Badanie wykonane na zlecenie Zarządu Dróg, Komunikacji i Utrzymania Miasta w Wałbrzychu

Wykonanie badań potoków pasażerskich w dni robocze, soboty i niedziele, realizowanych na liniach komunikacyjnych miejskich na terenie Wałbrzycha oraz na liniach komunikacyjnych miejskich, łączących Wałbrzych i Szczawno - Zdrój wraz z opracowaniem analizy wyników przeprowadzonych badań. Badanie wykonane na zlecenie Zarządu Dróg, Komunikacji i Utrzymania Miasta w Wałbrzychu 1

Podziękowania Firma C.L. Consulting i Logistyka Sp. z o.o. we Wrocławiu składa serdeczne podziękowania dla: Uczniów Zespołu Szkół nr 5, im. Maksymiliana Tytusa Hubera w Wałbrzychu, za pomoc przy obserwacjach potoków pasażerskich w pojazdach oraz wypełnianiu ankiet; Uczniów Zespołu Szkół Politechnicznych "Energetyk" w Wałbrzychu za pomoc przy obserwacjach potoków pasażerskich w pojazdach; Pana Wiktora Przykuty za pomoc przy koordynowaniu badań; Nauczycieli z powyższych Szkół za pomoc przy koordynacji Uczniów; Studentów z Koła Naukowego LOGISTICS z Politechniki Wrocławskiej, za pomoc przy wprowadzaniu danych; Pana dr inż. Marcina Plewa opiekuna koła LOGISTICS. 2

SPIS TREŚCI 1. WPROWADZENIE... 7 1.1. Krótka charakterystyka wykonywanych badań... 7 1.2. Opis terytorialny Wałbrzycha... 8 1.4. Rozkład komunikacyjny Wałbrzycha. Układ drogowy Miasta... 11 1.5. Stan infrastruktury Wałbrzycha... 14 1.6. Budowa obwodnicy Piaskowej Góry... 14 2. KOMUNIKACJA MIEJSKA W WAŁBRZYCHU... 15 2.1. Komunikacja miejska organizowana przez Gminę Wałbrzych... 15 2.1.1. Charakterystyka komunikacji miejskiej organizowanej przez Gminę Wałbrzych. 15 2.1.2. Wykaz linii oraz przystanków w Wałbrzychu... 18 2.2. Komunikacja organizowana przez tzw. prywatnych przewoźników... 22 3. METODOLOGIA PRZEPROWADZONYCH BADAŃ... 25 3.1. Badania potoków pasażerskich... 25 3.2. Daty badań w terenie... 28 3.3. Wywiad ankietowy wśród pasażerów... 29 3.4. Metodologia badania struktury biletowej... 29 3.5. Przeprowadzenie badań podsumowanie... 30 4. BADANIE POTOKÓW PASAŻERSKICH... 32 4.1.Wielkość przewozów globalnych, realizowanych dla każdej linii... 32 4.1.1.Komunikacja miejska organizowana przez Gminę Wałbrzych... 32 4.1.2. Komunikacja organizowana przez tzw. przewoźników prywatnych... 37 4.1.3. Komunikacja organizowana przez centra handlowe... 40 4.2.Średnia liczba przewiezionych pasażerów w półkursie... 43 4.2.1.Przewozy organizowane przez Gminę Wałbrzych... 43 4.2.2.Komunikacja organizowana przez tzw. przewoźników prywatnych... 47 4.2.3.Średnia liczba pasażerów przewiezionych w półkursie... 52 4.3. Średnia liczba pasażerów przewiezionych w pojeździe... 55 3

4.3.1 Średnia liczba pasażerów przewiezionych w pojeździe na liniach komunikacji organizowanej przez Gminę Wałbrzych... 55 4.3.2. Średnia liczba pasażerów przewiezionych w pojeździe na liniach tzw. przewoźników prywatnych... 59 4.3.3. Średnia liczba pasażerów przewiezionych w pojeździe na liniach organizowanych przez centra handlowe... 64 4.4. Średnia długość przejazdu jednego pasażera... 68 4.4.1. Komunikacja organizowana przez Gminę Wałbrzych... 69 4.4.2. Komunikacja organizowana przez tzw. przewoźników prywatnych... 70 4.4.3. Komunikacja organizowana przez centra handlowe... 71 4.5 Średni czas przejazdu pasażera... 71 4.5.1. Komunikacja organizowana przez Gminę Wałbrzych... 72 4.5.2. Komunikacja organizowana przez tzw. przewoźników prywatnych... 73 4.5.3. Komunikacja organizowana przez centra handlowe... 74 4.6. Średni potok międzyprzystankowy... 75 4.6.1 Komunikacja organizowana przez Gminę Wałbrzych... 75 4.6.2. Komunikacja organizowana przez tzw. przewoźników prywatnych... 76 4.6.3. Komunikacja organizowana przez centra handlowe... 77 4.7. Średnia liczba przewiezionych pasażerów na 1 km trasy... 78 4.7.1. Komunikacja organizowana przez Gminę Wałbrzych... 78 4.7.2. Komunikacja organizowana przez tzw. przewoźników prywatnych... 79 4.7.3. Komunikacja organizowana przez centra handlowe... 79 4.8. Maksymalna oraz minimalna liczba pasażerów przewiezionych w półkursie... 80 4.8.1. Komunikacja organizowana przez Gminę Wałbrzych... 80 4.8.2. Komunikacja organizowana przez tzw. przewoźników prywatnych... 83 4.8.3. Komunikacja organizowana przez centra handlowe... 85 4.9. Maksymalny potok międzyprzystankowy... 87 4.9.1. Komunikacja organizowana przez Gminę Wałbrzych... 87 4.9.2. Komunikacja organizowana przez tzw. przewoźników prywatnych... 88 4

4.9.3. Komunikacja organizowana przez centra handlowe... 90 4.10. Maksymalne wykorzystanie miejsc w pojeździe... 91 4.10.1. Komunikacja organizowana przez Gminę Wałbrzych... 91 4.10.2. Komunikacja organizowana przez tzw. przewoźników prywatnych... 93 4.10.3. Komunikacja organizowana przez centra handlowe... 94 4.11. Maksymalna liczba pasażerów wsiadających na przystanku... 95 4.11.1. Komunikacja organizowana przez Gminę Wałbrzych... 95 4.11.2. Komunikacja organizowana przez tzw. przewoźników prywatnych... 97 4.11.3. Komunikacja organizowana przez centra handlowe... 98 4.12. Maksymalna liczba pasażerów wysiadających na przystanku... 98 4.12.1. Wskaźniki maksymalnej liczby pasażerów wysiadających na przystanku dla komunikacji organizowanej przez Gminę Wałbrzych... 99 4.12.2. Wskaźniki maksymalnej liczby pasażerów wysiadających na przystanku dla komunikacji realizowanej przez tzw. przewoźników prywatnych... 100 4.12.3.Wskaźniki maksymalnej liczby pasażerów wysiadających na przystanku dla komunikacji realizowanej przez centra handlowe... 101 4.13. Maksymalna liczba pasażerów korzystających z przystanku... 101 4.13.1. Komunikacja organizowana przez Gminę Wałbrzych... 102 4.13.2. Komunikacja organizowana przez tzw. przewoźników prywatnych... 103 4.13.3. Komunikacja organizowana przez centra handlowe... 104 4.14. Maksymalna liczba pasażerów odjeżdżających z przystanku... 104 5.WYNIKI BADAŃ ANKIETOWYCH... 107 5.1. Analiza dla komunikacji organizowanej przez Gminę Wałbrzych... 107 5.2 Analiza dla komunikacji organizowanej przez tzw. przewoźników prywatnych... 115 6. ANALIZA ŚREDNIEGO ZAPEŁNIENIA AUTOBUSÓW... 119 6.1. Analiza średniego zapełnienia autobusu dla przejazdów realizowanych przez Gminę Wałbrzych... 119 6.1.1. Średnie zapełnienie autobusu - dzień roboczy... 119 6.1.2. Średnie zapełnienie autobusu sobota... 123 5

6.1.3. Średnie zapełnienie autobusu niedziela... 126 6.2. Analiza średniego zapełnienia autobusu dla przejazdów realizowanych przez tzw. prywatnych przewoźników... 130 6.2.1. Tak zwani przewoźnicy prywatni - dzień roboczy... 130 6.2.2 Średnie zapełnienie autobusu - sobota... 133 6.2.3. Średnie zapełnienie autobusu niedziela... 136 6.3 Analiza średniego zapełnienia autobusu dla komunikacji organizowanej przez centra handlowe... 137 6.4. Podsumowanie analizy średniego zapełnienia... 139 7. PRZYSPIESZENIE OBECNYCH LINII... 141 7.1. Dni robocze... 141 7.2. Sobota... 143 7.3. Niedziela... 145 8. MAŁO RENTOWNE BRYGADY... 146 8.1. Dzień roboczy... 146 8.2. Sobota i niedziela... 148 9. WNIOSKI KOŃCOWE... 151 9.1.Podaż przewyższa popyt... 151 9.2.Przyspieszenie istniejących linii... 151 9.3.Wprowadzenie większej liczby kontroli biletowych... 151 9.4.Centralny punkt informacyjny... 152 9.5. Rekomendacje na następne 5 lat... 152 9.5.1. Propozycja rozwoju komunikacji miejskiej na najbliższa 5 lat... 152 9.6. ANALIZA RENTOWNOŚCI... 156 9.7. Podsumowanie... 159 LISTA RYSUNKÓW... 163 LISTA TABEL... 166 6

1. WPROWADZENIE 1.1. Krótka charakterystyka wykonywanych badań Firma C.L. Consulting i Logistyka Sp. z o.o. we Wrocławiu specjalizuje się w konsultingu logistycznym. Spółka realizuje również projekty europejskie i wspiera klientów w przygotowywaniu wniosków o przyznawanie dotacji ze środków Unii Europejskiej. Jednocześnie prowadzi badania na zlecenie władz publicznych i samorządów lokalnych. Spółka C.L. Consulting i Logistyka na zlecenie Zarządu Dróg, Komunikacji i Utrzymania Miasta w Wałbrzychu w okresie od 5 listopada do 16 listopada 2011 roku przeprowadziła badania, dotyczące potoków pasażerskich w dni robocze, soboty i niedziele. Analizy realizowane były na liniach komunikacyjnych miejskich na terenie Wałbrzycha oraz na liniach komunikacyjnych miejskich, łączących Wałbrzych i Szczawno -Zdrój. Analizy uwzględniały: liczbę pasażerów wsiadających i wysiadających na każdym przystanku wyszczególnionym w rozkładzie jazdy, czas odjazdu pojazdu z przystanków (początkowego i pośrednich), czas przyjazdu na przystanek końcowy. Zadanie obejmowało również badanie struktury biletowej oraz średniej odpłatności za jeden przejazd w komunikacji organizowanej przez Gminę Wałbrzych i komunikacji realizowanej przez tzw. prywatnych przewoźników (z wyłączeniem linii do marketów i galerii handlowej), oraz przedstawienie systemu usprawnień komunikacji organizowanej przez Gminę Wałbrzych. Przedmiot zamówienia, zgodnie ze Specyfikacją Istotnych Warunków Zamówienia, przedstawioną przez Zarząd Dróg, Komunikacji i Utrzymania Miasta w Wałbrzychu, obejmował przewozy wykonywane przez: 1. Przedsiębiorców, posiadających zezwolenia na wykonywanie regularnych przewozów osób w krajowym transporcie drogowym, z którym Zamawiający zawarł umowę na świadczenie usług przewozowych (komunikacja organizowana przez Gminę Wałbrzych). 2. Przedsiębiorców świadczących usługi przewozowe wyłącznie na podstawie zezwoleń na wykonywanie regularnych przewozów osób w krajowym transporcie drogowym, tzw. prywatnych przewoźników. 7

1.2. Opis terytorialny Wałbrzycha Wałbrzych to miasto i gmina w zachodnio-południowej Polsce, w województwie dolnośląskim, która znajduje się w powiecie wałbrzyskim. Położone na Pogórzu Zachodniosudeckim i w Sudetach Środkowych, nad rzeką Pełcznicą, historycznie na Dolnym Śląsku, usytuowany jest pośród Gór Wałbrzyskich, w dolinie rzeki Pełcznicy. Według danych z 31 grudnia 2010 roku, powierzchnia Miasta wynosiła 84,70 km². Miasto zamieszkuje ponad 120 tysięcy mieszkańców Wałbrzych graniczy z 4 Miastami: Boguszów-Gorce, Szczawno-Zdrój (na zachodzie), Jedlina- Zdrój (na południowym wschodzie), Świebodzice (na północy) oraz 4 gminami: Mieroszów, Walim, Stare Bogaczowice, Świdnica. Rysunek 1.2/1. Mapa Wałbrzycha z rozmieszczeniem osiedli. Źródło: http://mtb.walbrzych.pl, http://pl.wikipedia.org ((ostatnio aktualizowano dn. 26.11.2011 r.) W strukturze Wałbrzycha można wyodrębnić 17 osiedli, do których należą: 8

1. Podzamcze zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna, kompleks ogródków działkowych, tereny rolne, zaplecza usługowe; 2. Szczawienko/Książ zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i wielorodzinna, jak również zabudowa składowo produkcyjna, usługi, teren Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, obszar parkowo leśny; 3. Piaskowa Góra zabudowa wielorodzinna i jednorodzinna, tereny przemysłowo składowe, ogródki działkowe, zieleń parkowa; 4. Poniatów obszary wielofunkcyjne, zabudowa zagrodowa, tereny przemysłowe, zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna, tereny rolne i leśne; 5. Biały Kamień przeważa zabudowa mieszkaniowa, obszary usługowo składowe, duże tereny niezainwestowane i nieużywane rolniczo ze względu na niską botanizację, tereny rekreacyjne; 6. Nowe Miasto obszary wielofunkcyjne, zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna o niskiej intensywności zabudowy, tereny zielone, tereny usługowe; 7. Śródmieście centrum usługowo mieszkalne, zabudowa przemysłowa, tereny pokopalniane, tereny niezagospodarowane; 8. Sobięcin zabudowa przemysłowo podstawowa, zabudowa mieszkaniowa, tereny leśne oraz zdegradowane; 9. Stary Zdrój zabudowa mieszkaniowa i przemysłowa, tereny leśne; 10. Podgórze zabudowa mieszkaniowa i przemysłowa, obszary zalesione; 11. Rusinowa zabudowa mieszkaniowa, tereny rolne, tereny usługowe, park miejski, lasy; 12. Konradów rozproszona zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna, tereny rolne, lasy; 13. Gaj - zabudowa mieszkaniowa, lasy; 14. Glinik Nowy - rozproszona zabudowa mieszkaniowa jedno - i wielorodzinna, lasy; 15. Glinik Stary - rozproszona zabudowa mieszkaniowa jedno - i wielorodzinna, tereny rolne, lasy; 16. Kozice - rozproszona zabudowa mieszkaniowa jedno - i wielorodzinna, tereny rolne, lasy; 17. Lubiechów zabudowa ogrodowa i jednorodzinna, użytki rolne i leśne. Osiedla o największym zaludnieniu to Piaskowa Góra oraz Podzamcze i Nowe Miasto, które mają charakter zabudowy wielorodzinnej. Z tego powodu obserwuje się bardzo sprawne i częste połączenia komunikacyjne. Jako przykład można podać połączenie z ul. Armii Krajowej do osiedla Piaskowa Góra, gdzie funkcjonuje aż 10 linii autobusowych (2, 4, 8, A, C, D, 7, 12, 13, 17). 9

Dla porównania osiedla, które usytuowane są na obrzeżach Wałbrzycha, obsługiwane są najczęściej tylko przez jedną linię autobusową. Są to m in. Rusinowa, Konradów oraz Lubiechów. 1.3. Charakterystyka Miasta Szczawno Zdrój Gmina Szczawno - Zdrój, jest uzdrowiskowym miastem Aglomeracji Wałbrzyskiej, gdzie główna i zabudowana jej część od północy, wschodu i południa przylega do Wałbrzycha. Od zachodu miasto graniczy z Gminą Stare Bogaczowice, a od południowego zachodu z Gminą Boguszów Gorce. Rysunek 1.3/1. Mapa Szczawno - Zdrój i okolic. Źródło: http://mapa.targeo.pl (ostatnio aktualizowano dn. 25.11.2011 r.) Powierzchnia Gminy Szczawno - Zdrój wynosi 14,74 km 2, co stanowi 4,1% powierzchni powiatu i 0,07% powierzchni województwa dolnośląskiego. Miasto zamieszkuje około 6 tysięcy mieszkańców - jest to 9,62% ogólnej liczby ludności powiatu wałbrzyskiego. Do głównych atutów gminy oraz determinantów jej rozwoju należą: położenie: nieduża odległość od granic Czech i Niemiec; dobrze rozwinięta sieć infrastruktury technicznej; rozwinięta sieć połączeń komunikacyjnych; 10

zasoby wód mineralnych; walory turystyczne, krajobrazowe i krajoznawcze; atrakcyjność z uwagi na duże zasoby leśne i parkowe; rozwinięta tradycyjna funkcja uzdrowiskowa, z istniejącymi ośrodkami sanatoryjnymi i uzdrowiskowymi; wysoka atrakcyjność inwestycji mieszkaniowych; dobrze rozwinięta baza szkolna i sportowa. Łączna długość dróg na terenie Miasta wynosi 23,22 km, z tego 6 km to drogi wojewódzkie, podlegające Dolnośląskiej Służbie Dróg i Kolei we Wrocławiu (DSDiK), gdzie zarządcą jest Zarząd Województwa Dolnośląskiego. Pozostałe drogi mają charakter dróg gminnych, a utrzymaniem ich zajmuje się Urząd Miejski. 1.4. Rozkład komunikacyjny Wałbrzycha. Układ drogowy Miasta Najważniejszymi generatorami ruchu są centra osadnicze (o największej liczbie mieszkańców) oraz ośrodki skupiające największą liczbę miejsc pracy. Duży ruch generują również centra handlowe, obiekty sportowe, na których odbywają się imprezy masowe, porty lotnicze, zakłady produkcyjne. W celu wyselekcjonowania wśród ośrodków osadniczych najważniejszych generatorów ruchu na Dolnym Śląsku, przyjęto dwa wskaźniki: liczba mieszkańców powyżej 20 tys. liczba pracujących - powyżej 5 tys. Wałbrzych jest jednym z 19 miast Dolnego Śląska, o liczbie mieszkańców przekraczającej 20 tysięcy osób. Ze względu na umiejscowienie w centralnej części Sudetów Środkowych, jest bardzo zróżnicowany, zarówno pod względem krajobrazowym, jak i wysokościowym. Bogata rzeźba terenu tego Miasta zdeterminowała układ urbanistyczny. Wałbrzych posiada korzystne położenie komunikacyjne, ponieważ leży w pobliżu skrzyżowań zewnętrznych tras i dróg komunikacyjnych. Przez miasto przebiega droga krajowa nr 35, łącząca Wrocław z Czechami (przejście graniczne w Golińsku). Główne ciągi Miasta tworzą: droga krajowa nr 35, drogi wojewódzkie, powiatowe oraz niektóre drogi gminne. Układ drogowy Wałbrzycha tworzą trasy o znaczeniu krajowym i regionalnym oraz drogi i ulice o charakterze ponadgminnym i wewnątrzmiejskim. 11

Plan ulic i dróg Miasta tworzy 214,41 km dróg, w tym: 17,2 km krajowych; 26,1 km wojewódzkich; 29 km powiatowych; 142,11 km gminnych. Trasy o znaczeniu regionalnym, będące własnością Samorządu Województwa Dolnośląskiego, to drogi wojewódzkie. Stanowią łącznik tras krajowych z drogami o niższej kategorii. Przez Wałbrzych prowadzą następujące drogi wojewódzkie: droga nr 367 Wałbrzych - Kowary (ulice Zachodnia, 1 Maja), droga nr 375 Wałbrzych - Dobromierz (ciąg ulic Andersa, II Armii), droga nr 376 Wałbrzych Czarny Bór (ulice Ch. De Gaulle a, Wieniawskiego i Gałczyńskiego), droga nr 379 Wałbrzych Świdnica (ulice Świdnicka, Strzegomska), droga nr 381 Wałbrzych Kłodzko (ulice Parkowa, 11 Listopada, Noworudzka, Kamieniecka). Rysunek 1.4/1. Aktualny wykaz dróg w Wałbrzychu. Drogi wojewódzkie zaznaczono kolorem brązowym. Źródło: http://dsdik.wroc.pl (ostatnio zaktualizowano dn. 29.11.2011 r.) Układ komunikacyjny Wałbrzycha w postaci głównej drogi przelotowej (ul. Wrocławska Armii Krajowej) i dużej liczby odnóg na poszczególne osiedla, wpływa na znaczne zwiększenie zatłoczenia w godzinach szczytu oraz znaczne utrudnienia w komunikacji, zarówno prywatnej jak i zbiorowej. Podobna sytuacja przedstawia się, jeśli chodzi o drogi powiatowe, do których zalicza się trasy 12

stanowiące połączenia miast, będących siedzibami powiatów z siedzibami gmin i siedzib gmin między sobą. Przez Wałbrzych przebiegają następujące drogi powiatowe: 2882 D ul. Bystrzycka, 3396 D ul. Piotrowskiego ul. Orkana, 3360 D ul. Noworudzka, 3361 D ul. Moniuszki, 3368 D ul. Orkana, 3401 D ul. Matejki Pl. Na Rozdrożu ul. 1 Maja, 3402 D ul. Wysockiego Al. Wyzwolenia ul. Mickiewicza ul. Niepodległości, 3403 D ul. Bolesława Chrobrego, 3404 D ul. Długa, 3405 D ul. Wyszyńskiego, 3406 D ul. Piłsudskiego, 3407 D ul. Żeromskiego ul. Wańkowicza. Rysunek 1.4/2. Przebieg dróg powiatowych w Wałbrzychu. Źródło: www.powiat.walbrzych.pl (ostatnio aktualizowano dn. 25.11.2011 r.) 13

1.5. Stan infrastruktury Wałbrzycha W Województwie Dolnośląskim, wg raportu opracowanego w Biurze Studiów Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad (2009 r.), stan dobry posiada 52,67% długości dróg krajowych, a ponad 1/4 (26,6%) jest w stanie niezadowalającym (poziom ostrzegawczy), natomiast 20,61% tras krajowych jest w złym stanie (poziom krytyczny). Do dróg wymagających pilnych zabiegów remontowych w Wałbrzychu należy m. in. odcinek na drodze nr 35 - ponad 15 km. Wynika to z faktu, iż stan infrastruktury drogowej w Wałbrzychu nie należy do najlepszych. Miasto często jest sparaliżowane z powodu niewydolnych połączeń drogowych, łączących oddalone od siebie niejednokrotnie o ok. 20 km osiedla. Najbardziej pilne inwestycje w obrębie dróg gminnych to przebudowa ul. Uczniowskiej (2012 r.), stwarzająca warunki rozwoju Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej INVEST - PARK" Sp. z o.o. i ul. Broniewskiego. W 2012 r. niezbędna jest przebudowa ul. Giserskiej, ul. Burczykowskich i ul. Zielonej, co zwiększy dostęp do nowych terenów mieszkaniowych. 1.6. Budowa obwodnicy Piaskowej Góry Wałbrzych jest jedynym dużym miastem na Dolnym Śląsku, które nie posiada obwodnicy. Dodatkowo w mieście jest kilka miejsc, gdzie obserwuje się ograniczenia swobody ruchu. Jest to ciąg ulic Armii Krajowej Wrocławska, na odcinku od dworca PKP Wałbrzych. Należy stwierdzić, że dopiero oddanie do użytku obwodnicy Piaskowej Góry (tzw. obwodnicy zachodniej), wpłynie na znaczną poprawę sytuacji w mieście. Inwestycja pozwoli na utworzenie ciągu komunikacyjnego, który znacznie usprawni przejazd przez Wałbrzych. Pozwoli to również na odciążenie ruchu pojazdów przez uzdrowisko Szczawno - Zdrój, bezpośrednio sąsiadujące z Wałbrzychem. O zasadności realizacji tej inwestycji zdecydowano już w latach 70., gdy natężenie ruchu samochodów było kilkanaście razy mniejsze niż obecnie. Podłożem decyzji o budowie obwodnicy było specyficzne położenie Wałbrzycha na terenie górzystym, co powoduje, że główne ciągi komunikacyjne Miasta biegną w dolinach kotlin, na zboczach, których rozciągają się zabudowania. Taka sytuacja stwarza znaczne ograniczenia w organizowaniu ruchu kołowego. Projekt i realizacja budowy obwodnicy będą miały ogromne znaczenie dla Wałbrzycha i Szczawna - Zdroju. Przewiduje się, iż nowa droga będzie miała blisko 2,5 km długości. Jest to kontynuacja budowy odcinka drogi od skrzyżowania w obrębie centrum handlowego, poprzez nasyp kolejowy w Szczawnie - Zdroju. Dzięki tej inwestycji, kierowcy będą mieli do dyspozycji dwupoziomowe bezkolizyjne skrzyżowanie z drogą nr 375, składające się z wiaduktu drogowego, dwóch rond i łącznic między 14

rondami i głównym ciągiem obwodnicy. Drogowcy wybudują też przepusty nad drogą główną i pod zjazdami, a także drogę serwisową dla terenów przeciętych obwodnicą. W skład trasy wejdzie też wiadukt nad drogą gminną. Całość inwestycji dopełnią sieci kanalizacji deszczowej, chodniki i ścieżki rowerowe, co bardzo ułatwi sprawne funkcjonowanie mieszkańców Miasta w ich codziennym życiu. 2. KOMUNIKACJA MIEJSKA W WAŁBRZYCHU 2.1. Komunikacja miejska organizowana przez Gminę Wałbrzych 2.1.1. Charakterystyka komunikacji miejskiej organizowanej przez Gminę Wałbrzych Głównym zadaniem sprawnej sieci komunikacji na terenie Aglomeracji Wałbrzyskiej jest przede wszystkim zaktywizowanie obszaru Miasta, a także umożliwienie bezpiecznego systemu przemieszczania się na terenie całej blisko stusiedemdziesięciotysięcznej społeczności. Podstawowym podmiotem, prowadzącym usługi przewozowe w zakresie gminnego transportu zbiorowego na obszarze Wałbrzycha, jest Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne Sp. z o. o. w Wałbrzychu. Celem statutowym MPK Sp. z o.o. jest świadczenie usług komunikacyjnych na terenie Miasta Wałbrzycha i Szczawna - Zdroju. Usługi wykonywane są na zlecenie Zarządu Dróg, Komunikacji i Utrzymania Miasta w Wałbrzychu, który jest organizatorem komunikacji miejskiej. Na dzień przeprowadzania badań oraz sporządzenia opracowania, komunikacja realizowana była przez MPK Sp. z o.o., która ogłosiła upadłość likwidacyjną (za kilka dni kończy swoją działalność). Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne Sp. z o.o. z siedzibą w Wałbrzychu, świadczy usługi przewozowe na: Liniach komunikacyjnych miejskich organizowanych przez Gminę Wałbrzych, obejmujących swym zasięgiem Wałbrzych i Szczawno - Zdrój; Komunikacja miejska organizowana przez Gminę Wałbrzych obsługuje: 19 linii komunikacyjnych normalnych na podstawie zezwoleń oraz umów, zawartych z Zarządem Dróg, Komunikacji i Utrzymania Miasta Wałbrzycha. Poniższe rysunki ukazują aktualne dane, które charakteryzują Komunikację Miejską organizowaną przez Gminę Wałbrzych. 15

a.) b.) Rysunek 2.1.1/1. Tabor i wielkość Komunikacji Miejskiej organizowanej przez Gminę Wałbrzych, listopad 2011 r. Źródło: http://www.komunikacja miejska organizowana przez Gminę Wałbrzych.walbrzych.pl (ostatnio zaktualizowano dn. 10.11.2011r.) 16

Warto nadmienić, iż średni wiek taboru to 9 lat. Najstarszy autobus został wyprodukowany w roku 1993, zaś najnowszy w roku 2010. Rysunek 2.1.1/2. Schemat linii Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego Sp. z o.o. z siedzibą w Wałbrzychu. Źródło: www.mpk.walbrzych.pl (ostatnio zaktualizowano dn. 10.11.2011r.) 17

2.1.2. Wykaz linii oraz przystanków w Wałbrzychu LINIA A C D 0 2 4 5 8 LINIE KOMUNIKACYJNE/RELACJA PLAC GRUNWALDZKI - PIASKOWA GÓRA - PODZAMCZE PLAC GRUNWALDZKI - PIASKOWA GÓRA - PODZAMCZE PLAC GRUNWALDZKI - PIASKOWA GÓRA - PODZAMCZE - PLAC GRUNWALDZKI PLAC GRUNWALDZKI - STARY ZDRÓJ - NOWE MIASTO - PLAC GRUNWALDZKI SOBIĘCIN - PLAC GRUNWALDZKI - PIASKOWA GÓRA SZPITAL RUSINOWA - STARY ZDRÓJ - PODZAMCZE SZCZAWNO - ZDRÓJ WAŁBRZYCH SZCZAWNO - ZDRÓJ - WAŁBRZYCH TRASA KURSOWANIA PLAC GRUNWALDZKI Chrobrego Armii Krajowej Wrocławska Główna Broniewskiego Długa Łączyńskiego Wieniawskiego Aleja Podwale - PODZAMCZE PLAC GRUNWALDZKI Chrobrego Armii Krajowej Wrocławska Główna Broniewskiego Długa Wieniawskiego - Aleja Podwale PODZAMCZE PLAC GRUNWALDZKI Chrobrego Armii Krajowej Wrocławska Główna Broniewskiego Długa Wieniawskiego AUCHAN Wieniawskiego - Aleja Podwale-Długa Główna Wrocławska Armii Krajowej Chrobrego Kolejowa - - PLAC GRUNWALDZKI PLAC GRUNWALDZKI Aleja Wyzwolenia Plac Tuwima Piłsudskiego Plac Górnika 11 Listopada Parkowa Chrobrego Wysockiego PLAC GRUNWALDZKI PLAC GRUNWALDZKI Chrobrego Parkowa 11 Listopada Plac Górnika Piłsudskiego Plac Tuwima Aleja Wyzwolenia PLAC GRUNWALDZKI SOBIĘCIN Barbusse a Kresowa Plac Darowskiej 1 Maja Plac Na Rozdrożu 1 Maja Limanowskiego Słowackiego Plac Grunwaldzki Chrobrego Armii Krajowej Wrocławska Długa Broniewskiego Sokołowskiego PIASKOWA GÓRA SZPITAL RUSINOWA Bystrzycka 11 Listopada Plac Górnika Piłsudskiego Paderewskiego Kubeckiego Piłsudskiego Plac Górnika 11 Listopada - Armii Krajowej Wrocławska Długa Łączyńskiego Wieniawskiego Aleja Podwale PODZAMCZE SZCZAWNO - ZDRÓJ Solicka WAŁBRZYCH Andersa Wysockiego Plac Grunwaldzki Aleja Wyzwolenia Plac Tuwima - Piłsudskiego Plac Górnika 11 Listopada Noworudzka Bystrzycka RUSINOWA SZCZAWNO - ZDRÓJ Solicka WAŁBRZYCH Andersa Wańkowicza - Żeromskiego Armii Krajowej Parkowa 11 Listopada 18

9 10 11 12 13 14 15 17 18 19 PODZAMCZE - PIASKOWA GÓRA - SZCZAWIENKO KONRADÓW - PLAC GRUNWALDZKI - GLINIK STARY PONIATÓW - PLAC GRUNWALDZKI - KOZICE PODGÓRZE DWORZEC GŁÓWNY PKP - PLAC GRUNWALDZKI - SZCZAWIENKO PLAC GRUNWALDZKI -SZCZAWIENKO - LUBIECHÓW SZCZAWNO - ZDRÓJ - WAŁBRZYCH NOWY ŚWIAT - GAJ - GLINIK NOWY SZCZAWNO - ZDRÓJ WAŁBRZYCH WAŁBRZYCH (SOBIĘCIN) SZCZAWNO - ZDRÓJ WAŁBRZYCH (PODZAMCZE) PIASKOWA GÓRA SZPITAL Armii Krajowej Wrocławska Wyszyńskiego Broniewskiego Długa Łączyńskiego Wieniawskiego De Gaulle a Wrocławska Piastów Śląskich - ZAMEK KSIĄŻ PODZAMCZE Aleja Podwale Wieniawskiego Łączyńskiego Długa Broniewskiego Główna Wrocławska Uczniowska WSSE Uczniowska Wrocławska - SZCZAWIENKO KONRADÓW Daszyńskiego Andersa - Wysockiego Plac Grunwaldzki Aleja Wyzwolenia Plac Tuwima - Mickiewicza Niepodległości Wałbrzyska GLINIK STARY PONIATÓW Orkana Piotrowskiego Wrocławska Armii Krajowej Chrobrego Kolejowa Wysockiego Plac Grunwaldzki Aleja Wyzwolenia Plac Tuwima Mickiewicza Niepodległości - Świdnicka Strzegomska - KOZICE PODGÓRZE DWORZEC GŁÓWNY PKP Gdyńska - Niepodległości Mickiewicza Plac Tuwima Aleja Wyzwolenia Plac Grunwaldzki Chrobrego Armii Krajowej Wrocławska Uczniowska WSSE Uczniowska Wrocławska - SZCZAWIENKO LUBIECHÓW PLAC GRUNWALDZKI Chrobrego Armii Krajowej Wrocławska Wilcza LUBIECHÓW SZCZAWNO - ZDRÓJ Solicka WAŁBRZYCH Andersa Wysockiego Konopnickiej Nowy Świat Pługa Zajączka Limanowskiego 1 Maja Plac Na Rozdrożu Przemysłowa Beethovena ZAKŁADY KOKSOWNICZE NOWY ŚWIAT Pługa Zajączka Limanowskiego 1 Maja Plac Na Rozdrożu Matejki Beethovena - Moniuszki GLINIK NOWY SZCZAWNO - ZDRÓJ Solicka WAŁBRZYCH Andersa Wańkowicza - Żeromskiego Armii Krajowej Parkowa - 11 Listopada Armii Krajowej Wrocławska Główna Broniewskiego Sokołowskiego - PIASKOWA GÓRA SZPITAL SOBIĘCIN Barbusse a Kresowa Plac Darowskiej 1 Maja II Armii Andersa SZCZAWNO - ZDRÓJ Solicka Kolejowa WAŁBRZYCH Skłodowskiej Bohaterów Warszawy Plac Wolności Lipowa - Mickiewicza Słowackiego Gałczyńskiego Łączyńskiego Wieniawskiego Aleja Podwale De Gaulle a Uczniowska WSSE TOYOTA PIASKOWA GÓRA SZPITAL Sokołowskiego Broniewskiego Długa Łączyńskiego Wieniawskiego 19

20 - PODZMACZE - WSSE TOYOTA PLAC GRUNWALDZKI - NOWE MIASTO - RUSINOWA Aleja Podwale De Gaulle a Uczniowska Stacyjna Jachimowicza WSSE TOYOTA PLAC GRUNWALDZKI Aleja Wyzwolenia Plac Tuwima - Piłsudskiego Plac Górnika 11 Listopada Noworudzka Głuszycka - RUSINOWA Tabela 2.1.2/1. Charakterystyka badanych tras, obsługiwanych przez komunikację organizowaną przez Gminę Wałbrzych. Źródło: www.zdkium.walbrzych.pl (ostatnio zaktualizowano dn. 03.11.2011r.) Na wszystkich liniach objętych umowami ze ZDKiUM w Wałbrzychu, MPK Sp. z o.o. w dni robocze wykonuje ok.13,7 tys. wozokilometrów (na liniach 0, 2, 4, 5, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 17, 18, 19, 20, A, C i D), w soboty ok. 8,7 tys, a w niedziele i święta ok. 8,1 tys. wozokilometrów (na liniach 0, 2, 5, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 15, 18 i D). Na siedmiu z wymienionych wyżej linii, autobusy kursują tylko w dni robocze tj. A, C, 4, 14, 17, 19 i 20. 20

Rysunek 2.1.2/1. Rozkład przystanków na liniach komunikacyjnych miejskich obsługiwanych przez komunikację Miejską organizowaną przez Gminę Wałbrzych. Źródło: www.zdkium.walbrzych.pl (ostatnio zaktualizowano dn. 31.07.2011r.) 21

2.2. Komunikacja organizowana przez tzw. prywatnych przewoźników Na terenie Wałbrzycha oprócz komunikacji miejskiej organizowanej przez Gminę Wałbrzych, usługi świadczą również prywatne przedsiębiorstwa transportowe. Łącznie funkcjonuje ośmiu przewoźników prywatnych. Poniższe rysunki przedstawiają opis przedsiębiorców prywatnych, którzy posiadają zezwolenia na wykonywanie regularnych przewozów osób w krajowym transporcie drogowym: a.) b.) 22

c.) d.) e.) f.) 23

g.) h.) Rysunek 2.2/1. Komunikacja organizowana przez tzw. prywatnych przewoźników w Wałbrzychu. Źródło: www.zdkium.walbrzych.pl (ostatnio zaktualizowano dn. 31.07.2011r.) 24

3. METODOLOGIA PRZEPROWADZONYCH BADAŃ Przeprowadzane badania składały się z trzech części: 1) Wywiadów ankietowych wśród pasażerów, podróżujących autobusami komunikacji miejskiej organizowanej przez Miasto Wałbrzych; 2) Badania potoków pasażerskich, z wykorzystaniem obserwacji bezpośrednich; 3) Pomiarów struktury biletowej, w oparciu o informacje uzyskane w badaniach ankietowych. Pomiary realizowane w ramach badań całościowych, przeprowadzono dla: jednego dnia roboczego; jednej soboty; jednej niedzieli. Istotnym faktem jest, że kursy niektórych linii, zarówno tzw. przewoźników prywatnych jak i Komunikacji Miejskiej organizowanej przez Gminę Wałbrzych, są zawieszane na czas dni wolnych. W przypadku Komunikacji Miejskiej organizowanej przez Gminę Wałbrzych, liniami kursującymi wyłącznie w dni robocze są A, C, 4, 14, 17, 19 i 20. Wśród tzw. przewoźników prywatnych liniami wyłącznie roboczymi są linie: 7, 101, 103. Wszystkie badania przeprowadzane były w Komunikacji Miejskiej organizowanej przez Gminę Wałbrzych oraz w pojazdach tzw. prywatnych przewoźników, świadczących usługi transportu miejskiego. Dla komunikacji organizowanej przez Gminę Wałbrzych, pomiar dokonywany był we wtorek, sobotę i niedzielę. Natomiast w przypadku tzw. przewoźników prywatnych, badania przeprowadzono w środę, sobotę i niedzielę. 3.1. Badania potoków pasażerskich Do badań potoków pasażerskich wykorzystano metodę obserwacji bezpośredniej. Przeprowadzane pomiary dotyczyły ścisłego określenia liczby pasażerów wsiadających i wysiadających na każdym przystanku występującym na badanej trasie oraz obliczenia liczby pasażerów, znajdujących się wewnątrz pojazdu po jego ruszeniu z przystanku. W badaniu wykorzystano technikę wsiadło-wysiadło-jechało. Całościowy pomiar rejestrowany był zgodnie z wcześniej przygotowanym kwestionariuszem, który znajduje się w załączniku nr 1. 25

Pomiary wykonano dla wszystkich półkursów wyszczególnionych w rozkładach jazdy, wskazanych przez Zamawiającego. Za realizację pomiaru w ramach badania potoków pasażerskich odpowiedzialni byli tzw. obserwatorzy. Przydział liczby obserwatorów dla danej brygady uzależniony był od wielkości pojazdu, wykorzystywanego do realizacji danego przewozu. Pomiary realizowało: w autobusach wielkopojemnych - 2 osoby; w autobusach solo - 2 osoby; w autobusach midi 1 osoba; w autobusach tzw. prywatnych przewoźników 1 osoba. Przed rozpoczęciem badań wszyscy obserwatorzy zostali szczegółowo przeszkoleni przez opiekunów (pracownicy C.L. Consulting i Logistyka Sp. z o.o. oraz zatrudnieni Nauczyciele uczniów zaangażowanych w realizację pomiarów). W badaniach mogły brać udział tylko osoby, które zrozumiały cel przeprowadzanych badań oraz zasady realizacji pomiaru i rejestracji wyników. Wiedza każdego obserwatora została zweryfikowana przed rozpoczęciem badań. W ten sposób firma C.L. Consulting i Logistyka Sp. z o.o. zabezpieczyła wiarygodność przeprowadzanych pomiarów oraz rzetelność uzyskanych wyników. Obserwatorzy, w ramach prowadzonych pomiarów, mieli obowiązek, zgodnie z otrzymanym kwestionariuszem, rejestrować: liczbę osób wsiadających; liczbę osób wysiadających; liczbę osób odjeżdżających z danego przystanku; czasy rzeczywistego odjazdu z autobusów przystanku; wszelkiego rodzaju awarie; nieplanowane zmiany brygad, spowodowane zdarzeniami losowymi (awariami innych brygad); zaplanowane lecz niewykonane kursy (wszystkie zdarzenia losowe na trasach w czasie trwania badania). Przykładowa karta badania, przygotowana przez firmę C.L. Consulting i Logistyka Sp. z o.o., jest przedstawiona w załączniku nr 1. Badania potoków pasażerskich przeprowadzano w komunikacji organizowanej przez Gminę Wałbrzych oraz u przewoźników komunikacji prywatnej, w każdym z wyznaczonych dni pomiarowych, zgodnie z następującymi wytycznymi: 26

a) Pomiar pierwszej części rozpoczął się w miejscu i o czasie oznaczonym w rozkładzie jazdy jako pierwszy odjazd; zakończył się wraz z półkursem oznaczonym w rozkładzie jazdy, jako zmiana służby (dla brygad całodziennych), po ukończeniu ostatniego półkursu w pierwszym szczycie (dla brygad szczytowych), badaniu całej brygady (brygada jednozmianowa); b) Pomiar drugiej części wykonywany był od początku półkursu, na którym wyszczególniona była zmiana służby (dla brygad całodziennych), od rozpoczęcia pierwszego półkursu w drugim szczycie (dla brygad szczytowych), pomiar drugiej części skończył się wraz z ostatnim półkursem wyszczególnionym w rozkładzie jazdy; Pomiar drugiej części analiz przeprowadzony został przez Wykonawcę w tym samym dniu tygodnia, jak dzień tygodnia pomiaru pierwszego, w tygodniu następnym po tygodniu, w którym przeprowadzany był pomiar pierwszy; c) W przypadku awarii pojazdu w czasie przeprowadzania pomiaru, Wykonawca dokonywał ponownego pomiaru dla wszystkich niewykonanych w całości półkursów w analogicznym terminie. W przypadku brygad należących do komunikacji miejskiej organizowanej przez Gminę Wałbrzych, wypełnione karty pomiarowe były zbierane każdorazowo po ostatecznym powrocie brygad do zajezdni w danym dniu. Każdorazowo koordynatorzy zbierali kwestionariusze, a zgromadzone dane były weryfikowane pod kątem ich poprawności i kompletności. Ponadto, aby zapewnić, iż każdy półkurs jest objęty badaniem, grupa badawcza z pierwszej zmiany pracowała w wyznaczonym autobusie do momentu przyjścia grupy drugiej. Dla każdej grupy 35 uczniów wyznaczony był koordynator, odpowiedzialny za sprawne działanie ankieterów. W przypadku tzw. przewoźników prywatnych, dopuszczono możliwość dostarczenia przez opiekunów wypełnionych kwestionariuszy najpóźniej w dniu następującym po dniu, w którym przeprowadzono badanie. Postępowanie takie wymuszone było brakiem zajezdni u tzw. przewoźników prywatnych, dużym rozproszeniem terytorialnym punktów końcowych półkursów danej linii, a w konsekwencji znacznym utrudnieniem w zbieraniu kart ankietera. W celu podniesienia jakości prowadzonych analiz, na etapie przenoszenia danych do systemu informatycznego, dokonywano wnikliwej kontroli spójności danych. W przypadku wykrycia jakichkolwiek nieprawidłowości, postępowano zgodnie z procedurą, polegającą na prześledzeniu wstecznym procesu gromadzenia danych. Nawiązując kontakt z osobami odpowiedzialnymi (m.in. koordynatorami) wyjaśniano na bieżąco zaistniałe nieprawidłowości. Było to możliwe dzięki precyzyjnemu systemowi indeksowania kart ankietera. Jeśli analityk ocenił negatywnie wiarygodność danej serii danych, bezwarunkowo podejmowano decyzję o powtórzeniu niezbędnego fragmentu pomiarów. Taka metodologia pozwoliła osiągnąć wskaźnik istotności na poziomie 95%. 27

3.2. Daty badań w terenie Okres badawczy przypadał na dni: 05.11.2011 09.11.2011. Badania zostały częściowo powtórzone w okresie od 12.11.2011 16.11.2011 r. DZIEŃ TYGODNIA DZIEŃ MIESIĄCA Wtorek 1 Środa 2 Czwartek 3 Piątek 4 Sobota 5 Niedziela 6 Poniedziałek 7 Wtorek 8 BADANIA PODSTAWOWE KOMUNIKACJA MIEJSKA ORGANIZOWANA PRZEZ GMINĘ PRYWATNI WAŁBRZYCH POWTÓRKI KOMUNIKACJA MIEJSKA ORGANIZOWANA PRZEZ GMINĘ WAŁBRZYCH PRYWATNI I ZMIANA II ZMIANA I ZMIANA II ZMIANA I ZMIANA II ZMIANA I ZMIANA II ZMIANA MPK Sp. z o.o MPK Sp. z o.o MPK Sp. z o.o MPK Sp. z o.o MPK Sp. z o.o MPK Sp. z o.o Środa 9 PRY PRY Czwartek 10 Piątek 11 Sobota 12 Niedziela 13 Poniedziałek 14 Wtorek 15 PRY PRY PRY PRY MPK Sp. z o.o MPK Sp. z o.o MPK Sp. z o.o MPK Sp. z o.o MPK Sp. z o.o MPK Sp. z o.o PRY PRY PRY PRY Środa 16 PRY PRY Tabela 3.2/1. Daty badań w terenie. Źródło: opracowanie własne. 28

3.3. Wywiad ankietowy wśród pasażerów Na potrzeby prowadzenia badań ankietowych, przeprowadzony został nabór osób posiadających odpowiednie kompetencje. W tym celu odbyła się selekcja ankieterów z udziałem pracowników C.L. Consulting i Logistyka Sp. z o.o. Do przeprowadzenia badań ankietowych wykorzystano metodę wywiadu bezpośredniego. Badania ankietowe miały charakter anonimowy. Jednocześnie każdej ankiecie nadano unikalny numer identyfikacyjny, pozwalający ustalić ankietera zbierającego dane w wywiadzie. Badania wykonywane były podczas trwania półkursów wewnątrz pojazdów, z pasażerami reprezentującymi różne grupy. Wywiady ankietowe przeprowadzane były w dni robocze, soboty i niedziele w różnych przedziałach czasowych tak, aby badania dotyczyły przewozów większości grup pasażerskich (godziny poranne i popołudniowe - uczniowie i osoby pracujące, godziny południowe - np. emeryci). Zdecydowano się na przeprowadzenie bezpośrednich badań ankietowych ze względu na większą wiarygodność danych zbieranych tą metodą, jak i zdecydowanie wyższą skuteczność pozyskiwania informacji w porównaniu z metodą ankietową, polegającą na zwracaniu ankiet po jej samodzielnym wypełnieniu przez respondentów. Po każdym dniu, w którym prowadzone były badania ankietowe, za zebranie arkuszy i przekazanie ich pracownikom firmy C.L. Consulting i Logistyka Sp. z o.o. odpowiedzialni byli odpowiedni koordynatorzy. Po sprawdzeniu kompletności i poprawności zgromadzonych danych, dane ankietowe wprowadzane były do systemu informatycznego. Każdorazowo, w przypadku wykrycia nieprawidłowości, zlecano powtórne przeprowadzenie badań ankietowych dla niezgodnej serii danych. 3.4. Metodologia badania struktury biletowej Źródłem danych do przeprowadzenia analiz były informacje, pozyskane w trakcie badań ankietowych. Każdy z respondentów był anonimowo pytany o rodzaj biletu, z którego skorzystał podczas przejazdu. Spośród osób ankietowanych (zapytanych przez ankietera), odnotowywano każdą osobę, która korzystała z komunikacji miejskiej bez uiszczenia opłaty za przejazd mimo, że nie posiadała uprawnień do przejazdów bezpłatnych. Zasób wiedzy, zgromadzony podczas badań ankietowych, obejmował szereg odpowiednio dobranych informacji, niezbędnych do sporządzenia zestawienia, które posłużyło do zbudowania bazy wiedzy potrzebnej do przeprowadzenia badań struktury biletowej. Zwrócono uwagę na rodzaj posiadanego biletu oraz formę odpłatności za przejazd, która obejmowała m. in. odpłatność pełną, ulgową, socjalną i przejazdy bezpłatne. Biorąc pod uwagę różnorodność aktualnych ofert biletowych 29

na przejazdy komunikacją miejską na terenie Miasta Wałbrzycha, w ankiecie, zastosowano szczegółowy podział dotyczący zarówno przejazdów bezpłatnych jak i ulgowych. Kartę ankietera sporządzono w dwóch wersjach, tak, aby uwzględnić różnice pomiędzy ofertami Komunikacji Miejskiej organizowanej przez Gminę Wałbrzych oraz tzw. przewoźników prywatnych. 3.5. Przeprowadzenie badań podsumowanie Poniższe punkty podsumowują pracę ankieterów i obserwatorów ukazują istotne zmiany w planowanym ruchu transportu publicznego. I. W sobotę 05.11.2011r.(na pierwszej zmianie) 18 brygad nie wyjechało zgodnie z rozkładem, z czego 15 z nich to przewoźnicy prywatni. O 3 brygadach ( C-1 komunikacja organizowana przez tzw. prywatnych przewoźników, 2-3 komunikacja miejska organizowana przez Gminę Wałbrzych i 5-4 komunikacja organizowana przez tzw. prywatnych przewoźników) wiemy, że nie wyjechały one z powodu awarii. Pozostałe pojazdy nie pojawiły się na trasie zgodnie z wyznaczonym rozkładem. Na drugiej zmianie w sobotę, pomiędzy godz. 12:41, a 14:43 nie wyjechało 7 brygad przewoźników komunikacji prywatnej. Domniemuje się, iż przyczyny braku półkursów w godzinach porannych, jak i wieczornych mają podłoże ekonomiczne. Po kontakcie z przewoźnikami oraz przekazaniem informacji do ZDKiUM, przewoźnicy prywatni pojawili się na wyznaczonych trasach. W 7 brygadach komunikacji prywatnej (w godzinach od 12:00 do 20:00), nie udało się dokonać żadnych pomiarów, ponieważ brygady te nie pojawiły się na wyznaczonych trasach. II. W niedzielę 06.11.2011r., między godz. 05:30, a 09:00, ponownie tzw. przewoźnicy komunikacji prywatnej linii A i C, nie zrealizowali kursu zgodnie z rozkładem. Podczas drugiej zmiany, autobus komunikacja miejska organizowana przez Gminę Wałbrzych na linii 2-1 uległ awarii, w godzinach od 13:30 do 16:00, natomiast autobus na linii 5-3 zjechał jako inna linia. Prywatny przewoźnik linii nr 6, który nie pojawił się na pierwszej zmianie, nie pojawił się także do godz. 21:19. III. We wtorek rano 08.11.2011r., kiedy pomiary rozpoczęto między godz. 05:00 rano, a 07:10, a następnie między 09:20, a 12:45 - nie wyjechało 8 brygad. IV. W sobotę 12.11.2011r. na linii 10 miał miejsce incydent, który mógł wynikać z braku informacji. Z pierwszego przystanku w kierunku Glinika Starego nie wyjechał kurs o 05:35. 30

O godz. 06:35 kierowca pojazdu wpuścił naszego obserwatora, ale zastrzegł, że musi on zapłacić za wszystkie przejazdy. V. W środę 16.11.2011r. (między godz. 05:25, a 06:30), 4 pojazdy komunikacji prywatnej nie wyjechały. O jednym z nich (linia nr 5), wiemy, iż uległ awarii na pierwszym półkursie. Na drugiej zmianie, dwa pojazdy linii nr 5 uległy awarii. Dla dwóch odnotowano brak kursu. VI. W powtórzonych badaniach, nie udało się dokonać pomiarów na linii prywatnej 10, między godz. 06:20, a 07:41 oraz 20:15 i 21:48, a także linii 10 między godz. 05:19 a 07:05 oraz linią A i C w pojedynczych kursach porannych. 31

4. BADANIE POTOKÓW PASAŻERSKICH Jak zauważono w metodologii badawczej, analizy potoków pasażerskich wykonywane były w sposób odrębny dla tzw. przewoźników prywatnych, dla komunikacji organizowanej przez Gminę Wałbrzych oraz dla przewozów do centrów handlowych. Pomiary realizowane były w statystycznym dniu roboczym, w sobotę i w niedzielę tak, aby przedstawić charakterystykę przewozów w różnych typach dni. Zamawiający założył, iż badania potoków pasażerskich powinny zostać wykonane w okresie od 5 listopada 2011r. do 15 listopada 2011r. Badań nie powinno się również przeprowadzać w poniedziałki i piątki (w odniesieniu do badań w dni robocze), w święta oraz w dni, kiedy odbywają się masowe uroczystości okolicznościowe. Ze względu na warunki założone przez Zleceniodawcę, badania zostały przeprowadzone w okresie: 05.11.2011 09.11.2011. Za dzień pomiaru w dniu roboczym dla komunikacji organizowanej przez Gminę Wałbrzych przyjęto wtorek, natomiast dla przewozów prywatnych - środę. Badania zostały częściowo powtórzone w okresie od 12.11.2011 16.11.2011 r., ze względu na fakt, iż nie wszystkie półkursy zostały zrealizowane w pierwszym okresie badawczym. Szczegółowy harmonogram został przestawiony w rozdziale 3 poświęconym metodologii badawczej. Poniżej przedstawiono wyniki przeprowadzonych pomiarów ze względu na charakterystykę poszczególnych linii oraz wielkości globalne, w rozróżnieniu na rodzaj przewoźnika oraz dni badawcze. Przedstawione wyniki odnoszą się do wielkości globalnych, średnich oraz ekstremalnych. 4.1.Wielkość przewozów globalnych, realizowanych dla każdej linii 4.1.1.Komunikacja miejska organizowana przez Gminę Wałbrzych Wielkość przewozów globalnych została oszacowana jako sumaryczna liczba pasażerów, przewiezionych na danej linii w ramach wszystkich półkursów, zrealizowanych w danym dniu badawczym, w podziale na komunikację organizowaną przez Gminę Wałbrzych, przez tzw. przewoźników prywatnych oraz przewozów organizowanych przez centra handlowe. Dla oszacowania średniej liczby pasażerów przewiezionych w roku, wykorzystano metodę średniej ważonej. W obliczeniach założono, że wyniki pomiarów sumarycznych, dokonanych w poszczególnych dniach badawczych, odzwierciedlają liczbę przewiezionych pasażerów w statystycznym typie dnia, przy czym założono przez analogię, iż wielkości zarejestrowane w niedzielę odpowiadają wielkości 32

przewozów zrealizowanych również w dni świąteczne. Liczbę pasażerów przewiezionych na każdej linii w ciągu roku obliczono w związku z tym zgodnie ze wzorem: Liczba dni pracujących w roku x Liczba przewiezionych pasażerów na linii + Liczba sobót w roku x Liczba przewiezionych pasażerów na linii + Liczba niedziel i Świąt x Liczba przewiezionych pasażerów na linii. W związku z tym, liczba pasażerów przewieziona w statystyczny uśredniony dzień w roku na każdej linii, wyznaczona była na podstawie globalnej wyznaczonej liczby przewiezionych pasażerów podzielonej przez liczbę dni w roku. Poniższe ilustracje graficzne oraz tabela przestawiają wielkość przewozów dla badanych dni, realizowanych na liniach obsługiwanych przez komunikację organizowaną przez Gminę Wałbrzych: Rysunek 4.1.1/1. Liczba pasażerów przewiezionych przez komunikację organizowaną przez Gminę Wałbrzych w dzień roboczy. 33

Rysunek 4.1.1/2. Liczba pasażerów przewiezionych przez komunikację organizowaną przez Gminę Wałbrzych w sobotę. Przewozy nie są wykonywane na liniach 4,14,17,19,20,A,C. Rysunek 4.1.1/3. Liczba pasażerów przewiezionych przez komunikację organizowaną przez Gminę Wałbrzych w niedzielę. Przewozy nie są wykonywane na liniach 4,14,17,19,20,A,C. 34

* przewozy nie są wykonywane LINIA LICZBA PASAŻERÓW (osoby) ROBOCZY SOBOTA NIEDZIELA 0 1 849 1 091 910 2 10 361 6 556 3 303 4 1 172 * * 5 11 930 5 835 4 673 8 2 787 2 043 1 881 9 1 347 559 358 10 2 901 2 176 1 292 11 2 614 2 322 1 792 12 7 713 4 327 2 690 13 364 325 305 14 1 205 * * 15 1 415 865 1 032 17 328 * * 18 4 252 2 348 2 313 19 415 * * 20 354 * * A 6 392 * * C 6 176 * * D 1 378 9 514 5 997 SUMA KOŃCOWA 64 953 37 961 26 546 Tabela 4.1.1/1. Zestawienie liczby pasażerów, przewiezionych na poszczególnych liniach w ramach półkursów realizowanych przez komunikację organizowaną przez Gminę Wałbrzych. Największa liczba pasażerów została przewieziona w dniu roboczym - wszystkie pojazdy łącznie przewiozły 64 953 osoby. W sobotę globalna liczba pasażerów wyniosła 37 961 osób, a więc o 42% mniej przewozów zostało realizowanych w dniu roboczym. W niedzielę liczba pasażerów była najmniejsza i wyniosła łącznie 26 546 osób. Należy przy tym zwrócić uwagę, że nie wszystkie linii kursują poza dniami roboczymi, co zostało przedstawione w tabeli powyżej. Największa liczba osób w dzień roboczy została przewieziona na linii nr 5 - łącznie na wszystkich półkursach przewieziono 11 930 osób. Drugą najbardziej efektywną linią była linia nr 2, na której łącznie przewieziono 10 361 osób w dniu roboczym. Najniższą liczbę pasażerów zarejestrowano w tym dniu dla linii 20, tj. 354 osoby. W przypadku soboty największą liczbę przewiezionych osób zarejestrowano na linii D - 9 514. Duża liczba przewiezionych osób wystąpiła w tym dniu również na linii nr 2 (6 556 osób) oraz nr 5 (5 835 osób). Najmniejsza liczba pasażerów została przewieziona na liniach 15 (865 osób) oraz 13 (325 osób). W niedzielę, podobnie jak w przypadku soboty, największą liczbę przewiezionych pasażerów odnotowano na linii D (5 997 osób). Również linia nr 5 (4 673 osoby) oraz linia nr 2 (3 303 osoby) 35

przewoziły znaczną liczbę pasażerów. W niedzielę, najmniejsza globalna liczba przewiezionych pasażerów została zarejestrowana dla linii 9 (358 osób) oraz 13 (305 osób). Przenosząc uzyskane wyniki na skalę przewozów rocznych, uzyskujemy następujące wielkości przewozów: LICZBA DNI W ROKU 2011 ŚREDNI LINIA 252 51 61 STATYSTYCZNY DNI ROBOCZE SOBOTY NIEDZIELE DZIEŃ W ROKU 0 465 948 55 641 55 510 1 585 2 2 610 972 334 356 201 483 8 645 4 295 344 * * 811 5 3 006 360 297 585 285 053 9 860 8 702 324 104 193 114 741 2 531 9 339 444 28 509 21 838 1 071 10 731 052 110 976 78 812 2 530 11 658 728 118 422 109 312 2 435 12 1 943 676 220 677 164 090 6 397 13 91 728 16 575 18 605 349 14 303 660 * * 834 15 356 508 44 115 62 952 1 274 17 82 656 * * 227 18 1 071 504 119 748 141 093 3 660 19 104 580 * * 287 20 89 208 * * 245 A 1 610 784 * * 4 425 C 1 556 352 * * 4 276 D 347 256 485 214 365 817 3 292 SUMA KOŃCOWA 16 368 084 1 936 011 1 619 306 54 734 * na danej linii w danym dniu badawczym, nie są realizowane półkursy Tabela 4.1.1/2. Roczne przewozy realizowane na poszczególnych liniach komunikacji organizowanej przez Gminę Wałbrzych w dni robocze, soboty i niedziele. Zgodnie z wcześniejszymi wynikami, największe przewozy w średnim statystycznym dniu w roku realizowane są na linii nr 5 (około 9 860 osób) i 2 (około 8 645 osób), natomiast najmniejsze przewozy rejestrowane są w statystycznym dniu w roku na liniach 19, 20 i 17. Łączna liczba przewiezionych pasażerów w statystycznym dniu w roku na wszystkich liniach, wynosi 54 734 osób. 36

4.1.2. Komunikacja organizowana przez tzw. przewoźników prywatnych Poniższe wykresy oraz tabela przedstawiają wielkość przewozów, realizowanych na liniach obsługiwanych przez tzw. prywatnych przewoźników. Rysunek 4.1.2/1. Liczba pasażerów przewiezionych przez tzw. prywatnych przewoźników w dzień roboczy. Rysunek 4.1.2/2. Liczba pasażerów przewiezionych przez tzw. prywatnych przewoźników w sobotę. Przewozy nie są wykonywane na liniach 7,101,103. 37

Rysunek 4.1.2/3. Liczba pasażerów przewiezionych przez tzw. prywatnych przewoźników w niedzielę. Przewozy nie są wykonywane na liniach 2,5,7,10,101,102,103,18 bis. LICZBA PASAŻERÓW (osoby) LINIA ROBOCZY SOBOTA NIEDZIELA PRYWATNY PRYWATNY PRYWATNY 2 1 211 275 * 5 1 842 1 138 * 6 1 931 1 645 1 277 7 221 * * 8 543 410 453 10 1 286 891 * 101 175 * * 102 1 018 335 * 103 212 * * 18 bis 1 006 680 * A 2 052 1 248 883 C 2 443 1 629 1 117 SUMA KOŃCOWA 13 940 8 251 3 730 * przewozy nie są wykonywane Tabela 4.1.2/1. Liczba pasażerów przewiezionych na poszczególnych liniach w ramach półkursów realizowanych przez tzw. prywatnych przewoźników. 38

Skala przewozów realizowanych przez tzw. przewoźników prywatnych, jest znacznie mniejsza w porównaniu do komunikacji organizowanej przez Gminę Wałbrzych. Łączna liczba osób przewiezionych w dniu roboczym wyniosła 13 940 osób, co stanowi około 21% łącznej liczby pasażerów komunikacji organizowanej przez Gminę Wałbrzych. W sobotę na wszystkich prywatnych liniach zostało przewiezione 8 251 osób i o ponad połowę mniej w niedzielę (3 730 osób). W dni robocze największa liczba przewiezionych pasażerów została zarejestrowana na linii C (2 443 osoby) oraz na linii A (2 052 osoby). Najniższa liczba przewiezionych osób w tym dniu została odnotowana na liniach 101 (175 osób) oraz 103 (212 pasażerów). Należy w tym miejscu zauważyć dużą rozpiętość między przewozami na poszczególnych liniach. Skala przewozów rozpina się bowiem od 2 443 do 175 pasażerów. W sobotę największą liczbę osób przewieziono na linii 6 (1 645 osób) oraz na linii C (1 629 osób). Natomiast najniższe przewozy zostały odnotowane na linii 2 (275). W niedzielę największą liczbę osób odnotowano na linii 6 (1 277 osób) oraz linii C (1 117osób). Najniższa liczba pasażerów została zarejestrowana dla linii 8 (453 osoby). Analiza tabeli 4.1.2/1. wskazuje, iż liczba przewożonych pasażerów w poszczególnych dniach badawczych zmienia się istotnie. Linie, na których w jednym dniu jest najwyższy popyt, w innym plasują się na ostatnich miejscach. Może to oczywiście wynikać z charakteru trasy, jaka jest realizowana w ramach danego półkursu. Uwaga ta powinna jednak stanowić wytyczną względem częstotliwości realizowanych półkursów, w poszczególnych dniach realizacji usługi. Patrząc na wyniki analiz, należy również pamiętać, iż w sobotę rano 13 brygad tzw. przewoźników prywatnych nie wyjechało zgodnie z planem, co może oznaczać, iż realna liczba kursów realizowanych przez tzw. prywatnych przewoźników jest niższa (należy pamiętać, iż tabele w tym opracowaniu są tabelami dla dni badawczych oraz dni, w których badania zostały powtórzone z powodu braku kursów w dni badawcze). 39

LICZBA DNI W ROKU 2011 ŚREDNI LINIA STATYSTYCZNY 252 DNI ROBOCZE 51 SOBOTY 61 NIEDZIELE DZIEŃ W ROKU 2 305 172 14 025 * 877 5 464 184 58 038 * 1 435 6 486 612 83 895 77 897 1 782 7 55 692 * * 154 8 136 836 20 910 27 633 509 10 324 072 45 441 * 1 015 101 44 100 * * 121 102 256 536 17 085 * 752 103 53 424 * * 147 18 bis 253 512 34 680 * 792 A 517 104 63 648 53 863 1 743 C 615 636 83 079 68 137 2 107 SUMA KOŃCOWA 3 512 880 420 801 227 530 11 434 * przewozy nie są wykonywane Tabela 4.1.2/2. Roczne przewozy realizowane na poszczególnych liniach komunikacji obsługiwanej przez tzw. prywatnych przewoźników. Największą liczbę przewiezionych pasażerów w statystycznym dniu roku obsłuży linia C, która przewiezie 2 107 pasażerów. Potwierdza to wnioskowanie na podstawie danych szczegółowych, dotyczących pomiarów dziennych. Najmniej pasażerów w statystycznym dniu wsiądzie do autobusów, realizujących usługę przewozową na linii nr 101 (121 osób) oraz 103 (147 osób). 4.1.3. Komunikacja organizowana przez centra handlowe Poniższa analiza wskazuje, iż najwięcej osób przewiozła linia GV (2 006 osób) a najmniej linia T (567 osób). Jednocześnie warto zauważyć, iż linia GV najwięcej osób (ponad 65% całości) przewozi w soboty. Jednocześnie pozostałe linie również w sobotę mają nieznacznie większe obciążenie, niż w pozostałe dni. 40

Liczba osób przewiezionych Liczba osób przewiezionych 501 1 305 352 229 o r g a n i z o w a n y c h p r z e z c e n t r a h a n d l o w e 310 261 229 214 182 158 w s o b o t ę 600 500 Liczba pasażerów przewiezionych w liniach o r g a n i z o w a n y c h p r z e z c e n t r a h a n d l o w e w d z i e ń r o b o c z y 400 300 200 100 0 GV ACH T T" PV Numer Linii Rysunek 4.1.3/1. Liczba pasażerów przewiezionych na liniach organizowanych przez centra handlowe w dzień roboczy. Liczba pasażerów przewiezionych w liniach 1 400 1 200 1 000 800 600 400 200 0 GV PV ACH T" T Numer Linii Rysunek 4.1.3/2. Liczba pasażerów przewiezionych na liniach organizowanych przez centra handlowe w sobotę. 41

Liczba osób przewiezionych 156 176 189 200 220 Liczba pasażerów przewiezionych w liniach o r g a n i z o w a n y c h p r z e z c e n t r a h a n d l o w e 250 w n i e d z i e l ę 200 150 100 50 0 PV GV ACH T T" Numer Linii Rysunek 4.1.3/3. Liczba pasażerów przewiezionych na liniach organizowanych przez centra handlowe w niedzielę. LINIA LICZBA PASAŻERÓW (osoby) ROBOCZY SOBOTA NIEDZIELA GV 501 1 305 200 PV 158 310 220 ACH 352 261 189 T 229 214 176 T" 182 229 156 Suma 1 422 1 014 941 Tabela 4.1.3/1. Łączna liczba pasażerów przewiezionych na poszczególnych liniach w ramach półkursów realizowanych przez centra handlowe. Poniższa tabela wskazuje teoretyczną liczbę osób, które linie przewiozą do centrów handlowych w dni robocze, soboty i niedziele w roku oraz średnią liczbę osób przewożoną dziennie na tych liniach. 42

LINIA LICZBA DNI W ROKU 2011 252 51 61 DNI ROBOCZE SOBOTY NIEDZIELE ŚREDNI STATYSTYCZNY DZIEŃ W ROKU GV 126 252 66 555 12 200 563 PV 39 816 15 810 13 420 190 ACH 88 704 13 311 11 529 312 T 57 708 10 914 10 736 218 T" 45 864 116 79 9 516 184 SUMA 358 344 118 269 57 401 1 467 Tabela 4.1.3/2. Roczne przewozy realizowane na poszczególnych liniach komunikacji do centrów handlowych. 4.2.Średnia liczba przewiezionych pasażerów w półkursie Średnią liczbę pasażerów przewiezionych w półkursie dla danej linii obliczono jako sumaryczną liczbę pasażerów, przewiezionych w ramach danej linii komunikacyjnej, podzieloną przez liczbę zrealizowanych półkursów w ramach danego dnia badawczego. Ze względu na istotne odchylenia zarejestrowane między przewozami realizowanymi w pierwszych i ostatnich półkursach, a półkursami realizowanymi w szczycie, analiza ta została wzbogacona o pomiar odchylenia standardowego,występującego względem wyznaczonej średniej. Odchylenie to odzwierciedla wahania liczby pasażerów między poszczególnymi półkursami. Wskaźnik ten (charakteryzujący przewozy, realizowane w ramach całej sieci komunikacyjnej) został obliczony w sposób analogiczny, z uwzględnieniem jedynie sumarycznej wielkości przewiezionych pasażerów, we wszystkich półkursach na poszczególnych liniach w danym typie dnia. 4.2.1.Przewozy organizowane przez Gminę Wałbrzych Poniżej ilustracje graficzne oraz tabela, które charakteryzują wskaźniki średniej liczby pasażerów przewiezionych w półkursie dla komunikacji organizowanej przez Gminę Wałbrzych: 43

Rysunek 4.2.1/1. Średnia liczba pasażerów przewiezionych w półkursie przez komunikację organizowaną przez Gminę Wałbrzych w dzień roboczy. Rysunek 4.2.1/2. Średnia liczba pasażerów przewiezionych w półkursie przez komunikację organizowaną przez Gminę Wałbrzych w sobotę. Przewozy nie są wykonywane na liniach 4,14,17,19,20,A,C. 44

Rysunek 4.2.1/3. Średnia liczba pasażerów przewiezionych w półkursie przez komunikację organizowaną przez Gminę Wałbrzych w niedzielę. Przewozy nie są wykonywane na liniach 4,14,17,19,20,A,C. ŚREDNIA LICZBA PASAŻERÓW LINIA (osoby) ODCHYLENIE STANDARDOWE ROBOCZY SOBOTA NIEDZIELA ROBOCZY SOBOTA NIEDZIELA 0 42,02 25,37 21,16 19,22 12,60 14,37 2 68,62 53,30 68,81 41,77 28,60 31,88 4 40,00 * * 105,04 ** ** 5 70,18 55,05 44,08 38,95 32,53 22,21 8 50,67 49,83 47,03 23,04 23,86 23,62 9 35,45 22,36 13,77 25,63 9,70 8,29 10 53,72 41,06 24,38 28,23 19,99 17,78 11 50,27 44,65 34,46 28,73 31,60 28,91 12 55,49 49,17 36,35 31,62 23,47 20,94 13 16,55 15,48 14,52 8,11 5,30 8,56 14 33,47 * * 16,93 ** ** 15 21,44 19,22 21,96 14,01 12,61 15,58 17 23,43 * * 14,86 ** ** 18 45,72 40,48 41,30 26,35 21,24 24,42 19 29,64 * * 28,03 ** ** 20 25,29 * * 12,37 ** ** A 51,97 * * 22,13 ** ** C 52,34 * * 46,45 ** ** D 32,80 55,95 36,44 24,53 54,04 42,62 * przewozy nie są wykonywane ** dla linii, których wszystkie półkursy obsługiwane są przez jedną brygadę nie wskazano odchylenia standardowego Tabela 4.2.1/1. Średnia liczba pasażerów przewiezionych w pół kursie w ramach komunikacji organizowanej przez Gminę Wałbrzych, w rozbiciu na typ dnia. 45

Największa średnia liczba pasażerów przewożonych w ramach półkursu w dni robocze, zarejestrowana została w sobotę na linii 5 (ok. 70 osób). Na drugim miejscu uplasowała się linia 2 (ok. 69 osób). Najniższy poziom wskaźnika średniej liczby pasażerów (przewiezionych w półkursie w dzień roboczy), osiągnęła linia 13 (ok. 17 osób w półkursie) oraz linia 15 (ok. 21 osób). W sobotę największą średnią liczbę pasażerów przewiezionych w półkursie, zarejestrowano na linii D (ok.56 osób). Niewiele mniej zanotowano na linii nr. 5 (55 osób). Widać, że podwyższona wielkość globalnego przewozu rzutowała również na liczbę pasażerów w półkursie. Najmniej obciążone półkursy zarejestrowano na linii 13 (ok. 16 osób) i 15 (ok. 19 osób). Należy przy tym zauważyć, że nie są to te linie, które w analizie globalnej miały zarejestrowane najniższe przewozy (por. wskaźnik 4.1.). W niedzielę rejestrowano najniższą średnią liczbę pasażerów w poszczególnych półkursach względem pozostałych dni badawczych. Największa średnia liczba pasażerów przewiezionych w półkursie, zarejestrowana została na linii 2 (około 69 osób). Również na linii nr 8 odnotowano wysoką liczbę osób - średnio około 47 osób w półkursie. Najmniejszą średnią liczbę pasażerów w półkursie odnotowano na linii 9 (około 14 osób) i 13 (ok. 15 osób). Należy więc zauważyć, że we wszystkich badanych dniach na linii nr 9 rejestrowano najniższą średnią liczbę przewiezionych pasażerów w półkursie. Godne uwagi są również wnioski płynące z analizy odchylenia standardowego, obliczonego dla poszczególnych linii. Odchylenie standardowe wskazuje, jak szeroko wartości jakiejś wielkości, w tym przypadku średniej liczby pasażerów są rozrzucone wokół jej średniej. Im mniejsza wartość odchylenia, tym obserwacje są bardziej skupione wokół średniej. W przypadku linii nr 4, odchylenie standardowe wyniosło 105 osób, co oznacza bardzo duże wahania średnich wielkości potoków pasażerskich w poszczególnych realizowanych półkursach. Dla pozostałych linii odchylenie standardowe stanowiło pomiędzy 43% a 95%, co wskazuje, iż zróżnicowanie liczby przewożonych pasażerów w poszczególnych półkursach jest znaczne. Analiza ta jest rozszerzona w rozdziale 8 raportu. Na podstawie danych szczegółowych dotyczących poszczególnych linii, obsługiwanych przez komunikację organizowaną przez Gminę Wałbrzych oszacowano wielkość średniej liczby pasażerów przewiezionych w półkursach dla całej sieci komunikacyjnej w podziale na poszczególne typy dni. 46

Rysunek 4.2.1/4. Średnia liczba pasażerów przewiezionych w półkursie, realizowanym przez komunikację miejską organizowaną przez Gminę Wałbrzych. DANE ROBOCZY SOBOTA NIEDZIELA SUMA PÓŁKURSÓW 1 378 748 651 SUMA PASAŻERÓW 64 953 37 961 26 546 ŚREDNIA (PASAŻERÓW/PÓŁKURS) 47 51 41 Tabela 4.2.1/2.Średnia liczba pasażerów przewiezionych w półkursie, realizowanym przez komunikację miejską organizowaną przez Gminę Wałbrzych. Tabela 4.2.1/2. przedstawia średnią liczbę pasażerów przewiezionych w półkursie w dniu roboczym, która jest podobna do wielkości obliczonych dla soboty. Nie oznacza to jednak, że liczba pasażerów jest porównywalna. Jak przedstawiono to w tabeli 4.2.1/2., w sobotę z komunikacji organizowanej przez Gminę Wałbrzych korzysta o 42% mniej pasażerów, ale również liczba realizowanych półkursów jest o 41% mniejsza. Stąd porównywalne wielkości wskaźnika globalnego. 4.2.2.Komunikacja organizowana przez tzw. przewoźników prywatnych Poniższe ilustracje graficzne oraz tabela, przestawiają wskaźniki średniej liczby pasażerów przewiezionych w półkursie, dla tzw. przewoźników prywatnych. 47

Rysunek 4.2.2/1. Średnia liczba pasażerów przewiezionych przez tzw. przewoźników prywatnych w dzień roboczy. Rysunek 4.2.2/2. Średnia liczba pasażerów przewiezionych przez tzw. przewoźników prywatnych w sobotę. Przewozy nie są wykonywane na liniach 7, 101, 103. 48

Rysunek 4.2.2/3. Średnia liczba pasażerów przewiezionych przez tzw. przewoźników prywatnych w niedzielę. Przewozy nie są wykonywane na liniach 2, 5, 7, 10, 101, 102, 103, 18 bis. LINIA ŚREDNIA LICZBA PASAŻERÓW (osoby) ODCHYLENIE STANDARDOWE ROBOCZY SOBOTA NIEDZIELA SOBOTA NIEDZIELA ROBOCZY 2 15,33 15,28 * 6,56 ** 6,60 5 14,85 12,93 * 5,99 ** 7,09 6 13,60 11,92 10,73 5,40 5,42 7,18 7 9,61 * * ** ** 4,52 8 16,45 14,64 16,78 7,13 8,48 5,88 10 20,74 13,30 * 5,36 ** 8,64 101 8,85 * * ** ** 4,18 102 9,88 8,82 * 3,84 ** 4,52 103 7,07 * * ** ** 3,36 18 bis 17,65 25,19 * 10,00 ** 9,71 A 15,09 11,35 7,95 6,10 4,31 6,99 C 15,36 14,68 10,06 6,54 5,39 7,38 *przewozy nie są wykonywane ** dla linii, których wszystkie półkursy obsługiwane są przez jedną brygadę nie wskazano odchylenia standardowego Tabela 4.2.2/1. Średnia liczba pasażerów przewiezionych w półkursie przez tzw. przewoźników prywatnych. 49

W dni robocze, najwyższy wskaźnik średniej liczby pasażerów przewiezionych w półkursie został zarejestrowany dla linii nr 10 i wyniósł ok. 21 osób. Należy więc zauważyć, że jest to niższy poziom, niż w przypadku komunikacji organizowanej przez Gminę Wałbrzych, gdzie wskaźnik maksymalny w dniu roboczym wyniósł 78 osób. Sytuacja ta wynika oczywiście również z faktu, iż przewoźnicy prywatni realizują przewozy taborem o mniejszej pojemności, co uniemożliwia im realizację przewozów na tym poziomie, co komunikacja organizowana przez Gminę Wałbrzych. Najniższy poziom tego wskaźnika w dniu roboczym odnotowano dla linii 103, w ramach, której w półkursie średnio przewożonych jest około 7 osób. Należy jednak zauważyć, iż niewiele więcej, około 8-9 osób, średnio przewozi linia 101. W sobotę średnia liczba pasażerów przewiezionych w pojeździe nie odbiega w sposób istotny od pomiarów zarejestrowanych w dniu roboczym. Należy jednak zauważyć, iż w tym dniu trzy linie komunikacji prywatnej nie są w ogóle obsługiwane. Najwyższy poziom badanego wskaźnika zarejestrowano dla linii 18 bis (przeszło 25 osób w półkursie). Należy zaobserwować, że jest to poziom wskaźnika wyższy niż maksymalna średnia zarejestrowana w dniu roboczym dla linii 10. Najmniejszą średnią liczbę pasażerów przewiezionych w półkursie odnotowano dla linii 102, na której średnio w półkursie przewożono około 9 osób. W niedzielę najwyższą średnią liczbę pasażerów przewiezionych w półkursie odnotowano dla linii 8, około 17 osób. Najniższy poziom wskaźnika zarejestrowano dla linii A - około 8 pasażerów. Należy jednak zauważyć, że linie, których półkursy wykazywały najmniejszą liczbę pasażerów w dniu roboczym, a mianowicie linia 7, 101, 102 i 103 w niedzielę nie są w ogóle obsługiwane. Na podstawie danych szczegółowych dotyczących poszczególnych linii, obsługiwanych przez tzw. przewoźników prywatnych, oszacowano wielkość średniej liczby pasażerów przewiezionych w półkursach dla całej sieci komunikacyjnej w podziale na poszczególne typy dni. Rysunek 4.2.2/4. Średnia liczba pasażerów przewiezionych w półkursie dla przewozów realizowanych przez tzw. przewoźników prywatnych. 50

DANE ROBOCZY SOBOTA NIEDZIELA SUMA PÓŁKURSÓW 1 054 640 373 SUMA PASAŻERÓW (osoby) 13 943 8 251 3 730 ŚREDNIA (PASAŻERÓW/PÓŁKURS) 13 13 10 Tabela 4.2.2/2. Średnia liczba pasażerów przewiezionych w półkursie dla przewozów organizowanych przez tzw. przewoźników prywatnych. Również w przypadku tzw. przewoźników prywatnych, różnica między średnią liczbą pasażerów przewiezionych w półkursie w dniu roboczym i w sobotę jest znikoma. Podobnie, jak to miało miejsce w przypadku komunikacji organizowanej przez Gminę Wałbrzych wynika to z mniejszej liczby półkursów, realizowanych w dni wolne. Warto jednak w tym miejscu zwrócić uwagę, jak drastycznie spada liczba półkursów, realizowanych przez tzw. przewoźników prywatnych w niedzielę. 51

4.2.3.Średnia liczba pasażerów przewiezionych w półkursie Poniżej ilustracje graficzne oraz tabela charakteryzują wskaźniki średniej liczby pasażerów przewiezionych w półkursie, dla linii organizowanych przez centra handlowe. Rysunek 4.2.3/1. Średnia liczba pasażerów przewiezionych przez linie organizowane przez centra handlowe w dzień roboczy. 52

Rysunek 4.2.3/2. Średnia liczba pasażerów przewiezionych przez linie organizowane przez centra handlowe w sobotę. Rysunek 4.2.3/3. Średnia liczba pasażerów przewiezionych przez linie organizowane przez centra handlowe w niedzielę. 53

LINIA ŚREDNIA LICZBA PASAŻERÓW (osoby) ODCHYLENIE STANDARDOWE ROBOCZY SOBOTA NIEDZIELA SOBOTA NIEDZIELA ROBOCZY GV 8,35 22,12 10,00 10,35 4,46 5,08 PV 8,32 15,50 12,22 10,57 8,28 4,16 ACH 35,20 26,10 18,90 12,77 5,65 14,51 T 28,63 26,75 22,00 6,57 7,66 4,85 T" 22,75 28,63 19,50 6,24 7,40 2,00 Tabela 4.2.3/1. Średnia liczba pasażerów przewiezionych w półkursie dla linii organizowanych przez centra handlowe. W dni robocze najwyższy wskaźnik średniej liczby pasażerów przewiezionych w półkursie został zarejestrowany dla linii ACH. Wyniósł on ok. 35 osób. Najniższy wskaźnik odnotowała linia PV, ok. 8 osób. Podobny wynik osiągnęła linia GV. Obydwie wspomniane linie dowożą pasażerów do Galerii Victoria znajdującej się niedaleko osiedla Sobięcin. W sobotę odnotowano dość równomierną średnią liczbę przewiezionych pasażerów przewiezionych w półkursie. Najwyższy wynik ponownie odnotowano na linii T bis (ok. 29 osób). Niewiele mniej, bo ok. 27 osób odnotowano na linii T. Najniższą liczbę pasażerów zarejestrowano na linii PV (ok. 16 osób). Najmniejszą średnią liczbę osób przewiezionych w półkursie (spośród trzech dni badawczych) odnotowano w niedzielę. Linia T (najwyższy wynik) osiągnęła pułap 22 osób, druga linia (T bis) to ok. 19 osób. Ponownie najniższy wynik zarejestrowano na liniach PV i GV, odpowiednio ok. 12 i 10 osób. Rysunek 4.2.3/4. Średnia liczba pasażerów przewiezionych w półkursie dla przewozów realizowanych przez centra handlowe. 54

DANE ROBOCZY SOBOTA NIEDZIELA SUMA PÓŁKURSÓW 106 106 64 SUMA PASAŻERÓW 1 422 2 319 941 ŚREDNIA (PASAŻERÓW/PÓŁKURS) 13 22 15 Tabela 4.2.3/2. Średnia liczba pasażerów przewiezionych w półkursie dla globalnych przewozów realizowanych przez centra handlowe. Powyższa tabela jasno obrazuje różnice pomiędzy tzw. przewoźnikami darmowymi, a komercyjnymi. Największą popularnością cieszą się linie darmowe, organizowane przez centra handlowe w soboty. Jest to zrozumiałe gdyż to ten dzień jest tradycyjnie dniem handlowym (widoczna duża różnica w średnich pomiędzy sobotą a resztą dni: średnio ok. 7 osób) 4.3. Średnia liczba pasażerów przewiezionych w pojeździe Średnia liczba pasażerów przewiezionych w pojeździe, jest wskaźnikiem odzwierciedlającym te same parametry, co wskaźnik opisany w punkcie 4.2, z tą różnicą, że punktem odniesienia jest w tym przypadku nie realizowany półkurs, tylko pojazd (brygada). W związku z tym, metodologia obliczeniowa jest analogiczna, jak w przypadku wcześniejszego wskaźnika, a mianowicie sumaryczna liczba pasażerów przewiezionych w ramach danej linii komunikacyjnej została podzielona przez liczbę brygad obsługujących daną linię w ramach poszczególnych dni badawczych. Również w tym przypadku analiza została wzbogacona o pomiar odchylenia standardowego. Dzięki temu możliwy był pomiar różnic występujących w realizacji przewozów przez poszczególne brygady. Wskaźnik globalny charakteryzujący przewozy realizowane w ramach całej sieci komunikacyjnej został obliczony z uwzględnieniem sumarycznej wielkości przewiezionych pasażerów przez wszystkie brygady na poszczególnych liniach. 4.3.1 Średnia liczba pasażerów przewiezionych w pojeździe na liniach komunikacji organizowanej przez Gminę Wałbrzych Poniżej przedstawione są wskaźniki średniej liczby pasażerów, przewiezionych w pojeździe dla komunikacji organizowanej przez Gminę Wałbrzych. 55

Rysunek 4.3.1/1. Średnia liczba przewiezionych pasażerów dla komunikacji organizowanej przez Gminę Wałbrzych w dzień roboczy. Rysunek 4.3.1/2. Średnia liczba przewiezionych pasażerów dla komunikacji organizowanej przez Gminę Wałbrzych w sobotę. Przewozy nie są wykonywane na liniach 4, 14, 17, 19, 20, A, C. 56