Współczesne problemy demograficzne i społeczne Grupa A Wykres przedstawia rzeczywistą i prognozowaną liczbę ludności w latach 2000 2050 w czterech regionach o największej liczbie ludności. Wykonaj polecenia A i Rok [5 p.] 2050 2040 2030 2020 2010 2000 0 500 1000 1500 2000 2500 3000 3500 4000 4500 5000 5500 w mln Afryka Ameryka Środkowa i Południowa Azja Europa Źródło: opracowanie własne na podstawie Rocznika Statystyki Międzynarodowej, GUS, Warszawa 2010 A. Na podstawie wykresu podkreśl dwa zdania prawdziwe. Kontynentem o najmniejszej dynamice przyrostu ludności jest Azja. Największa wartość współczynnika przyrostu naturalnego w latach 2010 2050 będzie notowana w Afryce. 3. W roku 2050 Europa nadal będzie zajmowała trzecie miejsce pod względem liczby ludności. 4. W roku 2030 na świecie będzie żyło ponad 8 mld mieszkańców. Prognoza ludności zakłada, że do roku 2050 liczba ludności Afryki zwiększy się o ponad miliard mieszkańców. Zapisz trzy konsekwencje społeczno-gospodarcze tak dużego wzrostu liczby mieszkańców Afryki. 3. Wymień trzy przyczyny niewielkiego przyrostu naturalnego w krajach wysoko rozwiniętych gospodarczo. 3. 170
3. Wykres przedstawia model rozwoju demograficznego. Wykonaj polecenia A i 60 40 20 urodzenia przyrost naturalny zgony 0 1 faza 2 faza 3 faza 4 faza czas A. Przyporządkuj odpowiednią fazę rozwoju demograficznego do opisu. Opis Faza Następuje stabilizacja współczynnika zgonów, co jest efektem poprawy warunków życia przy równoczesnym znacznym spadku poziomu urodzeń. W konsekwencji pod koniec tej fazy notuje się stosunkowo niewielki, ale dodatni przyrost naturalny. Mała liczba kobiet w wieku rozrodczym i powszechnie przyjęty model małej rodziny przyczyniają się do niskiej wartości współczynnika urodzeń. Stopa zgonów pomimo wysokiego poziomu rozwoju nieznacznie wzrasta, co wynika z procesu starzenia się społeczeństwa. Na podstawie danych statystycznych zawartych w tabeli przyporządkuj państwa do odpowiedniej fazy rozwoju demograficznego. Państwo Współczynnik urodzeń na 1000 mieszkańców Współczynnik zgonów Faza rozwoju demograficznego Niemcy 8,1 10,4 Afganistan 37,8 17,4 Egipt 27,3 6,1 Źródło: CIA Factbook, 2011 4. Podkreśl zdanie charakteryzujące II fazę przejścia epidemiologicznego. A. Poziom zgonów jest stabilny i niski. Powszechne są choroby układu krążenia oraz nowotwory. Poziom zgonów jest wysoki. Typowymi chorobami są malaria, cholera i tyfus. C. Poprawa warunków życia i stosowanie szczepień ochronnych przyczyniają się do systematycznego spadku liczby zgonów. D. Poziom zgonów jest niski. Ujawniają się choroby wieku podeszłego, np. demencja starcza i choroba Parkinsona. 5. Przyporządkuj pojęciom podane definicje. A. Anekumena Obszar zamieszkiwany i wykorzystywany gospodarczo przez człowieka. Subekumena Stosunek liczby ludności do powierzchni zamieszkiwanego przez nią ob- C. Gęstość zaludnienia szaru. 3. Obszar całkowicie bezludny i niewykorzystywany przez człowieka. 4. Obszar okresowo zamieszkiwany i wykorzystywany przez człowieka. A....... C.... 171
6. W tabeli wymieniono obszary o dużej i małej koncentracji ludności. Wykonaj polecenia A i A. Uzupełnij tabelę, wpisując mała/duża gęstość zaludnienia. Uzupełnij tabelę, wpisując po dwie przyczyny dużej lub małej koncentracji ludności. [4 p.] Obszar Gęstość zaludnienia (mała/duża) Przyczyny dużej/małej koncentracji ludności Nizina Nadatlantycka...... Nizina Amazonki...... Wyżyna Tybetańska...... 7. Wykresy przedstawiają zatrudnienie według sektorów gospodarki w wybranych krajach. Wykonaj polecenia A i 100% 80% 60% 40% 20% 0% Źródło: CIA Factbook, 2011 Afganistan Nigeria Honduras Indonezja Meksyk Australia Irlandia ROLNICTWO PRZEMYSŁ USŁUGI A. Wymień państwa, które znajdują się na etapie przedprzemysłowym modelu rozwoju gospodarczego. Sformułuj ogólny wniosek dotyczący zależności pomiędzy poziomem zatrudnienia w usługach a poziomem rozwoju gospodarczego. 8. Wyjaśnij, na czym polega bezrobocie strukturalne.......... 9. Skreśl błędne określenia, tak aby zdania dotyczące kultury islamu były prawdziwe. A. Świętą księgą islamu jest Koran/Tora. Muzułmanie przynajmniej raz w życiu powinni udać się do świętego miasta Mekki/Bagdadu. C. W kulturze islamu nie spożywa się mięsa wołowego/wieprzowego. D. W kulturze islamu obowiązuje zasada podporządkowania mężczyzn kobietom/kobiet mężczyznom. 172
10. Przyporządkuj cyfry ze schematu do podanych pojęć. 2 5 PAŃSTWO A PAŃSTWO B MIASTO C 1 MIASTO D 4 Emigracja... Reemigracja... Imigracja... Migracja wewnętrzna... 3 1 Wykresy przedstawiają liczbę imigrantów i emigrantów w wybranych krajach w 2009 r. Wykonaj polecenia A i A. Uzupełnij tabelę, wpisując kraje o dodatnim i ujemnym saldzie migracji. w tys. 120 100 102,3 80 60 40 20 0 39,2 22 27,9 26,7 6,5 10,5 12,2 Szwecja Litwa Węgry Finlandia emigracja imigracja Źródło: Rocznik Demograficzny 2011, GUS, Warszawa 2011 Dodatnie saldo migracji Ujemne saldo migracji Zapisz dwie negatywne konsekwencje migracji dla obszarów o ujemnym saldzie migracji. 1 Uzupełnij schemat odpowiednimi literami, tak aby przedstawiał kolejne etapy procesu urbanizacji. A. Następuje rozwój dzielnic peryferyjnych miast. W krajach słabo rozwiniętych powstają dzielnice biedy. Wzrost ilości zanieczyszczeń i poprawa zamożności powodują przenoszenie się ludności na obszary podmiejskie. Dzielnice centralne zaczynają podupadać. C. Następuje rozrost miast w wyniku rozwoju przemysłu. Najwięcej ludności zamieszkuje centra miast. D. Celowa polityka władz miejskich w zakresie m.in. rewitalizacji obszarów śródmiejskich prowadzi do ponownego wzrostu gęstości zaludnienia w centrach miast. D 173
13. Oznacz literą P zdania zawierające prawdziwe informacje, literą B zdania zawierające błędne informacje. A. Płaszczyzna demograficzna urbanizacji polega na rozpowszechnieniu miejskiego stylu życia. C. D. E. F. Wskaźnik urbanizacji to stosunek liczby kobiet do liczby mężczyzn mieszkających w miastach. Proces tzw. nadurbanizacji występuje powszechnie w krajach Ameryki Południowej. Do kontynentów o największej wartości wskaźnika urbanizacji zaliczamy Europę i Azję. Zespół miejski, w którym jedno miasto dominuje nad pozostałymi, to megalopolis. Przykładami aglomeracji monocentrycznych w Europie są: Berlin, Warszawa i Moskwa. 14. Wymień trzy cechy, które wyróżniają wielkie metropolie miejskie. Następnie wymień trzy przykłady wielkich metropolii. [4 p.] 3. Przykłady metropolii:..... 174