LOBBING, JAKO SKUTECZNA FORMA REPREZENTOWANIA INTERESÓW W BRUKSELI

LOBBING, JAKO SKUTECZNA FORMA REPREZENTOWANIA INTERESÓW W BRUKSELI Marek Rawski Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie Streszczenie W pracy przedstawiona zostanie próba odnalezienie odpowiedniej definicji lobbingu oraz skali i znaczenia tego zjawiska w Brukseli. Bardzo ważną kwestią jest skuteczne lobowanie. Dlatego nie każdy może być lobbystą, a posiadanie odpowiednich cech i wiedzy jest rzeczą kluczową. Opracowanie podparte jest praktyczną wiedzą zdobytą od pracowników instytucji, które zawodowo zajmują się lobowaniem w Brukseli. Zostaną przestawione także przykłady organizacji lobbingowych. 1. Pojęcie lobbingu Lobbing jest pojęciem, które pojawią się coraz częściej w dzisiejszej Europie. Za taki stan rzeczy odpowiada głównie aktywna działalność lobbystów w strukturach Unii Europejskiej. Pojęcie to jest bardziej rozpowszechnione i częściej używane w Stanach Zjednoczonych, w których ta forma reprezentowania interesów jest powszechna. W kulturze europejskiej lobbing jest często kojarzony z czymś negatywnym i nierzadko uważany jest wręcz za zjawisko negatywne. Powszechna jest opinia, że ta forma reprezentowania interesów powiązana jest z korupcją i nielegalnym protekcjonizmem. Zatem jak można zdefiniować to pojęcie? Lobbing jest przede wszystkich formą reprezentowania interesów. Jest dopuszczeniem opinii publicznej do uprawiania polityki i tworzenia prawa. Jest to osiągnięcie tego, co chcemy osiągnąć w procesie legislacyjnym 1. Jednoznaczne zdefiniowanie tego pojęcia jest jednak rzeczą bardzo trudną. Należy pamiętać, iż lobbing jest wywieraniem wpływu na decyzje władzy publicznej. Nie można zastosować tego pojęcia w odniesieniu do wywierania wpływu na osoby prywatne czy korporacje. Dlatego instytucje, które zajmują się tą formą wywierania wpływu często posiadają znacznie szersze pole działania, niż tylko sam lobbing. 1 Por. Robyn Vernon-Harcourt European Business Research Assistant, spotkanie z przedstawicielem regionu West Midlands, Bruksela 2008 www.think.wsiz.rzeszow.pl, ISSN 2082-1107, Nr 2 (3) 2010, s. 1-9

1.1. Lobbing w Unii Europejskiej Lobbing w Unii Europejskiej jest biznesem na wielką skalę. Mówiąc o tym pojęciu można definiować każda działalność instytucji zawodowo zajmujących się lobbingiem, a także tym, które reprezentują swoje interesy w inny sposób. Efektywność tych organizacji jest też różna. Jednak należy pamiętać, że decyzje podejmowane na szczeblu Unii Europejskiej wpływają na kształt około 80% ustaw narodowych państw członkowskich 2. Lobbing może prowadzić wiele podmiotów działających w różnorakich dziedzinach życia. Może to być działalność zarówno we własnym imieniu, czyli mając na uwagę dobro własne jak w przypadku stowarzyszeń kupieckich jak i taka, która polega na reprezentacji interesów innych, jak profesjonalne agencje lobbystyczne. Zależności te obrazuje Graf 1. Graf 1. Podmioty prowadzące działalność lobbystyczną Lobbing We własnym imieniu: 1. Stowarzyszenia kupieckie 2. Firmy 3. Rządy państw 4. Przedstawicielstwa regionalne Na rzecz innych podmiotów: 1. Firmy consultingowe 2. Eurodeputowani 3. Politycy 4. Profesjonalne agencje lobbystyczne Źródło: Opracowanie własne na podstawie E. M. Cenker, Public relations, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań, s 211. Na terenie Brukseli znajduje się 2600 organizacji, zajmujących się lobbingiem 3. Łatwy kontakt z instytucjami Unii Europejskiej a także przedstawicielstwami firm, organizacjami międzynarodowymi czy pozarządowych sprawie, że to miasto można śmiało nazwać centrum lobbingowym Europy. W Brukseli jest ponad 15 tysięcy zarejestrowanych lobbystów. 2 http://www.ukie.gov.pl/hlp/files.nsf/0/36fb110372119158c1257367003149c7/$file/lobbing_w_ue.pdf, 29.04.2009. 3 Baza CONECCS z http://www.ukie.gov.pl/hlp/files.nsf/0/36fb110372119158c1257367003149c7/$file/lobbing_w_ue.pdf, 25.04.2009. 2

Lobbing jest całkowicie legalny w Unii Europejskiej. Komisja Europejska definiuje to pojęcie w następujący sposób Lobbing to działania mające na celu wywarcie wpływu na procesy kształtowania polityki i podejmowania decyzji przez instytucje europejskie 4. Również Traktat o Unii Europejskiej uznaje lobbing za całkowicie legalną formę reprezentacji interesów. 1.2. Skuteczny lobbysta w Brukseli. Nie ma jednoznacznej recepty na to, aby stać się skutecznym lobbystą. Warto zacząć od definicji takiej osoby. Lobbystą można uznać każdego, kto nawiązuje kontakt z pracownikami instytucji publicznych, który ma na celu zaprezentowanie interesu strony, w imieniu, której działa. Skuteczny i dobry lobbysta powinien posiadać wiele cech wyróżniających go spośród innych. Musi być dobrze wyedukowany w dziedzinach politycznych. Dlatego bardzo często lobbyści, którzy pracują w Brukseli wywodzą się z takiego środowiska. Istotną kwestią jest profesjonalizm. Osoba, która chce reprezentować interesy firmy, mimo iż nie jest jej stałym pracownikiem musi przekonać rozmówce lub grupę osób do swojej racji. Jest to możliwe tylko w momencie, gdy lobbysta jest specjalistą w pożądanej dziedzinie. Zatem osoba, która reprezentuje interesy firmy farmaceutycznej powinna dogłębnie znać tę branże, aby mieć możność komunikacji na profesjonalnym poziomie. Musi posiadać łatwość nawiązywania kontaktu z elitami politycznymi i posługiwać się odpowiednim językiem właściwym dla aparatu legislacyjnego. Powinna z łatwością analizować zjawiska ekonomiczne, działające mechanizmy polityczne i procesy społeczne. Wnioski i zalecenia muszą mieć odpowiednie poparcie i być należycie uzasadnione. 5 Lobbowanie jest procesem który wymaga technicznego zangażowania. W otoczeniu lobbingowym ważna kwestią jest zdobywanie informacje, które posiadają inni. Każdy może lobbować jednak wymaga to pewnych środków pieniężnych. Bowiem już sama kwestia zdobycia informacji wymaga sporych wydatków. Pojedyńczy gracze są bardziej elastyczni od dużych firm ponieważ mogą zmieniać taktykę częściej i z większą łatowścią. Korporacje zatrudniają wiecej lobbystów, którzy musza liczyć się z opinią swoich przełożonych na każdym etapie. Raz przyjęta strategia jest najczęściej konsekwentnie realizowana, a zmiany wymagają czasu. Czyni to proces lobbowania wolniejszym, jednak nie koniecznie mniej skutecznym. Istotne jest wejście w proces podejmowania decyzji w odpowiednim momencie. Dla lobbystów nie jest bardzo ważne aby mieć osobę kontaktową w innstytucja Unii Europejskiej. Najaważniejsza kwestią jest kompetentny pracownik, który lobbbuje we właściwym momencie. Środowisko lobbingowe jest otwarte dla każdego 6. 4 Definicja z http://www.ukie.gov.pl/hlp/files.nsf/0/36fb110372119158c1257367003149c7/$file/lobbing_w_ue.pdf, 28.04.2009 5 Por. E. Kasporowicz, Lobbing we współczesnym świecie, Zarys uwarunkowań prawych i działań praktycznych, s.4, http://biurose.sejm.gov.pl/teksty_pdf_99/r-167.pdf. 24.04.2009. 6 Opracowanie własne na podstawie wykładu Jamesa Stevens a - pracownika międzynarodowej firmy consultingowej Fleishman-Hillard, Bruksela 29.04.2008. 3

1.3. Rodzaje i skuteczne techniki lobbowania Istnieje kilka podziałów lobbingu. Najbardziej rozpowszechniony jest klasyfikacja ze względu na branże. Należy wymienić tutaj: lobbing polityczny, społeczny oraz gospodarczy. Te trzy podstawowe formy lobbowania mają wiele czynników współnych bowiem zgdonie z definicją dotyczą repezezentowania interasów przed organami władzy publicznej. Lobbing polityczny dotyczny wpływu na organy wspólnotowe. Jest on prowadzony przez osoby, które wpływają na kształt polityki Unii Europejskiej. Najlepszym przykładem jest działalaność Eurodeputowanych, którzy działają na rzecz parti, z ramienia których zasiadają w Parlamencie Europejskim. Lobbing społeczny ma na celu osiągnięcie osiągnięcie korzyści na rzecz intersu zwykłego obywatela poprzez działanie instutcuji, które zajmują się ich reperezentacją. Takimi organizacjami są różnego rodzaju stowarzyszenia narodowe, organizacje pozarzadowe czy przedtawicielstwa regionalne działajace w Brukseli. Lobbing gospodarczy to wszelka działalność, która mam na celu osiągniecie pożądanego stanowienia prawa odnoszącego się do aspektów gospodarczych. Biorąc pod uwagę, iż Unia Europejska opiera się na fundametach gospodarczych taka działalność jest bardzo istotna. Lobbing gospodarczy stanowi przeszło 70% rynku lobbingowego w Brukseli. Lobbing można również podzielić na dwie: lobbing bezpośredni i lobbing pośredni(tabela 1). 4

Tabela 1 Lobbing bezpośredni i pośredni Lobbing bezpośredni Lobbing pośredni spotkania Personalny rozmowy konferencje prasowe przyjęcia wystąpienia publiczne prezentacje wizyty przesłuchania w komisjach tworzenie sieci kontaktów towarzyskich (networking) listy Pisany faksy e-maile badania dane statystyczne artykuły broszury książki osoby trzecie (autorytety środowiskowe, znajomi, przyjaciele) aktorzy publiczni (liderzy organizacji społecznych, politycy, hierarchowie wspólnot wyznaniowych) mobilizowanie opinii publicznej (petycje, demonstracje, wywiady w mediach) nauka i eksperci (sponsoring, konferencje, publikacje stanowisk) Źródło: Opracowanie własne na podstawie wykładu Jamesa Stevens a - pracownika międzynarodowej firmy consultingowej Fleishman-Hillard, Bruksela 29.04.2008. Proces lobowania musi być przemyślany i mieć odpowiednie ramy czasowe. Na osiągnięcie sukcesu składa się wiele komponentów. Proces ten można przedstawić w postaci grafu składającego się z pięciu etapów, których realizacja przyczynia się do osiągnięcia sukcesu. Graf 2. Etapy skutecznego lobbowania. Monitoring Lobbing Inteligencja Strategia Polityka Źródło: Opracowanie własne na podstawie prezentacji firmy Burson-Marstelle, Bruksela 05.05.2008. 1. Monitoring - czyli umiejętność monitorowania procesu legislacyjnego wiążąca się z wiedzą na temat działań w instytuacjach Unii Europejskiej 2. Inteligencja inteligentne wykorzystanie kontaktów, a także nawiązywanie nowych 3. Polityka - Cele jakie stawia sobie organizacja. 5

4. Strategia osiągnięcie zamierzonego celu przy pomocy polityki jaka stosuje organizacja. Umiejętność wpływania na punkt widzenia innych 5. Lobbing to jest ostatnio najbardziej ważny punkt, do którego potrzebne jest spełnienie wszystkie pozostałych punktów. Ważny jest odpowiedni czas lobbowania. Jendak nie zawsze najlepszym roziwązaniem jest bycie pierwszym, ponieważ każdy chce być pierwszy. Warto zorienotować co ważnego dzieję się w poszczególnych instyucjach, jakie decyzje są podejmowane. Jest to potrzebne do znalezienia należnej pozycji lobbysty w danym procesie. Bardzo ważna jest znajomość procesu legislacyjnego. Aby proces lobbowania był skuteczne istotne jest odpowiednie zaprezetowanie stanowiska organizacji, w imieniu której występujemy. Powinna to być krótka informacja, dotycząca jednoznacznie zagadnienia. Musi być również zrozumiała dla każdego nawet nie znającego do końca tematu pracownika instytucji Unii Europejskiej. Aby proces lobbowania był skuteczny należy zwrócić się do odpowiednich osób. Należy zacząć od lokalnych urzędników. Każdy kraj, każdy region na swoich stałych przestawicieli w Unii Europejskiej. Małe grupy lobbujące mogą mieć problem z reprezentowanie swoich intersów. Bowiem nie każda będzie liczył się z ich zdaniem. Najelpszą formą jest dla niewielkich grup intersu jest nawiązanie współpracy w ramach stowrzyszenia kupieckiego wraz z innymi o podobnym profilu lub posłuzenie się firmami consultingowymi. 2. Organizacje zajmujące się lobbingiem. W Unii Europejskiej występuję ogromna liczba organizacji, które zajmują się lobbingiem. Wiele z nich jak Europejskie Federacje Kupieckie czy przedstawicielstwa firm zajmują się bezpośrednio reprezentacją interesów podmiotów, które reprezentują. Z drugiej strony występują firmy konsultingowe, które lobowaniem zajmują się tylko w określonych dziedzinach I nie jest to ich główna dziedzina działalności. Ważne z punktu widzenia interesów poszczególnych regionów są przedstawicielstwa regionalne. Jeśli firmy są za małe lub mają problem z wejściem na rynnek lobistyczny mogą wejsć we współprace z innymi. Dobrym przykładem na taką działalnosć są federacje kupieckie. Duże kompanie mogą zajmować stanowisko przez swoje ograny i lobbystów, którzy pracują na ich rzecz. Firmy które działają w innych formach musza liczyć się ze zdaniem poostalych. Jednak znalezienie konsensusu czyni lobbowanie skutecznym i jest formą daleko bardziej sensowną niż bezczynność. Używając loobingu poprzez formę koncultacji lobbysci muszą znajdować kompromis dla kazdej ze stron, którą reprezentują. W tej części pracy zostanie przedstawione kilka organizacji zajmujących się lobbingiem w Brukseli. Poniższy wykres przestawia udział w rynku lobbingowy poszczególnych firm. Najważniejszą rolę odgrywają federacje kupieckie oraz firmy konsultingowe. Ważna jest również działalność przedstawicielstw firm oraz przedstawicielstw regionalnych. 6

Wykres 1. Udział poszczególnych organizacji w rynku lobbingowym w Brukseli 7, Organizacje międzynarodowe 5% Przesdstawicielst wa regionów 6% Think tanks 1% Europejskie Federacje Kupieckie 34% Stowarzyszenia Narodowe 10% NGOs 11% Firmy 13% Firmy Konsultingowe 20% Źródło: Opracowanie własne na podstawie wykładu Jamesa Stevens a - pracownika międzynarodowej firmy consultingowej Fleishman-Hillard, Bruksela 29.04.2008. 2.1. Europejskie Federacje Kupieckie Europejskie Federacje Kupieckiej stanowią 34% rynku lobbingowego spośród organizacji zajmujących się tą forma działalności. Są to bardzo organizacje ukierunkowane na reprezentowanie interesów firm w imieniu, których występują. Ich działalność cechuję się dużą skuteczność, a w swoich szeregach skupiają zarówno wielkie firmy o zasięgu międzynawowym, a także takie, których teren działania ogranicza się do jednego kraju lub regionu. Również wielkość tych organizacji jest bardzo zróżnicowana. Od największych jak Europejski Okrągły Stół Przedsiębiorców, czy Europejska Federacja Przemysłu Farmaceutycznego kończąc na małych i bardzo wyszukanych organizacjach jak Europejska Unia Dentystów. Europejski Okrągły Stół Przedsiębiorców jest jedną z największych federacji kupieckich w Brukseli. Jest reprezentantem interesów największych firm działających na terenie Unii Europejskiej. Są wśród nich firmy takie jak BP, British Airways, Bayer, Siemens czy SAP. Są to najbardziej wpływowi gracze na rynku Unii Europejskiej. Ta Federacja Kupiecka miała bardzo istotny wpływ w czasie powstawiania Unii Europejskiej. Szczególnie duży wpływ miała przy tworzeniu Jednolitego Rynku Europejskiego. Mimo iż do organizacji należy 45 firm z Europy większość nowych członków w tym Polska nie mają w niej swoich przedstawicieli. Znacznie mniejszą, ale ciągle zyskującą na znaczeniu ze względu na problemy energetyczne w Europie jest Europejska Rada Energii Odnawialnej. Jest to organizacja parasolowa, która skupia w swoich szeregach instytucje oraz firmy zajmujące się energią odnawialną. Obecnie na ternie Unii Europejskiej prze- 7 Opracowanie własne na podstawie wykładu Jamesa Stevens a - pracownika międzynarodowej firmy consultingowej Fleishman-Hillard, Bruksela 29.04.2008. 7

szło 20% energii pochodzi z odnawialnych źródeł. Procent ten rośnie w dość szybkim tempie, co czyni z tej organizacji bardzo ważne ciało doradcze w procesie legislacyjnym. Skupia ona, bowiem w swoich szeregach największe stowarzyszenia zajmujące się problematyką energii odnawialnej. Europejska Rada Energii Odnawialnej zajmuje się przedstawianiem pozycji dotyczących szerszego i bardziej skutecznego wykorzystania energii odnawialnej na terenie UE. Wśród przedstawicieli Europejskiej Rady Energii Odnawialnej. Sposoby wykorzystania energii są ciągle zbyt mocno reprezentowane przez wielkie koncerny, które dyktują warunki. Stąd problem z wprowadzaniem wykorzystania energii odnawialnej na szerszą skalę. Instytucja ta współpracuje z wieloma organizacjami pozarządowymi takimi jak Greenpeace. Ważną kwestią dla Europejskiej Rady Energii Odnawialnej jest współpraca z rządami krajów, które mają decydujący głos w kształtowaniu polityki energetycznej Unii Europejskiej. Są nimi szczególnie Niemcy, Francja i Włochy. Priorytetowa jest jednak współpraca z instytucjami Unii Europejskiej zwłaszcza Parlamentem Europejskim i Komisją Europejską, które to kształtują prawa na terenie Wspólnoty. 2.2. Przedstawicielstwa regionów w Brukseli W Brukseli działa przeszło 250 przedstawicielstw regionów. Są wśród nich przedstawicielstwa poszczególnych landów niemieckich, regionów francuskich czy polskich województw. Skuteczność ich działania bywa bardzo odmienna. Najbardziej efektywne są regiony z uprzemysłowionych krajów. Przedstawicielstwa polskich województw wypadają niestety dość słabo w zetknięciu z ich odpowiednikami z Europy Zachodniej. Działalność takich organizacji jest bardzo potrzebna, bowiem regionalne programy pomocowe w bardzo dużej mierze wpływają na rozwój gospodarczy krajów Unii Europejskiej Przykładem bardzo efektywnie działającego przedstawicielstwa regionalnego jest brytyjski West Midlands. Podstawą działania tej instytucji jest pomoc i ochrona interesów organizacji z regionu tej części Wielkiej Brytanii w Brukseli. Dzięki współpracy z 90 parterami z regionu, który prezentują dbanie o własne interesy jest bardziej efektywne. West Midlands in Europe w ciągu 20 lat działalności może poszczycić się wymiernymi sukcesami w lobowaniu na rzecz regionu. Lobbyści z tego regionu mieli znaczy wkład podczas tworzenia Europejskiej Agendy Badań i Innowacji a także Europejskiego Wspólnego Rynku. 3. Jeśli chcesz kawałek ciasta musisz lobbować, aby go zdobyć Tytuł ostatniego rozdziału, który jest zarazem podsumowanie wiąże się z istotą lobbingu. Jest to zdanie wypowiedziane przez Robyn a Vernon-Harcourt a, pracującego dla wspomnianego wcześniej przedstawicielstwa regionu West Midlands in Europe. Osiągniecie zamierzonego celu jest możliwe tylko wtedy, jeśli wiara w ostateczny sukces będzie możliwie największa. Praktyka uczy, iż nie zawsze najwięksi i najbogatsi wygrywają. Czasem jedna mała firma, jeden pracownik firmy konsultingowej może sprawić, że proces legislacyjny będzie przebiegał w odpowiednim dla zainteresowanego kierunku. Mimo tak wielkiej rzeszy lobbystów, którzy pracują w Brukseli jest ciągle możliwość wejścia w te struktury. Najlepszą ilustracją tego jest bardzo duże niezadowolenie z lobbystów, które prezentują posłowie pracujący w Parlamencie Europejskim(Tabela 2) 8

Tabela 2. Słaba efektywność działalności lobbystów Najczęstsze i spontaniczne komentarze ankietowanych parlamentarzystów Lobbyści nie rozumieją ważności Parlamentu i tego, w jaki sposób komunikować się z parlamentarzystami w osobisty i stosowny sposób % odpowiedzi 16 Nie zawsze docierają do właściwego parlamentarzysty 17 Dostarczają zbyt ogólną informację i nie koncentrują się na kluczowych kwestiach 19 Nie dostarczają informacji we właściwym czasie 16 Dostarczają informacji stronniczych, nienaukowych, nieadekwatnych 32 Nieskuteczni lobbyści środowisk przemysłowych nie są osobiście zaangażowani 56 Nieskuteczni lobbyści środowisk przemysłowych dostarczają jednostronną lub stronniczą informację 28 Nieskuteczni lobbyści środowisk przemysłowych nie dostarczają pełnej informacji 54 Nieskuteczni lobbyści lobbyści środowisk przemysłowych są zbyt agresywni i emocjonalni 13 Źródło: Kurczewska U., Fenomen lobbingu, str. 51-52 4. Bibliografia: 1. Deethardt, J. F., A Different View of Lobbying in the States for Speech Programs. 2. Greenwood, J., 1999.Interest Representation in the European Union, 3. Martins Lampeira, J., 2006. Lobby. Ética, Técnica y aplicación. Textos editores 4. Michalowitz, I., 2004. EU lobbying: Principals, Agents and Targets. Münster: Transaction publishers. 5. Mueller, M., The role of business lobbying in the European Union 6. Taunque, M., 2007. Lobbying For Regional Interests 7. Van Schendelen, R., 2005. Machiavelli in Brussels. 2nd ed. Amsterdam: Amsterdam University Press 8. Kurczewska U., Fenomen lobbingu 9. Jasicki K., Lobbing, www.cebi.pl/texty/lobbing.doc 10. http://www.ukie.gov.pl/hlp/files.nsf/0/36fb110372119158c1257367003149c7/$file/lobbing_w_ UE.pdf. 9