 4% 16% Niemcy 75% 13% 9% 3% 16% Źródło: The family in the EU25 seen through figures 15 may 2006 : International day of families EUROSTAT NEWS RELEASE Kobiety na rynku pracy Według badania, pochodzącego z raportu ILO (rok 2004), rokrocznie liczba kobiet na rynku pracy przekraczała 20 milionów, co stanowiło 47% z ogólnej liczby 42.7 milionów ludzi na rynku pracy 4. Tak zwany wskaźnik aktywności (proporcja ludzi aktywnych ekonomicznie do ogólnej populacji w wieku produkcyjnym) wynosił dla kobiet ponad 55%, co stanowiło poprawę rzędu kilku procent względem poprzedzającego dziesięciolecia (w tym samym czasie, wskaźnik aktywności dla mężczyzn przekraczał 66%). Bezrobocie wśród kobiet (na tle bezrobocia ogólnego i bezrobocia wśród mężczyzn) w badanych latach przedstawia poniższa tabelka: 3 Dane dotyczące wieku urodzenia pierwszego dziecka (z lat 1991-2006) zawarte są w aneksie 4 Jeannette Nagel, Women in Germany 2006, wyd. Statistisches Bundesamt, Wiesbaden 2006, str. 26 9
Tabela nr 05: Bezrobocie wśród kobiet i mężczyzn w latach 1976-2006 Rok Kobiety Mężczyźni Łącznie 2006 12% 12% 12% 2004 11,7% 12,5% 10,8% 1996 11,5% 11% 12,1% 1984 9,1% 8,5% 10,2% 1976 4,6% 3,9% 5,8% Źródło: Statistiches Bundesamt Deutschland Bezrobocie wyrażone w procentach rosło w poszczególnych latach, ale dynamika jego wzrostu jest znacznie mniejsza w przypadku kobiet niż mężczyzn. Przykładowo, w roku 1976 wśród mężczyzn bezrobocie wynosiło 3,9% a u kobiet było to 4,6%. W 1984 bezrobocie wśród kobiet było już tylko o 0,6% wyższe niż u mężczyzn, a w roku 2004 stopa bezrobocia wśród mężczyzn przekroczyła stopę bezrobocia wśród kobiet. Obecnie, stopy bezrobocia są na zbliżonym poziomie (12% w roku 2006). Przyczyną tego zjawiska jest coraz lepsze wykształcenie kobiet (w 1976 roku studiowało dwa razy mniej kobiet niż mężczyzn, obecnie różnice na korzyść mężczyzn wynosi zaledwie 9% 5 ) zwiększony stopień świadomości i pogoń za karierą, a także późniejszy wiek zawierania małżeństwa, sprzyjający planowaniu kariery i biznesu przez kobiety (patrz tabela 01). Widać wyraźnie iż bezrobocie u kobiet było zawsze wyższe niż u mężczyzn. Wynika to z prostego faktu jakim jest typowy podział obowiązków w rodzinie, gdzie kobieta rodzi, wychowuje i opiekuje się dziećmi. W ostatnich latach tendencja się wyraźnie zmienia co jest owocem zmian również w mentalności i schemacie postrzegania zarówno rodziny jak i funkcji jej członków. w 2004 można nawet śmiało powiedzieć że kobiety odgrywają znaczną rolę, czy też czasem - dominują w sprawowaniu opieki finansowej nad gospodarstwem domowym. Analizując aktywność ekonomiczną - obserwuje się, iż z upływem lat kobiety później wchodzą w wiek tej aktywności. W porównaniu z mężczyznami, one zawsze zaczynały go później. Mimo że później zaczynają, to w czasach nam współczesnych prześcigają swe poprzedniczki z minionych dekad wykazując znaczną aktywność. Kiedyś wiekiem jej szczytu były lata 20-24 dla kobiety. Dziś ten przedział przesunął się ponad czterdziestkę. Dzięki rozwojowi medycyny, zmiany mentalności, modelu rodziny i ustroju - dziś kobieta w wieku 60 lat i więcej to osoba o dwa razy większej aktywności niż 30 lat wcześniej. 5 Dane statystyczne dot. liczby studentów bez podziału na narodowości w Niemczech za: http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/sites/destatis/internet/en/content/statistics/timeseries/longtermseries/education/content100/lrbil0 1a%2ctemplateId=renderPrint.psml 10
Wykres nr 06: Średnie zarobki mężczyzn i kobiet w latach 1976-2006 Średnie miesięczne wynagrodzenia 4000,00 3500,00 3000,00 2500,00 2000,00 1500,00 1000,00 500,00 0,00 Mężczyźni Kobiety 1984 1996 2004 2006 Lata źródło: Eurostat Edukacja Tabela nr 06: Odsetek ogólnej liczby kobiet od 25 do 64 roku życia, deklarujących udział w szkoleniu lub pobierających wykształcenie (Life Learning Programme) Rok 1976 1986 1996 2004 2006 Odsetek b.d b.d 4,80% 7,00% 7,30% Źródło: Eurostat Wyniki z wybranych lat ankiety EU Labour Force Survey zebrane w powyższej tabeli obrazują odsetek pozytywnych odpowiedzi na pytanie o uczestnictwo w przeciągu 4 poprzedzających tygodni w dowolnej formie nauki czy szkolenia (niekoniecznie związanego z wykonywanym zawodem) w grupie wiekowej od 25 do 64 roku życia. Z roku na rok, przybywa kobiet, które deklarują uczestnictwo w programach rozwoju i nauki przez całe życie. Późniejszy wiek wchodzenia w związek małżeński i zakładania rodziny jest na pewno stymulantem do rozwoju osobistego i zawodowego przez kobiety. Podsumowanie i wnioski Uogólniając, jednak niewiele mijając się z prawdą, kobiety w każdym kraju uzyskują poprzez małżeństwo pewną stabilność finansową i emocjonalną. Dysproporcje między zarobkami systematycznie się zmniejszają, jednak wciąż mężczyzna wiedzie prym. Oprócz zmian w statusie finansowym nie bez znaczenia pozostaje fakt iż kobieta w małżeństwie pozyskując więcej obowiązków z racji opieki nad gospodarstwem nie jest tak skłonna do poświęcenia swojego czasu na dodatkowe dokształcanie i rozwój. 11
To zjawisko jednak się zmniejsza ponieważ praktycznie we wszystkich sferach - zatrudnienia, wykształcenia, bezrobocia - ta granica między płciami się zaciera. Jest to tendencja popularna we wszystkich krajach wysoko rozwiniętych. Idąc za sygnałami takimi jak - mniejsza liczba dzieci (mniejsze obciążenie finansowe), późniejsze wchodzenie w związek małżeński, wyższe zarobki, wyższe wykształcenie, podział ról w opiece nad gospodarstwem domowym - to wszystko sprawia że sytuacja kobiet w Niemczech dużo mniej ulega zmianie pod wpływem zmian w małżeńskości, niż działo się to w pierwszym okresie obserwacji, gdzie następstwa były znamienne. Te niewielkie zmiany w statusie i sytuacji to swoiste przyzwolenie na częste zmiany stanu cywilnego, gdyż w dzisiejszych czasach samotna nie oznacza biedna i opuszczona, a niezależna i przebojowa. 12
Bibliografia 1. Jeannette Nagel, Women in Germany 2006, wyd. Statistisches Bundesamt, Wiesbaden 2006 2. German Culture, Women in society, dostęp 20 maja z [http://www.germanculture.com.ua/library/facts/bl_women.htm] 3. The family in the EU25 seen through figures 15 may 2006 : International day of families EUROSTAT NEWS RELEASE Źródła danych 1. Eurostat [http://ec.europa.eu/eurostat] 2. Statistiches Bundesamt Deutschland [http://www.destatis.de] 3. The family in the EU25 seen through figures 15 may 2006 : International day of families EUROSTAT NEWS RELEASE Indeks tabel i wykresów Indeks tabel Tabela 01: Liczebność kobiet zawierających pierwsze małżeństwo z podziałem na grupy wiekowe 6 w poszczególnych latach Tabela 02: Liczebności małżeństw rozpadających się pod względem długości trwania małżeństwa 7 w latach 1976-2006 Tabela 03: Współczynnik płodności w Niemczech na przestrzeni wybranych lat 8 Tabela 04: Struktura gospodarstw domowych według liczby dzieci w 2005 roku porównanie 9 wybranych krajów europejskich Tabela 05: Bezrobocie wśród kobiet i mężczyzn w latach 1976-2006 10 Tabela 06 Odsetek ogólnej liczby kobiet od 25 do 64 roku życia, deklarujących udział w szkoleniu 11 lub pobierających wykształcenie (Life Learning Programme) Indeks wykresów Wykres 01: Liczba zawieranych małżeństw i rozwodów [tys.] w latach 1976-2006 4 Wykres 02: Ogólny współczynnik zawartych małżeństw i rozwodów w latach 1976-2006 5 Wykres 03: Liczba kobiet, zawierających pierwsze małżeństwo na przestrzeni wybranych lat 5 Wykres 04: Tendencje w długości trwania małżeństw przed rozwodem 7 Wykres 05: Średni wiek kobiet, rodzących dziecko w danym roku 8 Wykres 06: Średnie zarobki mężczyzn i kobiet w latach 1976-2006 11 13
Aneks Średnie zarobki z podziałem na płeć i obszar geograficzny w latach 1976 2006 w tysiącach Male Female Former New Former New Year territory of Länder territory of Länder Germany Germany the Federal and Berlin the Federal and Berlin Republic East Republic East 2006 3,889 3,964 2,981 2,785 2,85 2,327 2005 3,833 3,909 2,925 2,734 2,799 2,283 2004 3,771 3,847 2,881 2,672 2,738 2,229 2003 3,693 3,767 2,823 2,602 2,667 2,176 2002 3,589 3,665 2,718 2,517 2,582 2,095 2001 3,463 3,542 2,613 2,434 2,499 2,024 2000 3,365 3,443 2,527 2,352 2,417 1,957 1999 3,276 3,353 2,469 2,279 2,342 1,904 1998 3,189 3,265 2,405 2,209 2,271 1,848 1997 3,123 3,199 2,353 2,149 2,212 1,787 1996 3,079 3,159 2,288 2,089 2,154 1,724 1995-3,076 2,128-2,077 1,612 1994-2,973 1,947-1,993 1,476 1993-2,903 1,748-1,927 1,334 1992-2,797 1,471-1,832 1,129 1991-2,643 1,09-1,72 846 1990-2,495 - - 1,612-1989 - 2,389 - - 1,534-1988 - 2,305 - - 1,476-1987 - 2,222 - - 1,419-1986 - 2,141 - - 1,365-1985 - 2,06 - - 1,307-1984 - 1,98 - - 1,256-1983 - 1,914 - - 1,211-1982 - 1,847 - - 1,168-1981 - 1,759 - - 1,11-1980 - 1,673 - - 1,051-1979 - 1,555 - - 978-1978 - 1,46 - - 919-1977 - 1,379 - - 863-1976 - 1,289 - - 803 - Źródło: http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/sites/destatis/internet/en/content/statistics/timeseries/longtermseries/wagessalaries/content75/lrver04a,templateid=re nderprint.psml Ilość rozwodów i małżeństw w latach 1976 2005 Marriages Divorces Year per 1,000 per 1,000 Total Total residents residents 2005 388,451 4.7 201,693 2.4 2004 395,992 4.8 213,691 2.6 2003 382,911 4.6 213,975 2.6 2002 391,963 4.7 204,214 2.5 2001 389,591 4.7 197,498 2.4 2000 418,55 5.1 194,408 2.4 1999 430,674 5.2 190,59 2.3 1998 417,42 5.1 192,416 2.3 1997 422,776 5.2 187,802 2.3 1996 427,297 5.2 175,55 2.1 1995 430,534 5.3 169,425 2.1 1994 440,244 5.4 166,052 2.0 1993 442,605 5.4 156,425 1.9 1992 453,428 5.6 135,01 1.7 1991 454,291 5.7 136,317 1.7 1990 516,388 6.5 154,786 1.9 1989 529,597 6.7 176,691 2.2 1988 534,903 6.8 178,109 2.3 1987 523,847 6.7 180,49 2.3 1986 509,32 6.5 174,882 2.2 1985 496,175 6.4 179,364 2.3 1984 498,04 6.4 181,064 2.3 1983 495,392 6.4 170,941 2.2 1982 486,856 6.2 168,348 2.2 1981 487,832 6.2 158,087 2.0 1980 496,603 6.3 141,016 1.8 14
1979 481,707 6.2 124,225 1.6 1978 469,278 6.0 75,758 1.0 1977 505,889 6.5 117,795 1.5 1976 510,318 6.5 153,061 2.0 Źródło: http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/sites/destatis/internet/en/content/statistics/timeseries/longtermseries/population/content75/lrbev06a,templateid=rend erprint.psml Bezrobocie z podziałem na płci i lata 1976 2006 Year Total Male Female 2006 12.0 12.0 12.0 2005 13.0 13.4 12.7 2004 11.7 12.5 10.8 2003 11.6 12.4 10.8 2002 10.8 11.3 10.3 2001 10.3 10.4 10.2 2000 10.7 10.5 10.9 1999 11.7 11.3 12.2 1998 12.3 11.9 12.8 1997 12.7 12.2 13.3 1996 11.5 11.0 12.1 1995 10.4 9.6 11.4 1994 10.6 9.5 12.0 1993 9.8 8.6 11.3 1992 8.5 7.1 10.2 1991 7.3 6.4 8.5 1990 7.2 6.3 8.4 1989 7.9 6.9 9.4 1988 8.7 7.8 10.0 1987 8.9 8.0 10.2 1986 9.0 8.0 10.5 1985 9.3 8.6 10.4 1984 9.1 8.5 10.2 1983 9.1 8.4 10.1 1982 7.5 6.8 8.6 1981 5.5 4.5 6.9 1980 3.8 3.0 5.2 1979 3.8 2.9 5.2 1978 4.3 3.4 5.8 1977 4.5 3.7 6.0 1976 4.6 3.9 5.8 Źródło: destatis.de/jetspeed/portal/cms/sites/destatis/internet/en/content/statistics/timeseries/longtermseries/labourmarket/content75/lrarb02a,templateid=renderprint.ps Liczba małżeństw i ogólny współczynnik zawieranych małżeństw na przestrzeni lat 1976-2006 Year Marriages Divorces Total Per 1000 Per 1000 Total residents residents 2006 373,681 4.5 190,928 2.3 2005 388,451 4.7 201,693 2.4 2004 395,992 4.8 213,691 2.6 2003 382,911 4.6 213,975 2.6 2002 391,963 4.7 204,214 2.5 2001 389,591 4.7 197,498 2.4 2000 418,55 5.1 194,408 2.4 1999 430,674 5.2 190,59 2.3 1998 417,42 5.1 192,416 2.3 1997 422,776 5.2 187,802 2.3 1996 427,297 5.2 175,55 2.1 1995 430,534 5.3 169,425 2.1 1994 440,244 5.4 166,052 2.0 1993 442,605 5.4 156,425 1.9 1992 453,428 5.6 135,01 1.7 1991 454,291 5.7 136,317 1.7 1990 516,388 6.5 154,786 1.9 1989 529,597 6.7 176,691 2.2 1988 534,903 6.8 178,109 2.3 1987 523,847 6.7 180,49 2.3 1986 509,32 6.5 174,882 2.2 1985 496,175 6.4 179,364 2.3 1984 498,04 6.4 181,064 2.3 1983 495,392 6.4 170,941 2.2 15
1982 486,856 6.2 168,348 2.2 1981 487,832 6.2 158,087 2.0 1980 496,603 6.3 141,016 1.8 1979 481,707 6.2 124,225 1.6 1978 469,278 6.0 75,758 1.0 1977 505,889 6.5 117,795 1.5 1976 510,318 6.5 153,061 2.0 Źródło: http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/sites/destatis/internet/en/content/statistics/timeseries/longtermseries/population/content75/lrbev 06a,templateId=renderPrint.psml Wiek zawierania pierwszego małżeństwa (podział na grupy wiekowe i poszczególne lata) Grupy wiekowe i liczebności kobiet zawierających związek małżeński time total 0-17 18-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-49 50+ 1976a00 416318-87121 239709 55261 11420 6244 4967-1977a00 411135-83431 237368 58320 11505 5675 4680-1978a00 387106-77107 222242 58333 11112 5018 4348-1979a00 396229-73666 228515 63874 12806 4650 4417-1980a00 406991-69003 237409 69802 14780 4445 4226-1981a00 395624-59080 231557 73664 16282 4305 4134-1982a00 390165-50434 227437 80318 18234 4326 3955-1983a00 388679-43240 225807 86530 19868 4509 3882-1984a00 396675-37747 227425 95397 22387 5221 3830-1985a00 393012-32176 219255 103558 24487 5600 3551-1986a00 402062-28905 215805 115583 27751 6506 3568-1987a00 411357-25427 212484 127862 31214 7675 3613-1988a00 418327 - - - - - - - - 1989a00 411565-31204 197443 133927 34316 8676 3983 2016 1990a00 403042 119 18638 173003 151509 42136 10329 4422 2023 1991a00 351885 136 13704 133705 141608 44121 11169 4421 2343 1992a00 351332 164 12646 123278 146219 48352 12468 5166 2408 1993a00 341339 142 11234 108105 146664 53236 13551 5451 2348 1994a00 337157 150 10728 97552 147139 57926 14733 6028 2358 1995a00 327534 129 10681 88627 141075 61551 16045 6518 2333 1996a00 323144 136 10963 82050 136477 66010 17384 7214 2330 1997a00 316616 163 11107 77276 128445 69439 19326 7867 2348 1998a00 307310 136 11018 74002 118113 71296 20793 8762 2551 1999a00 315001 110 10907 75258 115184 75645 24381 10139 1959 2000a00 305637 110 10218 72728 107580 75360 25381 11062-2001a00 277742 76 9040 65905 92114 69129 25529 12037-2002a00 - - - - - - - - - 2003a00 277763 31 7168 62894 94477 67417 29371 13046 3048 2004a00 283738 39 6354 60171 96259 68579 33038 15703 3344 2005a00 280669 - - - - - - - - 2006a00 273222 - - - - - - - - Źródło: Eurostat Odsetek kobiet, deklarujących uczestnictwo w szkoleniach i uczeniu się przez całe życie (LLP) time % 2007 7.6 2006 7.3 2005 7.4 2004 7.0 i 2003 5.6 i 2002 5.5 2001 4.8 2000 4.8 1999 5.0 1998 4.6 1997 4.8 1996 4.8 1995-1994 - 1993-1992 - Źródło: Eurostat Wskaźniki płodności i średni wiek posiadania dziecka w latach 1976-2006 time Proportion of live births outside Total fertility rate Gross reproduction rate Net reproduction rate Mean age of women at Mean age of women at birth of 16
marriage childbirth first child 1976a00 8,76 1,51 0,74 0,71 26,25-1977a00 9,04 1,51 0,74 0,71 26,25-1978a00 9,94 1,5 0,73 0,71 26,26-1979a00 10,72 1,5 0,73 0,71 26,33-1980a00 11,89 1,56 0,76 0,74 26,38-1981a00 12,77 1,53 0,75 0,73 26,51-1982a00 14,29 1,51 0,73 0,71 26,6-1983a00 15,38 1,43 0,7 0,68 26,73-1984a00 15,95 1,39 0,68 0,66 26,9-1985a00 16,22 1,37 0,67 0,65 27,06-1986a00 16,07 1,41 0,69 0,67 27,23-1987a00 15,72 1,43 0,7 0,68 27,38-1988a00 15,69 1,46 0,71 0,7 27,48-1989a00 15,51 1,42 0,69 0,68 27,57-1990a00 15,32 1,45 0,71 0,7 27,62-1991a00 15,08 1,33 0,65 0,64 27,77 26,75 1992a00 14,89 1,3 0,63 0,62 27,92 26,91 1993a00 14,81 1,28 0,62 0,61 28,05 27,08 1994a00 15,39 1,24 0,61 0,6 28,17 27,26 1995a00 16,06 1,25 0,61 0,6 28,3 27,46 1996a00 17,05 1,32 0,64 0,63 28,36 27,57 1997a00 17,96 1,37 0,67 0,66 28,51 27,74 1998a00 20,01 1,36 0,66 0,65 28,57 27,86 1999a00 22,14 1,36 0,66 0,65 28,65 28,02 2000a00 23,41 1,38 0,67 0,67 28,74 28,18 2001a00 25,03 1,35 0,66 0,65 28,81 28,34 2002a00 26,13 1,34 0,65 0,65 28,97 28,57 2003a00 26,98 1,34 0,65 0,65 29,13 28,76 2004a00 27,94 1,36 0,66 0,66 29,31-2005a00 29,18 1,34 0,65 0,65 29,45 29,14 2006a00 29,96 1,32 0,64 0,64 29,56 - Źródło: Eurostat Liczebności małżeństw rozwodzących się z poszczególnymi stażami małżeńskimi dla lat 1976-2006 Duration of marriage time Total Between 5 Between 10 Between 15 Between 20 Between 25 Less than 1 Less than 4 and 9 and 14 and 19 and 24 and 29 30 or more 1976a00 153062 2770 48101 42538 27508 18109 9000 4747 3059 1977a00 117795 2346 38848 33632 20143 13463 6361 3130 2216 1978a00 75758 2343 28146 18344 10612 8559 4388 2615 3094 1979a00 124226 2116 37883 33498 20152 15660 8496 4357 4180 1980a00 141018 2156 38396 39929 24814 18356 10584 4847 4092 1981a00 158088 2210 40717 45756 28612 20725 12653 5550 4075 1982a00 168347 2181 41850 49502 30405 21881 14420 6035 4254 1983a00 170941 2119 41697 48336 30745 22890 15581 7046 4646 1984a00 181065 2406 43203 50138 32569 23837 17777 8428 5113 1985a00 179364 2486 43750 49317 31871 23346 17365 8643 5072 1986a00 174881 2637 44037 48312 30608 22099 16319 8531 4975 1987a00 180489 2619 43810 49555 31466 22934 17340 9868 5516 1988a00 178109 2606 43816 48664 30193 22319 17131 10072 5916 1989a00 176692 2545 43518 49131 29628 21200 16860 10177 6178 1990a00 154786 285 35399 43251 26093 19317 14901 9620 6205 1991a00 136317 158 29103 38923 23376 16670 13525 8855 5865 1992a00 135010 130 29111 39995 23282 15989 12600 8155 5878 1993a00 156425 95 30822 48275 27988 18475 14381 9237 7247 1994a00 166052 93 29774 53831 30547 19908 14765 9567 7660 1995a00 169425 91 27446 56956 32027 20602 14936 9456 8002 1996a00 175550 83 27134 58642 34571 21792 15389 9867 8155 1997a00 187802 78 26728 61662 39436 24011 16829 10498 8638 1998a00 192416 94 26800 60455 41890 26001 17242 10921 9107 1999a00 190590 134 25929 57170 43332 26422 17395 10873 9469 2000a00 194408 70 26119 56274 44970 27527 18342 11256 9920 2001a00 197498 67 27284 57203 44135 28763 18762 11294 10057 2002a00 204214 - - - - - - - - 2003a00 213975 92 28516 61974 44928 33583 21516 12512 10946 2004a00 213691 66 27593 60732 42938 35218 22473 12911 11826 2005a00 201693 59 - - - - - - - 2006a00 190928 47 - - - - - - - Źródło: Eurostat 17
Liczebność rozwodzących się małżeństw z podziałem na długość trwania małżeństwa (lata 1976-2006) duration time Between 5 Between 10 Between 15 Between 20 Between 25 Total Less than 1 Less than 4 and 9 and 14 and 19 and 24 and 29 30 or more 1976a00 153062 2770 48101 42538 27508 18109 9000 4747 3059 1977a00 117795 2346 38848 33632 20143 13463 6361 3130 2216 1978a00 75758 2343 28146 18344 10612 8559 4388 2615 3094 1979a00 124226 2116 37883 33498 20152 15660 8496 4357 4180 1980a00 141018 2156 38396 39929 24814 18356 10584 4847 4092 1981a00 158088 2210 40717 45756 28612 20725 12653 5550 4075 1982a00 168347 2181 41850 49502 30405 21881 14420 6035 4254 1983a00 170941 2119 41697 48336 30745 22890 15581 7046 4646 1984a00 181065 2406 43203 50138 32569 23837 17777 8428 5113 1985a00 179364 2486 43750 49317 31871 23346 17365 8643 5072 1986a00 174881 2637 44037 48312 30608 22099 16319 8531 4975 1987a00 180489 2619 43810 49555 31466 22934 17340 9868 5516 1988a00 178109 2606 43816 48664 30193 22319 17131 10072 5916 1989a00 176692 2545 43518 49131 29628 21200 16860 10177 6178 1990a00 154786 285 35399 43251 26093 19317 14901 9620 6205 1991a00 136317 158 29103 38923 23376 16670 13525 8855 5865 1992a00 135010 130 29111 39995 23282 15989 12600 8155 5878 1993a00 156425 95 30822 48275 27988 18475 14381 9237 7247 1994a00 166052 93 29774 53831 30547 19908 14765 9567 7660 1995a00 169425 91 27446 56956 32027 20602 14936 9456 8002 1996a00 175550 83 27134 58642 34571 21792 15389 9867 8155 1997a00 187802 78 26728 61662 39436 24011 16829 10498 8638 1998a00 192416 94 26800 60455 41890 26001 17242 10921 9107 1999a00 190590 134 25929 57170 43332 26422 17395 10873 9469 2000a00 194408 70 26119 56274 44970 27527 18342 11256 9920 2001a00 197498 67 27284 57203 44135 28763 18762 11294 10057 2002a00 204214 - - - - - - - - 2003a00 213975 92 28516 61974 44928 33583 21516 12512 10946 2004a00 213691 66 27593 60732 42938 35218 22473 12911 11826 2005a00 201693 59 - - - - - - - 2006a00 190928 47 - - - - - - - Źródło: Eurostat 18