Badanie użytkowników nowych technologii telekomunikacyjnych

Zakład Problemów Regulacyjnych i Ekonomicznych (Z-11) Badanie użytkowników nowych technologii telekomunikacyjnych Praca nr 11.3.5.5 Warszawa, grudzień 25

Badanie użytkowników nowych technologii telekomunikacyjnych Praca nr 11.3.5.5 Słowa kluczowe (maksimum 5 słów): Internet, e-gospodarka, społeczeństwo informacyjne, badania sondażowe, nowe technologie Kierownik pracy: mgr inż. Roman Nierebiński Wykonawcy pracy: mgr Hanna Pawlak, mgr inż. Roman Nierebiński Kierownik Zakładu: inż. Mirosław Fereniec Copyright by Instytut Łączności, Warszawa 25 2

Spis treści 1. Wprowadzenie... 5 1.1. Procedura badawcza... 5 1.2. Formularz ankiety... 7 1.3. Program komputerowy baza danych firm... 14 1.4. Dostępne oprogramowanie wspomagające prowadzenie badań ankietowych... 15 1.4.1. System CATI-SUPPORT... 15 2. Metryka... 19 2.1. Liczba pracowników... 19 2.2. Podstawowa działalność... 2 2.3. Status prawny... 21 2.4. Kondycja finansowa... 22 2.5. Województwo... 23 2.6. Status miejscowości... 25 2.7. Wielkość miejscowości... 26 3. Komputery... 27 3.1. Zestawienia ogółem... 27 3.1.1. Sposoby korzystania z komputerów... 27 3.1.2. Dostęp pracowników do komputerów... 32 3.1.3. Skutki komputeryzacji... 34 3.1.4. Plany zakupu komputerów... 38 3.1.5. Przyczyny braku planów zakupu komputerów... 41 3.2. Wnioski... 44 4. Internet... 46 4.1. Zestawienia ogółem... 46 4.1.1. Sposoby korzystania z Internetu... 46 4.1.2. Dostęp pracowników do Internetu... 53 4.1.3. Skutki wprowadzenia Internetu... 58 4.1.4. Utrzymywanie firmowych stron WWW... 65 4.1.5. Zadowolenie z funkcjonowania stron WWW... 71 4.1.6. Korzyści z posiadania stron WWW... 73 4.1.7. Poczta elektroniczna w firmie... 81 4.1.8. Dostęp pracowników do poczty elektronicznej... 86 4.2. Wnioski... 91 5. Komunikacja... 94 3

5.1. Korzystanie z telefonii komórkowej... 94 5.1.1. Korelacje... 96 5.2. Plany wprowadzenia telefonii komórkowej... 17 5.2.1. Korelacje... 18 5.3. Sposoby komunikacji z klientami... 19 5.4. Wnioski... 111 6. Publiczne e-usługi dla firm świadczone przez lokalne władze... 113 6.1. Zapotrzebowanie na publiczne e-usługi dla firm... 113 6.2. Korzystanie z publicznych e-usług dla firm... 114 6.2.1. Korelacje... 117 6.3. Jakość świadczenia przez lokalne władze publicznych e-usług dla firm... 121 6.3.1 Korelacje... 122 6.4. Wnioski... 124 7. Zestawienia według statusu i wielkości miejscowości... 126 7.1. Komputery... 127 7.2. Internet... 13 7.3. Telefonia komórkowa... 137 7.4. Publiczne e-usługi dla firm... 14 8. Zakończenie... 148 8.1. Potrzeba przeprowadzania badań... 148 8.2. Wyrażone zainteresowanie otrzymaniem raportu zbiorczego z przeprowadzonego badania... 15 8.3. Korzyści własne z przeprowadzonego badania... 153 4

1. Wprowadzenie Badania ankietowe w zakresie wdrażania idei społeczeństwa informacyjnego w polskich firmach prowadzone są w Instytucie Łączności od kilku lat. W 23 r. zrealizowano pracę Badania sondażowe społeczeństwa Trójmiasta w zakresie znajomości i zastosowań teleinformatycznych, w roku 24 pracę Badania firmowych użytkowników Internetu w Polsce. Przedmiotem badania w roku 24 były firmy z miast wojewódzkich, w roku obecnym zaś firmy z całej Polski, niezależnie od miejsca ich siedziby. 1.1. Procedura badawcza Ankietyzacja prowadzona była drogą internetową, za pomocą poczty elektronicznej. W ramach zrealizowanej procedury badawczej można wyróżnić kilka etapów: 1. Przygotowanie formularza ankiety i zamieszczenie go na serwerze Instytutu Łączności, 2. Pozyskanie adresów poczty elektronicznej firm, 3. Wysłanie poczty elektronicznej do badanych firm, 4. Wprowadzenie informacji z wypełnionych ankiet do bazy danych programu Statistica, 5. Analiza danych za pomocą programu Statistica. W pierwszej kolejności należało sformułować pytania ankiety. Po ich sformułowaniu, formularz ankiety został zamieszczony na serwerze Instytutu Łączności (ankieta.itl.waw.pl). Następnie należało pozyskać adresy poczty elektronicznej firm. Podczas badań prowadzonych w latach 23-24 korzystaliśmy z informacji o firmach zawartych na stronie internetowej www.pf.pl/portal/index. Niektóre z firm zamieszczały na powyższej stronie informacje o swoim adresie poczty elektronicznej. Procedura uzyskiwania tych adresów polegała na przeglądaniu kolejnych stron portalu, wyszukiwaniu firm dysponujących adresem poczty elektronicznej i spełniających określone kryteria (miasto albo województwo) i kopiowaniu tych adresów do tymczasowego pliku tekstowego (w formacie.txt). Do firm, których adresy poczty elektronicznej znalazły się w pliku tekstowym, wysyłane były e-maile z prośbą o wzięcie udziału w ankietyzacji. Ankiety, po ich wypełnieniu przez respondentów, były przesyłane na nasz adres poczty elektronicznej. Dane z otrzymanych ankiety były ręcznie wprowadzane do bazy danych programu Statistica i następnie przetwarzane. Przeglądanie setek stron internetowych, wyszukiwanie firm dysponujących adresem poczty elektronicznej okazywało się procesem bardzo żmudnym i długotrwałym (trwającym kilka miesięcy pracy). Podobnie bardzo czasochłonnym procesem było wprowadzanie informacji w wypełnionych ankiet do bazy danych programu Statistica. W związku z powyższym, jednym z założeń tegorocznych badań było skrócenie procesu pozyskiwania i wprowadzania danych poprzez częściową automatyzację procedury badawczej. W celu skrócenia czasu pozyskiwania danych w czasie badań skorzystaliśmy z programu komputerowego na CD, Firmy Polskie 26, zawierającego dane o 25 tys. firm i instytucji. Został on opracowany przez Instytut Promocji Eksportu i Kooperacji w Warszawie. Jednym z kryteriów wyszukiwania i grupowania firm oferowanych przez program jest wyszukiwanie firm dysponujących adresem poczty elektronicznej. Oferowana przez program funkcja Export umożliwia zapisanie wszystkich szukanych adresów poczty elektronicznej do pliku tekstowego. Skorzystanie z bazy danych firm zdecydowanie przyspieszyło proces pozyskiwania adresów, a co się z tym wiąże i całej ankietyzacji. 5

W celu skrócenia procesu wprowadzania danych z wypełnionych ankiet do bazy danych programu Statistica, zostało uruchomione automatyczne wprowadzanie wypełnionych ankiet do kolejnych rekordów bazy danych umieszczonej na serwerze Instytutu Łączności. Baza ta przechowuje dane w formacie.csv, który jest akceptowany przez program Statistica. Dane z bazy umieszczonej na serwerze zostały automatycznie przeniesione do programu Statistica. Zdecydowane skrócenie procesu pozyskiwania adresów poczty elektronicznej firm oraz automatyczne wprowadzanie wypełnionych ankiet do bazy danych programu Statistica zaoszczędziło mnóstwo pracy. Umożliwiło także zwiększenie liczby firm, które poddaliśmy badaniom. Badaniom poddano firmy z terenu całej Polski. O skali ankietyzacji świadczą dane zamieszczone w Tabl. 1. W tablicy przedstawiono dane na temat liczby wysłanych mejli i otrzymanych wypełnionych ankiet, z podziałem na województwa. Tabl.1 Wysłane mejle i otrzymane wypełnione ankiety Województwo Wysłano Otrzymano Procent Dolnośląskie 11 716 364 3,1 % Kujawsko-pomorskie 6 362 19 3, % Lubelskie 5 57 176 3,2 % Lubuskie 2 818 99 3,5 % Łódzkie 8 191 249 3, % Małopolskie 15 698 472 3, % Mazowieckie 35 824 1 424 4, % Opolskie 2 99 63 2,1 % Podkarpackie 4 74 119 2,5 % Podlaskie 3 32 92 3, % Pomorskie 6 85 227 3,7 % Śląskie 9 611 55 5,3 % Świętokrzyskie 2 651 62 2,3 % Warmińsko-mazurskie 3 876 12 3,1 % Wielkopolskie 8 371 187 2,2 % Zachodniopomorskie 6 563 169 2,6 % Razem 134 62 4 518 3,4 % Mejle z prośbą o wypełnienie ankiety wysłaliśmy do 13462 firm. Otrzymaliśmy 4516 wypełnionych ankiet, co stanowi 3,4 % liczby wysłanych mejli. Najchętniej na naszą prośbę o wypełnienie ankiety odpowiedzieli respondenci z województwa śląskiego (5,3 %), najrzadziej z województwa wielkopolskiego (2,2%). 6

1.2. Formularz ankiety SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE Badania przeprowadzane przez Instytut Łączności Ankieta dla firm rok 25 I. Komputery 1. Do jakich celów wykorzystujecie Państwo komputery w firmie? (można zaznaczyć kilka odpowiedzi) o prace biurowe o prowadzenie księgowości o korzystanie z Internetu o pisanie oprogramowania o szkolenie pracowników o utrzymywanie bazy danych klientów o inne 2. Jaki procent pracowników ma dostęp do komputerów? o do 1% o 11-25 % o 26-5 % o 51-1 % 3. Jakie skutki przyniosło wprowadzenie komputerów do Państwa firmy? o stało się niezbędne do funkcjonowania firmy o znacznie usprawniło funkcjonowanie firmy o nieznacznie usprawniło funkcjonowanie firmy o nie wniosło żadnych zmian o trudno powiedzieć o inne 4. Czy planujecie Państwo zakup komputerów w przyszłości? o tak o nie o nie wiem (trudno powiedzieć) 5. Jeżeli nie planujecie państwo zakupu komputerów, to dlaczego? o brak możliwości finansowych 7

o brak potrzeb o trudno powiedzieć o inne o nie dotyczy II. Internet 1. Do jakich celów wykorzystujecie Państwo Internet w firmie? (można zaznaczyć kilka odpowiedzi) o korespondencja za pomocą poczty elektronicznej (e-mail) o wyszukiwanie informacji związanych z działalnością firmy o wyszukiwanie informacji o innych firmach o bankowość elektroniczna o wyszukiwanie partnerów o prowadzenie sprzedaży przez Internet o dokonywanie zakupów o składanie zamówień o promocja firmy, reklama o zamieszczanie ogłoszeń o świadczenie usług o praca na odległość o inne 2. Jaki procent pracowników ma dostęp do Internetu? o do 1% o 11-25 % o 26-5 % o 51-1 % 3. Jakie skutki przyniosło wprowadzenie Internetu do Państwa firmy? o stało się niezbędne do funkcjonowania firmy o znacznie usprawniło funkcjonowanie firmy o nieznacznie usprawniło funkcjonowanie firmy o nie wniosło żadnych zmian o trudno powiedzieć o inne 4. Czy Państwa firma posiada własna stronę internetową? o tak o nie 8

5. Jeżeli firma nie posiada własnej strony internetowej, to czy planujecie Państwo utworzenie takiej strony? o tak o nie o nie wiem (Trudno powiedzieć) o nie dotyczy 6. Jeżeli firma posiada własną stronę internetową, to czy jesteście Państwo zadowolenie z jej funkcjonowania? o tak o nie o nie wiem (Trudno powiedzieć) o nie dotyczy 7. Jeżeli firma posiada własną stronę internetową, to czy przynosi ona firmie korzyści? o tak o nie o nie wiem (Trudno powiedzieć) o nie dotyczy 8. Jeżeli utrzymywanie strony internetowej przynosi firmie korzyści, to jakie? o znaczne korzyści finansowe o niewielkie korzyści finansowe o promuje firmę, bez widocznych korzyści finansowych o inne o trudno powiedzieć o nie dotyczy 9. Czy pracownicy w Państwa firmie posiadają służbowe adresy poczty elektronicznej (email)? o tak o nie 1. Jeżeli w Państwa firmie posiadają służbowe adresy poczty elektronicznej, to jaki procent zatrudnionych z tego korzysta? o do 1% o 11-25 % o 26-5 % o 51-1 % o nie dotyczy 9

III. Komunikowanie się 1. Czy korzystają Państwo ze służbowych telefonów komórkowych? o tak o nie 2. Jeżeli korzystają Państwo ze służbowych telefonów komórkowych, to jaki procent pracowników został w nie wyposażony? o do 1% o 11-25 % o 26-5 % o 51-1 % o nie dotyczy 3. Jeżeli nie korzystają Państwo ze służbowych telefonów komórkowych, to czy planujecie ich zakup w przyszłości? o tak o nie o nie wiem (Trudno powiedzieć) o nie dotyczy 4. W jaki sposób kontaktują się pracownicy Państwa firmy z klientami? (można zaznaczyć kilka odpowiedzi) o osobiście o za pomocą telefonu stacjonarnego o za pomocą telefonu komórkowego o za pomocą poczty elektronicznej (e-mail) o za pomocą faksu o przesyłki kurierskie o inne IV. Społeczeństwo informacyjne 1. Jakie usługi Państwa zdaniem powinny być świadczone dla firm przez lokalne władze administracyjne drogą elektroniczną? (można zaznaczyć kilka odpowiedzi) o podatki, inne płatności (np. ZUS) o akty notarialne o pozwolenia i opinie o ewidencja działalności gospodarczej o dostęp do dokumentów, zarządzeń o przetargi 1

o sprawy związane z zatrudnieniem o inne o nie wiem (trudno powiedzieć) 2. Proszę wskazać te usługi publiczne dla firm, z których państwo już korzystali? (można zaznaczyć kilka odpowiedzi) o podatki, inne płatności (np. ZUS) o akty notarialne o pozwolenia i opinie o ewidencja działalności gospodarczej o dostęp do dokumentów, zarządzeń o przetargi o sprawy związane z zatrudnieniem o inne o nie wiem (trudno powiedzieć) 3. Jeżeli korzystali Państwo służbowych wyżej wymienionych usług, to prosimy o ocenę ich jakości? o bardzo dobra o dobra o średnia o słaba o trudno powiedzieć o nie dotyczy 1. Ilu pracowników zatrudnia Państwa firma? o do 5 osób o 6-2 osób o 21-5 osób o 51-1 osób o 11-25 osób o powyżej 25 osób V. Informacje o firmie 2. Jaka jest podstawowa dziedzina działalności Państwa firmy? o produkcja o handel o usługi o informatyka 11

o media, wydawnictwa o hotele, gastronomia, turystyka, rozrywka o budownictwo o nauka i edukacja o ochrona zdrowia, farmacja, opieka społeczna o administracja publiczna o banki, finanse, ubezpieczenia o transport, spedycja o biura adwokackie, prawne o łączność i telekomunikacja o rachunkowość, doradztwo, auditing o służby ochrony, ratownicze o kultura o inne 3. Jaki jest status prawny Państwa firmy? o osoba fizyczna o przedsiębiorstwo państwowe o spółka cywilna o spółka z o.o. o spółka akcyjna o spółka jawna o spółdzielnia o stowarzyszenie, fundacja o inne 4. Jaka jest kondycja finansowa Państwa firmy? o bardzo dobra o dobra o średnia o słaba o trudno powiedzieć 5. W jakim województwie ma siedzibę Państwa firma? o dolnośląskie o kujawsko-pomorskie o lubelskie o lubuskie 12

o łódzkie o małopolskie o mazowieckie o opolskie o podkarpackie o podlaskie o pomorskie o śląskie o świętokrzyskie o warmińsko-mazurskie o wielkopolskie o zachodniopomorskie 6. Jaki jest status miejscowości, w której siedzibę ma Państwa firma? o miasto wojewódzkie o inne miasto o wieś 7. Jaka jest liczba mieszkańców miejscowości, w której siedzibę ma Państwa firma? o do 5 tys. o 5.1-2. o 2.1-1. o 1.1-2. o ponad 2 tys. 8. Czy Państwa firma jest zainteresowana otrzymanie zbiorczych wyników niniejszej Ankiety w postaci raportu? o tak o nie o nie wiem (trudno powiedzieć) 9. Czy Państwa zdaniem przeprowadzanie tego typu badań jest potrzebne? o tak o nie o nie wiem (trudno powiedzieć) 13

1.3. Program komputerowy baza danych firm Zastosowanie: Dane o programie Firmy Polskie 26 (na podstawie www.bizdata.pl/bazy.htm) Marketing, informacja, kontakty B2B, direct mail Rodzaje danych o podmiotach: Nazwa, dane adresowe, telefony, faxy, nowe i stare województwo, gmina, powiat, nazwiska prezesów lub właścicieli, nazwiska menadżerów i osób do kontaktów, adresy poczty e-mail i stron www, forma prawna, typ własności, wielkość zatrudnienia i obroty roczne, branża i oferta firmy, rok powstania firmy Kryteria wyszukiwania i grupowania: Lokalizacja podmiotu: województwo, powiat, gmina, branże: EKD, SIC, forma prawna, typ własności, wielkość zatrudnienia, wielkość obrotu rocznego, słowo lub tekst w nazwie, ofercie itp., wybór tylko firm mających np. adres e-mail, nr faksu itp. Rys. 1 Program wyszukuje firmy z województwa pomorskiego, dysponujące adresem poczty elektronicznej 14

Program umożliwia: Eksport wszystkich rodzajów danych do formatu tekstowego i dalej do innych aplikacji. Korespondencję seryjną do wyselekcjonowanej według zadanych kryteriów grupy podmiotów, adresowanie oraz umieszczanie na listach seryjnych lub kopertach nazwisk konkretnych osób (personalizacja), z wykorzystaniem odpowiedniego edytora tekstu. Wysyłanie poczty e-mail do wyselekcjonowanej grupy podmiotów, wraz z umieszczaniem nazwy firmy I nazwisk adresatów w wiadomości (personalizacja), z wykorzystaniem programu pocztowego. Automatyczne seryjne wysyłanie wiadomości faksowych do wyselekcjonowanej grupy podmiotów wraz z umieszczaniem w wiadomości nazwy firmy i nazwisk adresatów (personalizacja), bezpośrednio z komputera, z wykorzystaniem odpowiedniego programu telekomunikacyjnego. Wydruk etykiet adresowych Program zawiera także: Wzory pism, ofert i korespondencji służbowej - 4 szablonów do edycji i indywidualnego wykorzystania. 1.4. Dostępne oprogramowanie wspomagające prowadzenie badań ankietowych Badania ankietowe przeprowadzane są na różne sposoby. Wśród stosowanych metod ankietyzacji można między innymi wyróżnić: Badanie Face-to-face (wywiad bezpośredni), przeprowadzane na ulicy, w biurze lub w domu respondenta, Badanie przez Internet, Burzę mózgów (dyskusja specjalistów na badany temat), Badanie telefoniczne. Ostatnio na rynku pojawiło się oprogramowanie wspomagające prowadzenie badań ankietowych. Jednym z oferowanych programów jest system CATI-SUPPORT, opracowany przez firmę Innovative Software Technologies, doświadczonego dostawcę kompleksowych rozwiązań informatycznych dla przedsiębiorstw, we współpracy z Instytutem Badania Rynku i Opinii Społecznej IMAS International. System jest aplikacją internetową przeznaczoną do wspomagania pracy firm zajmujących się badaniem rynku oraz opinii publicznych. 1.4.1. System CATI-SUPPORT Dane o systemie uzyskaliśmy od dostawcy (www.ist.net.pl/ist/index.jsp). CATI- SUPPORT to system wspomagający przeprowadzanie badań ankietowych przez telefon (CATI Computer Assisted Telephone Interviewing). System zapewnia między innymi: Szybkie i sprawne przeprowadzanie wywiadów, Stałą i pełną kontrolę nad prowadzonymi badaniami - możliwość śledzenia zarówno pracy Ankieterów jak i wyników każdego badania również w trakcie jego trwania, 15

Dzięki swej elastyczności umożliwia w prosty sposób wymodelowanie praktycznie każdego scenariusza ankiety ( wszystkie możliwe rodzaje pytań, rotacje, randomizacje, itp.), Natychmiastowy dostęp do wyników badań, Możliwość udostępnienia klientom wyników badań przez Internet. System CATI-SUPPORT jest wciąż rozwijany i modyfikowany w taki sposób, aby mógł sprostać wymaganiom każdego Klienta. Wkrótce dostępna będzie również wersja wspomagająca badania internetowe CAWI. Korzyści z użytkowania Badania: Znaczne ograniczenie czasu i kosztów przeprowadzania badań w stosunku do badań tradycyjnych (standaryzacja procesu przeprowadzania wywiadu, automatyzacja przejścia pomiędzy pytaniami, automatyczna weryfikacja logicznej poprawności przyjmowanych odpowiedzi, stała kontrola kwoty badań), Szybkość realizacji, Możliwość przeprowadzania wielu badań jednocześnie, Obsługa badań jedno i wielofalowych, Obsługa plików multimedialnych, Automatyczne rotacje i randomizacje pytań i odpowiedzi w blokach, Możliwość przekładania przerwanych wywiadów bez straty zebranych danych, Możliwość przypisania poszczególnych Ankieterów do wybranych badań oraz Respondentów do Ankieterów. Kontrola: Stała i pełna kontrola pracy Ankieterów funkcje podsłuchu i nagrywania wywiadów oraz podglądu stanowisk pracujących Ankieterów, Pełna kontrola procesu zbierania danych, Bieżąca kontrola kwoty badania poprzez rozbudowana funkcję stratyfikacji, Informacje dostępne szybko i w dowolnym momencie prezentowane są w przejrzystej formie. Łatwość obsługi: Czytelny interfejs Użytkownika, Kwestionariusze badań, raporty oraz wszelkie prezentowane przez system treści mogą być dowolnie modyfikowane przy użyciu wygodnych narzędzi graficznych, 16

Możliwość łatwego wymodelowania dowolnego scenariusza ankiety (wszystkie możliwe rodzaje pytań, rotacje i randomizacje zarówno pytań, jak i odpowiedzi), Otwartość architektury systemu umożliwia dopasowanie go do specyficznych potrzeb Klientów oraz łatwą optymalizacje funkcji w miarę zmiany i rozwoju. Wyniki: Większa wiarygodność uzyskiwanych danych w stosunku do badań tradycyjnych, Szybkość uzyskiwania wyników, Możliwość kategoryzacji odpowiedzi otwartych w trakcie badania i po jego zakończeniu, Zestawienia statystyki połączeń zarówno dla badania jak i dla poszczególnych Ankieterów, Wiele przydatnych raportów w formacie umożliwiającym ewentualna dalszą prace z danymi, Udostępnianie Klientom przez Internet stanu realizacji zleconych badań. Moduły Moduł Ankietera służy do przeprowadzania badań. CATI SUPPORT nie pozwala na popełnienie przez Ankietera błędu. Prowadzi go zgodnie udzielanymi przez Respondenta odpowiedziami (standaryzacja sposobu przeprowadzania wywiadów). Ankieter może w dowolnym momencie przerwać prowadzony wywiad i powrócić do niego w ustalonym przez CATI czasie bez utraty zebranych wcześniej danych. CATI SUPORT daje możliwość nawiązania połączenia na trzy sposoby: Ręczny wybór numeru z klawiatury telefonu, Automatyczne inicjowanie połączeń (integracja z modemem lub centralą telefoniczną), Automatyczne inicjowanie połączeń za pośrednictwem Internetu technologia VIP. Moduł Zarządzający umożliwia: Łatwe i szybkie tworzenie nowych badań i kwestionariuszy, Generowanie zestawień na podstawie zebranych wyników (również w trakcie badania), Kontrolę pracy Ankieterów oraz prowadzonych badań, Podsłuch i podgląd stanowisk Ankieterów. Moduł Administrator umożliwia zarządzanie: Użytkownikami systemu, Poziomem uprawnień Użytkowników, Dostępem Użytkowników do określonych funkcji systemu. Moduł Gość to zbiór funkcjonalności stworzony z myślą o klientach, którzy chcą na bieżąco kontrolować stan realizacji zleconych badań. Moduł obsługiwany z pośrednictwem przeglądarki internetowej, nie wymaga instalacji programu u Klienta, 17

Udostępnia wybrane zestawienia, Pozwala na przetestowanie kwestionariusza przez Klienta. Moduł Internetowy CAWI (opcjonalny) to wyspecjalizowany panel do prowadzenia badań przez Internet. Obsługuje dwa rodzaje badań: badania ad hoc dla respondentów spoza panelu (nie wymaga logowania) oraz badania panelowe dla respondentów zarejestrowanych w panelu (wymaga logowania). System przewiduje program lojalnościowy, dzięki któremu można wynagradzać Respondentów za wypełnienie ankiety. Moduł Badań Osobistych CAPI (opcjonalny) to funkcjonalność analogiczna do tej obsługującej badania CATI. Komunikacja z serwerem odbywa się przed rozpoczęciem badania (pobranie aktualnej wersji kwestionariusza) oraz po zakończeniu pracy Ankietera (przesyłanie zebranych danych). Zasady działania systemu Baza Respondentów może być wprowadzana na bieżąco lub importowana do systemu (w formacie tekstowym). CATI-SUPPORT umożliwia również aktualizowanie baz Respondentów w czasie trwania badania, Administrator nadaje uprawnienia Użytkownikom a Zarządzający modeluje kwestionariusz. W czasie trwania badania system udostępnia zarządzającemu dane o przebiegu poszczególnych badań oraz możliwość podglądnięcia stanowisk oraz podsłuchania i nagrania rozmów prowadzonych przez Ankieterów. Po zakończeniu badania Zarządzający może wygenerować pełny zestaw raportów, przenieść dane wynikowe w optymalnym dla siebie formacie i zarchiwizować wyniki. Zestawienia generowane przez CATI-SUPPORT są na tyle uniwersalne i proste, aby bez względu na charakter badania, maksymalnie wykorzystać i przetworzyć zgromadzone dane. Informacje te następnie można zapisać w postaci pliku, który umożliwi poddanie ewentualnej pracy np. w programie Microsoft Excel. Komunikaty CATI-SUPPORT posiada system wewnętrznej komunikacji, który pozwala na szybkie i proste przekazywanie informacji bez potrzeby tworzenia kont e-mail. Kwestionariusz Programowany jest w systemie i instalowany na serwerze, skąd pobierają go jednostki pracujące w sieci (Ankieterzy). Istnieje również możliwość wydrukowania kwestionariusza w tradycyjnej formie. Rozwój i skalowalność systemu System CATI-SUPPORT można szybko i łatwo rozbudować o dodatkową funkcjonalność wg bieżących potrzeb firmy. W przypadku dużej liczby jednocześnie prowadzonych badań, system można skalować rozkładając obciążenie na kilka serwerów. 18

2. Metryka W badaniach uczestniczyło ogółem 4565 respondentów - firmowych użytkowników Internetu. Próba była dość różnorodna firmy, które wypełniły ankietę: 1. Zatrudniają różną liczbę pracowników, 2. Prowadzą działalność gospodarczą w różnych obszarach, 3. Posiadają różny status prawny, 4. Cieszą się różną finansową kondycją, 5. Prowadzą działalność w różnych województwach, 6. Mają siedziby w miejscowościach o różnym statusie (administracyjnym), 7. Funkcjonują w miejscowościach o różnej liczbie mieszkańców. Charakterystyki te nie tylko różnią (lub upodobniają) poszczególne firmy, ale też niejednokrotnie są w (statystycznie) istotnej zależności z określonymi sposobami korzystania przez nie z nowych technologii. Udowodniły to, zaprezentowane w następnych fragmentach opracowania, wartości współczynników (liniowej korelacji) Pearsona. Poniżej pokazane statystyki zobrazują rozkład próby ze względu na każdy z wyżej wymienionych atrybutów. 2.1. Liczba pracowników Największą grupę badanych użytkowników Internetu stanowiły firmy małe, zatrudniające do 5 osób (32,1%) i od 6 do 2 osób (28,9%). Najmniej było firm z zatrudnieniem powyżej 25 osób (4,8%). Tabl. 2 Respondenci wg liczby zatrudnionych Liczba zatrudnionych w firmie Liczność Do 5 1465 6-2 1319 21-5 728 51-1 417 11-25 28 Powyżej 25 217 BD 139 19

36 32,1 3 28,9 24 Procent 18 12 16 9,1 6 6,1 4,8 3 do 5 osób 21-5 osób 11-25 osób 6-2 osób 51-1 osób pow 25 osób BD Rys. 2 Respondenci wg liczby zatrudnionych (wielkości firmy) 2.2. Podstawowa działalność Wśród badanych większość stanowiły te firmy, które prowadzą działalność w zakresie usług (18,6%), zajmują się handlem (16,7%) lub produkcją (12,6%). W badaniu najmniej wzięło udział firm, które działają w obrębie prawa lub tworzą służby ratownicze (po,5%). Tabl. 3 Respondenci wg dziedzin działalności Dziedziny działalności Liczność Produkcja 574 Handel 747 Usługi 848 Informatyka 288 Media, wydawnictwa 155 Turystyka, hotele, gastronomia, rozrywka 188 Budownictwo 168 Nauka i edukacja 332 Ochrona zdrowia, farmacja, opieka społ. 12 Administracja publiczna. 283 Finanse, banki, ubezpieczenia 87 Transport, spedycja 66 2

Dziedziny działalności Liczność Biura prawne, adwokackie 24 Łączność i telekomunikacja 76 Rachunkowość, doradztwo, auditing 113 Służby ochrony, ratownicze 25 Kultura 97 Inne 231 BD 143 2 18,6 16 16,7 12 12,6 Procent 8 4 7,3 6,3 6,2 5,1 4,1 3,4 3,7 3,1 2,6 2,5 1,9 2,1 1,4 1,7,5,5 prod. handel usługi infor. media turystyka budow. nauka och.zdr. adm.pub. finanse trans. prawo łączność doradz. sł.ratow kultura inne BD Rys. 3 Respondenci wg podstawowej działalności 2.3. Status prawny Większość biorących w badaniu firm, to firmy sektora prywatnego. Najwięcej z nich funkcjonuje jako osoba fizyczna (32,2%). Dużą grupę respondentów z tego sektora tworzą te, które zarejestrowały swoją działalność jako spółka z o.o. (22,5%). Przedsiębiorstwa państwowe stanowiły 5,9% respondentów. 21

Tabl. 4 Respondenci wg statusu prawnego Status Prawny Liczność Osoba fizyczna 1469 Przedsiębiorstwo państwowe 271 Spółka cywila 46 Spółka z o.o. 128 Spółka akcyjna 146 Spółka jawna 176 Spółdzielnia 73 Fundacja 189 Inne 355 BD 452 35 32,2 3 25 22,5 2 Procent 15 1 8,9 7,8 9,9 5,9 5 3,2 3,9 1,6 4,1 os.fiz sp.cywil sp akcyj spol. inne p.panst sp z o.o sp jawna fundacja Rys. 4 Respondenci wg statusu prawnego BD 2.4. Kondycja finansowa Największe grupy stanowili ci respondenci, którzy określili swoją finansową kondycję jako dobrą (4,9%) bądź średnią (32%). Firm osiągających bardzo dobre wyniki ekonomiczne znalazło się mniej więcej tyle samo, co tych najsłabszych (odpowiednio) 9,4% i 9,7%. 22

Tabl. 5 Respondenci wg finansowej kondycji Finansowa kondycja Liczność Bardzo dobra 429 Dobra 1867 Średnia 1459 Słaba 444 Trudno powiedzieć 213 BD 153 45 4 4,9 35 32 3 Procent 25 2 15 1 9,4 9,7 5 4,7 3,4 b.dobra dobra średnia słaba trud pow BD Rys. 5 Respondenci wg finansowej kondycji 2.5. Województwo Największą grupę ankietowanych stanowili ci użytkownicy Internetu, którzy działają na terenie województwa mazowieckiego (3,7%). Pozostałe wyróżniające się grupy to firmy z województw: śląskiego (11%), małopolskiego (1,2%) i dolnośląskiego (8%). Najmniej liczne grupy respondentów tworzyły firmy mające swoje siedziby w województwach: świętokrzyskim (1,3%) i opolskim (1,4%). 23

Tabl. 6 Respondenci wg województw Województwa, w których firmy mają siedzibę Liczność Dolnośląskie 364 Kujawsko-pomorskie 197 Lubelskie 178 Lubuskie 11 Łódzkie 259 Małopolskie 464 Mazowieckie 143 Opolskie 62 Podkarpackie 118 Podlaskie 92 Pomorskie 228 Śląskie 5 Świętokrzyskie 6 Warmińsko-mazurskie 115 Wielkopolskie 169 Zachodnio-pomorskie 165 BD 9 36 3 3,7 24 18 Procent 12 6 8 4,3 3,9 2,2 5,7 1,2 1,4 2,6 2 5 11 1,3 2,5 3,7 3,6 2 dolnośląskie kujawsko-pomorskie lubelskie lubuskie łódzkie małopolskie mazowieckie opolskie podkarparpackie podlaskie pomorskie śląskie świętokrzyskie warmińsko-mazur. wielkopolskie zachodnio-pomorskie BD Rys. 6 Respondenci wg województw 24

2.6. Status miejscowości Respondenci prowadzą swoją działalność w różnym otoczeniu. Niektórzy na wsi, a inni w miastach. Najliczniejszą grupę tworzą firmy posiadające swoje siedziby w miejscowościach posiadających prawa miejskie: wojewódzkich (57%) i innych (31,8%) miastach. Tych, którzy funkcjonują w środowisku wiejskim było najmniej 8,5%. Tabl. 7 Respondenci wg statusu miejscowości działania Status miejscowości Liczność Miasto wojewódzkie 261 Miasto inne 1453 Wieś 389 BD 122 7 6 57 5 4 Procent 3 31,8 2 1 8,5 2,7 miasta woj. miasta inne wieś BD Rys. 7 Respondenci wg statusu miejscowości 25

2.7. Wielkość miejscowości Miejscowości, w których prowadzą działalność ankietowani użytkownicy Internetu różnią się wielkościami. Za miarę ich wielkości, dla celów badania, przyjęto liczbę mieszkańców. Na podstawie deklaracji respondentów, 52,9% z nich działa w miastach dużych, posiadających powyżej 2 tysięcy mieszkańców. Drugą w kolejności grupę (16%) tworzą ci, którzy mają swoje siedziby w miastach, w których liczba mieszkańców zamyka się w przedziale od 2 do 1 tysięcy. Najmniej w próbie jest firm, które umiejscowiły swoje siedziby w bardzo małych miejscowościach, których społeczność liczy nie więcej niż 5 tysięcy mieszkańców (9%). Tabl. 8 Respondenci wg wielkości miejscowości Liczby mieszkańców miejscowości Liczność Do 5 tysięcy 412 5-2 tysięcy 419 2-1 tysięcy 73 1-2 tysięcy 46 Powyżej 2 tysięcy 2415 BD 129 6 5 52,9 4 Procent 3 2 16 1 9 9,2 1,1 2,8 do 5 tys. 5-2 tys. 2-1 tys. pow. 2 tys. 1-2 tys. BD Rys. 8 Respondenci wg wielkości miejscowości 26

3. Komputery 3.1. Zestawienia ogółem 3.1.1. Sposoby korzystania z komputerów Najczęściej firmowych komputerów używa się do wspomagania różnego rodzaju prac biurowych (96%). Również ważna jest ich rola jako narzędzia dostępu do Internetu (95%). Najrzadziej występujące stosowanie komputerów odnosi się do takich czynności, jak: pisanie oprogramowania (16%) i szkoleń (21%). Dokładny rozkład uzyskanych potwierdzeń sposobów korzystania z komputerów, wyszczególnionych w ankiecie, pokazuje umieszczona poniżej tablica oraz związany z nią wykres. Specyfikacje te wskazują, że służbowe komputery używane są także do innych celów (19%), realizowanych z wykorzystaniem dedykowanego oprogramowania i podporządkowanych podstawowej działalności gospodarczej firm. Wymieniano takie zastosowania, jak: elektroniczna obróbka obrazu i dźwięku, wspomaganie projektowania i prac konstrukcyjnych, grafika komputerowa, archiwizacja, planowanie produkcji i sterowanie produkcją, elektroniczna obsługa sklepu i/lub magazynu, wspomaganie prac badawczych, tworzenie i utrzymywanie katalogów bibliotecznych, wspomaganie tłumaczenia, komunikacja wewnętrzna, logistyka, tworzenie modeli i symulacje komputerowe, przetwarzanie informacji i analizy, wspomaganie badań laboratoryjnych, kadry, diagnostyka, prowadzenie dydaktyki. 27

Tabl. 9 Korzystanie z komputerów Sposoby korzystania z komputerów Liczność Prace biurowe 4381 Księgowość 3156 Internet 4337 Pisanie programów 736 Szkolenia 944 Bazy danych 31 Inne 859 11 96 95 9 częstość (%) potwierdzeń 7 5 3 69 16 21 66 19 1 prace biurowe księgowość Internet szkolenia pisanie programow bazy danych Rys. 9 Sposoby korzystania z komputerów inne 28

3.1.1.1. Korelacje Tabl. 1 Macierz korelacji: sposoby używania komputerów i firmowe atrybuty (oznaczone wsp. korelacji są istotne z p <,5) Sposoby używania komputerów M_1 M_2 M_3 M_4 M_5 M_6 M_7 Prace biurowe,9,7,6 -,5 -,1 -,1,2 Księgowość,18 -,1,11 -,7,,3 -,1 Internet,1,,2 -,2, -,1,1 Tworzenie oprogramowania,9 -,4 -,4 -,7, -,6,7 Szkolenia,22,2,9 -,8 -,4 -,5,5 Bazy danych -, -,1 -,8 -,13 -, -,8,7 Inne,2, -,,5 -,1 -,5,7 Oznaczenia: M_1: liczba zatrudnionych (wielkość firmy) M_2: podstawowa dziedzina działalności firmy M_3: status prawny firmy M_4: finansowa kondycja firmy M_5: województwo, w którym firma działa M_6: status miejscowości, w której firma ma siedzibę M_7: liczba mieszkańców tej miejscowości(wielkość miejscowości) Przedstawiona macierz korelacji pokazuje wartości współczynników korelacji liniowej Pearsona, które wymiarują (statystyczne) zależności między poszczególnymi sposobami korzystania z komputerów i atrybutami firm. Wynika z niej, że używanie komputerów do: 1. prac biurowych jest (statystycznie) istotnie skorelowane z liczbą zatrudnionych, podstawową działalnością, statusem prawnym i kondycją finansową firm; 2. prowadzenia komputerowej księgowości jest (statystycznie) istotnie skorelowane z liczbą zatrudnionych, statusem prawnym i kondycją finansową firm; 3. korzystania z Internetu jest niezależne od jakichkolwiek firmowych atrybutów; 4. tworzenia oprogramowania jest (statystycznie) istotnie skorelowane z liczbą zatrudnionych, dziedziną działalności, statusem prawnym, kondycją finansową i wielkością miasta, w którym firmy prowadzą działalność; 5. szkolenia pracowników jest (statystycznie) istotnie skorelowane z liczbą zatrudnionych, statusem prawnym, kondycją finansową i miejscem prowadzenia działalności firm; 6. utrzymywania bazy danych klientów jest (statystycznie) istotnie skorelowane z dziedziną działalności, statusem prawnym, kondycją finansową i wielkością miasta, w którym firmy prowadzą działalność. 29

Analiza wpływu każdego z poszczególnych atrybutów firmowych, określających specyfikę firm, na sposoby korzystania z komputerów ujawnia dla danego atrybutu szczególny sposób używania komputerów, na który ma on największy istotny wpływ. Okazuje się, że najsilniejsze zależności atrybut - sposób używania komputerów, to: 1. liczba zatrudnionych (wielkość firmy) i szkolenia pracowników i (,22), 2. dziedzina działalności gospodarczej i utrzymywanie komputerowych baz o klientach (-,1) oraz 3. finansowa kondycją firm i utrzymywanie komputerowych baz danych o klientach i (-,13). Istotę tych korelacji unaocznią umieszczone niżej wykresy. 45 42,4 4 35 32,37 35,71 częstość (%) potwierdzeń 3 25 2 15 1 11,95 18,65 23,63 5 do 5 osób 6-2 osób 21-5 osób 51-1 osób 11-25 osób pow. 25 osób liczba zatrudnionych Rys. 1 Korelacja: używanie komputera do szkoleń i wielkość zatrudnienia Rozkład potwierdzeń korzystania z komputerów do szkoleń pracowników z uwzględnieniem wielkości firmy (wymiarowej zatrudnieniem) pokazuje, że im większe zatrudnienie tym częściej występuje taki sposób używania komputerów. Częstość potwierdzeń takiego wykorzystywania komputerów w firmach małych, z zatrudnieniem do 5 osób, wyniosła 11,95%, podczas gdy w firmach dużych, z zatrudnieniem powyżej 25 osób, ukształtowała się na poziomie 42,4%. 3

9 82,76 8 78,18 77,8 częstość (%) potwierdzeń 7 6 5 4 71,81 72,73 71,5 69,93 69,68 65,85 65,49 63,92 62,5 59,31 56,55 5 47,89 48 45,23 produkcja handel usługi informatyka media turystyka budownictwo nauka ochrona zdrowia adm. pub. finanse transport prawo łączność doradztwo sł. ratow. kultura inne dziedzina działalności Rys. 11 Korelacja: utrzymywanie baz danych o klientach i dziedzina działalności Wykorzystywanie firmowych komputerów do utrzymywania baz danych o klientach jest biorąc pod uwagę rodzaj działalności gospodarczej mocno zróżnicowane. Najczęściej (ponad 82% potwierdzeń) występuje w sferze działalności finansowej (banki, ubezpieczenia i inne instytucje z tego obszaru). Używanie komputerów do takiego celu częste jest także (ponad 7% potwierdzeń) w handlu, informatyce, turystyce (w tym hotele i gastronomia), transporcie oraz łączności i telekomunikacji. Najrzadziej rozpatrywany sposób korzystania z komputerów zdarza się w urzędach administracji publicznej (45,13%). 8 76 74,86 częstość (%) potwierdzeń 72 68 64 6 56 71,34 63,19 54,95 52 b. dobra dobra średnia słaba finansowa kondycja 31

Rys. 12 Korelacja: utrzymywanie baz danych o klientach i finansowa kondycja firm Używanie komputerów do utrzymywania baz danych o klientach biorąc pod uwagę kondycję finansową firm występuje częściej w firmach osiągających dobre wyniki ekonomiczne niż w pozostałych. Potwierdziło to 74,36% firm o bardzo dobrej kondycji finansowej, podczas gdy na takie używanie komputera wskazało tylko 54,95% firm o słabej finansowej kondycji. 3.1.2. Dostęp pracowników do komputerów W celu zwymiarowania dostępu pracowników do komputerów posłużono się przedziałami, z których każdy wyszczególniał inny procent zatrudnionych służbowo korzystających z omawianego medium. Firmy odpowiadały na pytanie o dostęp ich pracowników do komputerów poprzez wybranie odpowiedniego do sytuacji przedziału. Opcje były następujące: 1. do 1%, 2. 11-25% 3. 26-5% i 4. 51-1%. Okazało się, że dostęp zatrudnionych do służbowych komputerów jest duży. Najczęściej ponad połowa zatrudnionych używa komputerów - takich odpowiedzi udzieliło ponad 74% badanych. Dokładne wyniki badania tego zagadnienia specyfikują poniższa tabela i skorelowany z nią wykres. Tabl. 11 Dostęp pracowników do komputerów Odsetek pracowników używających komputerów Liczność Do 1 % 41 11-25 % 32 26-5 % 41 51-1 % 3246 32

8 74,47 7 6 częstość (%) potwierdzeń 5 4 3 2 1 9,2 6,93 9,41 do 1% 11-25% 26-5% 51-1% odsetek zatrudnionych z dostępem do komputerów Rys. 13 Dostęp pracowników do komputerów 3.1.2.1. Korelacje Tabl. 12 Macierz korelacji: dostęp zatrudnionych do komputerów i firmowe atrybuty (oznaczone wsp. korelacji są istotne z p <,5) M_1 M_2 M_3 M_4 M_5 M_6 M_7 Dostępność komputerów -,1,2,2,1, -,4,2 Oznaczenia: M_1: liczba zatrudnionych (wielkość firmy) M_2: podstawowa dziedzina działalności firmy M_3: status prawny firmy M_4: finansowa kondycja firmy M_5: województwo, w którym firma działa M_6: status miejscowości, w której firma ma siedzibę M_7: liczba mieszkańców tej miejscowości(wielkość miejscowości) Na podstawie przedstawionej macierzy korelacji, wyszczególniającej związki między dostępem zatrudnionych do komputerów i atrybutami firm, stwierdza się, że (statystycznie) istotna zależność rozpatrywanego dostępu występuję wyłącznie w odniesieniu do statusu miejscowości, w których firmy mają swoje siedziby. Należy jednak podkreślić, iż powiązanie to nie jest zbyt silne, o czym świadczy niska wartość współczynnika Pearsona. 33

częstość (%) potwierdzeń 8 75 7 65 6 55 5 45 4 35 3 25 2 15 1 5 miasta woj. miasta inne wieś do 1% 11-25% 26-5% 51-1% odsetek zatrudnionych z dostępem do komputera Rys. 14 Korelacja: dostęp pracowników do komputerów i status miejscowości działania W firmach działających w miastach wojewódzkich (nieznacznie) częściej niż w firmach z innych miejscowości ponad 5% zatrudnionych korzysta z komputerów (75,8%). Najmniejsza dostępność pracowników do komputerów (do 1% zatrudnionych) zdarza się częściej na wsi (1,3%) niż w miastach, choć i w tym przypadku różnice nie są zbyt wielkie. Także dostępność pracowników do komputerów w przedziale 11-25% częściej występuje w firmach wiejskich (9,49%) niż w miejskich (miasta woj.: 6,12%, inne: 7,8%); w miastach jest to najrzadziej zdarzająca się sytuacja. Zjawisko korzystania z komputera od 26 5 % zatrudnionych kształtuje się dla poszczególnych grup firm na mniej więcej jednakowym poziomie (m. woj.: 9,22%, inne: 9,95% i wsie: 9,49%). 3.1.3. Skutki komputeryzacji Ogólnie rzecz ujmując, komputeryzacja firm postrzegana jest pozytywnie. Komputery stały się niezbędne do prowadzenia działalności (69%) lub znacznie to usprawniły (25%). Pozostałe opcje (nieznacznie usprawniły funkcjonowanie, nie wniosły żadnych zmian lub inne oceny) znalazły marginalne poparcie (po 2%). Ci respondenci, którzy wybrali opcję inne najczęściej wypowiadali się w sposób następujący: Komputery były od początku firmy, więc trudno ocenić skutki komputeryzacji przez porównanie. Komputery są podstawą istnienia firmy i są nierozerwalnie związane z prowadzoną działalnością. 34

Komputeryzacja firmy zwiększyła ilość przetwarzanych danych. Wzrosło zadowolenie klientów, którzy się tego domagali. Komputery wyparły dokumentację papierową. Komputeryzacja spowodowała zatrudnienie pracowników o kwalifikacjach nie związanych bezpośrednio z profilem działalności firmy. Na funkcjonowanie firmy komputery bezpośrednio nie wpłynęły, lecz stały się konieczne do innych celów np. dydaktycznych. Komputeryzacja spowodowała redukcję zatrudnienia. Komputery wprowadziły oszczędność czasu. Wprowadzenie komputerów znacznie zwiększyło zużycie papieru - nieraz drukowanie bez potrzeby. Zbyt wielu pracowników traci czas pracy na gry i zabawy. Z wypowiedzi tych wynika, że dla niektórych firm posiadanie komputerów jest konieczne dla prowadzenia podstawowej działalności lub zadowolenia klientów. Niektóre z nich dowodzą także, że komputeryzacja wyzwoliła pewne zjawiska ekonomiczne (np. redukcja zatrudnienia) lub zachowania socjologiczne (np. zabawy w trakcie pracy). Zbiorcze wyniki badania oceny przez firmy skutków ich komputeryzacji pokazują niżej umieszczone tabela i wykres. Tabl. 13 Skutki wprowadzenia komputerów Ocena skutków komputeryzacji Liczność Stały się niezbędne do funkcjonowania firmy 391 Znacznie usprawniły funkcjonowanie firmy 114 Nieznacznie usprawniły funkcjonowanie firmy 88 Nie wniosły żadnych zmian w funkcjonowaniu firmy 99 Trudno powiedzieć 15 Inne 76 35

8 7 69,1 6 częstość (%) potwierdzeń 5 4 3 2 1 24,7 2 2,2,3 1,7-1 niezbędne znacznie pop. nieznacz. pop. żadnych zmian trud. pow. inne Rys. 15 Skutki wprowadzenia komputerów 3.1.3.1. Korelacje Tabl. 14 Macierz korelacji: skutki komputeryzacji i firmowe atrybuty (oznaczone wsp. korelacji są istotne z p <,5) M_1 M_2 M_3 M_4 M_5 M_6 M_7 Skutki komputeryzacji -, -,1 -,1,9 -,2,3 -,4 Oznaczenia: M_1: liczba zatrudnionych (wielkość firmy) M_2: podstawowa dziedzina działalności firmy M_3: status prawny firmy M_4: finansowa kondycja firmy M_5: województwo, w którym firma działa M_6: status miejscowości, w której firma ma siedzibę M_7: liczba mieszkańców tej miejscowości(wielkość miejscowości) Przedstawiona wyżej macierz korelacji pokazuje, że na postrzeganie przez firmy skutków ich komputeryzacji wpływ mają takie charakterystyki, jak: kondycja finansowa i wielkość miejscowości, w której firmy te mają swoją siedzibę. 36

Z porównania wartości tych dwóch statystycznie istotnych korelacji wynika, że silniejsza jest zależność ocena skutków kondycja finansowa. Istotę obu związków wyszczególniają umieszczone niżej wykresy. 9 7 67,9 72,4 74,9 częstość (%) potwierdzeń 5 3 57,3 3,5 26,3 23 stały się niezbędne znacznie pop. nieznacz pop. żadnych zmian 19,3 1 4,5 2 1,5 1,4-1 słaba średnia dobra b. dobra finansowa kondycja Rys. 16 Korelacja: skutki komputeryzacji na funkcjonowanie i kondycja finansowa firm Analiza odpowiedzi na pytanie o skutki komputeryzacji w zestawieniu z finansową kondycją firm ujawnia, że: 1. firmy o bardzo dobrej i dobrej kondycji finansowej częściej (74,9% i 72,4%) niż firmy o średniej i słabej kondycji finansowej (67,9% i 57,3%) oceniają, że komputery stały się niezbędne do ich funkcjonowania; 2. firmy o bardzo dobrej i dobrej kondycji finansowej rzadziej (19,3% i 23%) niż firmy o średniej i słabej kondycji finansowej (26,3% i 3,5%) oceniają, że wprowadzenie komputerów znacznie usprawniło ich funkcjonowanie; 3. w firmach o słabej finansowej kondycji częściej niż w pozostałych komputeryzacja tylko nieznacznie poprawiła ich funkcjonowanie lub nie spowodowała żadnych zmian. Na podstawie pokazanego wyżej rozkładu ocen wnioskować można, że jednym z czynników pośrednio warunkującym osiąganie dobrych wyników ekonomicznych jest nowoczesność firm, co między innymi - oznacza korzystanie z komputerów. 37

częstość (%) potwierdzeń 11 stały niezbędne do działania 1 znacznie poprawiły działanie 9 nieznacznie poprawiły działanie 8 żadnych zmian nie spowodowały 7 6 5 4 3 2 1-1 69,15 67,98 61,44 63,16 32,34 32,3 25,48 25,44 71,9 21,67 2,99 3,11 1,38 2,19 1,71 do 5 tys. 5-2 tys. 2-1 tys. 1-2 tys. pow. 2 tys. wielkość miejscowości Rys. 17 Korelacja: skutki komputeryzacji firm i wielkość miejscowości działania firm Firmy działające w większych miejscowościach (o większej liczbie mieszkańców) częściej uważają, że komputery stały się niezbędne do ich funkcjonowania. Z przedstawionego na wykresie rozkładu odpowiedzi widać, że im większa miejscowość, tym częściej pojawia się taka opinia. Odwrotnie zjawisko ma miejsce się w odniesieniu do oceny, że firmowe komputery znacznie usprawniły prowadzenie działalności. Osąd taki częściej prezentują firmy z mniejszych miejscowości. Stwierdzenia, że komputeryzacja tylko nieznacznie wpłynęła na funkcjonowanie firmy bądź niczego nie zmieniła występują - ogólnie rzecz ujmując - niezbyt często. Najrzadziej takie oceny zdarzały się firmom działającym w bardzo dużych miastach. Na podstawie analizy porównawczej wykresów obu korelacji można sformułować ogólny wniosek, że firmy, które najbardziej doceniają pozytywną rolę korzystania z komputerów i wyraźnie widzą ich pozytywny wpływ na funkcjonowanie, w przeważającej mierze są firmami sukcesu i najczęściej działają w środowisku miejskim. 3.1.4. Plany zakupu komputerów Większość firm myśli o kupnie nowych komputerów (72,4%). Planów takich nie posiada tylko 11% respondentów. Reszta nie ma jeszcze wyrobionego na ten temat zdania (16,6%). 38

Tabl. 15 Plany zakupu komputerów Liczność Istnieją plany zakupu komputerów 3255 Brak planów kupna komputerów 496 Trudno pow. 747 8 7 72,4 6 częstość (%) potwierdzeń 5 4 3 2 16,6 1 11 są plany brak planów trud. pow. Rys. 18 Plany zakupu komputerów 3.1.4.1. Korelacje Tabl. 16 Macierz korelacji: plany kupna komputerów i firmowe atrybuty (oznaczone wsp. korelacji są istotne z p <,5) M_1 M_2 M_3 M_4 M_5 M_6 M_7 Zamiar kupna komputerów -,6 -,2 -,1,12 -,2 -,2 -,1 Oznaczenia: M_1: liczba zatrudnionych (wielkość firmy) M_2: podstawowa dziedzina działalności firmy M_3: status prawny firmy M_4: finansowa kondycja firmy M_5: województwo, w którym firma działa M_6: status miejscowości, w której firma ma siedzibę M_7: liczba mieszkańców tej miejscowości(wielkość miejscowości) 39

Wartości współczynników korelacji ujawniają, że (statystycznie) istotny wpływ na plany zakupu komputerów mają takie atrybuty, jak: wielkość firmy (mierzona liczbą zatrudnionych) i jej kondycja finansowa, przy czym ta ostania zależność jest znacznie silniejsza. Wyszczególnione związki obrazują poniżej umieszczone wykresy. 9 73,4 74 8 77,3 78,3 7 67,7 częstość (%) potwierdzeń 5 3 1 18,6 13,7 16,4 15,6 1,2 1,3 13,9 istnieje plan kupna komputerów brak planu kupna komputerów trudno powiedzieć 15,8 6 6,8 18 3,7-1 do 5 osób 6-2 osób 21-5 osób wielkość zatrudnienia 11-25 osób 51-1 osób pow 25 osób Rys. 19 Korelacja: istnienie planu kupna komputerów i wielkość firmy Zaprezentowany wykres potwierdza, że firmy zarówno mniejsze jak i większe w większości planują kupno nowych komputerów. Pokazuje on także, że zamiary takie najczęściej deklarują firmy średnie, z zatrudnieniem 51 1 pracowników (8%), zaś najrzadziej firmy bardzo małe, z zatrudnieniem do 5 osób (67,7%). Te małe firmy częściej niż pozostałe stanowczo stwierdzają, że w najbliższej przyszłości nie zakupią komputerów (13,7%). Najrzadziej stanowisko takie prezentują firmy bardzo duże, z zatrudnieniem powyżej 25 osób (3,7%). Brak zdecydowania (trudno powiedzieć) odnośnie zakupu nowych komputerów najrzadziej wykazują firmy średnie, z zatrudnieniem 51-1 osób (13,9%), a najczęściej małe, z zatrudnieniem do 5 osób (18,6%). W każdej grupie firm, wydzielonych ze względu na liczbę zatrudnionych: zdecydowaną większość stanowią te, które myślą o zakupie nowych komputerów, jeszcze niezdecydowanych jest więcej niż tych, które stanowczo deklarują brak planów kupna nowych komputerów. 4

9 8 7 72,2 76,1 78,3 częstość (%) potwierdzeń 6 5 4 3 2 1 59,3 2,1 17,1 1,8 15,1 8,7 istnieje plan kupna komputerów brak planu kupna komputerów trudno powiedzieć 12,4 9,4 słaba średnia dobra b.dobra finansowa kondycja Rys. 2 Korelacja: istnienie planu kupna komputerów i finansowa kondycja firmy Rozpatrując zamiary kupna komputerów w kontekście finansowej kondycji firm, zauważa się, że firmy o gorszej kondycji finansowej rzadziej niż pozostałe posiadają takie plany; najczęściej deklaracje zakupienia nowych komputerów występują w grupie firm osiągających bardzo dobre wyniki ekonomiczne (78,3%). Dla porównania częstość potwierdzeń istnienia takich planów w grupie firm finansowo najsłabszych wynosi 59,3%. Firmy o słabej kondycji finansowej znacznie częściej niż te znajdujące się w lepszej sytuacji odrzucają możliwość zakupu w najbliższej przyszłości komputerów (2,1%) i wykazują największe niezdecydowanie (2,1%). Najrzadziej nie planują takich zakupów firmy osiągające dobre wyniki (8,7%), zaś najmniej niezdecydowane są firmy osiągające bardzo dobre wyniki (12,4%). Na podstawie obu korelacji stwierdza się, że najczęściej o kupnie nowych komputerów myślą firmy średnie, które osiągają już bardzo dobre wyniki finansowe. Łączy się to zapewne z planami dalszego rozwoju (np. rozszerzenie działalności). 3.1.5. Przyczyny braku planów zakupu komputerów Ci respondenci, którzy stwierdzili, że nie planują zakupu komputerów, proszeni byli o uzasadnienie takiego stanowiska. Okazało się, że najczęstszą przyczyną był brak potrzeb (5%). Na bariery finansowe wskazało 35% odpowiadających na to pytanie. Reszta nie potrafiła uzasadnić braku zamiaru kupna w przyszłości komputerów (2%) lub wskazała na inne przyczyny (5%). Jako inne najczęściej wymieniano: 41

ograniczono zatrudnienie, komputery są wynajmowane od firmy zewnętrznej, sami modernizujemy istniejące na bieżąco, zależność finansowa od jednostki nadrzędnej, skurczony rynek na nasze usługi, niepewność dalszego istnienia branży. Niektóre z tych innych przyczyn wskazują, że brak planów zakupu nowych komputerów nie zawsze bezpośrednio zależy od firm; nieraz wynika to z zewnętrznych uwarunkowań ekonomicznych, w których przychodzi im funkcjonować. Tabl. 17 Przyczyna braku planów kupna nowych komputerów Przyczyny Liczność Brak możliwości finansowych 174 Brak potrzeb 247 Trudno powiedzieć 8 Inne 27 55 49,8 45 częstość (%) potwierdzeń 35 25 15 35,1 5 5,4 1,6-5 inne trudno pow. brak potrzeb bariera finansowa Rys. 21 Uzasadnienie braku planów kupna nowych komputerów 42