ROZDZIAŁ I Katedra Nauk o Kulturze Fizycznej, Uniwersytet Zielonogórski Department of Physical Education Sciences, University of Zielona Góra RYSZARD ASIENKIEWICZ Charakterystyka porównawcza poziomu rozwoju fizycznego studentów i studentek Uniwersytetu Zielonogórskiego w świetle zróżnicowanej aktywności ruchowej Comparative characteristics of the level of physical development of the University of Zielona Góra students in the light of varied physical activity Słowa kluczowe: młodzież akademicka, rozwój fizyczny, charakterystyka porównawcza Key words: university youth, physical development, comparative characteristics WSTĘP Z dostępnej literatury dotyczącej badania rozwoju somatycznego młodzieży akademickiej w Polsce wynika, że mają one ponad stuletnią tradycję, sięgają historią końca XIX wieku i związane były z dużymi ośrodkami akademickimi. Pierwsze obserwacje młodzieży Uniwersytetu Jagiellońskiego, zakwalifikowanej do odbywania zajęć z wychowania fizycznego prowadził Ludwik Bierkowski. Pierwsze oceny stanu zdrowia i higieny osobistej studentów Uniwersytetu Warszawskiego przedstawił Kowalski, a pierwszą charakterystykę porównawczą dotyczącą rozwoju fizycznego studentów warszawskich i zagranicznych opublikował Dąbrowski. W okresie międzywojennym XX wieku, Stojanowski prowadząc badania rozwoju fizycznego i motorycznego wśród studentów i studentek Uniwersytetu Poznańskiego przedstawił typy sprawności fizycznej w odniesieniu do typów rasowych. Badania nad zróżnicowaniem społecznym, zawodowym i antropologicznym młodzieży szkół akademickich we Lwowie prowadził w roku akademickim 1937/1938 Wokroj [4].
Dynamiczny rozwój szkolnictwa wyższego związany z wyodrębnieniem z uniwersytetów samodzielnych uczelni wyższych charakteryzuje lata powojenne XX wieku. W tym też okresie wprowadzono na studiach obowiązkowe zajęcia z wychowania fizycznego oraz utworzono międzywydziałowe studia wychowania fizycznego, które prowadziły badania cech somatycznych i sprawności fizycznej młodzieży akademickiej. Nowe kierunki badań nad rozwojem fizycznym i motorycznym młodzieży akademickiej wpłynęły na zmianę zakresu antropologicznych obserwacji z kwestii doboru rasowego na zagadnienia selekcji somatycznej studentów z różnych szkół i kierunków studiów. Wyniki badań Drozdowskiego ukazały istotę selekcji somatycznej oraz zmiany jakie zachodzą w czasie studiów, głównie wychowania fizycznego. W kolejnych latach pojawiają się pierwsze prace dotyczące środowiskowego zróżnicowania cech morfologicznych i sprawności fizycznej młodzieży akademickiej oraz wyniki badań longitudinalnych [4]. Młodzież rekrutująca się z różnych środowisk na poszczególne kierunki studiów wykazuje różnice w swych składach społecznych, a wyniki badań stanowić mogą prognozę w zakresie efektów pracy zawodowej po ukończeniu edukacji. Każda uczelnia, w zależności od profilu nauczania stawia przed studentami określone wymagania. Szczególnie ostro zaznaczają się procesy selekcyjne w zespołach studentów i studentek wychowania fizycznego. Intensywne zajęcia mające charakter obowiązkowych ćwiczeń sportowych wynikające z realizacji kierunku studiów, a także osobiste uprawianie wybranej dyscypliny sportu przez młodzież stanowią ważny czynnik wpływający na zmianę ich budowy ciała. Rekrutacja na kierunek wychowanie fizyczne w Uniwersytecie Zielonogórskim, od kilku lat nie uwzględnia egzaminów wstępnych, które są pierwszą selekcją. Stąd też wzrosło zainteresowanie młodzieży mniej sprawnej fizycznie, która w większości realizowała program podstawowy z wychowania fizycznego. W świetle powyższych informacji, celem prezentowanej pracy jest ocena poziomu wykształcenia cech somatycznych młodzieży kształcącej się na kierunkach o zróżnicowanej w programach studiów aktywności ruchowej. MATERIAŁ I METODY Materiał stanowią wyniki badań antropometrycznych przeprowadzone w latach 2010-2014 wśród 234 studentów i 119 studentek I roku wychowania fizycznego Uniwersytetu Zielonogórskiego. Techniką martinowską, w opisie za Drozdowskim [6] wykonano pomiary odcinków długościowych ciała (całkowitą wysokość ciała B- v, długość tułowia sst-sy, kończyn dolnych B-sy, kończyn górnych a-da III), szerokościowych (barków a-a, bioder ic-ic, szerokość i głębokość klatki piersiowej thl-thl i xi-ths, nasad kostnych: nadgarstkowej, łokciowej, kolanowej cr-cu, cl-cm, epl-epm), obwodów (talii, bioder, ramienia w spoczynku i napięciu, uda i podudzia), fałdów skórno-tłuszczowych (na brzuchu, talerzu biodrowym, ramieniu, pod dolnym kątem łopatki i podudziu) oraz masy ciała, na podstawie których wyliczono następujące wskaźniki proporcji ciała według wzorów [6]: 12 - tułowia (sst-sy: B-v) x 100, - barków (a-a : sst-sy) x 100,
Ryszard Asienkiewicz Charakterystyka porównawcza poziomu rozwoju fizycznego studentów i studentek Uniwersytetu Zielonogórskiego w świetle zróżnicowanej aktywności ruchowej - miednicy (ic-ic : a-a) x 100, - klatki piersiowej (xi-ths : thl-thl) x 100, - Rohrera (masa ciała w g : B-v 3 w cm) x 100, - długości kończyny górnej (a-da III :B-v) x 100, - długości kończyny dolnej (a-a : B-v) x 100, - międzykończynowy (a- da III : B-v) x 100, - barkowo-wzrostowy (a-a : B-v) x 100, - biodrowo-wzrostowy (ic-ic : B-v) x 100, - tułowiowo-nożny (długość tułowia : długość kończyn dolnych) x 100, - BMI (masa ciała w kg : B-v w m 2 ), - WHR (obwód talii : obwód bioder). Materiałem porównawczym była młodzież rozpoczynająca kształcenie na kierunkach humanistycznych i ścisłych, na których w programie I roku studiów są 2 godziny zajęć ruchowych w tygodniu [7]. Zebrany materiał opracowano podstawowymi metodami statystycznymi [1]. Istotność różnic między przeciętnymi badanych cech wyliczono testem t-studenta. Porównań cech somatycznych wyrażonych w różnych jednostkach, przedstawiono graficznie w postaci wartości znormalizowanych na średnią (M=0) i odchylenie standardowe (s=1) studentek i studentów kierunków humanistycznych i ścisłych Uniwersytetu Zielonogórskiego według wzoru [4] : M dz M I SD Wyniki badań własnych odniesiono porównawczo do zespołów studentów kształcących się w największych państwowych uczelniach Krakowa (UJ, UE, UP, UR, AGH, PK), [9] i akademiach wychowania fizycznego [2, 3,5, 8, 10, 11, 12]. Wyniki opracowanego materiału przedstawiono w tabelach 1-4 oraz na rycinach 1-8. WYNIKI BADAŃ I DYSKUSJA Tabele I-IV ukazują wyraźne zróżnicowanie badanych zespołów męskich i żeńskich w zakresie badanych cech. Jak z tabeli I wynika, studenci wychowania fizycznego Uniwersytetu Zielonogórskiego w porównaniu z rówieśnikami innych kierunków tej samej uczelni są istotnie wyżsi i ciężsi, mają dłuższy tułów, większe obwody (bioder, ramienia w spoczynku i w napięciu, uda, podudzia), większe grubości fałdów skórno-tłuszczowych (na biodrze, ramieniu, pod dolnym kątem łopatki), szersze nasady kostne (nadgarstkową i kolanową), natomiast istotnie krótsze kończyny górne i dolne, węższe biodra oraz bardziej spłaszczoną klatkę piersiową. ch ch 13
14 Tabela I. Charakterystyka somatometryczna studentów UZ ** - istotność na poziomie 0,01 Cecha WF UZ (N = 234) UZ (N = 317) M SD V M SD V d B v 179,79 6,78 3,77 177,71 6,91 3,89 2,08** sst - sy 58,27 3,34 5,73 54,44 4,11 7,55 3,83** B - sy 88,22 3,89 4,41 90,67 4,86 5,36-2,45** a daiii 77,72 3,99 5,13 78,95 5,21 6,60-1,23** a a 40,89 1,91 4,67 41,06 3,22 7,85 0,17 ic ic 28,74 1,72 5,98 29,89 2,51 8,40-1,15** thl thl 28,03 1,84 6,56 27,97 2,56 9,15 0,06 xi ths 19,72 1,50 7,61 20,28 2,39 11,80-0,56** Obwód talii 81,84 6,90 8,43 82,80 11,51 13,90-0,96 O.bioder 97,34 6,41 6,59 95,18 9,11 9,57 2,16** O.ramienia sp. 29,95 2,94 9,82 28,99 3,91 13,48 0,96** O.ramienia nap. 33,94 3,27 9,63 32,67 5,25 16,08 1,27** Obwód uda 56,20 4,68 8,33 51,97 5,39 10,38 4,23** O. podudzia 39,09 2,90 7,42 37,02 4,68 12,63 2,07** Fałd brzucha 205,76 18,05 8,77 193,68 22,26 11,47 12,08** F. na biodrze 187,71 19,43 10,35 178,78 26,05 14,57 8,93** F.na ramieniu 199,49 22,83 11,44 184,37 25,72 13,95 15,12** F.pod łopatką 203,42 17,43 8,57 188,00 24,65 13,11 15,42** F.na podudziu 177,34 21,76 12,27 170,18 30,93 18,17 7,16 cr - cu 55,21 3,04 5,51 54,12 3,58 6,61 1,09** cl - cm 66,74 4,65 6,97 67,12 7,50 11,17-0,38 epl - epm 94,24 8,69 9,22 87,64 8,95 10,22 6,60** Masa ciała 77,39 10,82 13,98 73,96 13,04 12,88 3,43** Zespół studentek rozpoczynający kształcenie na kierunku wychowanie fizyczne relatywnie do rówieśniczek Uniwersytetu Zielonogórskiego jest istotnie wyższy, ma dłuższy tułów i kończyny dolne, szerszą klatkę piersiową, większe obwody talii, ramienia (w spoczynku i napięciu), uda, podudzia, większą podściółkę tłuszczową (na brzuchu, biodrze, ramieniu, pod łopatką, podudziu), szerszą nasadę łokciową i kolanową oraz większą masę ciała (tabela II).. Tabela II. Charakterystyka somatometryczna studentek UZ *- istotność na poziomie 0,05 ; ** - istotność na poziomie 0,01 Cecha WF UZ (N = 119) UZ (N = 565) M SD V M SD V d B v 166,93 7,03 4,21 164,13 5,84 3,56 2,80** sst - sy 52,21 2,95 5,65 49,72 4,05 8,14 2,49** B - sy 87,74 4,06 4,63 82,69 4,78 5,78 5,05** a daiii 72,03 3,92 5,44 73,23 4,87 6,65-1,20* a a 36,67 1,94 5,29 36,22 2,33 6,44 0,45 ic ic 27,96 2,10 7,51 28,97 2,49 8,61-1,01** thl thl 25,75 1,97 7,65 24,86 1,57 6,30 0,89** xi ths 17,63 1,45 8,22 17,34 1,93 11,14 0,29
Ryszard Asienkiewicz Charakterystyka porównawcza poziomu rozwoju fizycznego studentów i studentek Uniwersytetu Zielonogórskiego w świetle zróżnicowanej aktywności ruchowej Cecha WF UZ (N = 119) UZ (N = 565) M SD V M SD V d Obwód talii 71,37 7,16 10,03 68,98 11,89 17,24 2,39* O.bioder 93,19 7,41 7,95 93,61 7,08 7,56-0,42 O.ramienia sp. 25,72 2,68 10,42 24,73 2,68 10,82 0,99** O.ramienia nap. 28,39 2,71 9,55 25,85 3,42 13,22 2,54** Obwód uda 53,57 4,01 7,49 49,83 4,02 8,06 3,74** O. podudzia 36,40 3,87 10,63 35,07 3,04 8,66 1,33** Fałd brzucha log 200,54 18,88 9,41 188,79 28,05 14,86 11,75** F. na biodrze log 186,02 19,4610,46 173,05 29,23 16,89 12,97** F.na ramieniu log 197,56 20,2310,24 176,70 29,78 16,85 20,86** F.pod łopatką log 195,14 15,84 8,12 182,20 22,42 12,31 12,94** F.na podudziu log 178,16 17,9210,06 159,88 33,47 20,93 18,28** cr - cu 49,08 2,61 5,32 47,24 2,99 6,33 1,84 cl - cm 58,97 3,73 6,33 55,42 5,16 9,31 3,55** epl - epm 87,64 7,50 8,56 85,88 8,00 9,30 1,76* Masa ciała 59,93 8,82 14,72 54,66 6,84 12,51 5,27** W tabelach III-IV zestawiono przeciętne wskaźników proporcji ciała porównywanych zespołów. W porównaniu do rówieśników kształcących się na kierunkach ścisłych i humanistycznych Uniwersytetu Zielonogórskiego, studentów wychowania fizycznego charakteryzują istotnie wyższe przeciętne wskaźników tułowia i tułowiowo-nożnego, natomiast istotnie mniejsze barków, miednicy, klatki piersiowej, długości kończyny górnej i dolnej, barkowo-wzrostowego, biodrowo-wzrostowego i WHR (tabela III). Tabela III. Charakterystyka liczbowa wskaźników proporcji ciała studentów * - istotność na poziomie 0,05 ; ** - poziom istotności przy 0,01 Wskaźnik WF UZ (N=234) UZ (N=317) M SD V M SD V d Tułowia 32,40 1,19 3,67 30,64 2,03 6,61 1,76** Barków 70,31 3,92 5,58 75,71 6,91 9,13-5,40** Miednicy 70,35 3,94 5,60 72,92 4,79 6,57-2,57** Klatki piersiowej 70,48 5,17 7,34 72,77 8,30 11,41-2,29** Rohrera 1,33 0,15 11,28 1,32 0,23 17,42 0,01 Długości kończyny górnej 43,22 1,45 3,35 44,41 2,22 5,00-1,19** Długości kończyny dolnej 49,07 1,15 2,34 51,09 3,31 6,48-2,02** Międzykończynowy 88,12 3,36 3,81 87,28 7,00 8,02 0,84 Barkowo-wzrostowy 22,75 1,02 4,48 23,12 1,83 7,92-0,37** Biodrowo-wzrostowy 15,99 0,80 5,00 16,83 1,36 8,08-0,84** Tułowiowo-nożny 66,12 3,84 5,81 60,18 5,21 8,66 5,94** BMI 23,89 2,66 11,13 23,42 3,92 16,74 0,47 WHR 0,84 0,04 4,76 0,87 0,12 13,79-0,03** 15
Zespół studentek wychowania fizycznego w porównaniu do koleżanek kształcących się na kierunkach ścisłych i humanistycznych wyróżniają istotnie wyższe wartości wskaźników tułowia, Rohrera, tułowiowo-nożnego oraz BMI, a istotnie mniejsze barków, miednicy, długości kończyny górnej, międzykończynowy, biodrowo-wzrostowy (tabela IV). Tabela IV. Charakterystyka liczbowa wskaźników proporcji ciała studentek * - istotność na poziomie 0,05 ; ** - poziom istotności przy 0,01 Wskaźnik UZ (N=119) UZ (N=565) M SD V M SD V d Tułowia 31,27 1,02 3,26 30,30 2,35 7,77 0,97** Barków 70,36 4,02 5,71 73,19 6,21 8,49-2,83** Miednicy 76,33 5,26 6,89 80,06 5,75 7,18-3,73** Klatki piersiowej 68,64 5,62 8,19 69,87 7,66 10,97-1,23 Rohrera 1,29 0,16 12,40 1,24 0,18 14,20 0,05** Długości kończyny górnej 43,14 1,14 2,64 44,62 1,41 3,16-1,48** Długości kończyny dolnej 50,16 0,99 1,97 50,45 3,52 6,97-0,29 Międzykończynowy 86,03 2,58 3,00 88,56 3,14 3,55-2,53** Barkowo-wzrostowy 21,98 1,08 4,91 22,08 1,39 6,29-0,10 Biodrowo-wzrostowy 16,76 1,18 7,04 17,65 1,41 7,99-0,89** Tułowiowo-nożny 62,40 3,09 4,95 60,33 6,11 10,13 2,07** BMI 21,46 2,48 11,56 20,32 2,58 12,72 1,14** WHR 0,77 0,05 6,49 0,74 0,12 15,76 0,03 Wyniki pomiarów cech somatycznych oraz wskaźników proporcji ciała studentów i studentek znormalizowano, uzyskując możliwość porównania ich ze względu na różne jednostki miar (cm, kg, mm). Przyjmuje się, że różnice są duże kiedy przekraczają wielkość 0,5 odchylenia standardowego, a bardzo duże gdy przekraczają wartość 1 SD. Jak wynika z rycin 1-2, różnice duże między porównywanymi zespołami mężczyzn stwierdzono w długości tułowia i kończyn dolnych, szerokości kolana, obwodzie uda, grubości fałdu skórno-tłuszczowego na brzuchu, na ramieniu i pod dolnym kątem łopatki. 16
Ryszard Asienkiewicz Charakterystyka porównawcza poziomu rozwoju fizycznego studentów i studentek Uniwersytetu Zielonogórskiego w świetle zróżnicowanej aktywności ruchowej [1]-(B-v); [2]-(sst-sy); [3]-(B-sy); [4]-(a-daIII); [5]-(a-a); [6]-(ic-ic); [7]-(thl-thl); [8]-(thl-thl); [9]-(cr-cu); [10]-(cl-cm); [11]-(epl-epm); [12]- masa ciała Ryc. 1. Normogram cech długościowych, szerokościowych i masy ciała zespołów studentów UZ [1]-obwód talii; [2]-obwód bioder; [3]-obwód ramienia w spoczynku; [4]-obwód ramienia w napięciu; [5]-obwód uda; [6]-obwód podudzia; [7]-grubość fałdu skórno-tłuszczowego na brzuchu; [8]- grubość fałdu skórno-tłuszczowego na biodrze; [9]- grubość fałdu skórnotłuszczowego na ranieniu; [10]- grubość fałdu skórno-tłuszczowego pod dolnym katem łopatki; [11]- grubość fałdu skórno-tłuszczowego na podudziu Ryc. 2.Normogram obwodów i fałdów zespołów studentów UZ 17
[1]-(B-v); [2]-(sst-sy); [3]-(B-sy); [4]-(a-daIII); [5]-(a-a); [6]-(ic-ic); [7]-(thl-thl); [8]-(thl-thl); [9]-(cr-cu); [10]-(cl-cm); [11]-(epl-epm); [12]- masa ciała Ryc. 3. Normogram cech długościowych, szerokościowych i masy ciała studentek UZ W odniesieniu do zespołów studentek, różnice duże między porównywanymi cechami odnotowano w długości tułowia, szerokości klatki piersiowej, szerokościach nasad kostnych (łokciowej i kolanowej), masie ciała, obwodzie ramienia w napięciu, podudzia, grubości fałdu skórno-tłuszczowego na ramieniu, pod łopatką, na podudziu, natomiast bardzo dużą (przekraczającą wartość 1 SD) w długości kończyn dolnych (ryciny 3-4). 18
Ryszard Asienkiewicz Charakterystyka porównawcza poziomu rozwoju fizycznego studentów i studentek Uniwersytetu Zielonogórskiego w świetle zróżnicowanej aktywności ruchowej [1]-obwód talii; [2]-obwód bioder; [3]-obwód ramienia w spoczynku; [4]-obwód ramienia w napięciu; [5]-obwód uda; [6]-obwód podudzia; [7]-grubość fałdu skórno-tłuszczowego na brzuchu; [8]- grubość fałdu skórno-tłuszczowego na biodrze; [9]- grubość fałdu skórnotłuszczowego na ranieniu; [10]- grubość fałdu skórno-tłuszczowego pod dolnym katem łopatki; [11]- grubość fałdu skórno-tłuszczowego na podudziu Ryc. 4. Normogram obwodów i fałdów zespołów studentek UZ Na rycinach 5-6 przedstawiono znormalizowane wskaźniki proporcji ciała zespołów studentów i studentek Uniwersytetu Zielonogórskiego. Różnice duże między mężczyznami kierunków ścisłych i humanistycznych relatywnie do rówieśników z wychowania fizycznego odnotowano we wskaźnikach tułowia, barków, miednicy, długości kończyny górnej i dolnej, biodrowo-wzrostowym, bardzo dużą w tułowiowo-nożnym (rycina 5). 19
[1]-wskaźnik tułowia; [2]-wskaźnik barków; [3]-miednicy; [4]-klatki piersiowej; [5]- wskaźnik Rohrera; [6]-wskaźnik długości kończyny górnej; [7]-wskaźnik długości kończyny dolnej; [8]-wskaźnik międzykończynowy; [9]-wskaźnik barkowo-wzrostowy; [10]-wskaźnik biodrowo-wzrostowy; [11]-wskaźnik tułowiowo-nożny; [12]-wskaźnik BMI; [13]-wskaźnik WHR Ryc. 5. Normogram wskaźników proporcji ciała studentów UZ W odniesieniu do studentek, różnicę bardzo dużą między porównywanymi zespołami stwierdzono we wskaźniku długości kończyny górnej, natomiast duże we wskaźnikach miednicy, międzykończynowym i biodrowo-wzrostowym (rycina 6). 20
Ryszard Asienkiewicz Charakterystyka porównawcza poziomu rozwoju fizycznego studentów i studentek Uniwersytetu Zielonogórskiego w świetle zróżnicowanej aktywności ruchowej [1]-wskaźnik tułowia; [2]-wskaźnik barków; [3]-miednicy; [4]-klatki piersiowej; [5]- wskaźnik Rohrera; [6]-wskaźnik długości kończyny górnej; [7]-wskaźnik długości kończyny dolnej; [8]-wskaźnik międzykończynowy; [9]-wskaźnik barkowo-wzrostowy; [10]-wskaźnik biodrowo-wzrostowy; [11]-wskaźnik tułowiowo-nożny; [12]-wskaźnik BMI; [13]-wskaźnik WHR Ryc. 6. Normogram wskaźników proporcji ciała studentek UZ Ryciny 7-8 przedstawiają normogramy wskaźników wagowo-wzrostowych (BMI) zespołów męskich i żeńskich wybranych uczelni w Polsce. Zespół studentów wychowania fizycznego Uniwersytetu Zielonogórskiego wyróżnia się tęższą budową ciała relatywnie do rówieśników z państwowych uczelni Krakowa, Poznania, Gdańska, Katowic, Bydgoszczy, Warszawy, Krakowa, Białej Podlaskiej, natomiast smuklejszą do zespołów z Koszalina i Wrocławia (rycina 7). Różnice duże (przekraczające wartość 0,5 SD) stwierdzono w odniesieniu do studentów z Gdańska, Krakowa i Białej Podlaskiej. 21
[1] młodzież akademicka państwowych uczelni Krakowa ; [2] AWF Poznań; [3] - AWF Gdańsk; [4] AWF Katowice; [5] PWSZ Koszalin, kierunek wf; [6] UKW Bydgoszcz, kierunek wf; [7] AWF Warszawa; [8] AWF Kraków; [9] AWF Biała Podlaska; [10] AWF Wrocław Ryc. 7. Wartości znormalizowane wskaźnika BMI zespołów studentów różnych uczelni Polski Porównawczo do środowisk akademickich w Polsce, zespół studentek wychowania fizycznego Uniwersytetu Zielonogórskiego wyróżnia się smuklejszą budową do zespołów z Gdańska, Katowic, Koszalina, Bydgoszczy, a tęższą do zespołów akademickich z Krakowa, Poznania, Warszawy, Krakowa, Białej Podlaskiej i Wrocławia (rycina 8). Różnicę dużą odnotowano tylko w porównaniu do studentek z Bydgoszczy. 22
Ryszard Asienkiewicz Charakterystyka porównawcza poziomu rozwoju fizycznego studentów i studentek Uniwersytetu Zielonogórskiego w świetle zróżnicowanej aktywności ruchowej [1] młodzież akademicka państwowych uczelni Krakowa ; [2] AWF Poznań; [3] - AWF Gdańsk; [4] AWF Katowice; [5] PWSZ Koszalin, kierunek wf; [6] UKW Bydgoszcz, kierunek wf; [7] AWF Warszawa; [8] AWF Kraków; [9] AWF Biała Podlaska; [10] AWF Wrocław Ryc. 8. Wartości znormalizowane wskaźnika BMI zespołów studentek różnych uczelni Polski Na podstawie przeprowadzonej analizy statystycznej stwierdzono wyraźne zróżnicowanie młodzieży porównywalnych kierunków studiów Uniwersytetu Zielonogórskiego. 1. Studenci wychowania fizycznego relatywnie do rówieśników kierunków humanistycznych i ścisłych Uniwersytetu Zielonogórskiego są istotnie wyżsi i ciężsi, mają dłuższy tułów, większe obwody bioder, ramienia, większą grubość fałdów skórno - tłuszczowych, szersze nasady kostne, a krótsze kończyny górne i dolne, węższe biodra i bardziej płaską klatkę piersiową. Studentki wychowania fizycznego na tle rówieśniczek są istotnie wyższe i cięższe, mają dłuższy tułów i kończyny dolne, szerszą klatkę piersiową, większe obwody talii, ramienia, uda, podudzia, większą podściółkę tłuszczową oraz szersze nasady kostne, natomiast krótsze kończyny górne i węższe biodra. 2. Porównawczo do młodzieży kierunków humanistycznych i ścisłych, zespoły studentów i studentek wychowania fizycznego Uniwersytetu Zielonogórskiego charakteryzuje także tęższa budowa ciała. 3. Zespoły studentów wychowania fizycznego Uniwersytetu Zielonogórskiego, budową ciała najbardziej podobni są do rówieśników z Wrocławia i Koszalina, 23
natomiast najbardziej różnią się w odniesieniu do młodzieży z Krakowa i Białej Podlaskiej. 4. Studentki wychowania fizycznego Uniwersytetu Zielonogórskiego, budową ciała najbardziej podobne są do rówieśniczek z Warszawy, Gdańska i Katowic, a najmniej do bydgoskich. PIŚMIENNICTWO 1. Arska-Kotlińska M. i wsp..: Wybrane zagadnienia statystyki dla studiujących wychowanie fizyczne. AWF, Poznań 2002. 2. Asienkiewicz R.: Comparative characteristics of somatic build of students of Pedagogical Academy in Bydgoszcz. Sport and Society, (ed.): J. Kosiewicz, K. Obodyński Podkarpackie Scientific Society of Physical Culture in Rzeszów. European Association for Sociology of Sport. University of Rzeszów. Rzeszów, 2004, 191-202. 3. Asienkiewicz R. i wsp.: Charakterystyka porównawcza zróżnicowania morfologicznego i typologicznego młodzieży akademickiej w Polsce (na przykładzie studentów i studentek wychowania fizycznego). Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Seria: Kultura Fizyczna, (red.): J. Rodziewcz- Gruhn i E. Małolepszy, z. IX, 2010, 153-170. 4. Asienkiewicz R.: Charakterystyka somatotypologiczna młodzieży Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Koszalinie kształcącej sie na kierunku wychowanie fizyczne, [w:] Zdrowie w kulturze i życiu codziennym, (red.): Piotr Godlewski i Daniel Kalinowski, PWSZ Koszalin, 2013, 159-170. 5. Czajkowska A. i wsp.: Zależność pomiędzy dziennym wydatkiem energetycznym a wybranymi wskaźnikami somatycznymi i fizjologicznymi studentów AWF, [w:] Współczesne metody badań aktywności, sprawności i wydolności fizycznej człowieka, (red): K. Buśko, J. Charzewska, K. Kaczanowski, Warszawa, 2010, 58-69. 6. Drozdowski Z.: Antropometria w wychowaniu fizycznym. AWF, Poznań 1998. 7. Jasik J.: Uwarunkowania społeczne i środowiskowe rozwoju biologicznego młodzieży akademickiej oraz tendencje zmian (studia porównawcze studentów i studentek Uniwersytetu Zielonogórskiego). Praca doktorska. Wydział Nauk Biologicznych, Uniwersytet Zielonogórski 2015. 8. Malinowski A., Stolarczyk H.: Ocena budowy somatycznej studentów Akademii Wychowania Fizycznego w Gdańsku, [w:] Biologia populacji ludzkich i pradziejowych. WSP, Słupsk, 1992, 283-292. 9. Pasiut U.: Stan biologiczny studentów i studentek Akademii Wychowania Fizycznego na tle ogółu młodych osób dorosłych studiujących w największych państwowych uczelniach Krakowa. Antropomotoryka, nr 68, 2012, 111-122. 24
Ryszard Asienkiewicz Charakterystyka porównawcza poziomu rozwoju fizycznego studentów i studentek Uniwersytetu Zielonogórskiego w świetle zróżnicowanej aktywności ruchowej 10. Pietraszewska J. i wsp.: Charakterystyka budowy somatycznej i składu ciała tkankowego studentów w aspekcie ich aktywności fizycznej, [in]: Sport vs. Wellness, (ed.): E. Rutkowska Wydawnictwo NeuroCentrum w Lublinie, Lublin 2008, 105-113. 11. Ślężyński J.: Cechy somatyczne, sprawność fizyczna i gibkość kręgosłupa studentów. Z Warsztatów Badawczych. AWF, Warszawa 1991. 12. Wawrzyniak G.: Normy wybranych cech somatycznych kandydatów na studia wychowania fizycznego. AWF, Poznań 1997. STRESZCZENIE Celem prezentowanej pracy jest ocena poziomu wykształcenia cech somatycznych młodzieży kształcącej się na kierunkach o zróżnicowanej w programach studiów aktywności ruchowej. Badania zostały przeprowadzone w latach 2010-2014 wśród 234 studentów i 119 studentek I roku wychowania fizycznego Uniwersytetu Zielonogórskiego. Techniką martinowską wykonano pomiary odcinków długościowych, szerokościowych, obwodów, szerokości nasad kostnych oraz fałdów skórnotłuszczowych, na podstawie których wyliczono 13 wskaźników proporcji ciała. Materiałem porównawczym była młodzież rozpoczynająca kształcenie na kierunkach humanistycznych i ścisłych, na których w programie I roku studiów są 2 godziny zajęć ruchowych w tygodniu. Materiał opracowano statystycznie. Istotność różnic między przeciętnymi badanych cech wyliczono testem t-studenta. Różnice w rozwoju fizycznym porównywanych zespołów przedstawiono graficznie w postaci cech znormalizowanych na średnią (M=0) i odchylenie standardowe (s=1) studentek i studentów kierunków humanistycznych i ścisłych. Na podstawie przeprowadzonej analizy statystycznej stwierdzono wyraźne zróżnicowanie młodzieży porównywalnych kierunków studiów. Studenci wychowania fizycznego w porównaniu z rówieśnikami kierunków humanistycznych i ścisłych są istotnie wyżsi i ciężsi, mają dłuższy tułów, większe obwody bioder, ramienia, większą grubość fałdów skórnotłuszczowych, szersze nasady kostne, a krótsze kończyny górne i dolne, węższe biodra i bardziej płaską klatkę piersiową. Studentki wychowania fizycznego na tle rówieśniczek są istotnie wyższe i cięższe, mają dłuższy tułów i kończyny dolne, szerszą klatkę piersiową, większe obwody talii, ramienia, uda, podudzia, większą podściółkę tłuszczową oraz szersze nasady kostne, natomiast krótsze kończyny górne i węższe biodra. Zespoły studentów i studentek wychowania fizycznego w porównaniu z rówieśnikami charakteryzuje także tęższa budowa ciała. ABSTRACT The aim of this study is to assess the physical development of somatic characteristics in students attending university courses which involve different physical activity. The study was conducted between 2010 and 2014 among 234 male students and 119 female students studying physical education at the University of Zielona Gora (year one students). Martin s measurement technique was applied to measure the length, width, circuits, the width of epiphyses and skinfolds. On their basis 25
13 indicators of body proportions were calculated. The comparative material was the data on year one students doing humanities and sciences, who attended 2-hour PE sessions a week. The material was analysed statistically. The significance of differences between mean characteristics was calculated with t-test. Differences in physical development of the compared groups of respondents are shown graphically as features normalised on the mean (M = 0) and standard deviation (s = 1) of humanities and science students. The statistical analysis showed a clear differentiation of the youth of comparable courses of study. In comparison to the peers studying humanities and science, the male students of physical education are significantly taller and heavier, they have a longer body, larger circuits of hips and arms, thicker skinfolds, wider epiphyses, shorter upper and lower limbs, narrower hips and flatter chests. In comparison to their peers, female sstudents of physical education are significantly taller and heavier, they have longer bodies and longer lower limbs, wider chests, larger circuits of waist, arm, thigh, calf, more fat tissue, wider epiphyses, shorter upper limbs and narrower hips. Compared with the peers the male and female students of physical education have stouter bodies. Artykuł zawiera 25549 znaków ze spacjami + grafika 26