Poznań dnia 20 maja 2013 dr hab. inż. arch. Adam F. Nadolny Wydział Architektury, Politechnika Poznańska Instytut Architektury, Urbanistyki i Ochrony Dziedzictwa Zakład Historii Architektury i Urbanistyki adam.nadolny@put.poznan.pl R E C E N Z J A Rozprawy doktorskiej mgr Mirona Regulskiego Pt. Projekt adaptacji budynku zabytkowego znajdującego się przy ulicy Aleje Niepodległości 53 w Poznaniu na potrzeby Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w dziedzinie sztuk plastycznych, dyscyplinie artystycznej - sztuki projektowe. Wykonana na zlecenie Dziekana i Rady Wydziału Architektury i Wzornictwa Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu 1. Tematyka problematyki naukowej poruszona w rozprawie Przedstawiona do recenzji rozprawa doktorska została napisana pod opieką naukową dr hab. Katarzyny Laskowskiej, prof. ndzw. UAP i dr Pawła Buszko, ad. UAP na Wydziale Architektury i Wzornictwa Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu. Rozprawa składa się z ośmiu rozdziałów. Dysertacja liczy 199 stron wraz z wykazem literatury. Do pracy zostało dołączone port folio doktoranta z wykazem zrealizowanych prac projektowych. Przedmiotem badań autora jest szeroko pojęte zagadnienie modernizacji obiektów zabytkowych z dostosowaniem ich na potrzeby szkół wyższych. W tym przypadku przedstawiona w dysertacji propozycja projektowa dotyczy tzw. budynku koszarowca znajdującego się przy ul aleje Niepodległości nr 53 w Poznaniu, który w przyszłości ma pełnić funkcję nowej siedziby Instytutu Historii Sztuki UAM oraz Studium Nauczania Języków Obcych UAM. Prezentowany budynek z racji uwarunkowań historycznych jak i walorów architektonicznych jest bardzo ciekawym przypadkiem studialnym. Biorąc pod uwagę zagadnienia konserwatorskie oraz ograniczenia wynikające z tego faktu, autor w szczegółowy sposób ukazał złożoność warsztatu oraz procesu projektowego a także jego specyfikę wynikającą z relacji inwestor - twórca, które jak wiemy obecnie do łatwych nie należą. 1
Sformułowane przez autora dysertacji pole badawcze pozwoliło na ukazanie wszystkich faz projektowych. Cenne z punktu widzenia działalności twórczej jest przedstawienie wieloaspektowej analizy możliwości wykorzystania budynku zabytkowego na cele dydaktyczno biurowe z uwzględnieniem ograniczeń konserwatorskich jak i konstrukcyjnych. Ten obszar badań prowadzonych przez doktoranta został opracowany na bardzo wysokim poziome naukowym jak i merytorycznym 2. Charakter rozprawy Niniejsza rozpraw wpisuje się nurt działań naukowych łączących wiedzę teoretyczną z badaniami mającymi charakter implikacyjny. Biorąc jednak pod uwagę całokształt niniejszej pracy sklasyfikowałbym ją w kręgu prac wybitnie praktycznych nastawionych na osiągnięcie zakładanego efektu projektowego poprzedzonego licznymi studiami i analizami. Zakwalifikowanie badań autora do grupy prac praktycznych podyktowane jest w opinii recenzenta faktem, iż działania mające na celu modernizację budynków zabytkowych oraz ich dostosowanie do współczesnych standardów jest ważne z punktu widzenia zachowania dziedzictwa narodowego. Wszelkie przejawy działalności architektonicznej, które świadczą o kulturze materialnej danego narodu winnych być taktowane jednakowo.. 3. Analiza źródeł oraz materiałów badawczych Autor w prawidłowy sposób dokonał analizy zgromadzonego materiału źródłowego zarówno projektowego jak analitycznego. W rozdziale 5 przedstawił współczesne tendencje modernizacji obiektów zabytkowych w Polsce jak i w Europie. Przeanalizował przedstawione obiekty pod względem wyrazu artystycznego jak i założeń kompozycyjno-formalnych. Odniósł się także do zagadnienia dziedzictwa architektury historycznej w kontekście rozwoju miasta współczesnego. W rozdziałach nr 1 i 2 autor dokonał analizy historycznej modernizowanego obiektu. Przedstawił uwarunkowania historyczno-budowlane, które wpłynęły na taki a nie inny wygląd oraz charakter budynku. Przytoczył liczne zestawienia oraz analizy, których całościowy wynik jest bardzo dobrym uzupełnieniem część projektowej niniejszej rozprawy. Analizę źródeł oraz materiałów badawczych wykorzystanych w niniejszej dysertacji uznaję za wystarczający i opracowany na wysokim poziomie. Autor wprowadził podrozdział z definicjami najważniejszych pojęć, które pojawiają się w pracy. Dzięki temu zabiegowi czytelnik może w jednoznaczny sposób odnieść się do przedstawionego materiału badawczego oraz poznać zapatrywania autora dysertacji w odniesieniu do zagadnienia modernizacji obiektów zabytkowych. 2
4. Rozwiązanie postawionych w rozprawie problemów badawczych Przedstawiona do recenzji rozprawa miała za zadanie ukazanie skomplikowanego procesu projektowego w odniesieniu do budynku historycznego położonego w śródmieściu Poznania. Zgromadzony materiał analityczny, koncepcyjny i studialny pozwolił na przygotowanie bardzo obszernego wielowątkowego opracowania badawczego. Na uwagę zasługuje fakt, iż doktorant w krytyczny sposób odniósł się w pracy do obecnie obowiązujących wytycznych konserwatorskich dotyczących modernizowania obiektów zabytkowych. Wiedza oraz doświadczenie projektowe pozwoliły w tym przypadku na umieszczenie w pracy licznych komentarzy odautorskich, których zaletą jest krytyczna analiza teorii w odniesieniu do rzeczywistości projektowej. Cenne w pracy jest także udokumentowanie poszczególnych etapów procesu projektowania oraz komentarze autorskie odnoszące się do relacji z inwestorem oraz do dyskursu nad oczekiwaniami zleceniodawcy a realnymi możliwościami budynku. 5. Oryginalność rozprawy przedstawiona do recenzji Rozprawa doktorska Pana Mirona Regulskiego jest oryginalnym dziełem naukowym, które poprzez zastosowanie odpowiedniego warsztatu artystycznego spełnia wymogi prac doktorskich z dziedziny sztuk plastycznych, dyscypliny artystycznej - sztuki projektowe. Praca jest samodzielnym wkładem autora w badania dotyczące zagadnienie modernizacji obiektów zabytkowych na cele szkolnictwa wyższego. W stosunku do obecnego stanu wiedzy praca reprezentuje nowatorskie podejście do zagadnienia klasyfikacji oraz parametryzacji działań związanych z wprowadzeniem nowych funkcji do budynków objętych ochroną konserwatorską. W pracy zastosowano oryginalny, dostosowany na potrzeby rozważań aparat badawczy i analityczny. 6. Analiza oraz interpretacja otrzymanych wyników Prezentowana przez autora koncepcja podejścia do zagadnienia modernizacji obiektów zabytkowych jest zasadna oraz nosi znamiona pracy twórczej i projektowej. Jak wspomniano wcześniej, liczne analizy i studia projektowe przyczyniły się do uzyskania bardzo ciekawych wyników. Należy zwrócić uwagę na fakt, iż autor, wielokrotnie odwołuje się w pracy do aktów prawnych jak i przepisów branżowych, których znajomość oraz umiejętność zastosowania jest w przypadku tego projektu uzasadniona. Ciekawym oraz godnym odnotowania jest fakt, iż autor dysertacji ukazał całościowy proces tworzenia koncepcji modernizowanego budynku, począwszy od fazy projektowej a skończywszy na analizie konstrukcji, wentylacji, oraz oświetlenia a także projekcie detali architektury wnętrz. 3
Autor w prawidłowy sposób ukazała prowadzone przez siebie badania przy pomocy zestawu tabel, analiz, rysunków, wizualizacji i podsumowań. W przekonywujący sposób charakterystyczny dla nauk o sztuce zinterpretowała otrzymane wyniki i odniósł uzyskane rezultaty do ogólnie przyjętych w badaniach naukowych modeli oraz kryteriów wartościujących. W zwięzły oraz logiczny sposób zredagował otrzymane wyniki i poddał je analizie oraz zakończył część badawczą pracy podsumowaniem. 7. Słabe strony rozprawy oraz jej wady Przedstawiona do recenzji rozprawa nie jest wolna od pewnych wad, które w całościowym ujęciu nie podważają jej walorów naukowych i dydaktycznych, jednak z punktu widzenia recenzenta należy podstawowe z nich przytoczyć. Na str. 8 niniejszej rozprawy pojawiło się stwierdzenie dotyczące ochrony zabytków architektury najnowszej. Chociażby w przypisie powinna pojawić się drobna wzmianka o tego typu działaniach. Ponownie na str. 8 autor używa stwierdzenia W realiach kapitalistycznego wolnego rynku, w opinii recenzenta właściwsze byłoby użycie stwierdzenia W realiach gospodarki rynkowej. Brak podania autora rysunków na stronach od 44 do 50, odpowiednio ilustracje od nr 13 do 19. Dalej na stronach od 52 do 55 autor opisuje zmiany jakie miały miejsce w budynku oraz zachowane detale. Dobrym rozwiązaniem byłoby umieszczenie ich zdjęć dla poprawienia czytelności tekstu. Na stronie 57 i 58 pojawia się opis stolarki okiennej modernizowanego budynku, zamieszczony jednak do tej części dysertacji rysunek z przekrojem nie jest czytelny. Na stronie 121 autor dysertacji wprowadza następujące zdanie, cytuję Budowle, które patyna wieków okryła estymą, traktowane są z większym poszanowaniem dla oryginalnej substancji. Z punktu widzenia logicznego formułowania zdań jest ono pozbawione sensu ponieważ estyma i poszanowanie są sobie jednoznaczne. W literaturze zamieszonej na końcu pracy brak podstawnego podręcznika zajmującego się zagadnieniami modernizacji obiektów zabytkowych autorstwa Edmunda Małachowicza, zatytułowanego Konserwacja i Rewaloryzacja architektury w środowisku kulturowym, Wrocław 2007. Podobnie w literaturze zamieszonej na końcu pracy brak podstawowej pozycji z zakresu historii architektury miasta Poznania końca XIX i początku XX wieku autorstwa Jana Skuratowicza pt Architektura Poznania 1890-1918, Wydawnictwo UAM 1991. 8. Ocena dorobku artystycznego Autora Dorobek artystyczny i projektowy doktoranta należy ocenić bardzo wysoko. Składa się on z kilkudziesięciu prac projektowych, wykonanych samodzielnie lub w zespole. Wszystkie przedstawione w portfolio prace reprezentują dobry warsztat projektowy oraz cechuje je spójna koncepcja działań twórczych na polu sztuk projektowych. 4
Należy podkreślić, że autor w doborze zebranego materiału przeznaczonego do publikacji w portfolio wykazała się dużą samodzielnością i kreatywnością, czyli cechami, którymi powinien wykazać się nie tylko projektant i twórca ale także naukowiec. 9. Wnioski końcowe Autor mino drobnych mankamentów zauważonych w niniejszej rozprawie wykazał się samodzielnym, twórczym oraz kreatywnym podejściem do analizy zagadnienia, którego podjął się w dysertacji. Przedstawiona do recenzji praca jest czytelną oraz dobrze rozplanowaną wypowiedzią autorską w dziedzinie sztuk projektowych. Autor z jednej strony wykazuje się wiedzą z zakresu działań modernizacyjnych, z drugiej potrafi ją w jasny i czytelny sposób przekazać za pomocą działań twórczych. Praca doktorska Pana mgr Mirona Regulskiego ma charakter implikacyjny a nie teoretyczny. Należy podkreślić fakt iż w przypadku zastosowanego w projekcie kostiumu architektonicznego, mamy do czynienia ze świadomym kreowaniem architektury ponadczasowej, która staje się uzupełnieniem historycznej spuścizny wieków minionych. Reasumując, stwierdzam, że recenzowana rozprawa doktorska Pana mgr Mirona Regulskiego pt Projekt adaptacji budynku zabytkowego znajdującego się przy ulicy Aleje Niepodległości 53 w Poznaniu na potrzeby Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza oraz przedłożony dorobek projektowy są zgodne z przyjętymi standardami dla pracy doktorskiej w dziedzinie sztuk plastycznych, dyscyplinie artystycznej - sztuki projektowe. Przeprowadzając swoje dowody autor rozprawy wykazała się ogólną wiedzą teoretyczną i projektową jak i ukazał naukowy oraz implikacyjny charakter swoich badań uzupełnionych pracami projektowymi o charakterze twórczym. Przedstawiona do recenzji rozprawa doktorska spełnia wymogi zgodnie Ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki. (Dz. U. Nr 65, poz. 595, z późn. zm.) Niniejszym wnoszę o jej dopuszczenie do publicznej obrony przez Radę Wydziału Architektury i Wzornictwa Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu dr hab. inż. arch. Adam F. Nadolny 5