DIETA = ŻYWNOŚĆ = ZDROWIE

Strona1 DIETA = ŻYWNOŚĆ = ZDROWIE Opracowała: Agnieszka Kulisa Dietetyk Dla BUKK Karina Kozioł

Strona2 10 ZASAD RACJONALNEGO ODŻYWIANIA

Strona3 1. DBAJ O RÓŻNORODNOŚĆ SPOŻYWANYCH PRODUKTÓW Nie ma produktu spożywczego, który zawierał by wszystkie niezbędne składniki pokarmowe w dużych ilościach. Dlatego mało urozmaicone pożywienie może powodować niedobory niektórych składników pokarmowych. Bardzo ważne jest, aby codziennie spożywać produkty zbożowe, mleczne, wysokobiałkowe (ryby, chude mięso), warzywa oraz owoce. Nie tylko dzienna, lecz jednorazowa racja pokarmowa powinna być urozmaicona. 2. UNIKAJ NADWAGI I OTYŁOŚCI Można to osiągnąć poprzez zrównoważenie ilości spożywanego pożywienia z aktywnością fizyczną. U osób otyłych częściej występuje wysokie stężenie cholesterolu, niedokrwienna choroba serca, cukrzyca typu 2, nadciśnienie tętnicze, bezdech senny, niektóre choroby nowotworowe, zmiany zwyrodnieniowe kości, problemy psychologiczne i wiele innych chorób. Dotyczy to głównie otyłości brzusznej, dlatego też utrzymanie odpowiedniej masy ciała jest nieodzownym warunkiem profilaktyki tych chorób. Osoby otyłe powinny ograniczyć spożywanie produktów wysokokalorycznych czyli słodyczy, alkoholu, tłustych potraw. Powinni też zwiększyć aktywność fizyczną. Bardzo ważne jest, aby wystrzegać się ponownego tycia po odchudzeniu. 3. WPROWADZAJ DO DIETY PRODUKTY ZBOŻOWE - PEŁNOZIARNISTE Codzienne spożywanie pełnoziarnistego pieczywa, ryżu, kasz, makaronów reguluje pracę przewodu pokarmowego, zapobiega zaparciom, daje uczucie sytości i ułatwia utrzymanie należnej masy ciała. Grupa produktów zbożowych - pełnoziarnistych jest dobrym źródłem węglowodanów złożonych (zapewniających energię mięśniom), białka, witaminy B1, niacyny, magnezu, żelaza, cynku i błonnika pokarmowego. 4. SPOŻYWAJ CODZIENNIE DWIE SZKLANKI MLEKA Dwie duże szklanki praktycznie zaspokajają dzienne zapotrzebowanie na wapń. Mleko jest również bogatym źródłem wysokowartościowego białka i witaminy B2. Zaleca się spożywanie mleka chudego, bowiem tłuszcz mleczny i cholesterol, które znajdują się również w tłustych serach, sprzyjają rozwojowi miażdżycy tętnic. Żółte sery zawierają ponadto dużo soli. Mleko może być zastępowane jogurtem lub kefirem, a częściowo także różnymi serami. 5. MIĘSO SPOŻYWAJ Z UMIAREM. WPROWADZAJ DO DIETY RÓWNIEŻ RYBY I ROŚLINY STRĄCZKOWE Spożywanie ryb, szczególnie tłustych ryb morskich 2 3 razy w tygodniu należy do zasad

Strona4 profilaktyki niedokrwiennej choroby serca. Nasiona roślin strączkowych, będące również dobrym źródłem białka, mają także znaczenie w profilaktyce miażdżycy. Mięso jest nie tylko dobrym źródłem białka, ale też cynku, witaminy B1, żelaza, niacyny. 6. SPOŻYWAJ CODZIENNIE DUŻO WARZYW I OWOCÓW Zaleca się spożywanie 3 porcji warzyw i 2 porcji owoców w ciągu dnia. Warzywa i owoce to dla naszego organizmu podstawowe źródło witamin, składników mineralnych oraz błonnika pokarmowego. Witaminom zawartym w warzywach i owocach przypisuje się działanie przeciwmiażdżycowe i przeciwnowotworowe. Ponadto potas obficie występujący w warzywach i owocach obniża ciśnienie krwi. Błonnik w nich zawarty nie tylko reguluje pracę przewodu pokarmowego i zapobiega zaparciom, obniża także stężenie cholesterolu i poprawia tolerancję glukozy. 7. OGRANICZAJ SPOŻYCIE TŁUSZCZÓW, SZCZEGÓLNIE ZWIERZĘCYCH, A TAKŻE PRODUKTÓW ZAWIERAJĄCYCH DUŻE ILOŚCI CHOLESTEROLU I IZOMERY TRANS NIENASYCONYCH KWASÓW TŁUSZCZOWYCH Ograniczenie spożycia tłuszczów zwierzęcych i produktów obfitujących w cholesterol jest nieodzownym warunkiem profilaktyki zawału serca. Tłuszcze zwierzęce podnoszą poziom złego cholesterolu i zwiększają krzepliwość krwi. Oleje roślinne nie wykazują takiego działania. Pamiętaj, że dużo niekorzystnego dla zdrowia tłuszczu znajduje się w tłustym mięsie i tłustych wędlinach, podrobach, ciastach, czekoladzie, kremach, chipsach. 8. ZACHOWAJ UMIAR W SPOŻYCIU CUKRU I SŁODYCZY Unikanie spożywania tych produktów chroni przed próchnicą zębów i ułatwia utrzymanie należytej masy ciała. Cukier nie dostarcza żadnych niezbędnych składników odżywczych. To tylko źródło pustych kalorii, które jeżeli nie zostaną wykorzystane jako energia odłożą się w postaci tkanki tłuszczowej. 9. OGRANICZAJ SPOŻYCIE SOLI ORAZ GLUTAMINIANU SODU Sól u wielu ludzi podnosi ciśnienie krwi. Ograniczać spożycie soli powinni w szczególności osoby z nadciśnieniem oraz osoby z rodzin, w których występuje nadciśnienie. Dzienne spożycie soli nie powinno przekraczać 6g (łyżeczka). Niestety aktualne spożycie jest znacznie wyższe. Należy więc rezygnować z dosalania potraw przed spożyciem i ograniczać dodawanie soli w czasie gotowania, a także pamiętać, że dużo soli znajduje się w wędlinach, konserwach, produktach wysoko przetworzonych np. gotowe produkty w słoikach, torebkach, puszkach. 10. UNIKAJ ALKOHOLU Co dzieje się w naszym ciele po spożyciu alkoholu:

Strona5 Mózg: - uszkodzenia naczyń krwionośnych prowadzące do wylewów - niszczenie komórek nerwowych w korze mózgowej prowadzące do obniżenia sprawności umysłowej i zaburzeń psychicznych Serce: - występują zahamowania w dojrzewaniu krwinek czerwonych niezbędnych do odżywiania organizmu tlenem - występuje arytmia, nadciśnienie, niewydolność krążenia, zawały mięśnia Wątroba: - 90% alkoholu rozkłada się w komórkach wątroby tworzącej podstawowy filtr całego organizmu. Ten proces powoduje stłuszczenie tego organu i wywołuje stany zapalne, uszkadza regulację poziomu cukru we krwi. Przewód pokarmowy: - występują nieżyty przełyku, owrzodzenia żołądka i dwunastnicy, stany zapalne trzustki - występują zakłócenia wchłaniania pokarmu w jelitach - alkohol łącznie z nikotyną jest najważniejszą przyczyną raka warg, języka, gardła, płuc i żołądka NIE ZAPOMINAJMY!!! Racjonalne odżywianie to również: - nie zapominanie o spożyciu śniadania!!!! - odpowiednie nawodnienie organizmu: wypijanie 8-12 szklanek wody w ciągu dnia - regularne spożywanie posiłków ( 3 główne: śniadanie obiad kolacja i 2 mniejsze w postaci przekąsek np. owoc, mały jogurt, surówka, garść orzechów lub pestek dyni, słonecznika itp.) - kuchnia lekkostrawna!!! (bez smażenia na głębokim tłuszczu, bez panierek, bez zatrzepywania zup oraz sosów mąką i śmietaną) - kolacja 2-3 h przed snem (nie objadamy się na noc) - unikanie spożywania Fast - Foodów!!!! - zaprzestanie palenia papierosów!!!!

Strona6 PIRAMIDA ZDROWEGO ŻYWIENIA 1-2 porcji bez ograniczeń

Strona7 ŻYWIENIE W WYBRANYCH CHOROBACH

Strona8 WSKAZÓWKI DIETETYCZNE przy nadciśnieniu tętniczym Produkty Zalecane Przeciwwskazane Zboża i produkty pełnoziarniste Warzywa Owoce Mleko i jego przetwory Mięso, drób, ryby Orzechy i ziarna Przyprawy Napoje Słodycze pieczywa (razowe lub pełnoziarniste), płatki owsiane, pszenne, musli naturalne, kasza, ryż, makaron ale gotowany najlepiej w nieosolonej wodzie surowe oraz gotowane, soki warzywne najlepiej świeże (np. sok pomidorowy) świeże lub mrożone (banany, brzoskwinie, jabłko, czarna porzeczka, arbuz, melon, mango, śliwki (polecany sok z aronii bądź czarnej porzeczki) chude mleko, jogurty naturalne, maślanka, kefir, chudy ser biały drób (pierś z kurczaka), ryby przede wszystkim morskie (śledź, dorsz, makrela, sardynka, tuńczyk, flądra, halibut) orzechy włoskie i laskowe świeżo łuskane, nasiona dyni, słonecznika czosnek, cebula, sok z cytryny, majeranek, bazylia, estragon, zielona pietruszka, koperek, zioła prowansalskie, niegazowana woda mineralna, słaba herbata, lampka czerwonego wina raz w tygodniu miód naturalny, dżem niskosłodzony, gorzka czekolada chleb bułki pszenne, pieczywo cukiernicze, chałka, drożdżówki, chrupki, chipsy, paluszki i inne solone przegryzki warzywa z puszki, warzywa marynowane: grzybki, korniszony, papryka, warzywa kwaszone z dużą ilością soli owoce kandyzowane takie, jak : ananas, gruszki, śliwki, wiśnie, skórka pomarańczowa, mieszanki keksowe) tłuste mleko, tłuste twarogi, sery żółte, topione, pleśniowe tłuste mięsa: wieprzowina, nadmiar czerwonego mięsa, podroby, konserwy mięsne i rybne, ryby wędzone solone orzechy, orzechy w czekoladzie ostre przyprawy ( pieprz, papryka, chili) musztarda, ocet, sosy sałatkowe ostre, keczup, kostki bulionowe, przyprawy typu jarzynka (przyprawy zawierające glutaminian sodu szkodliwy jak sól) mocna kawa, gazowana woda, słodkie napoje, alkohol wysokoprocentowy należy ograniczać słodycze

Strona9 Zasady diety z ograniczeniem sodu oraz zalecenia w chorobie nadciśnieniowej: Dieta powinna dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych, węglowodanów (najlepiej złożonych), tłuszczów (najlepiej NNKT), białka, witamin oraz składników mineralnych. Znacznie należy ograniczyć spożycie tłuszczów zwierzęcych ze względu na zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu. Wybierać mięsa chude. Korzystnie działają tłuszcze roślinne: olej sojowy, słonecznikowy, kukurydziany, oliwa z oliwek, olej lniany tłoczony na zimno, nieoczyszczony! Tłuszcz ryb morskich również zawiera wielonienasycone kwasy tłuszczowe, które obniżają też ciśnienie krwi. Ponadto są dobrym źródłem jodu i witaminy D. Należy je spożywać co najmniej 3 razy w tygodniu. Tłuszcze roślinne nie zawierają cholesterolu, a kwasy omega-3 zmniejszają zawartość cholesterolu we krwi i chronią ściany naczyń krwionośnych. Należy ograniczyć spożycie soli kuchennej. Gromadzenie się sodu w komórkach mięśni i naczyń zwiększa ich wrażliwość na bodźce zwężające. Zbyt duża ilość soli kuchennej zwiększa ilość krwi krążącej i sprzyja stanom skurczowym tętnic oraz obrzękom. Dieta z dużą ilością potasu wpływa korzystnie na równowagę wodną organizmu. Potas wspomaga pracę serca. Zwiększenie w diecie selenu, wapnia, magnezu przyczynia się również do obniżenia ciśnienia tętniczego. Źródłem wapnia są przede wszystkim produkty mleczne. Należy spożywać te ze zmniejszoną zawartością tłuszczu. Dużo selenu zawierają produkty zbożowe z pełnego ziarna. Magnez występuje w warzywach strączkowych, mięsie, płatkach zbożowych, kakao. Witamina C, E, A oraz beta-karoteny mają właściwości przeciwutleniające. Witaminy te chronią przed szkodliwym działaniem wolnych rodników, które wpływają na powstawanie schorzeń sercowo-naczyniowych, w tym choroby nadciśnieniowej. Źródłem witaminy C są świeże warzywa i owoce, głównie spożywane na surowo. Witamina E występuje w olejach, zarodkach i kiełkach zbóż, w produktach zbożowych z całego ziarna, warzywach liściastych, kukurydzy, zielonym groszku, mleku, serach, jajach. Źródłem karotenoidów są warzywa i owoce zabarwione na kolor zielony i żółtopomarańczowy. Konieczne jest ograniczenie kawy i alkoholu. Kawę kofeinową można zastąpić bezkofeinową. Korzystnie wpływa lampka czerwonego wytrawnego wina (ale nie pijemy za często) Zapewnienie organizmowi odpowiedniej ilości błonnika, który reguluje prace układu pokarmowego, zapobiega zaparciom, zmniejsza stężenie cholesterolu we krwi. Właściwa technologia sporządzania potraw to gotowanie w odzie i na parze, duszenie bez tłuszczu, pieczenie w folii, pergaminie lub w woreczkach żaroodpornych. Posiłki trzeba sporządzać bez dodatku soli kuchennej. Dozwoloną ilość soli powinno dodawać się do gotowych potraw na talerzu. Solenie po wierzchu potraw gotowych zwiększa wrażenie smakowe. Stresy, hałas, nerwowy tryb życia wpływają niekorzystnie na organizm sprzyjając podwyższeniu ciśnienia. Na ile to możliwe powinniśmy starać się unikać tych

Strona10 czynników. Głębokie oddechy, gimnastyka, spacer uspokaja organizm. Częste mierzenie ciśnienia przyczynia się do ustawienia właściwego leczenia przez lekarza. WSKAZÓWKI DIETETYCZNE w zaburzeniach gospodarki lipidowej Produkty i potrawy Napoje Pieczywo Dodatki do pieczywa Zupy i gorące sosy Mięso, drób, ryby Zalecane słaba herbata, chude mleko 0,5-1,5% tłuszczu, kawa zbożowa z mlekiem, napoje mleczno owocowe, napoje mleczno-warzywne, soki owocowe i warzywne, chudy jogurt niskotłuszczowy 1,5% pieczywo z pełnego ziarna, bułki grahamki, biszkopty na białkach, pieczywo z dodatkiem soi, słonecznika chudy twaróg, serek homogenizowany chudy, serek homogenizowany z owocami, ser ziarnisty typu, chude wędliny drobiowe, chuda szynka, białko jaja, serek sojowy warzywne, krupniki (najlepiej na wywarach warzywnych)mleczne na mleku odtłuszczonym chude gatunki, cielęcina, indyk, kurczaki bez skóry (dużo cholesterolu), królik, potrawy gotowane, duszone, pieczone bez tłuszczu, ryby chude słodkowodne oraz ryby morskie bogate w tłuszcze zawierające kwasy omega 3 : makrela, tuńczyk, łosoś, sardynka, śledź Zalecane tylko w umiarkowanych ilościach słaba kawa rozpuszczalna z mlekiem, w ograniczonej ilości wino czerwone, jogurt i mleko 2% tłuszczu pół cukiernicze, chleb żytni, pieczywo jasne masło, margaryna utwardzana metodą przeestryfikowania, dżem, powidła, miód, całe jaja, ser twarogowy półtłusty lekko zaprawiane chudym mlekiem, czasami zawiesina z mąki wołowina, dziczyzna, chuda wieprzowina schab, kura, ryby smażone, na dozwolonych olejach, wędzone Przeciwwskazane napoje czekoladowe, kakao, mocna herbata, kawa naturalna ze śmietanką, pełne mleko, alkohol, jogurt pełnotłusty chleb jasny świeży, pieczywo z dużą ilością żółtek i dużą ilością tłuszczu, rogaliki francuskie Masło w dużych ilościach, sery pełnotłuste i tłuste żółte, topione sery i pleśniowe, smalec, konserwy, tłuste wędliny, żółtka, pasztety na wywarach mięsnych, kostnych, tłuste, zawiesiste, zasmażane, zaprawiane śmietaną wszystkie tłuste mięsa, wieprzowina, baranina, podroby, gęsi, kaczki, potrawy smażone na tłuszczu, ryby smażone na tłuszczu zwierzęcym

Strona11 Potrawy półmięsne i bezmięsne Tłuszcze Warzywa i owoce budynie z kasz, warzyw, makaron z mięsem, makarony bez żółtek, leniwe pierogi na białkach jaja, kluski ziemniaczana na białkach, risotto oleje zawierające jednonienasycone kwasy tłuszczowe : rzepakowy, oliwa z oliwek oleje zawierające wielonienasycone kwasy tłuszczowe : słonecznikowy, sojowy, kukurydziany przede wszytki polecany olej lniany!!! warzywa świeże i mrożone, zwłaszcza strączkowe: fasola, groch, soczewica, kukurydza, owoce świeże, suszone, konserwowane (niskosłodzone) krokiety, bigos, zapiekanki masło, margaryny miękkie orzechy laskowe, włoskie, migdały potrawy smażone racuchy, bliny, owoce smażone w cieście, placki ziemniaczane Smalec, słonina, olej palmowy, oleje uwodornione (margaryny twarde) solone, konserwowane, orzechy solone Ziemniaki gotowane, pieczone bez tłuszczu w piekarniku - smażone na tłuszczu: frytki, krążki, placki Desery galarety, kisiele, budynie na chudym mleku, sałatki owocowe, suflety, musy owocowe, kompoty, biszkopty na białkach bezy, ciasteczka z niewielkim dodatkiem tłuszczu, keksy z dodatkiem otrąb i małą ilością żółtek Torty, czekolada, batony, kremy tłuste, ciastka na żółtkach Przyprawy przyprawy korzenne ostre, musztarda ocet, majonez Sosy zimne sosy sałatkowe niskotłuszczowe, majonezy na białkach jaja - Majonezy z żółtkami, sosy i kremy ze śmietaną i dużą ilością tłuszczu

Strona12 MIAŻDŻYCA WSKAZÓWKI DIETETYCZNE dla diabetyków Produkty i potrawy Napoje Zalecane woda przegotowana, wody mineralne niegazowane, herbata bez cukru, kawa bez cukru (zalecana zbożowa), soki z warzywne z warzyw ubogowęglowodanowych Zalecane w umiarkowanych ilościach mleko 2 % tłuszczu, słaba kawa naturalna z mlekiem bez cukru, koktajle mlecznoowocowe bez cukru, napoje z owoców, soki owocowe bez cukru, napoje i soki z warzyw rozcieńczone Przeciwwskazane wszystkie napoje słodzone cukrem, kakao naturalne, mocna kawa, tłuste mleko, śmietana, napoje alkoholowe, soki owocowe z cukrem, coca-cola, pepsi, napoje gazowane

Strona13 Pieczywo Dodatki do pieczywa Zupy i sosy gorące chleb razowy, graham, chleb pełnoziarnisty, chrupki, bułki pełnoziarniste chude wędliny, szynka, polędwica, drobiowe, pasty z mięsa i warzyw, ryby morskie gotowane i wędzone, jaja (żółtka z umiarem), ser twarogowy chudy jarzynowe z warzyw, czyste pomidorowa, grzybowa, czerwony barszcz, koperkowa, kalafiorowa, żurek, kapuśniak, krupnik, rosół jarski, zupy podprawiane jogurtem, kefirem, sosy na wywarach z warzyw chleb pszenny, bułki kajzerki, pumpernikiel jaja na miękko lub jajecznica (2-3 razy w ciągu 2 tygodni), ser twarogowy półtłusty, masło, pasztet z drobiu, cielęciny, dżemy bezcukrowe, śledzie, w ograniczeniu sery żółte (podpuszczkowe) zupy podprawiane zawiesinami z podpalanej mąki wypieki z dodatkiem cukru, chleby na miodzie, pieczywo z dodatkiem karmelu, bułki maślane, biszkopty z cukrem, babki drożdżowe, ciasta kruche, ucierane Tłuste wędliny, kaszanki, parówki, konserwy mięsne, pasztetowa, salceson, dżemy wysokosłodzone, marmolady, konfitury, ser twarogowy tłusty, sery topione, zupy na tłustych wywarach mięsnych zagęszczane zasmażkami z mąki i śmietany, sosy na mąkach i śmietanie Dodatki do zup ryż pełnoziarniste, grzanki, kasze, makaron nitki, lane ciasto na białkach ryż biały, ziemniaki duże ilości pieczywa białego, makaronów, groszku ptysiowego Mięso, drób, ryby mięso chude: cielęcina, młoda wołowina, jagnięcina, królik, kurczak, indyk, chude ryby, potrawy gotowane, pieczone w folii, pergaminie, rękawie, duszone bez dodatku tłuszczu duszone z tradycyjny sposób potrawy z panierkami, smażone, pieczone w tradycyjny sposób

Strona14 Potrawy półmięsne i bezmięsne Warzywa budynie z mięsa i warzyw, z sera, warzywa faszerowane mięsem o zawartości węglowodanów od 0 do 5%: rzodkiewka, sałata, endywia, cykoria, ogórki, rabarbar, szczypiorek, szparagi, szpinak, grzyby, boćwina, brokuły, cebula, kabaczek, kalafior, pomidory, szczaw, papryka Ziemniaki - Owoce grejpfruty gatunek zielony (wpływają na obniżenie stężenia glukozy we krwi) reszta w ograniczeniu budynie z kasz, makaronów, zapiekanki, risotto, pierogi o zawartości węglowodanów od 5 do 45%: brukiew, buraki, brukselka, dynia, fasola, groszek, jarmuż, kapusta: czerwona, włoska, marchew, pietruszka korzeń, pory, rzepa, seler, bób, chrzan, ziemniaki gotowane, pieczone w całości - potrawy z dodatkiem cukru np. knedle, naleśniki, pierogi z cukrem, potrawy smażone Starte, surówki i warzywa gotowane z dodatkiem dużej ilości majonezu, śmietany, żółtek, cukru puree, smażone z tłuszczem, frytki owoce w syropach, kompoty z cukrem, galaretki ze śmietaną, daktyle, rodzynki - bardzo istotne jest spożywanie posiłków 5-6 razy dziennie, częściej ale w mniejszych porcjach - ważna jest ilość i jakość węglowodanów w diecie (zaleca się przede wszystkim węglowodany złożone np. pieczywo pełnoziarniste, ryż brązowy, kasza jęczmienna, gryczana, makarony razowe) - uważa się, że należy znacznie ograniczyć pszenicę, w postaci pieczywa pszennego, makarony pszenne, kopytka na bazie mąki pszennej itp. gdyż, zawarty w niej gluten niekorzystnie wpływa na gospodarkę cukrową w organizmie - należy pamiętać o spożywaniu najlepiej na surowo olejów roślinnych - omega- 3 zmniejsza insulinooporność, kwasy omega 3 można spotkać np. w olejach roślinnych np. olej lniany lub w rybach, w olejach rybich - zaleca się codzienną aktywność fizyczną min. 30 minut - zawartość poszczególnych składników diecie: białka 15-20%, tłuszczów 20 30%, węglowodanów 50 55% w diecie obniża się ilość węglowodanów na korzyść białka. Przy diecie o kaloryczności 2200 kcal Białko - 15% 330 kcal : 4 = 82,5g Tłuszcz 25% - 550 : 9 = 61,1g Węglowodany 60% - 1320 : 4 = 330g - dieta dla diabetyka opiera się na wymiennikach przede wszystkim węglowodanowych 1 wymiennik węglowodanowy zawiera 10g węglowodanów, czyli jeżeli w diecie mamy 330g węglowodanów to rozkładamy tą ilość węglowodanów na 33 wymienniki węglowodanowe.

Strona15 np. chleb pszenno- żytni 50g (1 kromka ) = 1 wymiennik Kasza i ryż 30g ( 3 łyżki) 1 wymiennik WSKAZÓWKI DIETETYCZNE w stwardnieniu rozsianym - warto zrezygnować z tłuszczów zwierzęcych takich jak: masło, smalec wieprzowy, gęsi i stosować margarynę dietetyczną oraz oleje roślinne - spożycie mięsa warto ograniczyć do 2 razy w tygodniu - należy unikać wędlin przede wszystkim tłustych oraz podrobów (wątróbka, nerki, serca itp.) - bardzo ważne są produkty mleczne, niskotłuszczowe: zaleca się 1,5% świeże mleko, 1,5% jogurt, 10% kwaśna śmietana, 10% śmietanka do kawy, chudy lub półtłusty twaróg - nie należy jeść więcej niż dwa żółtka na tydzień, a zamiast żółtek stosować roślinne środki wiążące - warto spożywać makarony nie zawierające jajek - dania z soi mogą zastępować dania z mięsem i dlatego powinny być spożywane 1-2 razy w tygodniu - 2-3 razy w tygodniu zaleca się spożywanie dań rybnych - w codziennej diecie powinny być owoce i warzywa np. bogate w białko rośliny strączkowe bogate w wapń sałaty, koper, brokuły, szpinak, jarmuż, orzechy, nasiona - codziennie powinno się jeść produkty pełnoziarniste np.: chleb pełnoziarnisty, ryż, makaron (bez jaj), płatki owsiane, także z orzechami - dieta powinna być lekkostrawna, pełnowartościowa - dieta powinna podlegać zasadom racjonalnego odżywiania WSKAZÓWKI DIETETYCZNE w paraplegii - dieta w tego typu przypadkach opiera się na odpowiednim dożywieniu organizmu, powinna być pełnowartościowa, zapewniać wszystkie składniki odżywcze o wysokiej wartości odżywczej, natomiast pozbawiona produktów dostarczających pustych kalorii np. słodycze, cukier, słodkie napoje, pieczywo cukiernicze, używki, produkty wysokotłuszczowe - zaleca się wprowadzenie diety lekkostrawnej, niskotłuszczowej, aby ograniczyć ewentualne tycie oraz bogatą w błonnik (owoce, warzywa, produkty zbożowe- pełnoziarniste), aby zapobiegać problemom z regularnymi wypróżnieniami - dieta powinna być urozmaicona oraz uwzględniająca podstawowe zasady zdrowego odżywiania

Strona16 WSKAZÓWKI DIETETYCZNE po przeszczepie nerki - dieta powinna być uboga w węglowodany szybko wchłaniając się, czyli cukry i słodycze - uboga w tłuszcze oraz sól i glutaminian sodu - bogata natomiast w białko (czyli nabiał, jajka, mięso, ryby) zaleca się go 1-2 g/kg masy ciała/dobę - z żywienia należy wykluczyć (alkohol, kawę prawdziwą) oraz ostre przyprawy, drażniące przewód pokarmowy - dieta powinna być lekkostrawna, uwzględniająca gotowanie na parze, pieczenie w folii, rękawie, gotowanie, duszenie bez tłuszczu - dieta powinna spełniać podstawowe zalecenia racjonalnego odżywiania i powinna być ściśle ustalana według zaleceń lekarza prowadzącego Przykładowy jadłospis po przeszczepie nerki Posiłki Jadłospis Śniadanie I zupa mleczna z kaszą manną bułka pszenna niskosodowa z masłem 82% tłuszczu oraz plastrem gotowanej cielęciny sok pomidorowy Śniadanie II serek homogenizowany z biszkoptami herbata rumiankowa Obiad zupa koperkowa z grzankami kurczak duszony w jarzynach ziemniaki puree buraki gotowane sałata zielona z kefirem i startym jabłkiem świeży sok pomarańczowy Podwieczorek jogurt naturalny Kolacja leniwe pierogi herbata z cytryną

Strona17 ZWIĄZKI ZKI MIĘDZY ŻYWNOŚCIĄ, ŻYWIENIEM I ZDROWIEM ŻYWNOŚĆ ŻYWIENIE JAKOŚĆ ZDROWOTNA ŻYWNOŚCI ZATRUCIA POKARMOWE -MIKROBIOLOGICZNE (np. salmonellozy) -CHEMICZNE (np. metalami ciężkimi) CHOROBY WIEKU ROZWOJOWEGO ZDROWIE WARTOŚĆ ODŻYWCZA RACJI POKARMOWEJ - + + - CHOROBY ZAKAŹNE ZŁY STAN ODŻYWIENIA -NIEDOŻYWIENIE (np. awitaminozy) -PRZEŻYWIENIE (np. otyłość) CHOROBY METABOLICZNE ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE WODA, GLEBA, POWIETRZE