!"#$%&'()*+,+-.+/0%1*(( *(2",+(3#043"#*"(5(561+%36-$0#*&((.+$"#4207&(,+-.+/0%43",+(( 5(8+2"59/3$5*"(:04;+/#*+.+'+%-1*'(

!"#$%&'()*+,+-.+/0%1*(( *(2",+(3#043"#*"(5(561+%36-$0#*&((.+$"#4207&(,+-.+/0%43",+(( 5(8+2"59/3$5*"(:04;+/#*+.+'+%-1*'(!"#$%&'()*+%(#,"-."/-,.#!"#$%&#%'()*+&#,&(%*%*&-(,*)(&-&(%$.(/0#,*"#/0(%

<=>?(<@A:A?B>!CD(," 0123#456'#7+)8)69):%&(%;# /" <)'5=>4%?#8)69):%&>12#@)45*A:1'*%# B%>C):=+)9)3)&6(+58)#." B&A*=)*%D)=5#*2()&126'%=+5#9)'5=>4%?E## 8)69):%&>158)#*#)9%&>+E#)#7+)8)69):%&(F# G" B%>C):=+)9)3)&6(+5#05='&E3#$+)8)69):%&(+# H#85=51%I#1%?)D5=+%#+#>5J5##

!36'(2"-$()*+,+-.+/0%10E( GH0-643#0(/"I#*420(((( )*+F+-.+/0%10(*#@B<#K/-,/L/-/-M# <&):E('2#Q## <&):E('2#QQ# R6?E8+# )*+,+-.+/0%10( L# :1+%?%J=)NO# 9)J58%4P>%# =%# 1%6')6)*%=+E# 7+)'5>C=)J)8++I# 7+)9&)>56A*# +# 7+)9&):E('A*# *# >5JE# '*)&15=+%#:A7&#+#E6?E8"### K:5S=+>4%#TU0VM## )*+,+-.+/0%10( L# :1+%?%J=)NO# 9)J58%4P>%# =%# 1&A*=)*%D)=23# *2()&126'%=+E# 1%6)7A*# =%'E&%J=2>C#)&%1#9&)>56A*#7+)J)8+>1=2>C#:)# '*)&15=+%#=)*2>C#9&):E('A*#+#E6?E8"#

)*+F+-.+/0%10(5(8:<(JKLMKNKLKLO( <&15326?# ]%&3%>5E'2>1=)L ()635'2>1=2# [)*5#3%'5&+%?2\## L#7+)()39)12'2# L #7+)3%'5&+%?2# L ##)9%()*%=+%## U=5&85'2(%# K*+%'&)*%I# 7+)9%J+*%I# 7+)8%1)*=+5M# <&15326?# >C53+>1=2# K=%*)12# 3+=5&%J=5M# W)J=+>'*)# X2*=)NO# W27%>'*)#!(*%(EJ'E&%# Y5N=+>'*)# <&15326?# :&15*=2# Z%612=2#+# E&1P:15=+%# $E:)*=+>'*)# <&):E('2#Q## <&15326?# :&15*=)L 357J%&6(+# <&):E('2#QQ## R6?E8+#

12*+)+$.+3#'4#%5%4+&46'(&/70&+89%*%"':;&+;#<+&(%;74+'"7$-#&*(%"#$+=:;>?%@A%B%A!C7D(4?%EA%F"(.(/4#?%G#'$"#;#%HIJJ%

8-10P#*1*(.+$"#4207&(,+-.+/0%43",+(8:<( wartość / value pozycja w kraju / position in the country rok / year udział w PKB Polski [%] / share in Poland s GDP [%] 4,0 9 2009 bezrobocie [%] / unemployment [%] 18,8 15 2012 pracujący w przemyśle [%] / employed in industry [%] 4,51 9 2008 nakłady na B+R w PKB [%] / R&D expenditure as GDP share [%] 0,22 14 2009 zatrudnieni w B+R [os. na 1000 ludności aktywnej zawodowo] / employed in R&D [number of people per 1000 professionally active persons] 2,5 10 2009 udział biznesu w fi nansowaniu B+R [%] / participation of businesses in fi nancing R&D [%] 0,23 11 2009 Źródło: GUS / Source: Central Statistical Offi ce B,#$-'7%;%;+0(;:3"-;*(%"#/C+3&*+.+K+'$4*K?%LMFL%HIJH% Klastry w województwie zachodniopomorskim W województwie zachodniopomorskim funkcjonu- Clusters in Zachodniopomorskie Province 12 cluster initiatives function in Zachodniopomor-

Najwa!niejsze sektory biogospodarki w WZP Poz opis Liczba firm Liczba firm Liczba firm Liczba firm LQ mikro małych średnich dużych wypadkowe 90,45% 7,87% 1,45% 0,23% 1 Wszystkie zakwalifikowane podklasy 9965 867 160 25 1,41 2 Rolnictwo 2951 202 21 1 1,66 3 Rybactwo i rybołówstwo 595 18 0 0 4,32 4 Rybactwo, rybołówstwo oraz przetwórstwo i hurt 937 71 16 5 5,62 5 Ryby - przetwórstwo i hurt 342 53 16 5 4,93 6 Rolnictwo - prod roślinna i mieszana 2150 172 17 1 1,72 7 Rolnictwo - prod zwierzęca i mieszana 1398 109 12 1 1,88 8 Przetwórstwo rolno-spoż + hurt (bez piekarni i hurtu alkoholi) 1036 130 30 4 0,9 9 Przetwórstwo rolno-spożywcze (bez piekarni) 475 92 28 4 0,92 10 Hurt art. rolnych i spożywczych (bez alkoholi) 561 38 2 0 0,74 11 Cały sektor rolno-spożywczy z rybami i hurtem 5524 569 80 11 1,37 12 Łowiectwo 155 2 1 0 3,49 13 Leśnictwo 1633 53 34 0 2,23 14 Przetwórstwo drewna i prod mebli 2160 187 28 9 1,33 15 Leśnictwo, przetwórstwo drwena, prod mebli 3793 240 62 9 1,62 16 Górnictwo ropy i gazu 4 0 0 0 0,32 17 Wydobywanie torfu 9 4 1 0 5,86 18 Przemysł chemiczny i gumowy 170 21 13 4 1,16 19 Przemysł chemiczny dla biogospodarki 46 4 3 2 2,73 20 Papier i tektura 54 8 3 1 0,83 21 Chemia drobna, kosmetyczna+ farmaceutyki 37 7 3 0 0,52 22 Usługi w biogospodarce (bez hurtu) 592 22 1 0 0,97 23 Sprzedaż hurtowa i agenci w biogospodarce 1312 76 3 0 0,82 8-10P#*1(H+10H*3042*(=Q\# #^#,I/_#9)=%:9&15>+F'=%#()=>5='&%>4%#

"#$%&!! <%3"'6-7(%+H#+N-.+R65436(H#5=:53+>1=%#695>4%J+1%>4%#@B<#!"#$%&'('! " (! )!#$%%!*+,-!./01!2345!!!! %E@D#F! "#$%&! ()*+,-!" #$%&' '&()*+,-%'./&$01)02.-'!"3" ' ' '()(*+,-.! /! " /! /!0.1.23!#$$4!"!#$%%5!!!.!#$%%! ()14! =)+;>!?@&! /*>! 678<! :!! 4(/1.&' 35!! "! 67879,:(*;7! /!0.1.23! )!67*8(7)9:'! '! ".!.!()14! #$%%! 2!! #$$4"#$%$!!<80)!=>?@! %H$M! %#LM! K$$I$$ %#&M! AB!.!()14!#$%%!! '! %$GM! %#$M! %$%M! )!;+08<:! =+! >?%@$>! /01! 234'! A9/+!! B+C*:D+! 4J$I$$ )E19,-!*:D9+1! %$$M!"#$%&' *<! '! "! '! '!C,-!0;.!*;C;AB!#$$D!"!#$%%!5/*+!6789! 4$$I$$ )E19,9!+B!09B:*7!)!=:F!,7=:D+*99'!6! +" 4$M %I!&D#@GE! )7*E!+!!&GH@H%!/01!234@!<(E09!I+17B!#@G!*7(E! 9!J!*7(E! LJ$I$$ G$M )!67*8(7)9:!9!F:F!+,+09<7<K!8)+F:!89:" 4J&I&H! %%!$EE@%G! 4$GI%%! %$!&$G@%$! L$$I$$ H$M 9! E!G$H@#H! 6972*)17/E!/,10=)(C!'!J)*012,17,F):F!C7!! #$M GJ$I$$ 97:F ';AB)>+2)=)/)(012,3) GH4IG&! GJHIKL! 6769-*C)(*;7! $M G$$I$$ I?D@I&! IG?@EH! D$I@%%! DG&@&?! #$$4 #$$K #$%$ #$%% /!A.9,-./(*5!!!"#$%&' ()! '! "()*+,-!.!! '! /)(012,3)!.!#$%%!()14!5/*+!6789!!.!:;(0';.2,<! '! D%@%DF! " '! =)+;>! #$$D #$$E #$%$ #$%%!.!:;(0';.2,<!!!

8-10P#*1(H+10H*3042*(=Q\# #^#,I/_#9)=%:9&15>+F'=%#()=>5='&%>4%#

Region Zachodniego Pomorza nie odgrywa jednak bardzo znaczącej roli w krajowej branży chemicznej. Zarówno w przypadku liczby przedsiębiorstw (4,5%), liczby zatrudnionych (4,0%), przychodów ze sprzedaży (3,9%) oraz przychodów z eksportu (3,2%), województwo zachodniopomorskie nie notuje znaczących udziałów. Tabela 1. Potencjał klastra chemicznego w województwie zachodniopomorskim wybrane wskaźniki (2010) Kategoria Udział w regionie Udział w branży w kraju Liczba przedsiębiorstw 3,6% 4,5% 1,09 Liczba zatrudnionych 5,6% 4,0% 1,43 Przychody ze sprzedaży 9,6%* 3,9%* 1,62* dodatkowo musiał Przychody zmierzyć z się eksportu z procesami prywatyzacyjnymi 9,3%* dotyczącymi naj-3,2%większych podmiotów oraz z restrukturyzacją sektora. 0,93* # - brak danych wynika z obowiązku zachowania tajemnicy statystycznej Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Wykres 3. Dynamika udziału przychodów klastra w przychodach branży dla Polski w latach 2005-2010 i prognoza na lata 2011-2015 Wskaźniki lokalizacji (LQ) odnotowane dla klastra w odniesieniu do Polski sugerują, iż region cechuje się dość silną specjalizacją. Wszystkie analizowane wskaźniki przekroczyły granicę 1. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż klaster notuje wyższy wskaźnik LQ w przypadku liczby zatrudnionych w odniesieniu do liczby przedsiębiorstw. Sugeruje to, iż w regionie działa jeden lub kilku dużych branżowych graczy (o wysokim zatrudnieniu). LQ Rysunek 1. Zachodniopomorski Klaster Zielona Chemia 1 Do analizy potencjału klastra chemicznego w województwie zachodniopomorskim wzięto pod uwagę następujące działy PKD 20.1, 20.2, 20.3, 20.4, 20.6, 21.1, 21.2, 22.1, 22.2. Ze względu na obowiązek zachowania tajemnicy statystycznej, zaistniała konieczność wykluczenia z analizy działów Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. 21.1 oraz 21.2. Internacjonalizacja klastra 2 W przypadku danych dotyczących całej gospodarki wzięto pod uwagę wszystkie sekcje PKD Biorąc pod uwagę oprócz tempo usług wzrostu nierynkowych, przychodów tj. w klastrze sekcji: O chemicznym - Administracja w woje-publicznwództwie zachodniopomorskim, zabezpieczenia które społeczne, w ostatnich P - 5 Edukacja, latach było Q o - połowę Opieka niższe zdrowotna i pomoc społeczna. i obrona narodowa; obowiązkowe niż w branży w Polsce należy założyć, że partycypacja klastra w trendach globalnych będzie nieznaczna. Problemy lokalne przekładają się na malejący udział klastra w branży krajowej i mniejsze znaczenie klastra w gospodarce regionu. Zakładając, że dynamika przychodów w kolejnych 5 latach będzie na poziomie średniorocznego tempa z lat 2005-2010 (CAGR 714 dla Polski wyniósł 8,7%, a dla Źródło: opracowanie własne na podstawie materiałów Zachodniopomorskiego Klastra Zielona Chemia. Najważniejszym partnerem podmiotów zagranicznych z klastra chemicznego w regionie jest ZCH Police SA. Eksport tego podmiotu stanowił w 2010 r. 40% jego przychodów ogółem tj. prawie 810 mln zł. W kontekście danych dla klastra chemicznego stanowi to ponad 70% przychodów z eksportu realizowanych przez klaster. ZCH Police SA na eksport przeznacza chemikalia oraz pigmenty (powyżej 50% przychodów w tych kategoriach produktów) oraz nawozy (39,8% przychodów ze sprzedaży ogółem. Najważniejszym rynkiem pozostają Niemcy (29% eksportu 7 nawozów i 55% chemikaliów) oraz Włochy (19% pigmentów). ZCH Police wraz z pozostałymi dużymi krajowymi przedsiębiorstwami chemicznymi (Orlen, Lotos,

)*+,+-.+/0%10(( S(3%95#+50R+#6(%+3592(TA( -30#-U(/H0(8:<(

)*+,+-.+/0%10(5(TA(

V/(.%+/&1$95(+/.0/+564;(/+(4"##64;(35*U3195(4;"'*43#64;(

G"#B%>C):=+)9)3)&6(+5#05='&E3#$+)8)69):%&(+# H#85=51%I#1%?)D5=+%#+#>5J5##

B"'0$(.%3"5+/#*(!"#$%&'()*+,+-.+/0%1*( K1&A*=)*%D)=2#&)1*A4#&58+)=E#*#)9%&>+E#)#1%6)72#=%'E&%J=5M# 01?)*+5(# U=5&8+%# `E&)*+5>######################################<&):E('# W@VXV8DYGV(?>BT@>=?A(

:04;+/#*+.+'+%-1*"(!"#$%&'( )*+,+-.+/0%1*(

Y"1$+%6()*+,+-.+/0%1*(5(8+2"59/3$5*"(:04;+/#*+.+'+%-1*'(( Z(.H0#+50#"(2"/#+-$1*('*[/36-"1$+%+5"( :!)( `5(')&#aX2*=)N>+# <&)1:&)*)'=54## +#U()J)8+>1=54b# Centrum!ywno"ci Centrum Wody `5(')&#a$?5(+'=54# $+)8)69):%&(+b# 05='&E3#!=%J+1# Z%(&)3)J5(EJ%&=2>C## `5(')&# Y+]5#`>+5=>56## +#$+)65&c+>56# BioBank Centrum Spektro- Chrom `5(')&#a$+)8)69):%&(+# Z%'5&+%?)*54## +#U=5&85'2>1=54b##

)*+F+-.+/0%10(0(+\"4#0(5(8:<(*#]%0-$%&1$&%0(5-.0%$0(3(^Y( 05='&E3#[)*2>C# d5>c=)j)8++# Z5:2>1=2>C##K<RZM# d5>c=)<%&(# <)35&%=+%# KRZM# 05='&E3#V+%8=)6'2(+# Y5>15=+%# [)*)'*)&A*# V1+5:1+>1=2>C#K<RZM# T`dTf!#H#TN&):5(# `1()J5=+)*)L$%:%*>12# *#1%(&56+5#U=5&8++# T=%*+%J=54#KBRdM# W)J=+>'*)# W27%>'*)#!(*%(EJ'E&%# 05='&E3#$+)J)8++# Z)J5(EJ%&=54#+# $+)'5>C=)J)8++##KR`M# `UWeQ0U## Q[dUWLY!$## KR`M# 0$QZT## KBRdM# X2*=)NO# Y5N=+>'*)# <&15326?# :&15*=2# 05='&E3# [%=)'5>C=)J)8++# KBRdM# B0Bd## KBRdM# <&):E('2#Q## W0+dd# KBRdM# <&):E('2#QQ## R6?E8+#

:%95#+50R+#"(561+%36-$0#*"(\*+'0-6(

?+5+43"-#"(.%3"$59%-$5+(\*+'0-6(K35'):%#QQQ#6')9=+)*%M# Q#iWR<! # # #######QQ#iWR<! # # ##QQQ#iWR<!# <&):E(>4%# &)NJ+==%# `E&)*>5# $QTZ!`!# Q#6'"# <&):E('2# (J%62>1=5# <&):E('2# 9&15'*)&1)=5# <&):E(>4%# 1*+5&1F>%# W27%>'*)#+#!(*%(EJ'E&%# <&):E('2g `E&)*>5# T:9%:)*5#Q# QQ#6'"# <&):E('2# $+)&%S=%>4+# [)*2# 9&):E('g `E&)*+5># <&):E(>4%# J5N=%# <&):E('2g `E&)*>5# T:9%:)*5#QQ# QQQ#6'"# <&):E('2# R'2J+1%>4+### $+)LU=5&8+%# <%+/&1$6(+/.0/+5"(K0T / I#h / TI#3%'"#()39)6')*%J=5M##

!A=(YB@>BAFD!:?_`(E3+546>)*+5=+5#B0$## =%#<)J6(+54#Z%9+5#V&)8)*54#Q=]&%6'&E('E&2#$%:%*>154# :!)(

<%36-37+ab(8+2"59/3$50(:04;+/#*+.+'+%-1*",+( :!)(