Wspólne polityki sem. I wykład 8 Polityka strukturalna i polityka regionalna w UE. Polityka spójności. Polityka społeczna w UE. Cele polityki społecznej w Europie. Prowadzący: Dr P. Koryś
O czym będzie mowa Polityka strukturalna w UE Fundusze strukturalne Polityka regionalna w UE Polityka społeczna w UE
Polityka strukturalna UE Oddziaływanie na strukturę gospodarki państw, regionów i całej UE Polityka regionalna jako polityka strukturalna Polityka strukturalna=polityka spójności (cele ekonomiczne i społeczne) Cele polityki strukturalnej UE (obecnie) Konwergencja - zbieżność, wsparcie dla rozwoju i tworzenia nowych miejsc pracy w najmniej rozwiniętych regionach i krajach członkowskich, pomoc, podobnie jak w obecnym okresie programowania, będzie adresowana do regionów, w których PKB na mieszkańca nie przekracza 75% średniej wspólnotowej. Komisja proponuje jednocześnie przejściowe wprowadzenie wsparcia dla regionów dotkniętych tzw. efektem statystycznych. Regionalna konkurencyjność i zatrudnienie; w tym obszarze nastąpić ma wspieranie i promowanie rozwoju regionów opartego na programach regionalnych; w zakresie tego celu proponuje się zmianę akcentów-odchodzenie od dotychczasowej restrukturyzacji regionalnej na korzyść wdrażania założeń Strategii Lizbońskiej. Europejska współpraca terytorialna związana z promowaniem harmonijnego i zrównoważonego rozwoju Unii Europejskiej poprzez kontynuowanie działań promujących harmonijną i zrównoważoną integrację Wspólnoty, poprzez wspieranie współpracy na poziomie ponadnarodowym, międzyregionalnym i przygranicznym. Narzędzia: Polityka społeczna (częściowo) i polityka regionalna Fundusze strukturalne
Cele polityki strukturalnej Konwergencja. W Unii Europejskiej cel ten na terytorium 18 państw członkowskich obejmuje 84 regiony o ludności liczącej 154 milionów, w których poziom PKB przypadający na głowę jest niższy od 75 % przeciętnej europejskiej, a także 16 regionów o populacji 16,4 milionów, gdzie poziom PKB nieznacznie tylko przewyższa ów próg, objętych wygasającą pomocą przejściową w związku z efektem statystycznym rozszerzenia UE. Fundusze dostępne w ramach celu konwergencja wynoszą 282,8 miliardów EUR Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie W UE do objęcia pomocą zakwalifikuje się łącznie 168 regionów o ludności liczącej ogółem 314 milionów mieszkańców. Wśród nich, trzynaście regionów zamieszkałych przez 19 milionów ludności stanowi obszary stopniowo dochodzące do pełnych płatności, które otrzymują specjalne przydziały finansowe w związku z ich dotychczasowym statusem regionów objętych Celem 1. Kwota 55 miliardów EUR, z czego 11,4 miliardów przeznaczono na regiony stopniowo dochodzące do pełnych płatności stanowi zaledwie 16 % ogółu wyasygnowanych nakładów. Celem tym objęte są regiony położone w 19 z państw członkowskich. Europejska współpraca terytorialna Ludność żyjąca w strefach nadgranicznych liczy 181,7 milionów ludzi (37,5 % ogółu populacji UE), podczas gdy wszystkie regiony i wszyscy obywatele Unii objęci są jednym z 13 istniejących obszarów współpracy międzynarodowej. 8,7 miliardów EUR (2,5 % ogółu) nakładów przeznaczonych na ten cel zostanie podzielone następująco: 6,44 miliardów EUR na działania transgraniczne, 1,83 miliardów EUR na międzynarodowe, i 445 milionów EUR na współpracę międzyregionalną.
Fundusze Strukturalne UE Finansowe narzędzia redystrybucyjne UE W UE funkcjonowały następujące Fundusze Strukturalne: Europejski Fundusz Społeczny ESF: finansowanie inwestycji i działań w pięciu obszarach: aktywizacja zawodowa bezrobotnych, przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, kształcenie ustawiczne, doskonalenie kadr i rozwój przedsiębiorczości, aktywizacja zawodowa kobiet Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego ERDF: ma na celu zmniejszanie dysproporcji w rozwoju między regionami UE (inwestycje utrzymujące lub tworzące miejsca pracy, rozwój infrastruktury, wspieranie lokalnych inicjatyw rozwojowych) Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej EAGGF, powstał w 1964 roku w celu wspomagania polityki strukturalnej na wsi (obecnie zastąpiony instrumentami Wspólnej Polityki Rolnej) Finansowy Instrument Ukierunkowania Rybołówstwa FIFG, powstał w 1993 roku w celu wspierania rozwoju infrastruktury rybackiej, rozwoju hodowli ryb itp., obecnie zastąpiony instrumentami Wspólnej Polityki Rybackiej Od roku 2007 pozostały tylko dwa fundusze strukturalne: EFS i ERDF
Europejski Fundusz Społeczny Cele: Realizuje działania wyznaczone przez Europejską Strategię Zatrudnienia W ramach EQUAL wspiera działania mające na celu przeciwdziałanie dyskryminacji i nierówności szans na rynku pracy Obszary priorytetowe: Pracownicy i nowe umiejętności Firmy w procesie zmian Dostęp do zatrudnienia i integracja społeczna Edukacja i szkolenia Kobiety w pracy Zwalczanie dyskryminacji Partnerska współpraca w procesie integracji na rynku pracy Lepsze usługi publiczne Międzynarodowe projekty i sieci współpracy Działania innowacyjne
Realizacja celów za pośrednictwem EFS Finansowanie EFS jest zorganizowane według dwóch szerokich celów, konwergencji i konkurencyjności regionów (i zatrudnienia w regionach): Pierwszy z celów obejmuje wszystkie regiony UE z produktem krajowym brutto (PKB) na mieszkańca poniżej 75% średniej UE. Drugi obejmuje wszystkie regiony UE nie kwalifikujące się do celu konwergencji. W ramach tych celów EFS zapewnia pomoc w: zwiększaniu zdolności adaptacyjnych pracowników i przedsiębiorstw; zwiększaniu dostępu do zatrudnienia i uczestnictwa w rynku pracy; zwiększaniu integracji społecznej przez zwalczanie dyskryminacji i ułatwianie dostępu do rynku pracy dla osób w niekorzystnej sytuacji; wspieraniu partnerstw na rzecz reform w obszarze zatrudnienia i integracji. W regionach kwalifikujących się do celu konwergencji, EFS wspiera: inwestycje w kapitał ludzki poprzez poprawę systemów edukacyjnych i szkoleniowych; działania zmierzające do poprawy efektywności funkcjonowania administracji publicznej na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym.
Priorytety EFS w latach 2007-13 Poprawa jakości kapitału ludzkiego (34% wszystkich środków) Poprawa dostępu do zatrudnienia i równowaga (30%) Poprawa zdolności adaptacyjnych pracowników i firm, przedsiębiorstw i przedsiębiorców (18%) Poprawa integracji społecznej osób mniej uprzywilejowanych (14%) Wzmocnienie zdolności instytucjonalnych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym (3%) Mobilizacja na rzecz reform w obszarze zatrudnienia i integracji (1%) Do realizacji tych priorytetów przeznaczone jest ok. 75 mld Euro na cały okres (przy czym EFS współfinansuje projekty na poziomie 50-85%. Współfinansowanie na poziomie powyżej 50% obejmuje głównie regiony konwergencji)
Dane statystyczne o EFS (.pdf)
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Powstał w 1975 roku Zgodnie z traktatem ustanawiającym WE celem funduszu jest przyczynianie się do korygowania podstawowych dysproporcji regionalnych we Wspólnocie poprzez niwelowanie różnic w poziomach rozwoju oraz zacofania regionów. Beneficjentami środków finansowych pochodzących z tego funduszu są przede wszystkim przedsiębiorcy, instytucje otoczenia biznesu, instytucje pozarządowe, administracja rządowa oraz samorządy terytorialne, instytucje i jednostki badawczo-rozwojowe. EFRR działa w ramach trzech celów polityki strukturalnej EFRR finansuje: Bezpośrednie wsparcie inwestycji realizowanych w przedsiębiorstwach (w szczególności w MŚP) w celu utworzenia trwałych miejsc pracy; Infrastruktury związane z badaniami i innowacją, telekomunikacją, ochroną środowiska, energią i transportem; Instrumenty finansowe (fundusze kapitału wysokiego ryzyka, fundusze rozwoju lokalnego,...) w celu wsparcia rozwoju regionalnego i lokalnego oraz ułatwienia współpracy między miastami i regionami; Narzędzia pomocy technicznej.
Fundusz Spójności czasowe wsparcie finansowe dla krajów Unii Europejskiej (uchwalone przez Traktat z Maastricht) Nie jest funduszem strukturalnym Adresowane do państw najsłabiej rozwiniętych w UE, których PKB jest poniżej 90% średniej UE, z Funduszu Spójności pochodzą też środki przedakcesyjne (jak ISPA). Obecnie obejmuje nowe kraje członkowskie oraz Grecję i Portugalię Niektóre kraje tracące prawo do środków z Funduszu otrzymują jeszcze wsparcie na zasadach przejściowych (obecnie Hiszpania)
Europejska polityka społeczna
Historia europejskiej polityki społecznej do 1974 roku Pierwsze zapisy dotyczące wspólnej polityki społecznej pojawiły się już w traktacie paryskim, ale o rzeczywistych początkach kształtowania się tej polityki można mówić od traktatów rzymskich Zapisy traktatu o EWG zakładały konwergencję ekonomiczną i społeczną państw EWG oraz zapewnienie swobody przepływu pracowników Na mocy traktatu o EWG w 1960 powstał Europejski Fundusz Społeczny, który stał się główną agendą polityki społecznej WE W 1961 roku w Turynie została uchwalona Europejska Karta Socjalna W 1971 sformułowano założenia Wspólnej Polityki Społecznej, a od 1972 roku, obok rozwoju gospodarczego postęp społeczny stal się jednym z priorytetów polityki europejskiej
Lata 1974-1987 W 1974 realizując nowe cele polityki europejskiej Rada Ministrów EWG uchwaliła Program Działań Społecznych (pełne zatrudnienie, poprawa warunków pracy, wzrost zaangażowania partnerów społecznych w decyzjach EWG dotyczących kwestii socjalnych, wzrost partycypacji pracownikach w decyzjach dotyczących ich przedsiębiorstw) W tym samym roku wzrósł istotnie poziom finansowania EFS W kolejnych latach wprowadzano nowe ustawodastwo europejskie dotyczące kwestii pracowniczych, prawa pracy W 1984 uruchomiono kolejny, o bardziej ograniczonym zakresie, Program Działań Społecznych
Po roku 1987 W 1989 roku 11 państw EWG (bez Wielkiej Brytanii) sygnowało Kartę Podstawowych Praw Społecznych Pracowników, a następnie Porozumienie w sprawie polityki społecznej (obejmujące kwestię praw pracowniczych, warunków BHP, równouprawnienia, a także zabezpieczenia społecznego, ochrony socjalnej, reprezentowania interesów pracowniczych) W latach 1992-3 przyjęto tzw. Zieloną i Białą Księgę Polityki Społecznej, definiujące problemy (Zielona) oraz kierunki rozwoju polityki społecznej UE (a więc określające zakres polityki społecznej UE), w tym Tworzenie nowych miejsc pracy Podnoszenie jakości kapitału ludzkiego Podnoszenie standardów dotyczących warunków pracy Budowa wspólnego rynku pracy Równość kobiet i mężczyzn Zwalczanie wykluczenia społecznego W 1997 roku Wielka Brytania przyłączyła się do Porozumienia w sprawie polityki społecznej, które włączono do traktatu amsterdamskiego W 1997 roku opracowano Europejską Strategię Zatrudnienia W 2000 przyjęto (niezrealizowaną faktycznie) Strategię Lizbońską, której elementem stała się strategia rozwoju rynku pracy W 2005 roku przyjęto Europejską Agendę Społeczną uwzględniającą nowe wyzwania (starzenie się społeczeństw, kwestia spójności po rozszerzeniu na Wschód)
Europejska polityka społeczna Polityka społeczna jest istotnym elementem europejskiej polityki spójności Karta praw podstawowych jako fundament polityki społecznej UE (zgodnie z Traktatem Lizbońskim uzyskała charakter wiążący) Podstawowe prawa: godność, wolność, równość, solidarność, sprawiedliwość, subsydiarność Podmioty realizujące cele europejskiej polityki społecznej: PE, RE, RUE (ustawodawcze) KE (wykonawcze) Komitet Ekonomiczno-Społeczny (doradcze) Ponadto w proces realizacji europejskiej polityki społecznej zaangażowane są: ETS (poprzez orzecznictwo kształtujące prawo wspólnotowe) Komitet ds. Zatrudnienia i Komitet ds. Ochrony Socjalnej Różnorodne Agencje wspólnotowe (Europejskie Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego, Europejska Fundacja Kształcenia itp.)
Zakres Europejskiej Polityki Społecznej zgodnie z najważniejszymi dokumentami Ochrona środowiska naturalnego, Podnoszenie standardu i jakości życia, Zapewnienie spójności gospodarczej i społecznej Ograniczanie obszarów dyskryminacji i wykluczenia Zapewnienie solidarności między państwami członkowskimi Swoboda mobilności przestrzennej zatrudnienie i sprawiedliwe wynagrodzenie za pracę ochrona socjalna równe traktowanie kobiet i mężczyzn ochrona zdrowia i bezpieczeństwa w pracy ochrona dzieci i młodzieży, osób starszych oraz niepełnosprawnych poprawa sytuacji w zatrudnieniu, włączenie młodzieży w życie społeczne i ekonomiczne, poprawa sytuacji społecznej imigrantów, inkluzja osób niepełnosprawnych, zwalczanie ksenofobii i rasizmu, wzmocnienie strukturalne wsi inwestowanie w zasoby ludzkie, podnoszenie standardów zatrudnienia, wspólny unijny rynek pracy, europejski model opiekuńczy, zdrowie publiczne, dialog społeczny, efektywne wprowadzanie prawa unijnego budowanie aktywnego państwa dobrobytu, ograniczanie nierówności społecznych
Główne instrumenty realizacji Polityczne celów Wspólnotowe programy działań społecznych Prawne Głównie instrumenty wykorzystywane przez KE, RE, RUE i PE Finansowe EFS