Informacja z realizacji



Podobne dokumenty
PROGRAM PROMOCJI I OCHRONY ZDROWIA W MIEŚCIE CHEŁM NA 2013 ROK

PROGRAM PROMOCJI I OCHRONY ZDROWIA W MIEŚCIE CHEŁM NA 2014 ROK

Program promocji zdrowia psychicznego

Program promocji zdrowia psychicznego

ZESPÓŁ SZKÓŁ NR 10 im. Bolesława Chrobrego w Koszalinie SZKOLNY PROGRAM

PROGRAM PROMOCJI I OCHRONY ZDROWIA W MIEŚCIE CHEŁM NA LATA

Program promocji zdrowia psychicznego

Programy Oświatowo Zdrowotne realizowane w placówkach edukacyjnych na terenie powiatu suskiego w roku szkolnym 2014/2015.

Ośrodek Interwencji Kryzysowej (OIK) Liczba podjętych działań. 2. Propagowanie informacji dotyczących profilaktyki zaburzeń psychicznych.

UCHWAŁA NR XXI/198/2012 RADY MIEJSKIEJ W RZGOWIE z dnia 30 maja 2012r.

UCHWAŁA NR XI/72/11 RADY MIASTA KOSTRZYN NAD ODRĄ. z dnia 17 listopada 2011 roku

Oferta Miejskiego Centrum Profilaktyki Uzależnień w Krakowie. Kraków, 17 listopada 2016 roku

Program Profilaktyki i Promocji Zdrowia dla miasta Torunia na lata

PROGRAM PROMOCJI I OCHRONY ZDROWIA W MIEŚCIE CHEŁM NA 2012 ROK

w sprawie Programu Przeciwdziałania Narkomanii dla Gminy i Miasta Żuromin na 2015 rok.

RAPORT Z REALIZACJI MIEJSKIEGO PROGRAMU PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII ZA 2013 ROK

Uchwała Nr XIV/160/11 Rady Miasta Chełm z dnia 29 grudnia 2011 roku w sprawie przyjęcia Programu Promocji i Ochrony Zdrowia w Mieście Chełm na 2012r.

UCHWAŁA NR XIII/161/12 RADY MIEJSKIEJ W NAMYSŁOWIE. z dnia 26 kwietnia 2012 r.

PROGRAM EDUKACJI ZDROWOTNEJ NA ROK SZKOLNY 2013/2014

UCHWAŁA NR XXXIII/247/2017 RADY MIEJSKIEJ W ŻYWCU. z dnia 23 lutego 2017 r.

Harmonogram Szkolnego Programu Profilaktyki na rok 2012/2013

Miejski Program Przeciwdziałania Narkomanii na 2013 rok

Miejski Program Przeciwdziałania Narkomanii na 2012 rok

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII NA ROK 2017

PROGRAMY KRAJOWE realizowane przez Sekcję OZ i PZ

UCHWAŁA NR III/7/2010 RADY GMINY DĘBNICA KASZUBSKA. z dnia 29 grudnia 2010 r.

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI ZADANIA DO REALIZACJI

Uchwała Nr XV/106/15 Rady Gminy Santok z dnia 17 grudnia 2015 r. w sprawie : uchwalenia Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na 2016 rok.

Program profilaktyki XLII Liceum Ogólnokształcącego im Marii Konopnickiej w Warszawie na rok szkolny 2016/2017

Zestawienie zadań zaplanowanych na rok 2017 instytucje województwa pomorskiego reprezentowane w Zespole ds. HIV/AIDS

ZADANIA Z ZAKRESU OCHRONY I PROMOCJI ZDROWIA, W TYM DZIAŁALNOŚCI LECZNICZEJ kwota ,00 zł

UCHWAŁA NR III/14/2018 RADY MIEJSKIEJ W PLESZEWIE. z dnia 21 grudnia 2018 r. w sprawie Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na 2019 rok.

HARMONOGRAM REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII NA LATA

PROGRAM PROFILAKTYKI

Sposoby realizacji Programu Profilaktyki Szkoły Podstawowej nr 120 z Oddziałami Integracyjnymi Załącznik 1

Opracowanie własne Urząd Miasta Chełm Wydział Spraw Społecznych.

Program promocji zdrowia psychicznego. Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Suwałkach, organizacje pozarządowe. Urząd Miejski w Suwałkach

Rozdział 1. Postanowienia ogólne

Program profilaktyki Szkoły Podstawowej nr 1. im. Armii Krajowej w Gostyninie CELE PROGRAMU

Szkolny Program Profilaktyki Gimnazjum nr 37 z Oddziałami Integracyjnymi im. K.K. Baczyńskiego w Warszawie

Uchwała Nr III/10/14 Rady Gminy Rawa Mazowiecka z dnia 29 grudnia 2014 roku

RAMOWY PLAN PRACY WYCHOWAWCZEJ w Technicznych Zakładach Naukowych opracowany przez Zespół Wychowawczy KLASA I. Kształtowanie poczucia więzi klasowej

SZKOŁA PODSTAWOWA W DUCHNICACH SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI. W roku szkolnym 2016/2017

PODSTAWY PRAWNE SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI

Oferta programów edukacyjnych skierowana do dyrektorów szkół w Warszawie

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYCZNY GIMNAZJUM NR 2 im. Kawalerów Orderu Wojennego Virtuti Militari ROK SZKOLNY 2014/2015

SZKOŁA PROMUJĄCA ZALECENIA EUROPEJSKIEGO KODEKSU WALKI Z RAKIEM W ROKU SZKOLNYM 2015/2016. Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Kościuszki w Wawrzeńczycach

20 listopada 2014 r. zorganizowano punkt konsultacyjno informacyjny w Powiatowej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Zwoleniu 20 listopada 2014 r.

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 8 W DĄBROWIE GÓRNICZEJ

PROGRAM PROFILAKTYKI. SZKOŁY PODSTAWOWEJ Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI nr 53 im. MARII SKŁODOWSKIEJ - CURIE W CZĘSTOCHOWIE. (rok szkolny 2014/2015)

Uchwała Nr/ XXXIV/179/06 Rady Gminy Rawa Mazowiecka z dnia 20 stycznia 2006 roku.

Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii na terenie Gminy Prószków na lata

UCHWAŁA NR.. RADY MIASTA KOSTRZYN NAD ODRĄ z dnia..

UCHWAŁA NR XI/156/15 RADY MIASTA OPOLA. z dnia 28 maja 2015 r.

Świętokrzyskie Dni Profilaktyki pod patronatem Starosty Ostrowieckiego oraz Stowarzyszenia Twój Ostrowiecki Samorząd

Uchwała Nr XVIII/137/11 Rady Miejskiej w Byczynie z dnia 29 grudnia 2011r.

Profilaktyka uzależnień

Miejski Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii. cele Programu oraz sposoby ich realizacji

SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI CELÓW I ZADAŃ NARODOWEGO PROGRAMU ZDROWIA (NPZ) PRZEZ SŁUŻBY WIĘZIENNE W ROKU 2009

Harmonogram działań profilaktycznych planowanych do realizacji w roku szkolnym 2018/19

GMINNY PROGRAM PROFILAKTYKI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH NA 2010 ROK

DZIAŁALNOŚĆ OŚWIATOWO PROMOCYJNA PSSE GRODZISK WLKP.

SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI

UCHWAŁA NR.. RADY MIASTA KOSTRZYN NAD ODRĄ z dnia..

Plan działań profilaktycznych na rok szkolny Opracowała: mgr Ewa Karbowska mgr Magdalena Jankowska-Krysztofiak

UCHWAŁA NR... RADY MIEJSKIEJ W PIASECZNIE. z dnia r.

Program edukacyjny Trzymaj Formę podsumowanie V edycji w roku szkolnym 2010/2011

Program Ochrony i Promocji Zdrowia Psychicznego. Gminy Nędza na lata

RAPORT PREZYDENTA MIASTA KOSZALINA Z WYKONANIA W 2018 ROKU MIEJSKIEGO PROGRAMU PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII NA LATA

7. Środki psychoaktywne Przepisy prawne

UCHWAŁA Nr IV/12/15 Rady Miejskiej Gminy Gryfów Śląski z dnia 27 lutego 2015 roku

ZNAJDŹ WŁAŚCIWE ROZWIĄZANIE

MIEJSKI PROGRAM PROFILAKTYKI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH MIEJSKI PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII. na 2014 rok

PROGRAM PROFILAKTYKI W SPECJALNYM OŚRODKU SZKOLNO WYCHOWAWCZYM NR 2 W PŁOCKU

Działania Zadania Sposoby realizacji Odpowiedzialni Czas realizacji Uwagi

Zespół d/s Wdrażania i Koordynacji Gminnego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego.

Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Batalionów Chłopskich w Zielonej

Szkolny program profilaktyki

Program Wychowawczy Gimnazjum im. Bohaterów Bitwy Warszawskiej 1920 r. w Stanisławowie Pierwszym na rok szkolny 2015/2016

11 LAT OLIMPIADY ZDROWY STYL ŻYCIA

SPRAWOZDANIE PREZYDENTA MIASTA KOSZALINA. Z REALIZACJI ZADAŃ MIEJSKIEGO PROGRAMU PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII NA LATA za 2010 rok

1. Programy krajowe. 2. Programy wojewódzkie. 3. Programy lokalne i akcje prozdrowotne.

Program Profilaktyki. Zespołu Szkół nr 32 im. K.K. Baczyńskiego. na rok szkolny 2014/2015

S z k o l n y. LXVIII Liceum Ogólnokształcącego. im. T. Chałubińskiego. w Warszawie

GMINNY PROGRAM PROFILAKTYKI, ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH ORAZ PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII NA ROK 2014.

UCHWAŁA NR L/.../14 RADY MIEJSKIEJ ORZESZE. w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na rok 2015

PROGRAM PROFILAKTYKI GIMNAZJUM IM. WŁADYSŁAWA CIASIA W ZESPOLE SZKÓŁ W REGNOWIE NA ROK SZKOLNY 2012/2013

Czyste powietrze wokół nas

UCHWAŁA NR XXX RADY MIASTA EŁKU. z dnia 26 marca 2013 r.

Uchwała Nr III/15/2014 Rady Gminy Susiec z dnia 29 grudnia 2014 roku

PROGRAM PROFILAKTYCZNY SZKOŁY PODSTAWOWEJ W PSTRĄGOWEJ NA ROK SZKOLNY 2013/2014

GMINNY PROGRAM PROFILAKTYKI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH W GMINIE RADGOSZCZ NA ROK 2013

kurs komputerowy, ABC przedsiębiorczości z elementami pozyskiwania funduszy na zakładanie własnej działalności, rehabilitacja. 2.

Kierunki działań w zakresie promocji zdrowia. na 2012 rok. Starostwo Powiatowe w Bielsku-Białej - Wydział Zdrowia. po zmianach

UCHWAŁA NR... RADY MIASTA OPOLA. z dnia r.

Priorytet 2 : Ochrona Zdrowia. Analiza SWOT

Wstęp. Zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzależnionych od alkoholu.

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII NA ROK 2017

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII GMINY ŁUBNIANY NA 2015 ROK

GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII

Transkrypt:

Informacja z realizacji Programu Promocji i Ochrony Zdrowia w mieście Chełm na 2013r. oraz Programu Promocji i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012-2015 za 2013 rok Chełm 2014r.

Spis treści I. REALIZACJA ZADAŃ WYNIKAJĄCYCH Z PROGRAMU PROMOCJI I OCHRONY ZDROWIA W MIEŚCIE CHEŁM NA 2013 ROKU...3 II. REALIZACJA ZADAŃ WYNIKAJĄCYCH Z PROGRAMU PROMOCJI I OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO W MIEŚCIE CHEŁM NA LATA 2012 2015 W ROKU 2013...19 III. PODSUMOWANIE...31 i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012 2015 za 2013r. strona 2 z 34

I REALIZACJA ZADAŃ WYNIKAJĄCYCH Z PROGRAMU PROMOCJI I OCHRONY ZDROWIA W MIEŚCIE CHEŁM NA 20123 ROK Uchwałą Nr XXVI/229/12 z dnia 28 grudnia 2012 r. Rada Miasta Chełm przyjęła Program Promocji i Ochrony Zdrowia w mieście Chełm na 2013r., w ramach którego kontynuowano realizacje następujących zadań: 1. Zwiększenie dostępności do podstawowych badan przesiewowych w grupie tzw chorób cywilizacyjnych poprzez realizacje wieloletnich programów profilaktycznych opracowywanych i wdrażanych przez Miejski Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Chełmie. 2. Działania na rzecz zapobiegania chorobom zakaźnym i wirusowym. 3. Realizacja programów na rzecz promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej. 4. Działania na rzecz zapobiegania chorobom wynikającym ze spożywania alkoholu i narkotyków oraz palenia tytoniu. 5. Działania na rzecz promocji i ochrony zdrowia psychicznego. 6. Pomoc doraźna w stanach nagłego zagrożenia życia. 7. Działania na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie. 8. Współpraca z Powiatową Stacją Sanitarno Epidemiologiczną w Chełmie. 9. Współpraca ze Stowarzyszeniem Zdrowych Miasta Polskich. 10. Realizacja kalendarza dni ekologii i promocji zdrowia na 2013r. 1. Zwiększenie dostępności do podstawowych badań przesiewowych w grupie tzw. chorób cywilizacyjnych poprzez realizację wieloletnich programów profilaktycznych opracowanych i wdrażanych przez Miejski Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Chełmie W 2013r. Miejski Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Chełmie realizował cztery programy profilaktyczne współfinansowane z budżetu Miasta Chełm, tj.: 1) program profilaktyki gruźlicy i raka płuc, 2) program profilaktyki osteoporozy, 3) program profilaktyki chorób układu krążenia, 4) program profilaktyki raka piersi. Na kontynuację realizacji powyższych programów Miejski Samodzielny Publiczny i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012 2015 za 2013r. strona 3 z 34

Zakład Opieki Zdrowotnej w Chełmie otrzymał dotację w wysokości 400 000,00 zł. Ocena efektów programów profilaktycznych realizowanych przez Miejski Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej za 2013r. została przekazana Przewodniczącemu Rady Miasta Chełm w lutym 2014r. i była przedmiotem obrad Komisji Rodziny, Zdrowia i Ochrony Środowiska w dniu 26 marca. 2. Działania na rzecz zapobiegania chorobom zakaźnym i wirusowym Kontynuacja realizacji programu zapobiegania chorobom zakaźnym poprzez szczepienia przeciwko pneumokokom. W 2013r. kontynuowano realizację Programu Ochrony Dzieci z Miasta Chełm przed Inwazyjną Chorobą Pneumokokową. Celem Programu była kontynuacja szczepień dzieci urodzonych w 2009r. oraz rozpoczęcie szczepień wśród dzieci urodzonych w 2010r. Na kontynuację realizacji powyższego Programu przekazano Miejskiemu Samodzielnemu Publicznemu Zakładowi Opieki Zdrowotnej w Chełmie dotację w wysokości 50 000,00 zł. Szczegółowe informacje dotyczące realizacji tego zadania zostały przedstawione w Ocenie efektów programów profilaktycznych realizowanych przez Miejski Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Chełmie za 2013r, zostały przedstawione i przyjęte na posiedzeniu Komisji Rodziny, Zdrowia i Ochrony Środowiska w dniu 26 marca 2014r. 3. Realizacja programów na rzecz promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej Zgodnie z listą zadań priorytetowych stanowiącą element Programu Współpracy Miasta Chełm z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na 2013r. (Załącznik do uchwały Nr XXIV/270/12 Rady Miasta Chełm z dnia 29 października 2012r. w sprawie Programu Współpracy Miasta Chełm z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego na 2013 rok) konkurs ofert na realizację zadań w zakresie ochrony zdrowia, promocji zdrowia, w tym również działań na rzecz osób niepełnosprawnych obejmował nw. zadania: 1) profilaktykę chorób społecznych i cywilizacyjnych (w tym chorób układu krążenia, cukrzycy) poprzez propagowanie zasad zdrowego odżywiania i aktywności fizycznej, ze szczególnym uwzględnieniem osób powyżej 50 r.ż. oraz osób i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012 2015 za 2013r. strona 4 z 34

niepełnosprawnych 2) profilaktykę nowotworów (ze szczególnym uwzględnieniem nowotworów płuc, piersi, szyjki macicy) skierowana do ogółu społeczności lokalnej, 3) przeciwdziałanie nadwadze i otyłości u dzieci i młodzieży poprzez propagowanie zasad zdrowego odżywiania i aktywności fizycznej, 4) profilaktykę zaburzeń odżywiania, 5) zapobieganie wadom postawy u dzieci poprzez aktywny tryb życia, 6) promowanie prozdrowotnych zachowań społecznych ze szczególnym uwzględnieniem honorowego krwiodawstwa oraz edukacja młodzieży w zakresie znajomości swojej grupy krwi, 7) promocję zdrowia psychicznego i zapobieganie zaburzeniom psychicznym. Na realizację ww. zadań zaplanowano w budżecie Programu kwotę: 20 000,00 zł. W roku 2013 ogłoszone zostały dwa konkursy ofert, na które wpłynęło łącznie dziesięć ofert organizacji pozarządowych. Siedem spośród nich zostało odrzuconych w wyniku oceny formalniej, jedna wyniku oceny merytorycznej Komisji Konkursowej. Dotacje otrzymały dwie organizacje pozarządowe na realizacje nw zadań: Lp. Nazwa organizacji Nazwa zadania Wysokość dofinansowania Krótka charakterystyka realizowanego zadania pozarządowej PLN 1. Polski Czerwony Krzyż Lubelski Oddział Okręgowy ul. Puchacza 6 20-323 Lublin (pierwszy konkurs) Organizacja Obchodów Dni Honorowego Krwiodawstwa Polskiego Czerwonego Krzyża (okolicznościowe spotkanie dla honorowych dawców PCK) 3 363,84 zł W ramach zadania Stowarzyszenie zorganizowało w dniu 29.11.2013r. spotkanie z krwiodawcami z trzech klubów HDK PCK tj. Klubu HDK PCK przy Oddziale Rejonowym PCK w Chełmie, Klubu HDK PCK przy WSSM i KS w Chełmie i klubu HDK PCK przy gminie Rejowiec. Podczas uroczystości wręczono Odznaki Honorowego Dawcy Krwi oraz nagrody dla szkół i uczelni za I, II i III miejsce w X Edycji Turnieju Młoda Krew Ratuje Życie. W trakcie spotkania dyskutowano na temat roli i znaczenia krwiodawstwa dla współczesnej medycyny. W ramach zadania wysłano 220 zaproszeń na organizowane w dniu 29.11.2013r. spotkania w którym wzięło ok. 180 osób, zabezpieczono również poczęstunek dla 150 uczestników spotkania. i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012 2015 za 2013r. strona 5 z 34

2. Chełmskie Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej ul. I Pułku Szwoleżerów 15a 22-100 Chełm (drugi konkurs) Zapobieganie wadom postawy u dzieci poprzez aktywny tryb życia- Gimnastyka korekcyjna dla dzieci 12 487,00 zł 3. Suma: 15 850,84 zł W ramach zadania Chełmskie Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej w Chełmie prowadziło zajęcia gimnastyki korekcyjnej na salach korekty dla dzieci z 10 Przedszkoli Miejskich. Zajęcia prowadzone były w 33 grupach wzięło w nich udział 384 dzieci. W dniu 10 grudnia 2013r. przeprowadzono Olimpiadę Dzieci,,Mikołajki 2013 w której uczestniczyło 400 dzieci z miejskich placówek przedszkolnych. W ramach realizacji programów na rzecz promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej w 2013r. kontynuowany był projekt Szkoła Promująca Zdrowie, do którego należą 33 placówki oświatowo wychowawcze z terenu miasta Chełm działające w nw. obszarach: 1) promocji zdrowego stylu życia, 2) zapobiegania uzależnieniom, 3) uwzględniania zasad prawidłowego odżywiania zapobieganie otyłości u dzieci i młodzieży; 4) zdrowia psychicznego (m.in. właściwe relacje interpersonalne w szkole, w domu, zapobieganie stresom i niepowodzeniom), 5) bezpieczeństwa w szkole. Do działań podejmowanych z zakresu promocji zdrowia - przedsięwzięć zrealizowanych w ww. obszarach należy zaliczyć udział Zespołu Szkół Ekonomicznych i III Liceum Ogólnokształcącego w Chełmie (ul. Sienkiewicza 22) w realizacji VI edycji Ogólnopolskiego Programu "Mam Haka na Raka" poświęconej w roku 2013 profilaktyce nowotworu skóry czerniakowi. Celem nadrzędnym przedsięwzięcia była promocja badań profilaktycznych w kierunku raka skóry zarówno wśród uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych jak również ich rodziców oraz społeczności lokalnej, zaangażowanie młodzieży w proces budowania świadomego zdrowotnie społeczeństwa, przełamanie tabu związanego z chorobami nowotworowymi, zachęcenie młodych ludzi do podejmowania działań prozdrowotnych. Realizatorami i pomysłodawcami działań byli uczniowie Zespołu Szkól i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012 2015 za 2013r. strona 6 z 34

Ekonomicznych i III Liceum Ogólnokształcącego w Chełmie, tworzący zespół Blacker. Przedsięwzięcie realizowane było w trzech etapach: 1) Faza przygotowawcza - trwająca od 1.12.2012 do 11.01.2013, obejmowała m.in.: a) umieszczenie informacji o realizacji programu na stornie internetowej szkoły /www.ekonomy.pl/ oraz stworzenie strony internetowej zespołu /www.blacker.hpu.pl/; b) przegotowanie prezentacji multimedialnej dotyczącej profilaktyki raka skóry; c) zaprojektowanie i wydanie ulotek informacyjnych dotyczących objawów oraz zasad profilaktyki czerniaka; d) przygotowanie wystawy informacyjnej dotyczącej podstawowych wiadomości o raku skóry, przyczynach, objawach, profilaktyce, leczeniu; e) nawiązanie współpracy z lekarzami specjalizującymi się w dermatologii; f) wykonanie koszulek z logo programu i logo szkoły; 2) Faza realizacyjna trwająca od 11.01.2013 do 28.02.2013 obejmowała m.in.: a) przekazanie informacji do lokalnych mediów na temat planowanych w ramach realizacji programu działań; b) wystawa informacyjna na korytarzu szkolnym "Profilaktyka raka skóry"; c) przeprowadzenie lekcji przez Zespól "Blacker" we wszystkich klasach ZSE i III LO na temat profilaktyki raka skóry z zastosowaniem prezentacji multimedialnej; d) zapoznanie rodziców uczniów wszystkich klas z programem i profilaktyką raka skóry, rozdanie ulotek informacyjnych ; e) Dzień Hakowicza na deptaku przy ul. Lwowskiej - 4.02.2013r., rozdanie 650 ulotek infomacyjno profilaktycznych na temat raka skóry; zebranie 115 podpisów pod deklaracja "Zachęcę jedną osobę do wykonania badania profilaktycznego" promocja Dnia Drzwi Otwartych w ośrodkach onkologicznych; wystawa zdjęć czerniaka na sztalugach; f) Konferencja Naukowa MAM HAKA NA CZERNIAKA w ZSE i III LO 7.02.2013r. Na zakończenie VI edycji Programu zorganizowano konferencję naukową pod hasłem MAM HAKA NA CZERNIAKA Podczas konferencji odbyły się wykłady jak również spektakl profilaktyczny pt.: Czarno na białym, prezentacje multimedialne, podsumowano działania młodzieży zespołu Blacker. i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012 2015 za 2013r. strona 7 z 34

Wykłady przeprowadzili: dr Monika Żołędziowska lekarz dermatolog Oddziału Dermatologii Samodzielnego Publicznego Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Chełmie, dr Wiesław Godzisz urolog, chirurg, ordynator Oddziału Urologii Samodzielnego Publicznego Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Chełmie, Iwona Jakobiuk kosmetolog, Wiesław Wójtowicz założyciel Stowarzyszenia Chorych na Czerniaka. Podczas konferencji nagrodzono laureatów konkursu plastycznego na plakat pt: Bądź cwaniakiem, walcz z czerniakiem w kategoriach szkoły gimnazjalne i szkoły ponadgimnazjalne. 3) Faza podsumowująca trwająca od 28.02.2013 do 5.03.2013 obejmująca przygotowanie sprawozdania z realizacji programu. Powyższe działania zostały dofinansowane ze środków Programu w kwocie: 2 000, 00 zł. Realizując założenia Miejskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie Zespół Wychowania i Pomocy Psychologiczno Pedagogicznej Nr 1 w Chełmie (ul. Trubakowska 59) zorganizował 15 listopada 2013r. XIII Konferencję Miejskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie pt Przepis na zdrowe życie czyli higiena, odżywianie i profilaktyka. Konferencja poświęcona była podsumowaniu działań Sieci Szkół Promujących Zdrowie, które realizowane były w roku szkolnym 2012/2013, a także podkreśleniu istoty zachowań profilaktycznych. W spotkaniu uczestniczyło ok. 40 osób władze miasta, członkowie zespołu wspierającego Sieć Szkół Promujących Zdrowie, szkolni koordynatorzy programu Szkoła Promująca Zdrowie, nauczyciele, rodzice, uczniowie. Spotkanie rozpoczęto występem młodzieży z grupy PaT z ZWiPPP Nr 1 w Chełmie. Prelegenci przedstawili wykłady z zakresu profilaktyki zdrowia i leczenia. Pani Ewa Herbut Szustkowska, będąca przedstawicielem firmy zajmującej się badaniami słuchu opowiedziała o przyczynach niedosłuchów i ich leczeniu, dr n.med Rafał Celiński z Centrum Kardiologii w Chełmie wskazał kierunki działań profilaktycznych z zakresu chorób układu krążenia, Jerzy Robak Sobolewski opowiedział o biochemicznej analizie stanu odżywienia organizmu.. Podczas konferencji ogłoszono wyniki międzyszkolnego konkursu pod hasłem Przepis na zdrowe życie. Komisja konkursowa oceniła prace plastyczne, których i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012 2015 za 2013r. strona 8 z 34

autorami byli uczniowie przedszkoli, szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych z terenu miasta Chełm. Autorom prac wręczono dyplomy oraz nagrody rzeczowe. Uczniowie ZWiPPP Nr 1 w Chełmie wspólnie z nauczycielami przygotowali dla uczestników konferencji zdrowe przekąski i ciasta. Koszt zorganizowania powyższych działań finansowany był ze środków Programu w wysokości: 1 362,82 zł. Zespół Rewalidacyjno-Terapeutyczny Gimnastyka Korekcyjno-Kompensacyjna (ZRT - GKK) w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej Nr 1 w Chełmie, w roku 2013 kontynuował zadania z zakresu gimnastyki korekcyjno-kompensacyjnej, mającej na celu korekcję wad postawy u dzieci i młodzieży. Z tego rodzaju zajęć specjalistycznych korzystali uczniowie ze wszystkich chełmskich placówek oświatowo - wychowawczych od 5 do 19 roku życia. Dzieci były przyjmowane ze skierowaniem od lekarza rodzinnego, a w uzasadnionych przypadkach dodatkowo od lekarzy ortopedów. Zajęcia w Zespole Rewalidacyjno-Terapeutycznym prowadzili fizjoterapeuci, którzy po dokonaniu oceny postawy ciała również informują rodziców o konieczności dodatkowej konsultacji ortopedycznej. Rehabilitacją objęto dzieci z wadami postawy, skoliozą, powiększoną lordozą, płaskostopiem, koślawością kolan i stóp, deformacją klatki piersiowej i innymi schorzeniami narządu ruchu. Celem głównym ZRT-GKK jest korygowanie istniejących zaburzeń statyki ciała i doprowadzenie jej w miarę możliwości do stanu jak najbardziej prawidłowego oraz kształtowanie psychomotoryki i harmonijnego rozwoju narządu ruchu. W ZRT-GKK w roku szkolnym 2012/2013 było zatrudnionych troje fizjoterapeutów oraz pracownik administracyjny (2 razy w tygodniu). Zajęciami objęto łącznie 199 dzieci w 24 grupach ćwiczebnych (w tym z rehabilitacji indywidualnej skorzystało 85 dzieci). Z zajęć na pływalni skorzystało 117 dzieci. Ilość godzin tygodniowo przeznaczonych na rehabilitację dzieci to 60 (w tym 18 godzin na rehabilitację indywidualną dla dzieci z zaawansowanymi, złożonymi wadami postawy). W II semestrze roku szkolnego 2012/2013 został przeprowadzony cykl zajęć informacyjno instruktażowych dla rodziców i dzieci uczęszczających na zajęcia gimnastyki korekcyjnej. Zajęcia składały się z dwóch części: teoretycznej i praktycznej. Część teoretyczna miała na celu przybliżenie rodzicom problematykę wad postawy, natomiast część praktyczna zawierała zestaw ćwiczeń dla dzieci do wykonywania i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012 2015 za 2013r. strona 9 z 34

w warunkach domowych oraz wskazówki dla rodziców. W 2013r., już po raz piąty w każdy czwartek sierpnia w godzinach od 9.00 do 11.00 obok budynku Urzędu Miasta Chełm przy ul. Obłońskiej 20 miała miejsce prozdrowotna akcja plenerowa pod nazwą Sierpień ze zdrowiem 2013. W akcji koordynowanej przez Urząd Miasta Chełm (Wydział Spraw Społecznych) brało udział sześć podmiotów, tj.: 1) Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Chełmie, 2) Miejski Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Chełmie, 3) Stacja Ratownictwa Medycznego w Chełmie, 4) Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Chełmie, 5) Lokalny Koordynator w Ramach Stowarzyszenia Zdrowych Miast Polskich, 6) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Centrum Kardiologii Chełm jak również firmy prowadzące bezpłatne badania słuchu: GEERS Oddział Chełm oraz ACS SŁUCHMED Sp. z o.o. i Wspólnicy Spółka Komandytowa. Ponadto pomoc organizacyjno-techniczną zapewniały: Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych w Chełmie, Chełmski Dom Kultury w Chełmie, Straż Miejska oraz Stowarzyszenie Ośrodek Wspierania Rodzinie w Chełmie. Łączenie w akcji wzięło udział ponad 400 osób (trudno jest określić dokładną liczbę osób, gdyż Chełmianie korzystali z kilku badań jednocześnie, np. osteoporoza + pomiar cukru i cholesterolu), w tym: 1) 195 osób objęto Programem Profilaktyki Chorób Układu Krążenia Miejskiego Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Chełmie, w ramach którego wykonywany był kompleksowy zestaw badań (pomiar ciśnienia, poziom glukozy i cholesterolu). W efekcie prowadzonych działań u przebadanych stwierdzono: podwyższone ciśnienie krwi (u ok. 13 % przebadanych) podwyższony poziom cukru (u ok. 8 % przebadanych) podwyższony cholesterol (u ok. 53 % przebadanych) poziom cholesterolu w normie (u ok. 47 % przebadanych) obniżony poziom cholesterolu (u ok. 6 % przebadanych); 2) 63 osoby skorzystały z pomiarów ciśnienia tętniczego krwi, 36 osób skorzystało z pomiarów poziomu cukru we krwi wykonywanych przez pielęgniarki Samodzielnego Publicznego Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Chełmie i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012 2015 za 2013r. strona 10 z 34

podwyższone ciśnienie stwierdzono u ok. 11 % przebadanych, wysoki poziom glukozy stwierdzono u ok. 8 % przebadanych nie leczących się z powodu cukrzycy; 3) 10 osób skorzystało z porady lekarza internisty Samodzielnego Publicznego Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Chełmie; 4) 30 osób wykonało badanie EKG, wykonywane przez pielęgniarkę Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Centrum Kardiologii Chełm; 5) 106 osób skorzystało z badań w kierunku osteoporozy wykonywanych przez technika radiologii Miejskiego Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Chełmie, 6) 60 osób skorzystało z porad dietetyka, 7) 54 osoby skorzystały z bezpłatnych badań słuchu z czego 19 osobom zaproponowano leczenie i stałą opiekę; Wszyscy uczestnicy Akcji byli częstowani wodą mineralną (600 szt.) i batonami musli (600 szt.). Natomiast osoby korzystające z badań brały udział w losowaniu nagród rzeczowych: książek o tematyce prozdrowotnej (230 szt.) oraz drobnego sprzętu sportowego (380 szt.). Wszystkie nagrody oraz artykuły spożywcze przeznaczone na Akcję zostały rozdysponowane. Koszt zorganizowania Sierpnia ze Zdrowiem 2013, poza dzianiami finansowanymi ze środków Programu Profilaktyki Chorób Układu Krążenia wyniósł w 2013r. 5 681, 63 zł. 4. Działania na rzecz zapobiegania chorobom wynikającym ze spożywania alkoholu i narkotyków oraz palenia tytoniu 4.1. Wszelkie działania jakie były realizowane w 2013r. na rzecz zapobiegania chorobom wynikającym ze spożywania alkoholu i narkotyków były realizowane w ramach Miejskiego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na 2013 rok i Miejskiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011 2013. Ocena realizacji obu programów zostanie przedstawiona Radnym Rady Miasta Chełm w marcu 2014r. 4.2. W 2013r. w ramach działań na rzecz zapobiegania chorobom wynikającym z palenia tytoniu miasto Chełm brało udział w realizacji ogólnopolskiego projektu Odświeżamy nasze miasta. TOB3CIT (Tabacco Free Cities), celem którego jest upowszechnianie wiedzy na temat ochrony zdrowia przed następstwami używania tytoniu i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012 2015 za 2013r. strona 11 z 34

i wyrobów tytoniowych oraz tworzenie stref wolnych od dymu tytoniowego. W ramach realizacji projektu Powiatowa Stacja Sanitarno - Epidemiologiczna w Chełmie kontynuowała współpracę ze Strażą Miejską oraz Komendą Miejską Policji w Chełmie. Realizację ogólnopolskiego projektu TOB3CIT zakończono z dniem 30.09 2013 r. Efektem współpracy z koalicjantami było: 17 upomnień, 448 grzywien na kwotę 26 340,00 zł, oznakowanie 175 przystanków komunikacji miejskiej, emisja spotu Odświeżamy nasze miasta na nośnikach LCD w komunikacji miejskiej w 14 autobusach, przeszkolenie funkcjonariuszy Straży Miejskiej oraz Funkcjonariuszy Komendy Miejskiej Policji z realizacji polityki zdrowotnej w zakresie tworzenia stref wolnych od dymu tytoniowego w Wojewódzkiej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Lublinie. Ponadto Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Chełmie realizując Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu na lata 2009 2013 prowadziła realizowała w placówkach oświatowo-wychowawczych z terenu miasta Chełm działania edukacyjne. Były to projekty : Czyste powietrze wokół nas" dla dzieci 5 i 6 letnich oraz ich rodziców, (edukacją objęto 1263 dzieci z 16 przedszkoli w mieście); Nie Pal Przy Mnie Proszę dla klas I-III szkół podstawowych; Znajdź właściwe rozwiązanie dla klas IV-VI szkół podstawowych i gimnazjalnych, Łącznie edukacją objęto 3119 uczniów z 14 placówek w mieście. W ramach Akcji Sierpień ze Zdrowiem 2013, o której mowa wcześniej pracownicy Powiatowej Stacja Sanitarno Epidemiologicznej w Chełmie prowadzili punkt konsultacyjno - edukacyjny, w ramach którego promowano zdrowy styl życia w zakresie zapobiegania chorobom cywilizacyjnym, odtytoniowym, nowotworowym, profilaktykę próchnicy, profilaktykę uzależnień od alkoholu, środków psychoaktywnych i dopalaczy; prowadzono instruktaże, pomiary ciśnienia krwi, konkursy wiedzy dla dzieci i młodzieży; obliczano wskaźnika masy ciała BM. i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012 2015 za 2013r. strona 12 z 34

5. Działania na rzecz promocji i ochrony zdrowia psychicznego Działania na rzecz promocji i ochrony zdrowia psychicznego realizowane były na podstawie zapisów Programu Promocji i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012-2015. Ocenę realizacji programu w 2013 przedstawiono w drugiej części niniejszej Informacji. 6. Pomoc doraźna w stanach nagłego zagrożenia życia 6.1. Podczas akcji Sierpień ze zdrowiem 2013 odbył się pokaz udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej w stanach nagłego zagrożenia zdrowia i życia. Zajęcia poprowadzili ratownicy medyczni Stacji Ratownictwa Medycznego w Chełmie. Realizacja tego zadania skoncentrowana była głównie na prezentacji resuscytacji krążeniowo oddechowej, jak również na omówieniu w jakich sytuacjach, z jakiego powodu i według jakich zasad należy dane czynności wykonywać. Również podczas Chełmskiego Dnia Organizacji Pozarządowych, który odbył się 14 września 2013r. na deptaku przy ul. Lwowskiej miał miejsce pokaz udzielania pierwszej pomocy zorganizowany przez Lubelski Oddział Okręgowy Polskiego Czerwonego Krzyża w Chełmie. 6.2. W 2013r. Stacji Ratownictwa Medycznego w Chełmie przyznano dotację w wysokości 5 000,00 zł na dofinansowanie zakupu sprzętu łączności alarmowej. 7. Działania na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie Wszelkie działania w zakresie przeciwdziałania przemocy podejmowane były na podstawie zapisów Miejskiego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie na lata 2013 2015. Ocena realizacji przedmiotowego programu w roku 2013 zostanie przedstawiona Radnym Rady Miasta Chełm w miesiącu kwietniu 2014r. 8. Współpraca z Powiatową Stacją Sanitarno - Epidemiologiczną w Chełmie (PSSE w Chełmie) W ramach współpracy z Powiatową Stacja Sanitarno Epidemiologiczną oraz instytucjami działającymi w obszarze promocji i ochrony zdrowia podejmowane były nw. i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012 2015 za 2013r. strona 13 z 34

przedsięwzięcia: 1) realizacja programu profilaktyki żółtaczki typów A B i C w placówkach szkolno wychowawczych oraz promowanie szczepień przeciwko WZW typu A i B podczas Żółtego Tygodnia 2) profilaktyka chorób zakaźnych: emisja komunikatu Państwowej Inspekcji Sanitarnej w lokalnych mediach, dystrybucja 500 szt. materiałów informacyjnych w miejscach publicznych (targowiska miejskie, dworce PKP i PKS, prowadzenie poradnictwa i instruktarzy w zakresie profilaktyki grypy poprzez przeszkolenie nauczycieli i pielęgniarek, a także przekazanie materiałów do podmiotów leczniczych oraz do wszystkich marketów na terenie miasta Chełm; 3) realizacja zadań w obszarze edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia zgodnie z potrzebami społeczności lokalnej i sytuacją epidemiologiczną; profilaktyka chorób przenoszonych przez kleszcze, przekazanie materiałów informacyjnych do podmiotów prowadzących działalność leczniczą ;przeprowadzenie szkolenia dla nauczycieli, pielęgniarek oraz dystrybucja materiałów podczas imprez masowych. 4) realizacja programu edukacyjnego Trzymaj Formę dotyczącego profilaktyki chorób dieto-zależnych, zwiększenia wiedzy na temat zbilansowanej diety i aktywności fizycznej młodzieży: - VII edycja programu objęła edukacją 1791 uczniów z 7 placówek oświatowo wychowawczych, przeszkolono nauczycieli, prowadzono formy aktywizujące podczas realizacji programu, dzień zdrowego żywienia (kuchnia mobilna w ZSO nr 7), układania jadłospisu, degustacja surówek, obliczanie BMI 5) realizacja programu Wybierz życie pierwszy krok ; profilaktyka raka szyjki macicy oraz innych chorób przenoszonych drogą płciową, przeszkolono 12 nauczycieli z 10 szkół ponadgimnazjalnych i obj ęto edukacją 1504 uczniów; 6) współudział w projekcie - Akademia Zdrowia Przedszkolaka w ramach którego zorganizowano w Chełmskim Domu Kultury dwudniowe prezentacje innowacyjnych form wychowania zdrowotnego w trzech kategoriach konkursowych, których laureaci 300 przedszkolaków z 14 chełmskich przedszkoli otrzymali nagrody ufundowane przez Prezydenta Miasta Chełm oraz Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Chełmie; 7) Zdrowy i bezpieczny wypoczynek dzieci i młodzieży ( letni i zimowy); i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012 2015 za 2013r. strona 14 z 34

zorganizowano 3 Dni Zdrowia z udziałem 52 dzieci, prowadzono akcję informacyjną na temat higieny, profilaktyki chorób zakaźnych i uzależnień; 8) Akcje i kampanie prozdrowotne: kampania Nie dla meningokoków, Olimpiada Promocji Zdrowego Stylu Życia dla szkół ponadgimnazjalnych II Między-gimnazjalną Olimpiadę ABC Profilaktyki HIV dla szkół gimnazjalnych, II edycje konkursu Bądź świadomy unikniesz HIV i warsztaty dla mieszkańców BURSY Międzyszkolnej. 9. Współpraca ze Stowarzyszeniem Zdrowych Miast Polskich Współpraca ze Stowarzyszeniem Zdrowych Miast Polskich w roku 2013r. polegała przede wszystkim na udziale Przedstawiciela Miasta Chełm w obradach Walnego Zgromadzenia podczas którego zaprezentowany został Raport z Realizacji Programu Zdrowe Miasta w roku 2012 w Mieście Chełm. oraz w szkoleniu nt. Działań profilaktycznych skierowanych do osób starszych. 10. Aktualizacja kalendarza dni ekologii i promocji zdrowia na 2013 r. W celu usprawnienia współpracy Urzędu Miasta Chełm z podmiotami działającymi w obszarze promocji zdrowia w 2013r. podjęto nw. przedsięwzięcia według kalendarza dni ekologii i promocji zdrowia na 2013r.: 10.1 W kwietniu 2013r. będącym miesiącem kultury zdrowotnej obchodzono Światowy Dzień Zdrowia". W ramach obchodów Światowego Dnia Zdrowia w dniu 8 kwietnia 2013r. zorganizowano na terenie miasta Chełm akcję profilaktyczną pod hasłem Zdrowe bicie serca w Chełmie. Podczas akcji w 30 rozmieszczonych w różnych częściach miasta punktach pomiarów ciśnienia tętniczego krwi przebadano łącznie 1454 osoby, a także 37 osobom udzielono porad telefonicznych. Pomiary ciśnienia tętniczego krwi dokonywane były przez: słuchaczy Medycznego Studium Zawodowego w Chełmie, pielęgniarki Samodzielnego Publicznego Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Chełmie, pielęgniarki Miejskiego Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Chełmie, pielęgniarki w środowisku nauczania i wychowania Miejskiego Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Chełmie. 10.2 31 maja to Światowy Dzień bez Tytoniu. Tego dnia Powiatowa Stacja Sanitarno i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012 2015 za 2013r. strona 15 z 34

Epidemiologiczna w Chełmie prowadziła na terenie miasta Chełm punkty porad i informacji na temat szkodliwości nałogu, możliwości jego ograniczenia lub zerwania z uzależnieniem od nikotyny, a tym samym zmniejszenia strat zdrowotnych osób palących. 10.3 W ramach obchodów Światowego Dnia Przeciwdziałania Narkomanii 21 czerwca 2013r. w Zespole Szkół Ogólnokształcących Nr 6 w Chełmie zorganizowana została chełmska edycja ogólnopolskiej akcji "PaT - Ogólnopolska Noc Profilaktyki". Celem akcji była integracja szkolnych grup uczniów, prezentacja różnorodnych form aktywności młodzieży oraz sposobów rozwiązywaniu problemów. W imprezie wzięli udział przedstawiciele 11 szkół z terenu miasta Chełm,w liczbie około 450 uczniów wraz z opiekunami. Akcja odbywała się dwutorowo. W sali gimnastycznej miały miejsce prezentacje występów teatralnych o tematyce profilaktycznej oraz prezentacje taneczne. W tym samym czasie na boiskach szkolnych przebiegały międzyszkolne zawody sportowe, 10 drużyn szkolnych rywalizowało w nw. dyscyplinach sportowych: piłka nożna, piłka siatkowa, piłka koszykowa, tenis ziemny i badminton. 10.4 Sierpień ze zdrowiem 2013 - realizacja plenerowej, profilaktycznej akcji prozdrowotnej w każdy czwartek sierpnia 2013r. 10.5 Z okazji Światowego Dnia Pierwszej Pomocy zorganizowano pokazy udzielania pierwsze pomocy podczas akcji Sierpień ze zdrowiem 2013, a także podczas Chełmskiego Dnia Organizacji Pozarządowych we wrześniu 2013r. Ponadto Prezydent Miasta Chełm przekazała puchar z przeznaczeniem na nagrodę dla jednego ze zwycięskich zespołów Rejonowych Mistrzostw Pierwszej Pomocy Polskiego Czerwonego Krzyża organizowanych przez Oddział Rejonowy PCK w Chełmie. 10.6 Z okazji Światowego Dnia Zdrowia Psychicznego 15 października 2013r. zorganizowano konferencję poświęconą promocji zdrowia psychicznego Chełmskie Forum na Rzecz Ochrony Zdrowia Psychicznego Życie bez barier ; 10.7 W ramach ogólnopolskiej akcja Rzuć Palenie Razem z Nami w trzeci czwartek listopada w godz.10.00-14.00 Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Chełmie przy współudziale Medycznego Studium Zawodowego zorganizowała punkty porad antytytoniowych i pomiaru podstawowych parametrów zdrowia; i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012 2015 za 2013r. strona 16 z 34

10.8 Z okazji Światowego Dnia Walki z Cukrzycą Stowarzyszenie Osób z Cukrzycą Diabetyk Chełmski : w Chełmie, zorganizowało 14 listopada 2013r. spotkanie integracyjne, w którym uczestniczyło dwóch pracowników Urzędu Miasta Chełm. Podczas spotkania uhonorowano podziękowaniami Prezydenta Miasta Chełm osoby, które ze szczególnym angażowaniem działają na rzecz osób dotkniętych cukrzycą. 10.9 Z okazji obchodzonych w dniach 22-26 listopada Dni Honorowego Krwiodawstwa Polskiego Czerwonego Krzyża ( w roku 2013 obchodzone było 55 -lecie Honorowego Krwiodawstwa PCK) podczas oficjalnej uroczystości obchodów, Prezydent Miasta Chełm uhonorowała specjalnymi podziękowaniami najbardziej zasłużonych dawców krwi. Było to 19 honorowych dawców, którzy oddali honorowo ponad 30 litrów krwi. 10.10 Ponadto w ramach Programu Ochrony i Promocji Zdrowia w mieście Chełm Prezydent Miasta Chełm w 2013r. objęła honorowym patronatem szereg imprez i akcji mających na celu promocję zdrowego stylu życia, były to: VI edycja Ogólnopolskiego Programu Mam Haka na Raka", całoroczna bezpłatna akcja badań profilaktycznych w kierunku wczesnego wykrywania cukrzycy, osteoporozy, nadciśnienia tętniczego krwi, Czas na wzrok zachowaj ostrość widzenia po czterdziestce - kampania edukacyjna skierowana do mieszkańców województwa lubelskiego na temat starczowzroczności, Dni słuchu - bezpłatne badania słuchu dla mieszkańców miasta Chełm, Pokonaj ubytki słuchu - plenerowa akcja bezpłatnych badań słuchu dla mieszkańców miasta Chełm. 10.11 Poza tym na stronie internetowej Miasta Chełm zamieszane były informacje oraz zaproszenia kierowane do mieszkańców naszego miasta, dotyczące wszelkich akcji, badań oraz przedsięwzięć prozdrowotnych. Należy również dodać iż w ramach działań informacyjnych Lubelski Oddział Wojewódzki Narodowego Funduszu Zdrowia na terenie budynku głównego Urzędu Miasta Chełm, przeprowadził dwudniową akcję mającą na celu rozpowszechnienie wśród mieszkańców miasta Chełm informacji na temat internetowego serwisu po nazwą: Zintegrowany Informator Pacjenta (ZIP). Akcja cieszyła bardzo dużym i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012 2015 za 2013r. strona 17 z 34

zainteresowaniem mieszkańców i dała możliwość ponad 100 osobom bezpośredniej rejestracji i odbioru uprawnień do systemu. Korzystanie z systemu ZIP daje możliwość pogłębienia wiedzy pacjentów na temat systemu ochrony zdrowia oraz jest istotnym elementem edukacji i kształtowania prawidłowych zachowań osób korzystających ze świadczeń medycznych. i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012 2015 za 2013r. strona 18 z 34

II REALIZACJA ZADAŃ WYNIKAJĄCYCH Z PROGRAMU PROMOCJI I OCHRONY ZDROWIA PSYCHICZNEGO W MIEŚCIE CHEŁM NA LATA 2012 2015 W ROKU 2013 Program Promocji Ochrony Zdrowia Psychicznego w Mieście Chełm na lata 2012-2015 przyjęty został Uchwałą Nr XIV/159/11 Rady Miasta Chełm z dnia 29 grudnia 2011 roku na podstawie ustawy z dnia 19 sierpnia 1994r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. z 2011r., nr 231, poz. 1375). W świetle przepisów przedmiotowej ustawy w działaniach z zakresu ochrony zdrowia psychicznego mogą uczestniczyć stowarzyszenia i inne organizacje społeczne, fundacje, samorządy zawodowe, kościoły i inne związki wyznaniowe oraz grupy samopomocy pacjentów i ich rodzin, a także inne osoby fizyczne i prawne. Ochrona zdrowia psychicznego obejmuje realizację zadań dotyczących w szczególności: 1) promocji zdrowia psychicznego i zapobiegania zaburzeniom psychicznym; 2) zapewnienia osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym i społecznym; 3) kształtowania wobec osób z zaburzeniami psychicznymi właściwych postaw społecznych, a zwłaszcza zrozumienia, tolerancji, życzliwości, a także przeciwdziałania ich dyskryminacji. Program Promocji i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012 2015, zgodnie z wytycznymi Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego zakłada realizację dwóch celów głównych : I. Promocję zdrowia psychicznego i zapobieganie zaburzeniom psychicznym; II. Zapewnienie osobom z zaburzeniami psychicznymi wielostronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym i społecznym; Realizatorami powyższych celów programu są placówki zajmujące się ochroną i promocją zdrowia, ochroną zdrowia psychicznego, pomocą społeczną, aktywizacją zawodową, placówki oświatowo wychowawcze, a także jednostki samorządu terytorialnego. Do każdego z wyżej wymienionych celów głównych przypisane zostały cele szczegółowe i zadania przewidziane do wdrożenia w mieście Chełm w latach 2012-2015. i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012 2015 za 2013r. strona 19 z 34

I cel główny: Promocja zdrowia psychicznego i zapobieganie zaburzeniom psychicznym 1. cel szczegółowy: Upowszechnianie wiedzy na temat zdrowia psychicznego, kształtowanie zachowań i stylów życia korzystnych dla zdrowia psychicznego, rozwijanie umiejętności radzenia sobie w sytuacjach zagrażających zdrowiu psychicznemu realizowane zadania Realizowanie interdyscyplinarnych szkoleń, spotkań, konferencji, seminariów dla przedstawicieli instytucji i organizacji działających w zakresie ochrony i promocji zdrowia psychicznego, których celem będzie rozwój wiedzy oraz bieżąca wymiana doświadczeń W ramach obchodów Światowego Dnia Ochrony Zdrowia Psychicznego 15 października 2013r. w Centrum Kultury Filmowej Zorza odbyło się drugie Chełmskie Forum na Rzecz Ochrony Zdrowia Psychicznego - ŻYCIE BEZ BARIER. Celem konferencji był rozwój wiedzy oraz wymiana doświadczeń instytucji działających w zakresie ochrony zdrowia psychicznego. Tematem przewodnim konferencji był Wpływ substancji psychoaktywnych na zdrowie i funkcjonowanie dzieci i młodzieży", który przedstawiony został w różnych aspektach życia, zarówno w odniesieniu do skutków medycznych stosowania powyższych substancji jak i w odniesieniu do społecznych, rodzinnych a także prawnych konsekwencji ich zażywania. Podczas konferencji zaprezentowane zostały nw treści: - Wpływ substancji psychoaktywnych na zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży - Marek Piotrowski lekarz psychiatra Kierownik Oddziału Psychiatrycznego Samodzielnego Publicznego Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Chełmie; - Prawne skutki używania przez młodzież alkoholu i narkotyków sędzia Jolanta Kossowska Przewodnicząca III Wydziału Rodzinnego i Nieletnich Sądu Rejonowego w Chełmie; - Społeczne i rodzinne konsekwencje zażywania substancji psychoaktywnych - Bożena Gałęza certyfikowany specjalista terapii uzależnień; Konferencja skierowana była do osób dorosłych zainteresowanych problematyką zdrowia psychicznego. Ponadto zaproszono około 100 gości - przedstawicieli instytucji i organizacji działających w obszarze ochrony zdrowia psychicznego na terenie miasta Chełm, powiatu chełmskiego oraz województwa lubelskiego, w tym przedstawicieli: - Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Lublinie, - Samodzielnego Publicznego Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w Chełmie, - Miejskiego Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Chełmie, - Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w Chełmie, i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012 2015 za 2013r. strona 20 z 34

Prowadzenie lokalnych kampanii edukacyjnych skierowanych do ogółu społeczności lokalnej, jak również do odpowiednio wybranych grup docelowych, zgodnie z potrzebami i aktualną diagnozą - Powiatowego Urzędu Pracy w Chełmie, - Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych w Chełmie, - szkół i placówek oświatowo wychowawczych z terenu miasta Chełm, - Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Chełmie, - Środowiskowego Domu Samopomocy w Chełmie oraz Warsztatów Terapii Zajęciowej, - Urzędu Miasta Chełm, - Lokalnego Zespołu Koordynującego realizację Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego oraz Programu Promocji i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012-2015. Uczestnicy konferencji zostali zapoznani z rodzajami środków psychoaktywnych oraz konsekwencjami medycznymi ich zażywania, szczególnie w kontekście ich wpływu na zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży. Przedstawione zostały również społeczne konsekwencje stosowania substancji psychoaktywnych w odniesieniu do funkcjonowania młodzieży w środowisku rodzinnym, szkolnym oraz rówieśniczym. W kolejnej części konferencji zostały zaprezentowane prawne aspekty używania przez młodzież substancji psychoaktywnych. Pani sędzia przedstawiła procedury postępowania prawnego związane z czynami zabronionymi polegającymi na posiadaniu, wytwarzaniu, rozpowszechnianiu, udzielaniu oraz nakłanianiu do spożycia substancji psychoaktywnych w odniesieniu do osób nieletnich. Po zakończonych prelekcjach, głos zabrała Pani Małgorzata Mądry Zastępca Dyrektora Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Lublinie, podsumowując dotychczasową realizację Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na terenie województwa lubelskiego. Uczestnicy oprócz wysłuchania wykładów i prelekcji mogli obejrzeć wystawione w holu prace uczestników Środowiskowego Domu Samopomocy w Chełmie oraz Warsztatów Terapii Zajęciowej wykonywane w czasie zajęć terapeutycznych. Po zakończeniu części merytorycznej uczestnicy konferencji zostali zaproszeni na poczęstunek. Konferencja została sfinansowana ze środków Programu Promocji i Ochrony Zdrowia Psychicznego w Mieście Chełm na lata 2012-2015 w kwocie: 4835,50 zł Samodzielny Publiczny Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Chełmie przeprowadził skierowaną do pacjentów Oddziału Psychiatrii biorących udział w terapii zajęciowej, akcję profilaktyczną po hasłem : Moje życie z chorobą". Projekt ukierunkowany był na wspieranie pacjentów z zaburzeniami psychicznymi w poznawaniu swojej choroby, w radzeniu sobie ze stanami emocjonalnymi jej towarzyszącymi oraz w uzyskiwaniu integracji z sobą samym i z otoczeniem. Z akcji skorzystało 30 pacjentów terapii zajęciowej Oddziału Psychiatrii. i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012 2015 za 2013r. strona 21 z 34

Wspieranie instytucji i organizacji pozarządowych w realizacji działań z zakresu promocji zdrowia psychicznego i zapobiegania zaburzeniom psychicznym 2.cel szczegółowy Zapobieganie zaburzeniom psychicznym realizowane zadania Realizacja Miejskiego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie 3. cel szczegółowy: Zwiększenie integracji społecznej osób z zaburzeniami psychicznymi realizowane zadania Opracowanie i realizacja programu informacyjno edukacyjnego skierowanego do dzieci i młodzieży, sprzyjającego postawom zrozumienia i akceptacji oraz przeciwdziałającego dyskryminacji osób z zaburzeniami psychicznymi Do katalogu zadań w ogłoszonym przez Prezydenta Miasta Chełm w roku 2013 konkursie ofert na realizację zadań w zakresie ochrony i promocji zdrowia, w tym również działań na rzecz osób niepełnosprawnych zostało wpisane zadanie pn: Promocja zdrowia psychicznego i zapobieganie zaburzeniom psychicznym. Konkurs jednakże nie cieszył się zainteresowaniem organizacji pozarządowych w powyższym zakresie, na zaproponowane zadanie nie wpłynęła żadna oferta. Szczegółowa informacja z realizacji Miejskiego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie na lata 2013-2015 r. za rok 2013r zostanie przedłożona Radnym Rady Miasta Chełm w kwietniu 2014r. W roku 2013 zostały opracowane cztery programy informacyjno edukacyjnego skierowane do dzieci i młodzieży, sprzyjające rozwijaniu postaw zrozumienia i akceptacji oraz przeciwdziałające dyskryminacji osób z zaburzeniami psychicznymi. 1. Zespół Wychowania i Pomocy Psychologiczno Pedagogicznej Nr 1 w Chełmie opracował i realizował trzy programy. informacyjno edukacyjne. Były to: Spójrzmy inaczej, Rozwój osobisty, Bez uprzedzeń. 1) Spójrzmy inaczej program skierowany był do uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych (ZSO Nr 1, ZSO Nr 2, ZSO Nr 3, ZSO Nr 7, ZSO Nr 8, SP Nr 4, SP Nr 11) uczestniczący w zajęciach Zespołu Socjoterapii Poradni Psychologiczno Pedagogicznej Nr 1 oraz ok. 100 uczniów SP Nr 11 w Chełmie, którzy wzięli udział w spektaklu Teatru Moralitet, dzieci i młodzież z internatu ZWiPPP Nr 1 w Chełmie. Dziania podjęte w ramach programu obejmowały: a) 16 września 2013 spotkanie inaugurujące rozpoczęcie projektu, w którym wzięło udział 36 osób (dzieci i młodzież); zostały przedstawione założenia programu i planowany przebieg; w miesiącu wrześniu przeprowadzone zostały dwa spotkania, których udział wzięło 40 wychowanków; b) październik 2013 zorganizowano 8 spotkań, które miały charakter zarówno informacyjno edukacyjny jak również charakter socjoterapeutyczny, tematyka obejmowała takie zagadnienia jak: określenie czym jest zdrowie psychiczne i jak je chronić, rozpoznawanie stresu, sposoby jego rozładowywania oraz tolerancja; uzupełnieniem tych działań była organizacja festynu rodzinnego w dniu 3.10.2013 na przyległym terenie zielonym wokół placówki, w który wzięło udział 44 dzieci i młodzieży Zespołu Socjoterapii i 14 ich rodziców oraz i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012 2015 za 2013r. strona 22 z 34

28 dzieci z niepełnosprawnością intelektualną z internatu ZWiPPP Nr 1; c) listopad 2013 przeprowadzono 3 grupowe zajęcia o charakterze warsztatowym dla dzieci i młodzież mające na celu uwrażliwienie na problemy osób z zaburzeniami psychicznymi, jak również kształtujące styl życia sprzyjający zdrowiu psychicznemu i dobrej kondycji psychofizycznej; zajęcia wzbogacono projekcjami filmów edukacyjnych; organizowane były również liczne spotkania o charakterze terapii zajęciowej, rozwijające wyobraźnię, wskazujące na różnorodną aktywność i zworce spędzania wolnego czasu; nacisk również kładziono na prawidłowe relacje rodzinne stanowiące podstawę poczucia bezpieczeństwa i akceptacji ; d) 19 listopada 2013 w Szkole Podstawowej Nr 11 odbył się spektakl Teatru Moralitet z Krakowa pt: On line poruszający m.in. zagadnienia tolerancji; w spektaklu wzięło udział 26 dzieci i młodziezy z Zespopłu socjoterapii oraz ok. 100 uczniów z kl. II V ze Szkoły Postawowej Nr 11; e) 26 listopada 2013 zebranie rodziców z udziałem przedstawiciela służby zdrowia na temat: Specyfika funkcjonowania społecznego osób z zaburzeniami psychicznymi w spotkaniu uczestniczyło 19 rodziców wychowanków Zespołu Socjoterapii; W całości projektu udział wzięło 211 osób w tym: 59 uczestników zajęć w Zespole Socjoterapii PPP Nr 1, 24 rodziców i opiekunów prawnych dzieci i młodzieży biorących udział w zajęciach Zespołu Socjoterapii, 100 uczniów klas II-V Szkoły Podstawowej Nr 11, 28 osób dzieci i młodzież oraz ich opiekunowie z internatu ZWiPPP Nr 1 uczestniczący w festynie integracyjnym. 2) Bez uprzedzeń" - program skierowany do uczniów szkół gimnazjalnych, będących w rejonie działania Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej Nr 1 w Chełmie, ZSO Nr 3 ( klasy trzecie), ZSO Nr 1 (klasy pierwsze), ZSO Nr 8 (klasy pierwsze), ZSO Nr 7 (klasy pierwsze). Łącznie programem objęto 12 klas gimnazjalnych, w każdej przeprowadzono jednogodzinne spotkanie warsztatowe prowadzone przez psychologa, psychoterapeutę. Podczas warsztatów poruszone zostały zagadnienia dotyczące podstawowych informacji o zaburzeniach psychicznych, przeciwdziałaniu stereotypom i uprzedzeniom na temat zaburzeń psychicznych, a także kształtowania postaw zrozumienia i akceptacji wobec osób chorych psychicznie. Na zakończenie każdego warsztatu przeprowadzono ankiety, na postawie których stwierdzono iż zakładane cele programu "Bez uprzedzeń" zostały osiągnięte w zaplanowanym zakresie. 3) "Rozwój osobisty" - program skierowany do uczniów szkół ponadgimnazjalnych będących w rejonie działania Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej Nr 1 w Chełmie, Zespół Szkół Budowlanych (klasy pierwsze), Zespół Szkół Zawodowych Nr 5 ( klasy trzecie), II Liceum Ogólnokształcące (klasy trzecie). Łącznie programem objęto 10 klas szkół ponadgimnazjalnych, w każdej przeprowadzono i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012 2015 za 2013r. strona 23 z 34

Kształtowanie pozytywnego wizerunku osób zaburzonych psychicznie i przeciwdziałanie izolacji społecznej tych osób poprzez promowanie wśród mieszkańców miasta Chełm działalności Środowiskowego Domu Samopomocy w Chełmie, warsztatów terapii zajęciowej oraz innych inicjatyw podejmowanych w tym zakresie dwugodzinne spotkanie warsztatowe prowadzone przez psychologa, mające na celu poszerzenie wiedzy uczniów na temat czynników psychologicznych wpływających na rozwój osobisty człowieka, a także kształtowanie postaw zrozumienia i akceptacji osób z zaburzeniami psychicznymi. Na zakończenie zajęć z uczniami przeprowadzono ankiety. 2. Zespół Wychowania i Pomocy Psychologiczno Pedagogicznej Nr 2 opracował i realizował od września do grudnia 2013r. program informacyjno - edukacyjny pn: Tolerancyjny nie znaczy obojętny". Program skierowany do uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych będących w rejonie działania Poradni Psychologiczno Pedagogicznej Nr 2 w Chełmie: SP Nr 2 (klasa V i VI), SP Nr 10 ( klasy V i VI), SP Nr 10 (kasy V i VI), SP Nr 11 (klasy III), Gimnazjum Nr 2 (klasy I, II i III), I liceum Ogólnokształcące (klasy I), IV Liceum Ogólnokształcące (klasy I), Zespół Szkół Technicznych (klasa I). Programem w sumie objęto 478 uczniów z 18 klas, w których przeprowadzone zostały przez psychologa, warsztatowe zajęcia informacyjno - edukacyjne mające na celu rozwijania postaw zrozumienia i akceptacji oraz przeciwdziałające dyskryminacji osób z zaburzeniami psychicznymi. Warsztaty realizowano w formie zajęć indywidualnych i grupowych, stosując metody pracy takie jak: mini wykład, ćwiczenia grupowe, ćwiczenia indywidualne, dyskusja. W klasach trzecich szkoły podstawowej dodatkowo wykorzystano rysunek. W starszych klasach szkoły podstawowej, gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej wykorzystano filmy edukacyjne : " Szkolna inwestycja", "Czy dlatego, że inny". Po każdych zajęciach przeprowadzono rozmowy z wychowawcami klas podsumowujące przebieg warsztatów i uzyskane efekty. Nauczyciele widzą potrzebę kontynuacji tego typu zajęć. Realizację powyższych programów sfinansowano ze środków Programu Promocji i Ochrony Zdrowia Psychicznego w Mieście Chełm w kwocie: 4 180,00 zł. 1) W celu zwiększania integracji społecznej osób z zaburzeniami psychicznymi zaproszono podopiecznych uczestników Warsztatów Terapii Zajęciowej do uczestnictwa w piątej edycji plenerowej, prozdrowotnej akcji profilaktycznej - Sierpień ze zdrowiem 2013 Z zaproszenia skorzystało: 20 uczestników Warsztatów Terapii Zajęciowej przy Ośrodku Pomocy Osobom Niepełnosprawnym przy Parafii Miłosierdzia Bożego w Chełmie; 18 uczestników Warsztatów Terapii Zajęciowej przy Integracyjnym Stowarzyszeniu Osób Niepełnosprawnych Prometeusz. Podopieczni warsztatów podczas akcji skorzystali z badań w kierunku wczesnego wykrywania chorób układu krążenia (pomiary cholesterolu, ciśnienia, glukozy), a szczególnym zainteresowaniem z ich strony cieszył się pokaz udzielania pierwszej pomocy prowadzony przez Stację Ratownictwa Medycznego w Chełmie, a także prezentacja pojazdu oraz i Ochrony Zdrowia Psychicznego w mieście Chełm na lata 2012 2015 za 2013r. strona 24 z 34