TM
SPIS TREŒCI Strona Numer 9 11 15 Wprowadzenie Wykaz skrótów Rozdzia³ I. Przyjêcie pracownika do pracy 16 1. Katalog danych osobowych uregulowania prawne... 1 21 2. Wstêpne badania lekarskie... 7 23 3. Przyjêcie pracownika do pracy sposób postêpowania... 8 27 Rozdzia³ II. Strony stosunku pracy 28 1. Pracodawca... 14 45 2. Pracownik... 33 49 Rozdzia³ III. Umowa o pracê 50 1. Umowa o pracê... 40 73 2. Umowa o pracê na okres próbny... 78 75 3. Umowa o pracê na czas okreœlony... 82 78 4. Umowa o pracê na zastêpstwo... 87 81 5. Umowa na czas wykonania okreœlonej pracy... 89 83 6. Umowa o pracê na czas nieokreœlony... 90 85 Rozdzia³ IV. Pozosta³e formy œwiadczenia pracy 87 1. Kodeksowe... 91 108 2. Cywilnoprawne... 127 140 3. Elastyczne formy pracy... 175 185 Rozdzia³ V. Obowi¹zki pracodawcy 187 1. Zakres obowi¹zków pracodawcy zagadnienia ogólne... 243 212 2. Katalog obowi¹zków pracodawcy... 258 248 3. Regulamin pracy... 288 257 5. Zapewnienie bhp... 299 www.meritum.pl 5
SPIS TREŒCI Strona Numer 295 Rozdzia³ VI. Obowi¹zki pracownika 296 1. Obowi¹zek wykonywania pracy... 337 297 2. Szczegó³owe obowi¹zki pracownika... 339 319 Rozdzia³ VII. Odpowiedzialnoœæ w stosunkach pracy 320 1. Odpowiedzialnoœæ porz¹dkowa pracownika... 358 325 2. Odpowiedzialnoœæ materialna pracownika... 368 342 3. Odpowiedzialnoœæ pracodawcy... 395 353 Rozdzia³ VIII. Wynagrodzenie za pracê 355 1. Ogólna charakterystyka wynagrodzenia za pracê... 419 355 2. Sk³adniki wynagrodzenia za pracê... 420 375 3. Ustalanie warunków wynagrodzenia za pracê... 443 389 4. Ochrona wynagrodzenia za pracê... 461 399 5. Wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy... 475 412 6. Wynagrodzenie za pracê wadliw¹... 491 413 7. Inne œwiadczenia zwi¹zane z prac¹... 493 423 8. Odszkodowania przys³uguj¹ce pracownikom... 517 436 9. Roszczenia o wynagrodzenie za pracê... 525 439 10. Rola organów Pañstwowej Inspekcji Pracy w zakresie realizacji prawa do wynagrodzenia za pracê... 530 442 11. Dochodzenie roszczeñ w postêpowaniu pojednawczym... 535 444 12. S¹dowe dochodzenie roszczeñ o wynagrodzenie za pracê... 538 446 13. Przedawnienie roszczeñ o wynagrodzenie za pracê... 541 449 Rozdzia³ IX. Czas pracy 452 1. Zagadnienia ogólne... 542 452 2. Przepisy o czasie pracy... 543 457 3. Kluczowe pojêcia dotycz¹ce czasu pracy... 549 476 4. Okresy niewykonywania pracy wliczane do czasu pracy... 584 484 5. Okresy niewliczane do czasu pracy... 601 497 6. Okresy odpoczynku od pracy... 623 500 7. Systemy czasu pracy... 630 525 8. Praca w godzinach nadliczbowych... 680 544 9. Praca w nocy... 703 548 10. Praca w dni wolne od pracy... 711 556 11. Szczególne regulacje czasu pracy wybranych grup zawodowych... 721 615 12. Kumulacja zatrudnienia a czas pracy... 797 619 13. Tryb wprowadzania i zmiany systemów oraz rozk³adów czasu pracy... 802 624 14. Planowanie i rozliczanie czasu pracy... 811 630 15. Ewidencja czasu pracy... 821 634 16. Naruszenie przepisów o czasie pracy... 826 637 Rozdzia³ X. Urlopy pracownicze 639 1. Urlop wypoczynkowy... 827 696 2. Urlop bezp³atny... 902 703 3. Urlopy szkoleniowe... 908 707 4. Urlopy okolicznoœciowe... 916 6 comiesiêczna aktualizacja na
SPIS TREŒCI Strona Numer 709 Rozdzia³ XI. Uprawnienia pracownika-rodzica 711 1. Ochrona stosunku pracy w okresie ci¹ y... 918 724 2. Urlop macierzyñski... 935 739 3. Urlop wychowawczy... 946 747 4. Pozosta³e uprawnienia pracownicze zwi¹zane z rodzicielstwem... 959 752 5. Zasi³ek opiekuñczy... 966 755 Rozdzia³ XII. Zatrudnianie pracowników m³odocianych 756 1. Zagadnienia wstêpne... 967 756 2. Wiek pracowników m³odocianych... 968 759 3. Zawarcie umowy o pracê w celu przygotowania zawodowego... 973 763 4. Rozwi¹zanie umowy o pracê w celu przygotowania zawodowego... 983 764 5. Obowi¹zki zwi¹zane z zatrudnieniem pracowników m³odocianych... 985 771 6. Korzyœci dla pracodawcy zatrudniaj¹cego pracownika m³odocianego... 995 777 7. Praktyki absolwenckie... 1005 783 Rozdzia³ XIII. Zatrudnianie pracowników niepe³nosprawnych 785 1. Zagadnienia ogólne... 1007 786 2. Stopnie niepe³nosprawnoœci a ca³kowita b¹dÿ czêœciowa niezdolnoœæ do pracy...1010 792 3. Rehabilitacja i uprawnienia przys³uguj¹ce pracownikom niepe³nosprawnym.. 1016 805 4. Chroniony rynek pracy... 1023 848 5. Otwarty rynek pracy... 1052 874 6. Pañstwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepe³nosprawnych... 1074 875 7. Spo³eczne rady do spraw osób niepe³nosprawnych... 1075 877 Rozdzia³ XIV. Zatrudnianie i aktywizacja osób bezrobotnych 879 1. Pojêcie bezrobotnego... 1077 882 2. Œrodki aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych... 1079 887 3. Instrumenty wspieraj¹ce zatrudnianie osób bezrobotnych... 1084 890 4. Szczególne instrumenty wspieraj¹ce zatrudnianie i aktywizacjê zawodow¹ bezrobotnych nale ¹cych do grup szczególnego ryzyka... 1089 896 5. Dofinansowanie podjêcia dzia³alnoœci gospodarczej jako instrument wspierania samozatrudnienia osób bezrobotnych... 1097 897 6. Zasi³ek dla bezrobotnych jako zastêpcza forma wspierania osób bezrobotnych...1098 898 7. Uprawnienia przys³uguj¹ce pracodawcom w zwi¹zku z zatrudnianiem osób bezrobotnych... 1100 905 8. Uwagi koñcowe...1109 907 Rozdzia³ XV. Zmiana treœci stosunku pracy 908 1. Porozumienie zmieniaj¹ce... 1110 910 2. Wypowiedzenie zmieniaj¹ce... 1117 921 3. Czasowe powierzenie pracownikowi innej pracy... 1131 927 Rozdzia³ XVI. Ustanie umowy o pracê 930 1. Wprowadzenie...1140 932 2. Rozwi¹zanie umowy o pracê zagadnienia ogólne... 1143 944 3. Rozwi¹zanie umowy o pracê na mocy porozumienia stron... 1159 www.meritum.pl 7
SPIS TREŒCI Strona Numer 948 4. Rozwi¹zanie umów terminowych... 1165 950 5. Wypowiedzenie umowy o pracê... 1169 1001 6. Procedura zwolnieñ grupowych... 1278 1013 7. Rozwi¹zanie stosunku pracy bez wypowiedzenia... 1297 1035 8. Wygaœniêcie stosunku pracy... 1328 1041 9. Uprawnienia towarzysz¹ce ustaniu umowy o pracê... 1338 1052 10. Œwiadectwo pracy... 1358 1063 Rozdzia³ XVII. Rozwi¹zywanie indywidualnych sporów ze stosunku pracy 1064 1. Zagadnienia ogólne... 1374 1091 2. Terminy do dochodzenia roszczeñ w sprawach z zakresu prawa pracy... 1421 1092 3. Wykonalnoœæ orzeczeñ z zakresu prawa pracy... 1423 1093 4. Zaskar anie orzeczeñ... 1426 1095 5. Skarga na przewlek³oœæ postêpowania... 1428 1096 6. Skarga o stwierdzenie niezgodnoœci z prawem prawomocnego orzeczenia...1429 1101 Rozdzia³ XVIII. Zbiorowe prawo pracy 1103 1. Uk³ady zbiorowe pracy... 1430 1138 2. Zwi¹zek zawodowy u pracodawcy... 1499 1172 3. Rady pracowników... 1553 1179 Rozdzia³ XIX. Wypadki przy pracy i choroby zawodowe ubezpieczenie wypadkowe 1180 1. Ustawa wypadkowa nowe przepisy... 1563 1224 2. Choroby zawodowe... 1580 1225 3. Wypadki i choroby zawodowe powsta³e w szczególnych okolicznoœciach.. 1581 1229 1249 Aneks Indeks rzeczowy
WPROWADZENIE Oddajemy do Pañstwa r¹k kolejn¹ edycjê praktycznego poradnika z zakresu prawa pracy z serii Meritum. Jest to pozycja wyj¹tkowa na rynku wydawniczym. Jej walory wysoko ocenili Czytelnicy edycji z poprzednich lat: 2004 2011. Niew¹tpliw¹ zalet¹ tej publikacji jest wyczerpuj¹ce ujêcie tematu obejmuj¹ce ca³oœæ instytucji prawa pracy, poczynaj¹c od momentu przyjêcia pracownika do pracy na ustaniu stosunku pracy koñcz¹c. W sposób przystêpny przedstawione zosta³y zasady funkcjonowania przepisów prawa pracy w praktyce. Omówiono zatem sposoby nawi¹zania stosunku pracy, rodzaje umów o pracê, elastyczne formy zatrudnienia, uprawnienia i obowi¹zki pracodawcy i pracownika w procesie pracy, rozwi¹zanie stosunku pracy, problematykê zbiorowego prawa pracy. Zaprezentowane zosta³y równie pozapracownicze podstawy zatrudniania osób wykonuj¹cych pracê. Rozszerzony zosta³ rozdzia³ poœwiêcony tematyce czasu pracy. Omówiono zagadnienia dotycz¹ce czasu pracy wybranych grup zawodowych. Zaprezentowano ponadto wybór aktualnego orzecznictwa Europejskiego Trybuna³u Sprawiedliwoœci w sprawach pracowniczych wraz z omówieniem stanu faktycznego i wskazaniem konsekwencji dla polskiego ustawodawstwa pracy, niepublikowane tezy wyroków S¹du Najwy szego i Trybuna³u Konstytucyjnego. Czytelnik mo e zapoznaæ siê z bie ¹cym stanowiskiem Ministerstwa Pracy i Polityki Spo³ecznej, Pañstwowej Inspekcji Pracy wyjaœniaj¹cym zagadnienia kontrowersyjne budz¹ce w¹tpliwoœci w praktyce. Celem publikacji jest u³atwienie pracodawcom, pracownikom, s³u bom personalnym oraz prawnikom zajmuj¹cym siê na co dzieñ prawem pracy korzystania i stosowania tych przepisów w praktyce. S³u ¹ temu g³ównie: wyczerpuj¹ce ujêcie tematu publikacja obejmuje ca³oœæ zagadnieñ dotycz¹cych nawi¹zania, trwania, ustania stosunku pracy i zwi¹zanych z tym praw i obowi¹zków stron stosunku pracy, uk³ad treœci podzielony na niewielkie, zwiêz³e fragmenty, zamieszczane na marginesach numery, które wskazuj¹ wa ne pojêcie wraz z jego objaœnieniem, rozbudowany system wewnêtrznych odes³añ w tekœcie, umo liwiaj¹cy w prosty i szybki sposób odszukanie interesuj¹cego zagadnienia, które pojawi³o siê ju w innym miejscu publikacji; dziêki temu unikniêto te zbêdnych powtórzeñ i rozpraszaj¹cych dygresji, wyraÿnie wyodrêbnione w tekœcie przyk³ady, uwypuklenie najistotniejszych kwestii przez zaznaczenie ich ramk¹ i has³em WA NE, liczne schematy i tablice pozwalaj¹ce na usystematyzowanie przedstawionych informacji, www.meritum.pl 9
zamieszczane do praktycznego wykorzystania wzory umów i pism ze wskazaniem sposobu ich prawid³owego wype³niania, czytelne podsumowanie omawianego tematu przez podanie zastosowanej podstawy prawnej, reprezentatywnego orzecznictwa z przytoczeniem tezy wyroku oraz wykazu istotnych pozycji literatury przedmiotu, szczegó³owy i wyczerpuj¹cy indeks rzeczowy z odniesieniami do numerów na marginesie tekstu, aneks zawieraj¹cy aktualne wskaÿniki i stawki ujête w tabelach, przyjazna dla Czytelnika szata graficzna, zak³adki. Autorami publikacji s¹ specjaliœci z zakresu prawa pracy, szkoleniowcy, praktycy. Meritum Prawo Pracy jest publikacj¹ otwart¹ na bie ¹co aktualizowan¹. Umo liwia to nowoczesna formu³a opracowania przewiduj¹ca miesiêczne aktualizacje w formie elektronicznej przez ca³y rok. W materia³ach aktualizacyjnych znajd¹ siê elementy formu³y dzie³a podstawowego, co u³atwi ich praktyczne wykorzystywanie (m.in. system numerów na marginesach, wewnêtrzne odes³ania w tekœcie, umo liwiaj¹ce szybkie dotarcie do interesuj¹cego zagadnienia itp.). Mamy nadziejê, e doceni¹ Pañstwo wszystkie walory tej publikacji i stanie siê ona niezast¹pion¹ pomoc¹ w codziennej pracy. Warszawa, styczeñ 2012 r. WPROWADZENIE Zespó³ redakcyjny
WYKAZ SKRÓTÓW 1. ród³a prawa k.c. ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z póÿn. zm.) k.p.c. ustawa z 17 listopada 1964 r. Kodeks postêpowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz.296 z póÿn. zm.) k.p. ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z póÿn. zm.) k.h. rozporz¹dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 27 czerwca 1934 r. Kodeks handlowy (Dz. U. Nr 57, poz. 502 z póÿn. zm.) k.s.h. ustawa z 15 wrzeœnia 2000 r. Kodeks spó³ek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z póÿn. zm.) p.p.m. ustawa z 4 lutego 2011 r. Prawo prywatne miêdzynarodowe (Dz. U. Nr 80, poz. 432) TFUE Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE C 83 z 30.03.2010, s. 47) u.c.p.k. ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. Nr 92, poz. 879 z póÿn. zm.) u.m.w.p. ustawa z 10 paÿdziernika 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracê (Dz. U. Nr 200, poz. 1679 z póÿn. zm.) u.p.d.o.f. ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z póÿn. zm.) u.p.z. ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn. Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 z póÿn. zm.) u.r.z.s. ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i spo³ecznej oraz zatrudnianiu osób niepe³nosprawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 z póÿn. zm.) u.s.c. ustawa z 21 listopada 2008 r. o s³u bie cywilnej (Dz. U. Nr 227, poz. 1505 z póÿn. zm.) u.t.d. ustawa z 6 wrzeœnia 2001 r. o transporcie drogowym (tekst jedn. Dz. U. z 2007 r. Nr 125, poz. 874 z póÿn. zm.) u.z.z. ustawa z 23 maja 1991 r. o zwi¹zkach zawodowych (tekst jedn. Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 z póÿn. zm.) 2. Organy orzekaj¹ce ETS Europejski Trybuna³ Sprawiedliwoœci NSA Naczelny S¹d Administracyjny s.apel. s¹d apelacyjny SN S¹d Najwy szy TK Trybuna³ Konstytucyjny 3. Publikatory Dz. U. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej Dz. Urz. Dziennik Urzêdowy M.P. Monitor Polski Dziennik Urzêdowy Rzeczypospolitej Polskiej www.meritum.pl 11
WYKAZ SKRÓTÓW WYKAZ SKRÓTÓW 4. Czasopisma GP Gazeta Prawnicza KPP Kwartalnik Prawa Prywatnego Mon.Prawn. Monitor Prawniczy M.P.Pr. Monitor Prawa Pracy NP Nowe Prawo OSN Orzecznictwo S¹du Najwy szego OSNCP Orzecznictwo S¹du Najwy szego. Izba Cywilna, Pracy i Ubezpieczeñ Spo- ³ecznych OSNP Orzecznictwo S¹du Najwy szego. Izba Pracy, Ubezpieczeñ Spo³ecznych i Spraw Publicznych OSP Orzecznictwo S¹dów Polskich OTK Orzecznictwo Trybuna³u Konstytucyjnego Pal. Palestra PiP Pañstwo i Prawo PiZS Praca i Zabezpieczenie Spo³eczne Pr.Pracy Prawo Pracy Prz.Pod. Przegl¹d Podatkowy PS Przegl¹d S¹dowy PUG Przegl¹d Ustawodawstwa Gospodarczego PUSiG Przegl¹d Ustawodawstwa Spo³ecznego i Gospodarczego Rej. Rejent S³.Prac. S³u ba Pracownicza Wok. Wokanda 5. Inne ABW art. AW BOR bhp CBA cyt. cz. ds. EOG FUS GUS IPiSS lit. MPiPS Agencja Bezpieczñstwa Wewnêtrznego artyku³ Agencja Wywiadu Biuro Ochrony Rz¹du bezpieczeñstwo i higiena pracy Centralne Biuro Antykorupcyjne cytat, cytowane (a,y) czêœæ do spraw Europejski Obszar Gospodarczy Fundusz Ubezpieczeñ Spo³ecznych G³ówny Urz¹d Statystyczny Instytut Pracy i Spraw Socjalnych litera Minister Pracy i Polityki Spo³ecznej 12 comiesiêczna aktualizacja na
WYKAZ SKRÓTÓW WYKAZ SKRÓTÓW MZ Ministerstwo Zdrowia n. nastêpna (e,y) NFZ Narodowy Fundusz Zdrowia niepubl. niepublikowany nin. niniejszy np. na przyk³ad nr numer orz. orzeczenie PE Parlament Europejski PFRON Pañstwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepe³nosprawnych PIP Pañstwowa Inspekcja Pracy pkt punkt por. porównaj post. postanowienie poz. pozycja ppkt podpunkt p.u.p. powiatowy urz¹d pracy r. rok RM Rada Ministrów rozp. rozporz¹dzenie s. strona tj. to jest tekst jedn. tekst jednolity tzn. to znaczy uchw. uchwa³a ust. ustêp w zw. w zwi¹zku ww. wy ej wymienione (a,y) wyr. wyrok z póÿn. zm. z póÿniejszymi zmianami zarz. zarz¹dzenie zd. zdanie zm. zmiana (y) zob. zobacz zoz zak³ad opieki zdrowotnej z.o.z. zak³adowa organizacja zwi¹zkowa ZUS Zak³ad Ubezpieczeñ Spo³ecznych
ROZDZIA I Przyjêcie pracownika do pracy Magdalena Stojek-Siwiñska SPIS TREŒCI 1. Katalog danych osobowych uregulowania prawne... 1 A. Katalog danych, których mo na ¹daæ od kandydata na pracownika... 2 B. Dane osobowe, których mo na ¹daæ od osoby zatrudnionej... 4 C. Konsekwencje w przypadku naruszenia przepisu... 6 2. Wstêpne badania lekarskie... 7 3. Przyjêcie pracownika do pracy sposób postêpowania... 8 A. Obowi¹zki pracodawcy wobec urzêdów... 9 a. Zg³oszenie pracownika do ZUS oraz inne obowi¹zki... 10 b. Sk³adki na Fundusz Emerytur Pomostowych... 10 1 c. Rozliczenia z urzêdem skarbowym... 11 d. Zg³oszenie do Pañstwowej Inspekcji Pracy i Pañstwowej Inspekcji Sanitarnej... 12 e. Poinformowanie komornika... 13
PRZYJÊCIE PRACOWNIKA DO PRACY 1. KATALOG DANYCH OSOBOWYCH UREGULOWANIA PRAWNE 1 2 PRZYJÊCIE PRACOWNIKA DO PRACY 1. Katalog danych osobowych uregulowania prawne 1 Kwestiê dostêpu pracodawcy do danych osobowych kandydata do pracy i pracownika rozstrzyga jednoznacznie przepis art. 22 1 k.p. Jest on zarazem ustawow¹ podstaw¹ do ¹dania od osoby ubiegaj¹cej siê o pracê, a póÿniej od pracownika ujawnienia danych zwi¹zanych z zatrudnieniem. Przepis ten realizuje normê wynikaj¹c¹ z Konstytucji RP, gdzie w art. 51 ust. 1 mowa jest o tym, e nikt nie mo e byæ obowi¹zany inaczej ni na podstawie odrêbnej ustawy do ujawniania informacji dotycz¹cych jego osoby. W art. 22 1 k.p. okreœlono: w 1tego przepisu zakres danych, których mo na ¹daæ od kandydata do pracy; w 2tego przepisu katalog danych, których mo na wymagaæ od pracownika. Istota tego przepisu (art. 22 1 k.p.) polega przede wszystkim na tym, e pracodawca ma ograniczone prawo w zakresie zbierania informacji, tak o kandydacie do pracy, jak i o pracowniku. WA NE! Kandydat i pracownik maj¹ prawo do odmowy udzielania informacji niezawartych w ww. przepisie. Mog¹ za to takie informacje ujawniaæ dobrowolnie. A. Katalog danych, których mo na ¹daæ od kandydata na pracownika 2 Na podstawie art. 22 1 k.p. pracodawca ma prawo ¹daæ od kandydata do pracy tylko danych wymienionych w tym przepisie. W zwi¹zku z tym od osoby ubiegaj¹cej siê o zatrudnienie mo na ¹daæ podania nastêpuj¹cych danych osobowych: 1) imienia (imion) i nazwiska; 2) imion rodziców; 3) daty urodzenia; 4) miejsca zamieszkania (adresu do korespondencji); 5) wykszta³cenia; 6) przebiegu dotychczasowego zatrudnienia. Powy sze dane nale y uznaæ za niezbêdne do rzetelnego przeprowadzenia przez pracodawcê procesu naboru pracowników. Rozporz¹dzenie z 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach zwi¹zanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (Dz. U. Nr 62, poz. 286 z póÿn. zm.) precyzuje ponadto, e wymienione dane mog¹ zostaæ ujawnione w dokumentach, których pracodawca mo e wymagaæ od osoby ubiegaj¹cej siê o zatrudnienie, a mianowicie s¹ to: wype³niony kwestionariusz osobowy dla osoby ubiegaj¹cej sie o zatrudnienie; œwiadectwa pracy z poprzednich miejsc zatrudnienia lub inne dokumenty potwierdzaj¹ce okresy zatrudnienia, obejmuj¹ce okresy pracy przypadaj¹ce w roku kalendarzowym, w którym pracownik ubiega siê o zatrudnienie; dokumenty potwierdzaj¹ce kwalifikacje zawodowe, wymagane do wykonywania oferowanej pracy; 16 comiesiêczna aktualizacja na
1. KATALOG DANYCH OSOBOWYCH UREGULOWANIA PRAWNE 2 orzeczenie lekarskie stwierdzaj¹ce brak przeciwwskazañ do pracy na okreœlonym stanowisku; inne dokumenty, je eli obowi¹zek ich przed³o enia wynika z odrêbnych przepisów; w przypadku osoby ubiegaj¹cej siê o zatrudnienie w celu przygotowania zawodowego œwiadectwo ukoñczenia gimnazjum. Zakres danych osobowych zawartych w pomocniczych wzorach kwestionariusza osobowego dla kandydata do pracy oraz kwestionariusza osobowego dla pracownika stanowi¹cych za³¹czniki do rozporz¹dzenia z 28 maja 1996 r. jest tym samym zgodny z przepisami art. 22 1 k.p., który dokonuje podzia³u danych osobowych na dane pozyskiwane od osoby ubiegaj¹cej siê o zatrudnienie oraz od pracownika, czyli osoby, z któr¹ nawi¹zany zosta³ stosunek pracy. Osoba ubiegaj¹ca siê o zatrudnienie nie musi do³¹czaæ do kwestionariusza osobowego niezbêdnej liczby fotografii. Nie ma równie obowi¹zku odbierania od kandydata na pracownika informacji o pozostawaniu lub niepozostawaniu w rejestrze bezrobotnych, któr¹ sk³ada³ w kwestionariuszu osobowym dla osoby ubiegaj¹cej siê o zatrudnienie. WA NE! Pracodawca nie musi: informowaæ urzêdu pracy o wolnych miejscach zatrudnienia, uzyskiwaæ od kandydata do pracy informacji o pozostawaniu lub niepozostawaniu w rejestrze bezrobotnych, powiadamiaæ urzêdu pracy o zatrudnieniu osoby zarejestrowanej jako bezrobotna. Udostêpnienie pracodawcy danych osobowych nastêpuje w formie oœwiadczenia osoby, której dane dotycz¹. Oœwiadczenie kandydata na pracownika mo e mieæ formê yciorysu zawodowego, listu motywacyjnego, jak równie kwestionariusza osobowego, pod warunkiem jednak e wymienione dokumenty zawieraj¹ dane prawnie dopuszczalne do ich ujawnienia i zosta³y przekazane z w³asnej inicjatywy osoby ubiegaj¹cej siê o zatrudnienie. Je eli pracodawca ma w¹tpliwoœci co do prawdziwoœci takiego oœwiadczenia, to ma prawo ¹daæ udokumentowania ww. danych osobowych przez okazanie mu œwiadectw pracy z poprzednich miejsc, dyplomów ukoñczenia szkó³ itp. WA NE! Pracodawca ma prawo wymagaæ przed³o enia orygina³ów tych dokumentów, ale tylko do wgl¹du lub w celu sporz¹dzenia ich kopii, odpisów. Pracodawca mo e równie ¹daæ podania innych danych osobowych, je eli obowi¹zek ich podania wynika z odrêbnych przepisów. Ma wiêc prawo do uzyskania informacji o osobie, której dane zgromadzono w Krajowym Rejestrze Karnym, jednak tylko w zakresie niezbêdnym do zatrudnienia pracownika, co do którego z przepisów ustawy wynika wymóg: niekaralnoœci; korzystania z pe³ni praw publicznych; ustalenia uprawnienia do zajmowania okreœlonego stanowiska, wykonywania okreœlonego zawodu lub prowadzenia okreœlonej dzia³alnoœci gospodarczej (art. 6 ust. 1 pkt 10 ustawy o Krajowym Rejestrze Karnym). Przyk³adem jest informacja o niekaralnoœci w przypadku osoby ubiegaj¹cej siê o pracê w s³u bie cywilnej (art. 4 pkt 3 ustawy o s³u bie cywilnej stanowi, e w s³u bie cywilnej mo e byæ zatrudniona osoba, która nie by³a skazana prawomocnym wyrokiem za przestêpstwo pope³nione umyœlnie lub za umyœlne przestêpstwo skarbowe). Dopuszczalne jest uzyskiwanie takiej informacji od samego pracownika. W sytuacji gdy to pracodawca sam wystêpuje do Krajowego Rejestru Karnego (KRK) z wnioskiem o wydanie zaœwiadczenia o niekaralnoœci kandydata do pracy, wówczas jest to weryfikowane. Je eli zostanie uznane, e wniosek pracodawcy jest nieuzasadniony, KRK odmówi www.meritum.pl 17
4 PRZYJÊCIE PRACOWNIKA DO PRACY wydania zaœwiadczenia. Nie mo e zaœ odmówiæ wydania tego dokumentu, gdy wyst¹pi o niego sam zainteresowany, czyli osoba ubiegaj¹ca siê o zatrudnienie. WA NE! Zaœwiadczenie z Krajowego Rejestru Karnego potwierdza jedynie, e dana osoba figuruje w rejestrze wœród osób skazanych, ale nie okreœla, za jakie przestêpstwo zosta³a skazana. W zakresie nieuregulowanym w Kodeksie pracy art. 22 1 odsy³a do przepisów o ochronie danych osobowych, które nale y rozumieæ g³ównie jako odes³anie do ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych. Zgodnie z t¹ regulacj¹, przetwarzanie danych jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy spe³niona jest choæby jedna z nastêpuj¹cych przes³anek: osoba, której dane dotycz¹, wyrazi na to zgodê, chyba e chodzi o usuniêcie dotycz¹cych jej danych; jest to niezbêdne dla zrealizowania uprawnienia lub spe³nienia obowi¹zku wynikaj¹cego z przepisu prawa; jest to konieczne do realizacji umowy, gdy osoba, której dane dotycz¹, jest jej stron¹ lub gdy jest to niezbêdne do podjêcia dzia³añ przed zawarciem umowy na ¹danie osoby, której dane dotycz¹; jest niezbêdne do wykonania okreœlonych prawem zadañ realizowanych dla dobra publicznego; jest to niezbêdne dla wype³nienia prawnie usprawiedliwionych celów realizowanych przez administratorów danych albo odbiorców danych, a przetwarzanie nie narusza praw i wolnoœci osoby, której dane dotycz¹. Przetwarzanie danych zaœ oznacza jakiekolwiek operacje wykonywane na danych osobowych, takie jak zbieranie, utrwalanie, przechowywanie, opracowywanie, zmienianie, udostêpnianie i usuwanie, a zw³aszcza te, które wykonuje siê w systemach informatycznych. W zwi¹zku z tym pracodawca nie mo e ¹daæ od kandydatów do pracy innych danych ni wymienione w art. 22 1 k.p., chyba e osoba, której dane dotycz¹, wyrazi zgodê na piœmie na ich udostêpnienie. B. Dane osobowe, których mo na ¹daæ od osoby zatrudnionej 4 Po zakoñczeniu procesu naboru pracodawca mo e ¹daæ od osoby ju zatrudnionej innych, oprócz danych, które pozyska³ podczas ubiegania siê przez ni¹ o zatrudnienie, czyli: imiê (imiona) i nazwisko pracownika, imiona jego rodziców, datê urodzenia, miejsce zamieszkania (adres do korespondencji), wykszta³cenie, przebieg dotychczasowego zatrudnienia. Ponadto pracodawca ma prawo ¹daæ od pracownika podania: numeru PESEL, imion i nazwisk oraz dat urodzenia dzieci pracownika, o ile podanie takich danych jest konieczne ze wzglêdu na korzystanie ze szczególnych uprawnieñ przewidzianych w prawie pracy, np. dwa dni zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia dla pracownika opiekuj¹cego siê dzieckiem do lat 14; wiêcej zob. nr 959 i n., innych danych, o ile obowi¹zek ich podania wynika z odrêbnych przepisów. 18 comiesiêczna aktualizacja na