PROGRAM SZKOLENIA DLA NAUCZYCIELI Strona 1
Program został opracowany w ramach projektu pt. PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV VI z terenów wiejskich, wiejsko-miejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego. Projekt realizowany jest w ramach Priorytetu IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach Działania 9.3 Upowszechnienie formalnego kształcenia ustawicznego w formach szkolnych. Realizator projektu: ul. gen. T. Kutrzeby 10 61-719 Poznań Poznań 2014 Strona 2
Spis treści 1. Wprowadzenie 2. Cele szkolenia 3. Metody szkoleniowe 4. Korzyści 5. Szkolenie część I 5.1. Założenia teoretyczne oraz omówienie i analiza badań dotyczących projektu 6. Szkolenie część II 6.1. Warsztaty i ćwiczenia 7. Podsumowanie i dokumentacja projektu 8. Ewaluacja szkolenia 9. Materiały szkoleniowe 10. Bibliografia 11. Załącznik Strona 3
1. Wprowadzenie Szkolenie przygotowane w ramach projektu przyczynia się do zwiększenia kompetencji nauczycieli wychowawców klas IV-VI szkoły podstawowej. Kompetencje te pozwolą wesprzeć uczniów (w tym tzw. uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi) w rozwoju zgodnie z założeniami projektu. Nauczyciele będą potrafili kształtować takie kompetencje psychoedukacyjne swoich uczniów, których brak często jest przyczyną niepowodzeń w nauce. Wprowadzenie nowoczesnych, aktywnych narzędzi pracy wspomaga też nauczycieli w kształtowaniu kompetencji kluczowych u uczniów. Jednym z istotnych celów tego szkolenia jest przełamanie oporu nauczycieli wobec budowania podmiotowych relacji ze swoimi uczniami oraz przekonanie ich do podejmowania działań opartych na indywidualizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego. 2. Cele szkolenia Cel główny szkolenia: nabycie umiejętności kształcenia psychoedukacyjnych kompetencji uczniów przez nauczycieli wychowawców klas IV-VI szkoły podstawowej. Cele szczegółowe: przełamanie oporu wobec aktywnych metod nauczania w pracy wychowawczej, przekonanie nauczycieli o wpływie kompetencji psychoedukacyjnych na efektywność procesu nauczania i uczenia się. 3. Metody szkoleniowe Wśród metod szkoleniowych zostały wyróżnione metody: wykładowa, poglądowa, warsztatowa, aktywizujące m.in. następujące metody pracy: dyskusja, burza mózgów, metaplan, odgrywanie ról. 4. Korzyści Do najważniejszych korzyści zarówno dla nauczycieli, jak i dla szkół podstawowych zaliczono: podniesienie jakości kompetencji psychologiczno-pedagogicznych wychowawcy klasy, otwarcie nauczycieli na jakościową zmianę w swojej pracy wychowawczej, pozyskanie lub uzupełnienie nowej wiedzy w zakresie metodyki aktywnego nauczania. 5. Szkolenie część I Strona 4
Czas trwania I części szkolenia: 8 godzin. Tematyka szkolenia: Założenia teoretyczne oraz omówienie i analiza badań dotyczących projektu 1. Czym jest psychoedukacja? prezentacja materiału teoretycznego 2. Omówienie i analiza badań: raport z badań ilościowych raport z badań jakościowych 3. Kompetencje pedagogiczno-psychologiczne nauczyciela wychowawcy (w tym metody diagnozy i autodiagnozy) 4. Omówienie metod i technik nauczania uczenia się: spełnianie kryteriów nowoczesnego kształcenia poprzez stosowanie aktywizujących metod pracy (takich jak dyskusja, burza mózgów, metaplan, odgrywanie ról) aranżowanie znaczących osobistych doświadczeń i odkryć treningi autogenne, relaksacyjne, interpersonalne i twórcze treningi doświadczania pozytywnych emocji warsztaty poznawcze doświadczenie praktyczne zabawa techniki dialogowe, analizy i interpretacji, oporu, przepracowania, modelowania dziennik wyrażania wdzięczności 8 kroków ku szczęściu inne aktywne metody nauczania uczenia się 5. Zastosowanie w formie warsztatu ćwiczeniowego czterech z powyższych technik 6. Wpływ działań pedagogiczno-wychowawczych na efekty dydaktyczne pracy z uczniem 7. Przedstawienie założeń projektu i zadań nauczycieli w projekcie 6. Szkolenie część II Czas trwania II części szkolenia: 8 godzin. Tematyka szkolenia: Warsztaty i ćwiczenia 1. Praca w grupach na wybranych czterech scenariuszach zajęć (4 x 8 osób) w oddzielnych salach, w podziale na role nauczycielskie i uczniowskie Strona 5
2. Przygotowanie zajęć i materiałów, wybór preferowanych metod 3. Prezentacja efektów pracy warsztatowej czterech jednostek lekcyjnych w formie: a) hospitacji lustrzanej b) hospitacji koleżeńskiej c) obserwacji lekcji poprzez granie roli ucznia 4. Omówienie poziomu osiągnięcia zamierzonych celów przy zastosowaniu narzędzi wypracowanych w ramach projektu wraz z krytyczną recenzją narzędzia Szczegółowa charakterystyka wybranych form lekcyjnych: Władysław Kobyliński uważa, że hospitacja polega na bezpośrednim uczestnictwie osoby pragnącej poznać pracę nauczyciela w prowadzonych przez niego zajęciach, dokonaniu wspólnie z nim analizy i oceny tych zajęć oraz sformułowaniu na tej podstawie wniosków na przyszłość. Zarówno analiza i ocena zajęć, jak i wnioski dotyczące zazwyczaj problematyki zastosowanych przez nauczyciela metod i technik dydaktycznych, sposobów organizowania pracy, poziomu przygotowania do zadań itp., a także stopnia realizacji przyjętych celów. Zakłada się, że omówienie wyników hospitacji powinno wzbogacić wiedzę i umiejętności zawodowe nauczyciela oraz dostarczyć mu inspiracji do coraz lepszej, bardziej wydajnej i twórczej pracy. Zdaniem Kazimierza Marcinkiewicza, Hospitacja jest dyskusją, wspólną analizą procesu dydaktyczno-wychowawczego w celu wybrania najlepszej drogi postępowania nauczyciela wychowawcy, prowadzącej do optymalnego rozwoju uczniów. Rodzaje hospitacji: W związku ze zmianą podejścia do hospitacji oraz jej roli wyróżniamy różne jej rodzaje. Najbardziej popularne formy, najczęściej stosowane w nadzorze pedagogicznym, to: hospitacje kontrolno-oceniające, hospitacje doradczo-doskonalące, hospitacje diagnozujące oraz ze względu na zasięg: hospitacje globalne, hospitacje wycinkowe. Na potrzeby szkolenia nauczycieli uczestniczących w projekcie wybrana została kompilacja trzech rodzajów hospitacji wspierających: hospitacje koleżeńskie (obserwacja lekcji przez kolegów nauczycieli w celu podnoszenia jakości pracy), obserwacja lekcji poprzez granie roli ucznia, hospitacje lustrzane. Strona 6
Obserwacja lekcji poprzez granie roli ucznia tego typu hospitacja może być niezwykłą okazją do zbadania efektywności programu nauczania, programu wychowawczego szkoły, jakości zajęć pozalekcyjnych itp. Jednakże głównym celem takiej obserwacji jest zdiagnozowanie potrzeb uczniów poprzez wczucie się w ich rolę. Dodatkową zaletą jest podpatrzenie u kolegów prowadzących lekcje przykładów efektywnych metod nauczania i wychowania, aby wzbogacić własny warsztat pracy. Planując wcielenie się w rolę ucznia (doskonała okazja dla wychowawcy do zaobserwowania klasy), należy odpowiednio zorganizować zaplanowaną obserwację. Hospitacje pozwalają na wzbogacenie wiedzy i umiejętności zawodowych nauczyciela, a ponadto mogą dostarczyć mu inspiracji do coraz lepszej, twórczej pracy. Praca hospitacyjna powinna nieść za sobą nową jakość. Ważne są tu: praca motywacyjna mająca na celu potwierdzenie racjonalności i sensowności podejmowanej przez siebie aktywności, wspieranie oczekiwanych postaw i zachowań oraz stymulowanie działań umożliwiających rozwój zawodowy nauczyciela, praca projekcyjna ukierunkowana na podejmowanie działań systemowych, umożliwiających szeroko pojęty rozwój organizacji między innymi poprzez przemyślany system szkoleń, doradztwa oraz wzajemnego wsparcia. Hospitacja lustrzana to pomoc w samoocenie nauczyciela i wychowawcy, innymi słowy Popatrz, co robisz na lekcji. Hospitujący jest osobą bierną nie tylko w czasie obserwacji, ale także w trakcie rozmowy pohospitacyjnej. Jego zadaniem jest jedynie doprowadzić do sytuacji samorefleksji i samooceny osoby hospitowanej, tak jak w lustrze widzimy swoje prawdziwe oblicze nie poprawia ono uchybień naszego wyglądu, a jedynie umożliwia ich dostrzeżenie. Poprawa należy tu do podmiotu hospitacji. 7. Podsumowanie i dokumentacja projektu Obejrzenie filmu edukacyjnego z wypowiedzią sir Kena Robinsona pt. Nauczyciele są jak ogrodnicy (powszechny dostęp do filmu poprzez kanał YouTube: http://www.youtube.com/watch?v=tt055yb1yng). Dyskusja dotycząca przydatności szkolenia w kontekście obejrzanego materiału filmowego. 8. Ewaluacja szkolenia Ankieta ewaluacyjna w załączniku. 9. Materiały szkoleniowe Uczestnicy kursu otrzymają materiały szkoleniowe: raporty z badań, programy i podręczniki metodyczne, Strona 7
literaturę dotyczącą pracy wychowawczej nauczyciela, filmy edukacyjne. 10. Bibliografia Borzęcki K.: Jak hospitować. Poradnik dyrektora szkoły. Olsztyn 1994. Encyklopedia Pedagogiczna. Fundacja Innowacja. Warszawa 1993. Nowa Szkoła Skuteczne zarządzanie w praktyce. F1.2. Robinson K.: Nauczyciele są jak ogrodnicy. TED film edukacyjny. Słownik Pedagogiczny. PWN. Warszawa 1975. Sroka K.: Hospitacja kilka uwag. Nowe w Szkole 97/98 nr 7. Wlazło S.: Mierzenie jakości pracy szkoły. MEN. Radom 1996. Wybrane problemy hospitacji zajęć lekcyjnych. WOM. Łódź 1999. oraz literatura dotycząca psychoedukacji. 11. Załącznik Ankieta ewaluacyjna dla uczestników szkolenia nauczycieli w ramach projektu pt. PI: Innowacyjny program rozwijający psychoedukacyjne kompetencje interpersonalne u uczniów klas IV-VI z terenów wiejskich, miejsko-wiejskich i miast do 25 tys. mieszkańców województwa wielkopolskiego. Nazwa szkolenia, imię i nazwisko prowadzącego:. I. Organizacja szkolenia 1. Proszę odpowiedzieć na poniższe pytania (proszę zaznaczać odpowiednie pole): Zdecydo wanie tak Raczej tak Ani tak, ani nie Raczej nie anie nie Czy zostałeś odpowiednio wcześnie zawiadomiony o terminie i miejscu szkolenia? Czy miejsce szkolenia było dobrze przygotowane? Czy szkolenie odbywało się w zaplanowanym wymiarze czasowym? Czy było zapewnione wyżywienie/poczęstunek? Strona 8
2. Oceń wymiar czasowy szkolenia: ani e za długie Raczej za długie W sam raz Raczej za krótkie ani e za krótkie W mojej opinii szkolenie było: II. Szkolący 3. Oceń osobę prowadzącą szkolenie: Czy treść szkolenia odpowiadała jego tematowi (nazwie)? Czy szkolący był dobrze przygotowany merytorycznie do prowadzenia szkolenia? Czy treść szkolenia była przekazywana w zrozumiały i przystępny sposób? Czy szkolenie zawierało ćwiczenia/zadania zespołowe umożliwiające przećwiczenie zdobytej wiedzy? anie tak Raczej tak Ani tak, ani nie Raczej nie anie nie III. Materiały szkoleniowe 4. Odpowiedz na pytanie: Tak Nie Czy otrzymałeś materiały szkoleniowe? 5. Oceń materiały szkoleniowe: Czy materiały szkoleniowe anie tak Raczej tak Ani tak, ani nie Raczej nie anie nie Strona 9
wyczerpująco omawiały zagadnienia szkolenia? Czy materiały szkoleniowe były przystępnie napisane? Czy materiały szkoleniowe były pomocne w trakcie szkolenia? Czy materiały szkoleniowe będą pomocne w Twojej dalszej pracy zawodowej? IV. Przydatność szkoleń 6. Oceń szkolenie: Czy szkolenie spełniło Twoje oczekiwania? Czy szkolenie poszerzyło Twoje umiejętności? Czy nabyte umiejętności będą przydatne w Twojej pracy zawodowej? Czy po szkoleniu masz nowe pomysły, które chciałbyś zastosować w swojej pracy zawodowej? 7. Podczas szkolenia: anie tak Raczej tak Ani tak, ani nie Raczej nie anie nie Najbardziej podobało mi się Przede wszystkim zabrakło mi 8. Sugestie i uwagi wobec szkoleń z tej tematyki: Strona 10
Strona 11