3 Bakteriologia ogólna



Podobne dokumenty
ZASADY BADAŃ BAKTERIOLOGICZNYCH

DNA musi współdziałać z białkami!

DIAGNOSTYKA BEZPOŚREDNIA. Joanna Kądzielska Katedra Mikrobiologii Lekarskiej Warszawski Uniwersytet Medyczny

Materiały dydaktyczne do kursów wyrównawczych z przedmiotu biologia

Spis treœci. 1. Wstêp... 1

Zagadnienia egzaminacyjne z przedmiotu Mikrobiologia kosmetologiczna dla studentów II roku kierunku Kosmetologia

Ćwiczenie 1. Mikrobiologia ogólna - Pożywki bakteryjne. Techniki posiewów. Uzyskiwanie czystej hodowli.

Ćwiczenie 2. Temat: Metody badań mikroskopowych. Morfologia komórki prokariota (bakterii).

CENTRALNY OŚRODEK BADAŃ JAKOŚCI

Prokariota i Eukariota

Temat II. Morfologia bakterii i promieniowców. Krzywa rzeczywista wzrostu populacji bakterii w hodowli statycznej

1. Demonstracja preparatów bakteryjnych barwionych metodą negatywną ukazujących kształty komórek bakteryjnych.

Dominika Stelmach Gr. 10B2

Mikrobiologia jamy ustnej treść ćwiczeń

Morfologia drobnoustrojów

DNA i RNA ENZYMY MODYFIKUJĄCE KOŃCE CZĄSTECZEK. DNA i RNA. DNA i RNA

KLONOWANIE DNA REKOMBINACJA DNA WEKTORY

Sylabus. Opis przedmiotu kształcenia. Nazwa modułu/przedmiotu Mikrobiologia Grupa szczegółowych efektów kształcenia Kod grupy C

Mikrobiologia lekarska preparaty mikroskopowe i pożywki

Mikrobiologia lekarska atlas

Temat: Komórka jako podstawowa jednostka strukturalna i funkcjonalna organizmu utrwalenie wiadomości.

WNOZ - DIETETYKA PODSTAWOWE METODY STOSOWANE W BAKTERIOLOGII METODY MIKROSKOPOWE MORFOLOGIA BAKTERII BAKTERIE GRAM-UJEMNE

Program ćwiczeń z mikrobiologii klinicznej dla studentów III roku Oddziału Analityki Medycznej, rok akademicki 2015/2016

Krętki: Borrelia spp

Zastosowanie teorii węzłów w biologii molekularnej. Justyna Ostrowska 10B2

Grupa 5 i 6. Zagadnienia z zakresu bakteriologii obowiązujące do seminariów dla III Roku Wydziału Lekarskiego

KARTA ODPOWIEDZI konkurs biologiczny ETAP REJONOWY Prawidłowe odpowiedzi Punktacja Uwagi

Temat 1: Morfologia komórki i kolonii. Barwienie pozytywne proste i barwienie negatywne

Mikrobiologia SYLABUS A. Informacje ogólne

Ocena i interpretacja obrazu mikroskopowego oraz innych czynników określających stopien czystości pochwy

ĆWICZENIA Z MIKROBIOLOGII 2018/2019

Dr. habil. Anna Salek International Bio-Consulting 1 Germany

JĄDRO KOMÓRKOWE I ORGANIZACJA CHROMATYNY

6. Z pięciowęglowego cukru prostego, zasady azotowej i reszty kwasu fosforowego, jest zbudowany A. nukleotyd. B. aminokwas. C. enzym. D. wielocukier.

Zastosowanie teorii węzłów do opisu migracji elektroforetycznej DNA. Łukasz Janus, 10 B2

Tematy- Biologia zakres rozszerzony, klasa 2TA,2TŻ-1, 2TŻ-2

Harmonogram zajęć z Mikrobiologii z parazytologią i Immunologii dla studentów II roku kierunku lekarskiego WL 2018/2019 GRUPA 5

REPLIKACJA, NAPRAWA i REKOMBINACJA DNA

KONSPEKTY DO ĆWICZEN Z MIKROBIOLOGII LEKARSKIEJ WYDZIAŁ LEKARSKO-DENTYSTYCZNY II ROK 2019/2020 CZĘŚĆ PRAKTYCZNA

HARMONOGRAM ZAJĘĆ dla studentów Uniwersyteckiego Centrum Medycyny Weterynaryjnej UJ-UR Mikrobiologia weterynaryjna II rok 2013/2014 semestr letni

Zawartość. Wstęp 1. Historia wirusologii. 2. Klasyfikacja wirusów

CORAZ BLIŻEJ ISTOTY ŻYCIA WERSJA A. imię i nazwisko :. klasa :.. ilość punktów :.

WARUNKI ZALICZENIA PRZEDMIOTU- 5 ECTS

Przedmiot : Mikrobiologia

Typ badania laboratoryjnego, które dało dodatni wynik. na obecność laseczki wąglika: - badania

Wykład: 2 JĄDRO KOMÓRKOWE I ORGANIZACJA CHROMATYNY. Jądro komórkowe. Prof. hab. n. med. Małgorzata Milkiewicz Zakład Biologii Medycznej.

OGÓLNY PLAN ĆWICZEŃ I SEMINARIÓW Z MIKROBIOLOGII OGÓLNEJ dla studentów STOMATOLOGII w roku akademickim semestr zimowy Seminarium 1.

Komórka roślinna c.d. - plastydy

października 2013: Elementarz biologii molekularnej. Wykład nr 2 BIOINFORMATYKA rok II

PODSTAWY BIOTECHNOLOGII

Mikrobiologia jamy ustnej preparaty mikroskopowe i pożywki

Podział komórkowy u bakterii

Konspekt do zajęć z przedmiotu Genetyka dla kierunku Położnictwo dr Anna Skorczyk-Werner Katedra i Zakład Genetyki Medycznej

Wprowadzenie do biologii molekularnej.

Mikrobiologia lekarska preparaty mikroskopowe i pożywki

DNA superhelikalny eukariota DNA kolisty bakterie plazmidy mitochondria DNA liniowy wirusy otrzymywany in vitro

Ćwiczenia 1 Wirtualne Klonowanie Prowadzący: mgr inż. Joanna Tymeck-Mulik i mgr Lidia Gaffke. Część teoretyczna:

Mikrobiologia - Bakteriologia

PODSTAWY BUDOWY FIZJOLOGII I GENETYKI DROBNOUSTROJÓW CZYNNIKI CHOROBOTWÓRCZOŚCI DROBNOUSTROJÓW

Interfaza to niemal 90% cyklu komórkowego. Dzieli się na 3 fazy: G1, S i G2.

Wykład 14 Biosynteza białek

Program ćwiczeń z Mikrobiologii i Diagnostyki Mikrobiologicznej dla studentów III roku Oddziału Analityki Medycznej, rok akademicki 2018/2019

Budowa i rola DNA. 1. Cele lekcji. a) Wiadomości. b) Umiejętności. 2. Metoda i forma pracy. 3. Środki dydaktyczne. Metadane scenariusza

Geny i działania na nich

Badanie dynamiki białek jądrowych w żywych komórkach metodą mikroskopii konfokalnej

BAKTERIO- I GRZYBOBÓJCOŚĆ

Scenariusz lekcji przyrody/biologii (2 jednostki lekcyjne)

ODKRYWAMY TAJEMNICE DROBNOUSTROJÓW

Corynebacterium. Maczugowce

Komórka - budowa i funkcje

Skład zwany także błoną biologiczną,złożona wielokomórkowa struktura bakterii otoczona warstwą substancji organicznych i nieorganicznych, Biofilm

WITAMY NA KURSIE HISTOLOGII

WNOZ - DIETETYKA PODSTAWOWE METODY STOSOWANE W BAKTERIOLOGII METODY MIKROSKOPOWE MORFOLOGIA BAKTERII BAKTERIE GRAM-UJEMNE

Różnice pomiędzy bakteriami,wirusami i grzybami

Mikrobiologia - Bakteriologia

Czy żywność GMO jest bezpieczna?

Podziały komórkowe cz. I

Warszawa, dnia 22 lipca 2016 r. Poz. 1081

Protokoły do zajęć praktycznych z mikrobiologii ogólnej i żywności dla studentów kierunku: Dietetyka

X. Diagnostyka mikrobiologiczna bakterii chorobotwórczych z rodzaju: Corynebacterium, Mycobacterium, Borrelia, Treponema, Neisseria

Spis treści CYKL KOMÓRKOWY

Karta modułu/przedmiotu

FIZJOLOGIA ORGANELLI (jak działa komórka?)

Karta modułu/przedmiotu

OGÓLNY PLAN ĆWICZEŃ I SEMINARIÓW Z MIKROBIOLOGII OGÓLNEJ dla studentów STOMATOLOGII w roku akademickim semestr zimowy

POLIMERAZY DNA- PROCARYOTA

Diagnostyka wirusologiczna w praktyce klinicznej

Właściwości chorobotwórcze związane z budową komórki. Katedra i Zakład Mikrobiologii

Elementy teorii węzłów w biologii molekularnej. Katarzyna Kukuła gr. 10 B2

wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki

CENNIK BADANIA Z ZAKRESU DIAGNOSTYKI MIKROBIOLOGICZNEJ

Zastosowanie teorii węzłów w biologii molekularnej. Piotr Krzywda Gr. 10B2

BIOLOGIA KOMÓRKI - KARIOKINEZY

(MIKROSKOP ELEKTRONOWY, ORGANELLE KOMÓRKOWE).

KARTA PRZEDMIOTU CECHA PRZEDMIOTU INFORMACJE OGÓLNE O PRZEDMIOCIE Jednostka realizująca Instytut Nauk o Zdrowiu Kierunek

Skąd się wzięła biologia syntetyczna? Co to są standardowe części biologiczne?

Leki przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze

Zagadnienia egzaminacyjne z przedmiotu Diagnostyka mikrobiologiczna dla studentów III roku kierunku Analityka medyczna

Karta modułu/przedmiotu

Transkrypt:

Bakteriologia ogólna F. H. Kayser Morfologia i szczegółowa budowa bakterii Wymiary komórek bakteryjnych wynoszą od 0, do 5 m. Komórki przybierają trzy podstawowe formy: ziarenkowce, proste pałeczki oraz zakrzywione lub spiralne pałeczki. Nukleoid stanowi bardzo cienka, długa, kolista cząsteczka DNA zbudowana z dwóch nici, która nie jest otoczona błoną cytoplazmatyczną. Dodatkowymi strukturami genetycznymi są plazmidy. W skład błony cytoplazmatycznej wchodzą liczne białka: permeazy, enzymy uczestniczące w syntezie ściany komórkowej, białka sensorowe, białka systemu wydzielniczego oraz, u bakterii tlenowych, enzymy łańcucha oddechowego. Błona cytoplazmatyczna jest otoczona ścianą komórkową, której najważniejszym składnikiem jest mureinowy szkielet podtrzymujący. Ścianę komórkową bakterii Gram-ujemnych cechuje obecność porowatej błony zewnętrznej, na powierzchni której występuje lipopolisacharyd odpowiedzialny za patogenezę zakażeń powodowanych przez bakterie Gram-ujemne. Z kolei w ścianie komórkowej bakterii Gram-dodatnich brak jest błony zewnętrznej. Warstwa mureinowa tych bakterii jest grubsza i zawiera kwasy tejchojowe oraz białka związane ze ścianą komórkową, które uczestniczą w patogenezie zakażeń wywoływanych przez bakterie Gram-dodatnie. Ponadto wiele bakterii posiada otoczki zbudowane z polisacharydów, które chronią je przed fagocytozą. Adhezyjne fimbrie lub inaczej pile ułatwiają adhezję (przyleganie) do komórek gospodarza. Bakterie ruchliwe posiadają rzęski. Zakażenia związane z wprowadzeniem ciała obcego [np. cewnikowanie, protezowanie przyp. tłum.] są powodowane przez bakterie zdolne do tworzenia biofilmu na powierzchniach stałych. Niektóre bakterie wytwarzają spory (przetrwalniki) są to formy spoczynkowe, charakteryzujące się wysokim stopniem oporności na czynniki chemiczne i fizyczne. Formy bakterii Bakterie różnią się od innych drobnoustrojów jednokomórkowych zarówno strukturą, jak i wymiarami, które wynoszą od 0, do 5 m. Do ich obserwacji wymagane jest powiększenie 500 1000-krotne bliskie zdolności rozdzielczej mikroskopu świetlnego. Innym problemem jest słaby wizualny kontrast struktur o wielkości bakterii. Trudności te można wyeliminować przy zastosowaniu technik, które umożliwiają obserwację żywych komórek, np. mikroskopii kontrastowo-fazowej czy mikroskopii ciemnego pola. Zastosowanie znalazły również metody barwienia chemicznego, jednak w tym przypadku bakterie w trakcie wykonywania preparatów ulegają zabiciu.

140 Bakteriologia ogólna Morfologia bakterii 1 2 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1a b c d e 14 Rycina.1. 1. Ziarenkowce Gram-dodatnie w skupiskach przypominających grona (gronkowce, Staphylococcus) 2. Ziarenkowce Gram-dodatnie tworzące łańcuchy (paciorkowce, Streptococcus). Ziarenkowce Gram-dodatnie z otoczkami (pneumokoki) 4. Laseczki Gram-dodatnie, maczugowate, pleomorficzne (maczugowce, Corynebacterium) 5. Pałeczki Gram-ujemne z ostrymi końcami (wrzecionowce, Fusobacterium) 6. Pałeczki Gram-ujemne zakrzywione (na ryc. bakterie w kształcie przecinka zrodzaju Vibrio) 7. Dwoinki Gram-ujemne, ściany przylegające są spłaszczone (Neisseria) 8. Pałeczki Gram-ujemne proste z zaokrąglonymi końcami (pałeczki okrężnicy, E. coli) 9. Pałeczki spiralne (krętki) i pałeczki Gram- -ujemne zakrzywione (Helicobacter) 10. Urzęsienie perytrychalne 11. Urzęsienie lofotrychalne 12. Urzęsienie monotrychalne 1. Tworzenie się endospor (sporulacja) w komórkach bakterii z rodzaju Bacillus i Clostridium (spory wybarwione) a. Spora umieszczona centralnie, komórka wegetatywna nie wykazuje pogrubienia b. Spora umieszczona terminalnie, komórka wegetatywna nie wykazuje zgrubienia c. Spora umieszczona terminalnie ( rakieta tenisowa ) d. Spora umieszczona centralnie, komórka wegetatywna wykazuje zgrubienie e. Spora umieszczona terminalnie ( pałeczka dobosza ) 14. Wolne spory (wybarwione)

Morfologia i szczegółowa budowa bakterii 141 Tabela.1. Charakterystyka morfologiczna bakterii* Forma bakteryjna Ziarenkowce Proste pałeczki Zakrzywione pałeczki Mykoplazmy Chlamydie Riketsje Uwagi Występują w skupiskach (ryc..2), łańcuszkach, parach (dwoinki), pakietach Jednolita grubość, zaokrąglone końce (ryc..), zaostrzone końce, formy maczugowate Przecinkowate, spiralne (ryc..4), kształtu śrubowatego Bakterie pozbawione sztywnej ściany komórkowej; komórki kokoidalne (ziarenkowate), długie nici Dwie formy: kuliste/owalne ciałka podstawowe (00 nm); kuliste/owalne ciałka siateczkowate (1000 nm) Krótkie, kokoidalne (ziarenkowate) pałeczki (0, 1 m) *Patrz przykłady na rycinie.1. Barwienie proste w metodzie tej stosuje się jeden barwnik (np. błękit metylenowy). Barwienie różnicujące w tych metodach stosuje się dwa barwniki, różniące się powinowactwem wobec różnych bakterii. Najważniejszą z tego rodzaju metod jest barwienie metodą Grama: bakterie Gram-dodatnie barwią się na kolor niebieskofioletowy, zaś bakterie Gram-ujemne na czerwony (patrz opis metod, s. 197). Wśród bakterii można wyróżnić trzy podstawowe formy: bakterie kuliste, proste pałeczki i zakrzywione pałeczki (patrz ryc..1.4). Ziarenkowce 5 µm Rycina.2. Ziarenkowce to bakterie kuliste. Te, które tworzą skupiska przypominające grona, jak pokazano na zdjęciu, są typowe dla gronkowców (skaningowa mikroskopia elektronowa, SME).

142 Bakteriologia ogólna Pałeczki 5 µm Rycina.. Przedstawione na zdjęciu proste, pałeczkowate bakterie z zaokrąglonymi końcami to pałeczki okrężnicy E. coli (SME). Krętki 10 µm Rycina.4. Przedstawione na zdjęciu krętki z rodzaju Borrelia są bakteriami spiralnymi (mikroskop świetlny; barwienie metodą Giemsy). Szczegółowa budowa bakterii Nukleoid (odpowiednik jądra) i plazmidy Jądro komórkowe u Prokaryota składa się ze skręconego, dwuniciowego DNA, który nie jest otoczony błoną jądrową, zlokalizowanego w cytoplazmie (ryc..5). U E. coli (oraz prawdopodobnie u wszystkich bakterii) DNA ma postać pojedynczej, kolistej cząsteczki. Jej genom składa się z 4,6 10 6 par zasad (bp), które kodują 4288 różnych białek. Zsekwencjonowano także genomy wielu innych bakterii. Plazmidy są dodatkowymi strukturami genetycznymi. Te koliste, skręcone cząsteczki DNA są, w porównaniu z nukleoidem, 100 1000-krotnie mniejsze oraz wykazują zdolność do autonomicznej replikacji (ryc..6). Plazmidy bakterii chorobotwórczych dla człowieka często zawierają istotne geny determinujące fenotyp komórek (geny oporności, geny wirulencji).

Morfologia i szczegółowa budowa bakterii 14 Bakterie w stadium podziału komórkowego 1 µm Rycina.5. Nukleoid (odpowiednik jądra) bakterii składa się ze zwiniętej, kolistej cząsteczki DNA pozbawionej błony jądrowej. Zdjęcie gronkowców z transmisyjnego mikroskopu elektronowego (TME). Plazmidy 0,5 µm a b Rycina.6a. Otwarta, kolista forma DNA (OC). Wynik pęknięcia jednej z dwóch nici kwasu nukleinowego. b. Skręcona (CCC = kolista, kowalencyjnie zamknięta) forma natywna (obraz z TME). Topologia (budowa przestrzenna) DNA w komórkach bakteryjnych Podwójna helisa DNA (jeden skręt/10 par zasad) jest dodatkowo skręcona dookoła osi helikalnej (jeden skręt/15 skrętów helikalnych) w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara to tzw. superzwinięcie jest konieczne do zaoszczędzenia przestrzeni i energii. Tylko superzwinięty DNA może ulegać replikacji i transkrypcji. Procesem superzwijania kierują topoizomerazy gyraza DNA i topoizomeraza IV to topoizomerazy, które występują tylko u bakterii. Enzymy te ulegają nieodwracalnej inaktywacji pod wpływem chinolonów, ważnej grupy leków przeciwbakteryjnych.