AGENDA SPOTKANIA 1. Przedstawienie założeń programu Razem o łupkach 2. Prezentacja wyników lokalnej diagnozy społecznej 3. Cel i zasady działania Lokalnego Komitetu Dialogu (LKD) 4. Dyskusja z udziałem uczestników spotkania
POSZUKIWANIA I WYDOBYCIE GAZU ŁUPKOWEGO W OPINII BADANYCH DIAGNOZA LOKALNA POWIAT RYPIŃSKI 15 PAŹDZIERNIK, 2013
CELE DIAGNOZY SPOŁECZNEJ ROZPOZNANIE NASTROJÓW SPOŁECZNYCH DOTYCZĄCYCH GAZU ŁUPKOWEGO poziom i źródła wiedzy na temat gazu łupkowego ocena skutków poszukiwań i wydobycia gazu łupkowego poziom akceptacji dla prowadzonych prac IDENTYFIKACJA GRUP INTERESARIUSZY mapa społeczna grup interesariuszy IDENTYFIKACJA POSTRZEGANYCH ZAGROŻEŃ I KORZYŚCI określenie obaw zdefiniowanie korzyści zwolennicy i przeciwnicy gazu łupkowego ZAGROŻENIE KONFLIKTEM I MAPA POTRZEB
METODOLOGIA [1] DESK RESEARCH (analiza źródeł zastanych) publikacje na urzędowych: stronach internetowych powiatu rypińskiego publikacje na stronach internetowych gmin: z terenu powiatu rypińskiego monitoring prasy: Gazeta Wyborcza (13 artykułów); Gazeta Pomorska (39); Nowości Toruńskie (16) informacje na portalach: http://torun.naszemiasto.pl/; http://bydgoszcz.naszemiasto.pl branżowe portale internetowe: http://www.lupkipolskie.pl serwisy ekologiczne: eko-unia.org.pl; zielonewiadomosci.pl inne serwisy: http://www.samorzad.pap.pl
METODOLOGIA [2] BADANIA SOCJOLOGICZNE w okresie 25.07. 23.08.2013 dyskusja grupowa z udziałem przedstawicieli władz samorządowych z terenu powiatu rypińskiego (i radziejowskiego) oraz instytucji odpowiedzialnych za ochronę środowiska i geologię (Toruń, 1.08.2013) 15 indywidualnych wywiadów pogłębionych (IDI) z przedstawicielami władz samorządu lokalnego 3 wywiady z przedstawicielami mieszkańców z gmin położonych w sąsiedztwie terenu koncesji 2 wywiady z właścicielami gospodarstw rolnych 2 wywiady z przedsiębiorcami 2 wywiady z przedstawicielami organizacji/izb gospodarczych 1 wywiad z lokalnymi politykami (posłowie) 2 wywiady z przedstawicielami organizacji pozarządowych 1 wywiad z przedstawicielami administracji lokalnej 2 wywiady
POSZUKIWANIE I WYDOBYCIE GAZU ŁUPKOWEGO W OPINII BADANYCH
WIEDZA NA TEMAT POSZUKIWAŃ I WYDOBYCIA GAZU ŁUPKOWEGO Jestem zaskoczona tym pytaniem, ponieważ do tej pory nie słyszałam nic na ten temat. Byłam przekonana, że w naszym powiecie nie ma takich planów (mieszkanka wsi Borówiec) prawie wszyscy badani słyszeli informacje o poszukiwaniach gazu łupkowego w Polsce prawie 1/3 osób badanych nie słyszało, że na terenie ich powiatu planuje się prace związane poszukiwaniem i wydobyciem gazu łupkowego część badanych nie wiedziało, czy prace były / są prowadzone na terenie ich gminy / miejsca zamieszkania lepszą wiedzą na temat gazu łupkowego dysponują przedstawiciele samorządu i administracji lokalnej
ŹRÓDŁA WIEDZY NA TEMAT GAZU ŁUPKOWEGO media ogólnopolskie i regionalne Internet rozmowy z sąsiadami spotkania organizowane przez samorząd lokalny i wojewódzki (3) POZIOM WIEDZY NA TEMAT GAZU ŁUPKOWEGO badani ocenili poziom wiedzy na temat gazu łupkowego, jako generalnie słaby lub jedynie średni część badanych (2) krytycznie stwierdziła, że nie wie nic na ten temat jedynie kilka osób (3) uznało, że wiedzą dużo i bardzo dużo Nic mi o takich planach nie wiadomo, a staram się być na bieżąco. (mieszkanka gminy Rypin wywiad IDI Wcześniej się dużo o tym mówiło, później ucichło. Na razie stanęło na niczym (mieszkaniec gminy wiejskiej wywiad IDI) brak wiedzy deklarowali nawet urzędnicy administracji lokalnej
JAKICH INFORMACJI BRAKUJE? czy będzie faktycznie prowadzone wydobycie gazu (jakie są wyniki poszukiwań)? jak długo będzie utrwala inwestycja? czy będzie prowadzony wykup terenów? jak będą rozdzielone dochody (podatki, opłaty) między gminy na obszarze koncesji? jak wygląda technologia wydobycia gazu łupkowego? jakie przyznano koncesje? jakie są wyniki poszukiwań? jak wyglądają normy bezpieczeństwa i wpływ na środowisko? Jak będzie wydobywany gaz, czy grunty, na którym powstanie przedsięwzięcie będą wykupowane czy dzierżawione, bo w okolicy praktycznie są same pola uprawne, które do kogoś należą. Czy gmina, mieszkańcy dostaną jakieś dofinansowanie? Kto za to wszystko będzie płacił? Przydałyby się również spotkania, przede wszystkim dla mieszkańców na temat szkodliwości wydobycia, no i korzyści jakie z tego mogą płynąć. (przedsiębiorca z Rypina, wywiad IDI)
OCENA SKUTKÓW POSZUKIWANIA I WYDOBYCIA GAZU ŁUPKOWEGO W POWIECIE RYPIŃSKIM ocena dotyczyła: życia mieszkańców i kondycji lokalnych firm; rozwoju gospodarczego powiatu i gminy oraz sytuacji na rynku pracy; stanu środowiska naturalnego i funkcjonowania gospodarstw rolnych i turystyki według zdecydowanej większości badanych inwestycje w gaz łupkowy będą miały raczej pozytywny wpływ na rozwój Polski, województwa kujawsko-pomorskiego, powiatu rypińskiego i poszczególnych gmin nikt z respondentów nie ocenił planów poszukiwania i wydobywania gazu łupkowego zdecydowanie negatywnie prawie połowa ankietowanych oceniła, że inwestycja będzie miała raczej negatywny wpływ na: środowisko naturalne, rolnictwo i turystykę w powiecie zdecydowana większość badanych zadeklarowała poparcie dla tego typu inwestycji, określając się jako zwolennicy poszukiwań i wydobycia gazu łupkowego (12) relatywnie niewielka część badanych (2) deklaruje, że jest raczej przeciwna tej inwestycji.
KORZYŚCI I SZANSE ZWIĄZANE Z GAZEM ŁUPKOWYM W POWIECIE RYPIŃSKIM W OPINII BADANYCH rozwój regionu/powiatu, w którym będzie wydobywany gaz łupkowy nowe inwestycje, rozwój przemysłu nowe miejsc pracy, spadek bezrobocia wzrost dochodów mieszkańców (dzierżawa, rekompensaty) wzrost dochodów samorządów lokalnych wszystkich szczebli - podatki rozwój i polepszenie lokalnej infrastruktury, dofinansowanie inwestycji gminnych alternatywne źródło energii, niższe ceny gazu dla mieszkańców, obniżenie kosztów życia samowystarczalność energetyczna Polski promocja regionu jako terenu otwartego na inwestycje pozyskanie i wykorzystanie nowych technologii dopływ funduszy zewnętrznych
NEGATYWNE SKUTKI, ZAGROŻENIA WYNIKAJĄCE Z INWESTYCJI W GAZ ŁUPKOWY W POWIECIE RYPIŃSKIM negatywny wpływ na środowisko, w tym: o zanieczyszczenie / zatrucie środowiska o nie do końca zbadany wpływ na środowisko o zatrucie gleby i wody o składowanie odpadów niebezpiecznych o Degradacja krajobrazu zagrożenie dla zasobów wodnych: obawa przed skażeniem wód gruntowych i powierzchniowych; zużycie zasobów wody pitnej zagrożenie dla terenów rolniczych (likwidacja upraw) zagrożenie dla zdrowia mieszkańców (obniżenie jakości życia) utrata walorów turystycznych regionu w tym: o zmniejszenie atrakcyjności turystycznej o odpływ turystów o zwiększenie ruchu na drogach lokalnych i wzrost hałasu
POZIOM POPARCIA DLA POSZUKIWAŃ I WYDOBYCIA GAZU ŁUPKOWEGO W POWIECIE RYPIŃSKIM Za mało wiem, żeby deklarować przychylność tego typu inwestycjom. Nie jestem zdecydowanie przeciwnikiem, ponieważ rzetelna kampania, wypowiedzi ekspertów może są w stanie mnie przekonać. (mieszkaniec gminy miejskiej) zdecydowana większość badanych zadeklarowała poparcie dla tego typu inwestycji, określając się jako zwolennicy poszukiwań i wydobycia gazu łupkowego (12) relatywnie niewielka część badanych stwierdziła, że jest raczej przeciwna tej inwestycji wśród zwolenników gazu łupkowego wymieniono: rolników (bo rekompensaty); przedsiębiorcy (nowy rynek zleceń); samorząd (wpływy do budżetu); bezrobotni (szansa na zatrudnienie); młodzież (miejsca pracy); klasa średnia (szanse na rozwój biznesowy) do przeciwników zaliczono: mieszkańcy z terenów sąsiadujących z inwestycją (uciążliwości); emeryci (brak spokoju); ekolodzy (negatywny wpływ na środowisko); rolnicy (pominięci w korzyściach)
OCZEKIWANIA WOBEC WŁADZ SAMORZĄDOWYCH W PRZYPADKU INWESTYCJI W GAZ ŁUPKOWY W POWIECIE RYPIŃSKIM MIESZKAŃCY OCZKUJĄ INFORMACJI przygotowanie kampanii informacyjnej nt. gazu łupkowego dostępu do informacji na temat wpływu inwestycji na środowisko poparcia dla inwestycji prezentacji realnych korzyści i zagrożeń zaopatrzenia mieszkańców w tanie źródło energii ),
OCZEKIWANIE WOBEC KONCESJONARIUSZY PLANUJĄCYCH INWESTYCJE W POWIECIE RYPIŃSKIM rzetelnej i kompleksowej informacji dla mieszkańców: o organizacji spotkań z mieszkańcami o przekazywania na bieżąco temat informacji na postępu inwestycji o pełnej informacji na temat zagrożeń ekologicznych i podjęcia działań zapobiegawczych redukcji uciążliwości związanych z poszukiwaniem i wydobyciem gazu łupkowego tworzenia nowych miejsc pracy dla mieszkańców i współpraca z lokalnymi firmami przestrzegania zasady transparentności działań zachowania zasad współżycia społecznego wykupu ziemi po atrakcyjnych cenach płacenia podatków do kasy samorządu
KTO POWINIEN MIEĆ WPŁYW NA DECYZJĘ W SPRAWIE WYDOBYCIA GAZU ŁUPKOWEGO TERENIE POWIATU RYPIŃSKIEGO? Zdecydowana część badanych twierdziła, że mieszkańcy i lokalni przedsiębiorcy powinni mieć wpływ na decyzję w sprawie wydobycia gazu łupkowego (na poziomie powiatu i gminy i miejscowości) Konsekwentnie dwie osoby spośród badanych odmawiało przedstawicielom społeczności lokalnych wpływu na tego typu decyzje Badani byli raczej zgodni, że wpływ ten powinien mieć raczej charakter konsultacji niż być głosem decydującym w sprawie Bezpośredni wpływ na decyzje powinien dotyczyć rekompensat i lokalizacji odwiertów Mieszkańcy powinni mieć pełny wgląd w to, co się dzieje w tym temacie. Powinni być informowani i pytani o zdanie w zakresie eksploatacji, używanych technologii. Moim zdaniem przydałoby się referendum, oczywiście o ile ludzie będą wcześniej poinformowani również o zagrożeniach. (mieszkanka gminy Rypin, wywiad IDI
ZAGROŻENIE KONFLIKTEM I MAPA POTRZEB
DEFNICJA KONFLIKTU konflikt to pewien układ wrogich interakcji rozumianych jako wzajemne oddziaływanie na siebie jednostek społecznych: osób, grup, klas, instytucji itd. KONFLIKT POWSTAJE GDY: dwie strony, które są od siebie zależne dostrzegają niemożliwe do pogodzenia różnice - interesów, potrzeb, wartości żadna ze stron nie może osiągnąć celów bez udziału lub zgody drugiej strony strony blokują realizację swoich dążeń, etc.
INWESTYCJE W GAZ ŁUPKOWY A ZAGROŻENIE KONFLIKTEM NA TERENIE POWIATU RYPIŃSKIEGO [1] połowa badanych twierdziła, że wg nich istnieją różnice poglądów i opinii na temat poszukiwań i wydobywania gazu łupkowego między różnymi grupami mieszkańców Ludzie zawsze mają swoje zdanie na dany temat. Trudno, żeby tak liczna grupa była zgodna, tym bardziej, że dotyczy to bezpośrednio ich miejsca zamieszkania. (mieszkaniec gminy Rypin wywiad IDI) część badanych (4) była przekonana, że występuje różnica zdań między mieszkańcami a władzami samorządowymi w sprawie gazu łupkowego Władze inaczej postrzegają gminę niż jej mieszkańcy, dbają przede wszystkim o wpływy do kasy gminy, o rozwój przemysłu. Ludzie mają inną perspektywę, bardziej osobistą. (mieszkanka gminy wiejskiej wywiad IDI)
INWESTYCJE W GAZ ŁUPKOWY A ZAGROŻENIE KONFLIKTEM NA TERENIE POWIATU RADZIEJOWSKIEGO [2] większość badanych zgodnie twierdziła, że nie ma większej różnicy zdań i opinii na temat poszukiwań i wydobywania gazu łupkowego wśród przedstawicieli samorządu lokalnego część badanych twierdziła (4), że może dojść do różnicy zdań pomiędzy mieszkańcami a firmami posiadającymi koncesję Problemem może być arogancja niektórych firm oraz nieznajomość polskich realiów, mentalności, ponieważ w większości będą to zapewne firmy zagraniczne ( ) oraz nieudolność prowadzenia mediacji. (przedsiębiorca z gminy miejskiej wywiad IDI)
KOŁO KONFLIKTU Christophera W. Moore a
KONFLIKT INTERESÓW jedna stron pragnie zaspokoić interesy kosztem drugiej strony (materialne, proceduralne, psychologiczne) zagrożenie konfliktem interesów (mieszkańcy vs inwestorzy) jest uświadamiane przez badanych obawy dotyczą kwestii odszkodowań i potencjalnych rekompensat ze strony firm wydobywczych przedsiębiorcy z branży turystycznej i usług dostrzegają potencjalne zagrożenie w postaci uciążliwości inwestycji w postaci hałasu, zatrucia środowiska i zniszczenia krajobrazu mieszkańcy wsi obawiają się naruszenia prawa własności i zbyt małej wysokości rekompensat
KONFLIKT STRUKTURLANY konflikt związany z różnym dostępem do zasobów, odmiennością ról, nierównym rozkładem sił władze różnych szczebli zdaniem mieszkańców - mają inną ocenę korzyści i strat związanych z inwestycjami w gaz łupkowy przedstawiciele różnych instytucji samorządowych i państwowych oczekują podniesienie rangi i znaczenia regionu dzięki inwestycjom w gaz łupkowy politycy traktować mogą kwestię poszukiwania i wydobycia gazu łupkowego, jako elementem walki politycznej, budowy własnej pozycji na regionalnej i ogólnopolskiej scenie politycznej realnym zagrożeniem jest brak procedur i rozwiązań instytucjonalnych na rzecz udziału mieszkańców w decyzjach dotyczących tego typu inwestycji
KONFLIKT WARTOŚCI kiedy problemem jest różnica poglądów, odmienne systemy wartości odmienne podejście do kwestii gazu łupkowego mogą wynikać z różnic w posiadanych systemów wartości tradycyjne wartości związane z rolniczym charakterem regionu, mogą stać w opozycji do wartości ekonomicznymi firm wydobywczych wartości ekologiczne związane z ochroną środowiska i krajobrazu mogą zostać naruszone w trakcie procesu inwestycyjnego dbałość o przestrzeganie norm i standardów ochrony środowiska w trakcie procesu inwestycyjnego może zapobiegać konfliktowi wartości na obecnym etapie prowadzonych prac - w powiecie rypińskim brak jest przykładów konfliktów wartości
KONFLIKT DANYCH nierówny dostęp do danych, manipulowanie i ograniczanie źródeł informacji analiza danych zastanych i wyniki badań jakościowych dowodzą, że mamy do czynienia z wyraźnym deficytem wiedzy i poczuciem braku dostępu do wiarygodnych źródeł informacji mieszkańcy deklarują niski poziom wiedzy na temat planów inwestycyjnych w powiecie rypińskim zgłoszono potrzebę skorzystania z wiedzy fachowej i eksperckiej dotyczącej planowanego wydobycia gazu łupkowego w regionie zaspokojenie tych potrzeb informacyjnych będzie możliwe m.in. dzięki programowi Razem o łupkach
KONFLIKT RELACJI problemem jest druga strona - negatywne nastawienie do drugiej strony powiat rypiński leży w pasie potencjalnego występowania i eksploatacji gazu łupkowego, nie jest jednak obecnie miejscem szczególnej aktywności firm zainteresowanych pozyskiwanie gazu łupkowego bezpośrednie skutki (pozytywne i negatywne) prowadzenia inwestycji nie są jeszcze zauważalne dla mieszkańców wszelkiego typu relacje (w tym z koncesjonariuszami) związane z gazem łupkowym, jeszcze się na dobre nie ukształtowały brak wyraźnej polaryzacji opinii i stanowisk - wyjątkiem jest przypadek konfliktu z gminy Brodnica, który przyciągnął zainteresowanie mediów pojawiają się dopiero symptomy pewnego rodzaju stereotypowego postrzegania zwolenników, czy przeciwników inwestycji
FUNDACJA ROZWIĄZAŃ EKO ENERGETYCZNYCH ul. Dyrekcyjna 7, 80-852 Gdańsk tel.: 58 305 23 25, fax: 58 741 53 73 biuro@free-gda.pl