WPŁYW DRZEWOSTANU N A SIEDLISKOWY INDEKS GLEBOWY IMPACT OF FOREST STANDS ON THE TROPHIC SOIL INDEX

ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE TOM LXII NR 4 WARSZAWA 2011: 182-189 PIOTR GRUBA1, JAN MULDER2, PIOTR PACANOWSKI1 WPŁYW DRZEWOSTANU N A SIEDLISKOWY INDEKS GLEBOWY IMPACT OF FOREST STANDS ON THE TROPHIC SOIL INDEX 1Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Katedra Gleboznawstwa Leśnego 2 Department of Plant and Environmental Sciences, Norwegian University of Life Sciences in Aas, Norway Abstract: The investigations were carried out to check how selected soil properties are affected by pine forest, compared to oak, beech, hornbeam and spruce forest stands, with special respect to changes in soil characteristics involved in SIG (trophic soil index). Samples were taken in soil profiles located in a 4x4 m grid; sixteen samples were collected from the A horizon (0-10 cm). The SIG is a robust index, which can be prone to modification caused by the type of current forest. The content of fine fractions is related to soil parent material and is not affected by the plant community. Due to the manner how SIG is calculated, changes in the sum of base cations or acidity occurring under trees impact in topsoil are compensated by the volume of the unaffected part of the profile, however its change under long lasting forest influence is probable. N 2:C in the A horizon is the parameter that can be most significantly affected by the change of the plant cover. Data obtained from the 4x4 m grid stress the need of extensive sampling of the A horizon in the investigation sites to cover the spatial variability of the soil properties. Słowa kluczowe: gleba leśna, drzewostan, siedliskowy indeks glebowy, SIG Key words: forest soil, forest stand, trophicsoil index, SIG. WSTĘP Siedliskowy indeks glebowy SIG [Brożek 2007; Brożek, Zwydak 2011] jest sposobem ilościowej waloryzacji gleby dla celów gospodarki leśnej, w tym również w planowaniu składu gatunkowego drzewostanów na siedliskach leśnych [Lasota i in. 2011], a nawet na gruntach bezleśnych [Wanic, Błońska 2011]. Dlatego też, wartość tego wskaźnika, w założeniu, ma być odporna na modyfikację gleby powodowaną przez zbiorowisko roślinne i ma także odzwierciedlać potencjalną żyzność gleby. Konstrukcja SIG jest oparta o właściwości bryły gleby ujętej do głębokości 1,5 m, co ma zapewnić z jednej strony uwzględnienie właściwości głębszych poziomów, a z drugiej ma zniwelować wpływ wierzchnich poziomów, które potencjalnie są najbardziej podatne na zmiany powodowane przez aktualną pokrywę roślinną. Właściwościami uwzględnionymi w obliczeniach SIG są: zawartość części spławialnych ( 0 0,0 2 mm) (Czsv), suma zasadowych katio

Wpływ drzewostanu na Siedliskowy Indeks Glebowy 183 nów wymiennych (Sv), kwasowość hydrolityczna (Y) oraz wartość stosunku C:N, przy czym Y i C:N znajdują zastosowanie po przeliczeniu (Yv/Czsv i N2:C). Opierając się o dane z literatury można oczekiwać, że poszczególne elementy SIG w pewnym stopniu mogą być modyfikowane przez roślinność, w szczególności drzewostany różnych gatunków drzew. Zmiany zachodzące w glebach pod wpływem drzewostanów, już od dziesięcioleci budzą zainteresowanie badaczy. Większość autorów jest zgodna co do zakwaszającego wpływu lasów na glebę, zwłaszcza iglastych [np. Alriksson, Olsson 1995, Augusto i in. 1998; Maciaszek in. 2000; Gruba 2005], przy czym obserwuje się zmiany w skali dużej powierzchni leśnej, jak również odnotowano wpływ pojedynczych drzew, przyczyniających się do obniżania wartości ph o 0,2-0,3 jednostki do odległości ok. 60-100 cm od pni [Pallant, Riha 1990]. Badania porównawcze prowadzone w drzewostanach iglastych i liściastych wykazały, że różnice pomiędzy właściwościami gleb znajdujących się pod wpływem oddziaływania różnych gatunków drzew dotyczą głównie wierzchnich poziomów glebowych. Jak podaje Nihlgard [1971] większe zakwaszenie gleby pod drzewostanami świerkowymi w odniesieniu do bukowych (w Szwecji) wynosiło 0,46 jednostki ph na głębokości 0-5 cm, a na głębokości 5-10 cm już tylko 0,28 jednostki. Według tego autora gleby świerczyn cechowały się również większym nagromadzeniem materii organicznej w wierzchnich poziomach, jednakże w skali całego profilu jej ilość była podobna, co oznaczało, że w glebach pod drzewostanami bukowymi większa ilość materii organicznej była gromadzona w głębszych poziomach. Natomiast przeprowadzone przez Rangera i Nysa [1994] badania porównawcze pomiędzy glebami drzewostanów świerkowych i dębowo-bukowych (we francuskiej części Ardenów) wykazały, że pod świerczynami znacznie większe ilości materii organicznej gromadziły się w górnych poziomach glebowych, podczas gdy głębsze poziomy nie różniły się jej zawartością. Opierając się o dane z literatury [np. McBride 1994] można oczekiwać, że skład gatunkowy drzewostanu może mieć wpływ na takie elementy SIG, jak suma kationów wymiennych, kwasowość hydrolityczna, a szczególnie wartość parametru N2:C. Celem przeprowadzonych badań było określenie istotności wpływu na właściwości gleby drzewostanów sosnowych w odniesieniu do zmian powodowanych przez drzewostany dębowe, bukowe, grabowe i świerkowe, ze szczególnym uwzględnieniem zmian właściwości ujętych do obliczeń SIG. TEREN I METODY BADAŃ Na podstawie map drzewostanów nadleśnictw, wskazówek leśników i wizji terenowych, wytypowano dwanaście powierzchni badawczych, stanowiących porównywalne do siebie pary (tab. 1). Zostały one zlokalizowane w Małopolskiej krainie przyrodniczoleśnej, na terenie Nadleśnictw: Dąbrowa Tarnowska (Dbl, Db2, Sol, So2), Niepołomice (Db3, Św, So3, So4) oraz Krzeszowice (Bk, Gb, So5 i So6). Kryterium wyboru stanowił jednolity skład gatunkowy, odpowiednio: dąb (3 powierzchnie), świerk, buk, grab (po jednej powierzchni) oraz występowanie w pobliżu powierzchni odniesienia pokrytej drzewostanem sosnowym (w sumie 6 powierzchni). W poszukiwaniach odpowiednich powierzchni kierowano się założeniem, że gleby w parach powinny być podobne pod względem właściwości, szczególnie pod względem uziamienia. Taką wstępną ocenę przeprowadzono na podstawie wierceń świdrem glebowym. Na każdej powierzchni badawczej wykonano odkrywkę glebową, w której z każdego poziomu genetycznego pobrano próbki o nienaruszonej strukturze do oznaczeń gęstości objętościowej oraz próbki o strukturze naruszonej do pozostałych analiz. Następnie, na

184 P. Gruba, J. Mulder, P. Pacanowski każdej z powierzchni w siatce kwadratów 4x4 m pobrano 16 próbek z mineralnej warstwy gleby o miąższości 0-10 cm (wcześniej w miejscach poboru próbek zdjęto poziom organiczny). W próbkach gleb pobranych z profili glebowych oznaczono: gęstość objętościową metodą cylinderkową uziamienie metodą sitowo-areom etryczną, ph w H20 potencjometry cznie, kwasowość hydrolityczną (Y) w wyciągu (CHLCOO) Ca o stężeniu 1 mol dm'3^ metodą miareczkową do ph 8,2 przy użyciu Titratora Meter Toledo, zawartość kationów zasadowych Ca2+, K+, Mg2*, Na+ w wyciągu IM CH COONH4 metodą ICP wraz z obliczeniem ich sumy (S), zawartość węgla organicznego (C) i azotu ogółem (N) przy użyciu analizatora LECO CNS 2000. Ze względu na niskie wartości ph w badanych glebach przyjęto, że gleby są wolne od węglanów, a zatem oznaczony tą metodą węgiel jest pochodzenia organicznego. Ten sam zestaw analiz, z wyjątkiem uziamienia i gęstości objętościowej, wykonano na próbkach powierzchniowych. WYNIKI BADAŃ I DYSKUSJA Na podstawie wyników analiz wykonanych w próbkach pobranych z profili glebowych zlokalizowanych na powierzchniach badawczych, w oparciu o założenia przedstawione w pracy Brożka i in. [2007], dla bryły gleby o wymiarach 1x1x1,5 m obliczono wartości wskaźnika SIG (Czsv, Sv, Yv/Czsv, N2:C) oraz przypisano im wartości wskaźnika klasy (W, W, Wy, W ) w skali 1 10 (tab. 2). TABELA 1. Lokalizacja i charakterystyka powierzchni badawczych TABLE 1. Localization and characteristics of the investigation sites Pary profili Symbol Lokalizacja Drzewostan Typ i podtyp gleby Profile pairs powierzchni Localization Forest stand Soil unit [WRB 2006] Plot's symbol 1 Db 1 N50 03.778 E20 36.405 Dąb - Oak 100% Rdzawa bielicowa - Albie Arenosol Sol N50 03.729 E20 36.474 Sosna - Pine 100% Bielicowa właściwa - Haplic Podzol 2 Db 2 N50 03.761 E20 36.253 Dąb - Oak 100% Rdzawa bielicowa - Albie Brunic Arenosol So 2 N50 03.877 E20 36.359 Sosna - Pine 100% Bielicowa właściwa - Haplic Podzol 3 Db 3 N50 01.697 E20 22.315 Dąb - Oak 100% Bielicowa właściwa - Haplic Podzol So 3 N50 01.732 E20 22.370 Sosna - Pine 100% Rdzawa bielicowa - Albie Brunic Arenosol 4 Św N50 02.849 E20 22.589 Świerk - Spruce 100% Glejo-bielieowa właściwa - Gleyie Albie Podzol So 4 N50 02.863 E20 22.707 Sosna - Pine 100% Glejo-bielicowa właściwa - Gleyie Albie Podzol 5 Bk N50 06.456 El 9 46.418 Buk - Beech 90% Płowa typowa - Haplic Luvisol So 5 N50 06.799 El 9 46.713 Sosna - Pine 100% Płowa typowa - Haplic Luvisol 6 Gb N50 06.842 E l9 46.938 Grab - Hornbeam 80% Płowa typowa - Haplic Luvisol So 6 N50 06.729 El 9 46.784 Sosna - Pine 100% Płowa typowa - Haplic Luvisol

Wpływ drzewostanu na Siedliskowy Indeks Glebowy 185 TABELA 2. Elementy SIG obliczone na podstawie danych uzyskanych z profili glebowych oraz przyporządkowane im wartości klasy. Czsv: zawartość części spławialnych [kg l,5m '3 gleby]; Sv: suma kationów zasadowych m ol(+) l,5m '3 gleby; Yv/Czsv.: kw asowość hydrolityczna Yv mol(+) l,5m 3 podzielona przez Czsv; N 2:C obliczone dla pierwszego (wierzchniego) poziomu mineralnego (zwykle A, lub E) TABLE 2. Elements o f SIG (soil site index) calculated on the basis o f data obtained from soil profiles and their classes. Czsv: the content o f fine fraction [kg l,5m 3 o f soil]; Sv: sum o f base cations mol(+) 1,5m-3 gleby; Yv/Czsv.: hydrolityc acidity Yv in mol(+) 1,5m-3 divided by Czsv; N 2:C calculated only for first mineral soil horizon (A or E) Powierzchnia Plot Czsv. Wartość - Values... Sv Yv/Czsv. N2/C WCZS WS WY WN SIG Klasa - Class Dbl 111,2 8,4 0,585 0,004 6 5 6 4 21 Sol 64,7 5,8 1,137 0,003 4 4 2 3 13 Db2 246,4 4,0 0,340 0,005 7 3 8 4 22 So2 41,9 l U 1,934 0,002 2 6 1 2 11 Db3 382,3 11,1 0,301 0,004 8 6 8 4 26 So3 71,2 8,4 1,082 0,007 4 5 3 5 17 Św 100,9 7,8 0,846 0,004 6 5 4 4 19 So4 85,7 6,8 0,933 0,003 5 4 4 3 16 Bk 572,2 87,8 0,159 0,011 9 9 9 8 35 So5 589,8 71,4 0,212 0,020 9 9 8 9 35 Gb 762,5 65,1 0,145 0,025 9 9 9 10 37 So6 642,5 98,0 0,142 0,006 9 9 9 5 32 Jak wynika z tabeli 2, pomimo starań o założenie powierzchni badawczych w podobnych warunkach glebowych, różnice zawartości części spławialnych wskazują na zróżnicowanie skał macierzystych. Jest to szczególnie widoczne w parach dąb-sosna, gdzie wyższe zawartości części spławialnych (Czsv) powodowały przewarstwienia cięższego materiału, w głębszych poziomach glebowych. Suma kationów zasadowych (Sv) nie wykazywała wyraźnego związku ze składem gatunkowym drzewostanu, dostrzegalna natomiast była zależność od uziamienia. Kwasowość przeliczona (Yv/Czsv) w większości przypadków była wyższa w glebie pod drzewostanami sosnowymi niż liściastymi, natomiast wartość wskaźnika N2:C, po którym spodziewano się najsilniejszego związku z drzewostanem nie rozdzielała jednoznacznie gleb drzewostanów iglastych i liściastych. Nieco inny obraz uzyskano analizując elementy SIG jedynie w górnej (0-10 cm) warstwie gleby mineralnej, na podstawie danych z szesnastu punktów rozmieszczonych w siatce 4x4 m (tab. 3). Założono, że zawartość części spławialnych na powierzchni nie zmienia się, nie była więc rozpatrywana. W przypadku kwasowości (tu nie przeliczonej), większe wartości stwierdzono w glebie pod drzewostanem iglastym, jednak zmienność tego parametru była tak duża, że zakresy Y zachodziły na siebie. Podobnie w przypadku danych, pochodzących z profili glebowych, wartość sumy zasadowych kationów wymiennych (również nie przeliczonej) nie wykazywała związku z dominującym gatunkiem lasotwórczym, a zakresy wartości we wszystkich parach powierzchni zachodziły na siebie.

186 P. Gruba, J. Mulder, P. Pacanowski TABELA 3. Zm ienność w łaściw ości gleby (podano wartości mediany, wartości minimalnej i maksymalnej, n=16) związanych z SIG: kwasowości hydro litycznej (Y), sumy kationów zasadowych (S) i przeliczonej wartości stosunku C:N w poziom ie 0-10 cm gleby mineralnej badanych powierzchni. W przypadku wartości N 2:C podano również wartość klasy (WN, mediana i zakres wartości) TABLE 3. Variability o f soil properties (medians, minimum and maximum values, n=16) related to SIG: hydrolityc acidity (Y), sum o f base cations (S) and C:N in 0-10 cm o f mineral soil o f the investigated sites. In case o f N 2:C the median and range o f class (WN) is given Powierzchnia Plot Y S N 2C Dbl 9,8 (4.9-15.3)i0.36 (0,21-0,55) 0,0057 (0,0032-0,0086) 15(3-7) Sol 11,4 (7,1-19,5) 0,29 (0,20-0,83) 10,0034 (0,0023-0,0058) 3(2-5) Db2 8,1 (4.4-10.5) 0,48 (0,29-0,83) 0,0058 (0,0051-0,0071) 5(5-6) So2 14,3 (7,3-34,4)10,50 (0,24-1,27) 0,0035 (0,0022-0,0073) 3(2-6) Db3 8,6 (6,8-10,9); 0,51 (0,34-0,67) 10,0065 (0,0053-0,0075) 5(5-6) So3 16,4 (12,9-25,0)10,78 (0,46-1,01) 10,0042 (0,0030-0,0069) 4(2-6) Św 12,7 (9,9-19,9)10,58 (0,22-1,44) 10,0040 (0,0025-0,0053) 4(2-5) So4 11,1 (7,2-25,0) i 0,41 (0,22-0,78) 10,0025 (0,0018-0,0048) 2(1-4) Bk 9,2 (7,5-13,4);0,75 (0,40-0,92) 0,0087 (0,0064-0,0114) 7(5-8) So5 16,8 (9,9-33,8) 1,24 (0,74-2,61) 10,0125 (0,0080-0,0180) 8(6-9) Gb 7,7 (4,4-13,2)13,11 (0,93-7,38) 0,0144 (0,0119-0,0183) 8(8-9) So6 12,1 (9.2-16,9)11,39 (0,73-2,83) j 0,0075 (0,0057-0,0105) 6(5-8) Wartość parametru N2:C jest szczególnie istotna w tej analizie porównawczej, ponieważ do obliczeń SIG uwzględnia się tylko wartość tej cechy w pierwszym poziomie mineralnym, tak więc w tym przypadku można również określić wartość tego parametru (tab. 3). Stwierdzono, że pod wpływem drzewostanu sosnowego parametr N :C obniża się o około 1-2 klasy (z wyjątkiem pary buk-sosna) i jest to wskaźnik dość konsekwentnie odzwierciedlający różnicę pomiędzy glebami drzewostanów liściastych (dębowych i grabowego) od sosnowych. Należy również zwrócić uwagę na rozbieżności pomiędzy wartością tego parametru, określonego na podstawie pojedynczej próbki pobranej w profilu glebowym, a wartością mediany z 16 pomiarów. DYSKUSJA Wpływ składu gatunkowego drzewostanu na kwasowość hydrolityczną jest związany ze zróżnicowaniem jakości i ilości opadu organicznego, a w efekcie zawartości materii organicznej w glebie. Kwasowość hydrolityczną jest rodzajem kwasowości potencjalnej, nie mającej ścisłego związku z kwasowością czynną jej źródłem oprócz wodoru (związanego wymiennie i niewymiennie) jest glin wymienny i glin pochodzący z połączeń z glebową materią organiczną [Pokojska 1992, McBride 1994, Gruba 2003, 2004]. Zwiększenie kwasowości w objętości profilu glebowego jest efektem zwiększenia zawartości

Wpływ drzewostanu na Siedliskowy Indeks Glebowy 187 materii organicznej (jako głównego źródła pojemności sorpcyjnej), przy zachowaniu stałej puli kationów zasadowych. Zatem większa kwasowość w wierzchniej warstwie gleby pod drzewostanami sosnowymi sugeruje, że są to gleby bardziej zasobne w materię organiczną, co częściowo koresponduje z wynikami uzyskanymi przez Nilhgarda [1971], Rangera i Nysa [1994] oraz Maciaszka i in. [2000]. Przed przystąpieniem do prac badawczych oczekiwano, że gleby drzewostanów liściastych będą się charakteryzować wyższą zawartością kationów zasadowych, gdyż w powszechnej opinii mają one większą niż drzewostany iglaste zdolność wzbogacania wierzchnich warstw gleby w kationy zasadowe, pobierane z głębszych poziomów. Uzyskane wyniki wskazują jednak, na znaczne podobieństwo gleb porównywanych drzewostanów pod względem zawartości kationów zasadowych zarówno w całych profilach, jak i analizowanej szczegółowo wierzchniej warstwie gleby. Nie negując faktu, że ściółka gatunków iglastych jest znacznie bardziej zasobna w kationy zasadowe [np. Dziadowiec 1990; Binkley, Giardina 1998], należy się odnieść do podobnej obserwacji dokonanej w glebach drzewostanów świerkowych w USA. Lawrence i in. [1997] proponują wyjaśnienie, że retencja Ca i innych kationów uwalnianych ze ściółki jest silnie ograniczona przez kationy glinu, które silniej niż inne jony zaadsorbowane w glebie blokuje ich wymianę. Analiza związku pomiędzy wartością stosunku C:N a składem gatunkowym drzewostanu i uziamieniem gleb badanych powierzchni, została przeprowadzona w pracy Gruby i Pacanowskiego [2010]. Autorzy stwierdzili, że w glebie pod drzewostanami liściastymi wartość stosunku C:N była konsekwentnie niższa niż pod sosnowymi i świerkowym, choć w znacznym stopniu ta różnica może być maskowana zróżnicowanym uziamieniem. Wartość stosunku C:N w tkankach roślinnych [Stump, Binkley 1993; Scott, Binkley 1998] przenosi się na jego wartość w wierzchniej warstwie gleby, ale jest ona silnie modyfikowana zawartościąminerałów ilastych, mających istotny wpływ na jakość i skład chemiczny materii organicznej w glebie [Rumpel i in. 2004]. Analiza Gruby i Pacanowskiego [2010] wyjaśnia, że wyjątkowo wysoka wartość klasy dla parametru N2/C (tab. 3) wynika z dużej zawartości frakcji iłu koloidalnego. Uzyskane wyniki wskazują że SIG jest wskaźnikiem żyzności gleby, który w pewnym stopniu jest podatny na modyfikacje pod wpływem oddziaływania drzewostanu. Zawartość części spławialnych jest cechą dziedziczoną po skale macierzystej i nie może być łączona z wpływem roślinności. Zmiany w zawartości kationów zasadowych lub kwasowości, spowodowane oddziaływaniem drzew mogą być znaczne, zwłaszcza pod wpływem długiego czasu oddziaływania. Lecz jeśli przyjąć za prawdziwy fakt, że wpływ drzewostanu zaznacza się tylko w wierzchniej (do kilku centymetrów) warstwie gleby, to zmiany tych dwóch parametrów mogą zostać zrównoważone przez właściwości przeważającej, niezmienionej części profilu. Ze względu na specyfikę obliczeń parametru N2:C (odnosi się tylko do wierzchniego poziomu, a nie całego profilu), jak i wyraźny jego związek z jakością dopływającej materii organicznej N2:C jest parametrem, który w największym stopniu (0 1-2 jednostki) może być zmieniony przez zmianę pokrywy roślinnej. Przestrzenna zmienności wartości N2:C określona na podstawie wyników analiz szesnastu próbek wierzchniej warstwy gleby pobranych na powierzchni około 150 m2 wskazuje na potrzebę pobierania do analiz kilku próbek lub próbek zbiorczych, aby ująć zmienność tej cechy w skali przestrzennej.

188 P. Gruba, J. Mulder, P. Pacanowski WNIOSKI 1. Wpływ drzewostanów na gleby zwykle jest najbardziej zauważalny w ich wierzchnich warstwach, dlatego też przeprowadzone badania były skupione na wierzchniej, 10-centymetrowej warstwie mineralnej (tuż) poniżej poziomu organicznego. Wpływ drzewostanu na glebę, najbardziej zaznaczył się w wielkości parametru TsfrC i przez to może zmienić wartość SIG (o 1-2 jednostki), gdyż w tym przypadku głębsze warstwy gleby już nie są uwzględniane w obliczeniach. Wpływ drzewostanu jest również widoczny w wielkości kwasowości hydrolitycznej, ten efekt jednak może być zniwelowany przez sposób obliczania SIG (ujęcie całego profilu, do głębokości 1,5 m). W dłuższej perspektywie czasowej znaczna modyfikacja wartości SIG przez drzewostan jest prawdopodobna. 2. W zależności od miejsca pobrania próbki (w skali relatywnie niewielkiej powierzchni), wartość parametru WN, wynikająca z wartości 1SP:C może znacząco wpłynąć na wartość SIG, dlatego zaleca się pobranie próby zbiorczej z poziomiu próchnicznego, reprezentującej kilka miejsc. LITERATURA ALRIKSSON A., OLSSON M.T. 1995: Soil changes in different age classes of Norway spruce (.Picea abies (L.) K arst.) on afforested farm land. P lant and Soil, 168-169: 103-110. AUGUSTO L., BONNAUD P., RANGER J. 1998: Im pact o f tree species on forest soil acidification. Forest Ecology and M anagem ent, 105: 67-78. BINKLEY D., GIARDINA C. 1998: Why do tree species affect soil? The warp and w oof o f tree-soil interactions. Biogeochem istry, 42: 89-106. BROŻEK S. 2007: Liczbowa wycena Ja k o ści gleb - narzędzie w diagnozowaniu siedlisk leśnych. Sylwan, 151 (2): 3 5-4 2. BROŻEK S., LASOTA J., ZWYDAK M., WANIC T., GRUBA P., BŁOŃSKA E. 201 la: Zastosowanie siedliskowego indeksu glebowego (SIG) w diagnozie typów siedlisk leśnych. Rocz. Glebozn. 62, 4: 133-149. BROŻEK S., ZW YDAK M., LASOTA J., RÓŻAŃSKI W. 201 lb : Z ałożenia m etodyczne badań zw iązków pomiędzy glebą a zespołami roślinnymi w lasach. Rocz. Glebozn. 62, 4: 16-38. DZIADOW IEC H. 1990: R ozkład ściółek w w ybranych ekosystem ach leśnych (m ineralizacja, uw alnianie składników pokarmowych, hum ifikacja). Uniwersytet im. M. Kopernika w Toruniu, pp. 137. GRUBA P. 2003: Glin w glebach leśnych regionu Żywieckiego. Rocz. Glebozn. 54, 4: 57-66. GRUBA P. 2004: Organiczne kompleksy glinu w glebach brunatnych Beskidów. Rocz. Glebozn. 55, 1: 135-141, GRUBA P. 2005: Wpływ składu gatunkowego lasów na zakwaszenie gleb w Beskidach. Problemy Zagospodarow ania Ziem G órskich, 52: 25-30. GRUBA P, PACANOWSKI P. 2010: Wpływ składu gatunkowego drzewostanu i uziamienia na wartość stosunku C:N w glebach leśnych. Rocz. Glebozn. 61, 4: 57-68. LAW RENCE G.B., DAVID M.B., BAILEY S.W. SHORTLE W.C. 1997: Assessment o f soil calcium status in red spruce forests in the northeastern U nited States. Biogeochem istry 38: 19-39. MACIASZEK W., GRUBA P., JANUSZEK K., LASOTA J., WANIC T., ZWYDAK M. 2000: Degradacja i regradacja gleb pod wpływem gospodarki leśnej na terenie Żywiecczyzny. Wydawnictwa AR w Krakowie, ss. 88. M cbride M. 1994: Environmental chemistry of soils. Oxford University Press, NY, ss. 416. N IH LG LRD B. 1971: Pedological influence o f spruce planted on form er beech forest soils in Scania, South Sweden. Oikos, 22: 302-314. PALLANT E., RIHA S.J. 1990: Surface soil acidification under Red pine and Norway spruce. Soil Sci. Soc. Am. J., 54: 1124-1130. POKOJSKA U. 1992: A dsorbcja i wym iana kationów w próchnicach leśnych. Rozprawy UMK. Toruń 1992, PP- RANGER J., NYS C. 1994: The effect of spruce (Picea abies Karst.j on soil development: an analytical and experim ental approach. European Journal o f Soil Science, 45: 193-204. RUM PEL C., EUSTRHUES K., KÓGEL-KNABNER I. 2004: Location and chemical composition o f stabilized organic carbon in topsoil and subsoil horizons o f two acid forest soils. Soil Biology & Biochemistry, 36: 17 7-190.

Wpływ drzewostanu na Siedliskowy Indeks Glebowy 189 SCOTT N.A., BINKLEY D. 1998: Foliage litter quality and annual N net mineralization: com parison across N orth A m erican forest sites. O ecologia, 111: 151-159. STUM P L.M., BINKLEY D. 1993: R elationships between litter quality and nitrogen availability in Rocky M ountain forest. Can. J. For. Res. 23: 492-502. WANIC T., BŁO Ń SK A E. 2011: Z astosow anie m etody SIG w ocenie przydatności terenów porolnych do hodowli lasu. Rocz. Glebozn. 62, 4: 173-181. WRB 2006. Klasyfikacja Zasobów Glebowych Świata. dr inż. Piotr Gruba Katedra Gleboznawstwa Leśnego Uniwersytet Rolniczy w Krakowie A l 29 Listopada 46, 31-425 Kraków e-mail: rlgruba@cyf-kr.edu.pl