Konfiguracja środowiska użytkownika System Microsoft Windows XP umożliwia łatwe dostosowanie środowiska pracy użytkownika do jego indywidualnych potrzeb. Usprawniony został również mechanizm PnP (ang. Plug and Play), gwarantujący, że wszystkie komponenty komputera zostaną prawidłowo skonfigurowane. Instalowanie nowego urządzenia Aby dowolny komponent komputera (modem, stacje dysków, napęd CD-ROM, kontroler dysku twardego czy karta grafiki) mógł być wykorzystywany w środowisku Windows XP, musi zostać najpierw prawidłowo zainstalowany w komputerze. Aby zainstalować nowe urządzenie, trzeba załogować się jako Administrator albo na konto będące członkiem grupy Administratorzy. Proces instalowania nowego urządzenia składa się z dwóch lub trzech etapów: 1. Podłączenie urządzenia do komputera. Urządzenia podłączane do portów szeregowych (myszka, modem), USB (ang. Universal Serial Bus, skanery, drukarki, modemy), DIN lub PS/2 (klawiatura, myszka), port podczerwieni IrDA (wykorzystywany do komunikacji z komputerami przenośnymi) oraz porty karty muzycznej można podłączać bez wyłączania zasilania komputera. Przed podłączeniem pozostałych urządzeń (w szczególności wszystkich karty rozszerzeń instalowanych w slotach magistral PCI lub AGP) należy wyłączyć komputer z prądu. 2. Zainstalowanie odpowiednich dla danego urządzenia sterowników. W większości przypadków system Windows XP po wykryciu nowego urządzenia zainstaluje sterowniki dostarczane razem z systemem. Jeżeli chcemy zainstalować sterowniki urządzenia przygotowane przez jego producenta, należy wskazać lokalizację tych sterowników (płyta CD dostarczona razem z urządzeniem lub witryna internetowa producenta). 3. Ewentualnej konfiguracji urządzenia. Niektóre urządzenia, starsze lub nietypowe, mogą wymagać dodatkowej konfiguracji, zanim zaczną poprawnie działać. Urządzenie powinno zostać skonfigurowane za pomocą dostarczanego przez producenta sprzętu programu konfiguracyjnego. Jeżeli producent nie dostarczył takiego oprogramowania, urządzenie może zostać skonfigurowane za pomocą Menedżera urządzeń. Aby otworzyć Menedżera urządzeń: 1. Wybierz Start Panel sterowania Wydajność i konserwacja. 2. Następnie kliknij System. W oknie dialogowym Właściwości systemu kliknij kartę Sprzęt, a następnie przycisk Menedżer urządzeń.
System Windows XP przydziela unikalny zestaw zasobów systemowych dla każdego zainstalowanego urządzenia. Na liście przydzielonych dla danego urządzenia zasobów mogą znaleźć się: żądanie przerwania IRQ (ang. Interrupt request), kanał DMA (ang. Direct Memory Access), adres portu wejścia-wyjścia, zakres adresów przydzielonych urządzeniu komórek pamięci. Każdy zasób musi być przydzielony do jednego i tylko jednego urządzenia, albo urządzenie nie będzie prawidłowo funkcjonować. Mechanizm PnP odpowiada za automatyczne przydzielania zasobów instalowanym urządzeniom. Mechanizm ten nie jest jednak w 35 ABC Systemu Windows XP stanie rozpoznać i skonfigurować urządzeń niezgodnych z standardem PnP. W takim przypadku należy, postępując wg wskazówek producenta, ręcznie przydzielić zasoby dla danego urządzenia. Czasami najprostszą metodą usunięcia błędu w funkcjonowaniu urządzenia jest odinstalowanie go, a następnie zainstalowanie najnowszej, przeznaczonej dla systemu Windows XP, wersji sterowników. Rysunek 3.1. Menedżer urządzeń znalazł jedno źle skonfigurowane i jedno nieskonfigurowane urządzenie
Aktualizacja sterowników Aby zabezpieczyć system przed niepożądanymi zmianami w konfiguracji, aktualizacje sterowników może przeprowadzić jedynie użytkownik z uprawnieniami administratora. Regularnie, na stronach producentów sprzętu komputerowego umieszczane są nowsze wersje sterowników do danego urządzenia. Ponieważ z reguły pozbawione są one błędów dostrzeżonych w wersjach wcześniejszych lub umożliwiają one wydajniejszą pracę urządzenia, należy dbać o to, aby aktualizować sterowniki urządzeń zainstalowanych w komputerze. W tym celu należy: 1. Uruchomić Menedżera Urządzeń. Innym sposobem otworzenia Menedżera urządzeń jest zaznaczenie obecnej w menu Start ikony Mój komputer, naciśnięcie prawego przycisku myszki i z menu kontekstowego wybranie opcji Właściwości. W oknie dialogowym Właściwości systemu należy kliknąć kartę Sprzęt, a następnie przycisk Menedżer urządzeń. 2. Zaznaczyć i kliknąć prawym przyciskiem myszy urządzenie, którego sterownik chcemy zaktualizować. 3. Na karcie właściwości danego urządzenia wybrać zakładkę Sterownik i kliknąć przycisk Aktualizuj sterownik. Uruchomiony zostanie kreator przeprowadzający nas przez proces aktualizacji sterownika. Rysunek 3.2. Zakładka właściwości karty grafiki z zaznaczonym przyciskiem Aktualizuj sterownik
Przywracanie poprzedniej wersji sterownika Jednym z nowych rozwiązań systemu Windows XP jest możliwość łatwego przywrócenia poprzedniej wersji sterownika. Jeżeli po zainstalowaniu nowej wersji sterownika dla danego urządzenia okazało się, że urządzenie nie działa prawidłowo, możemy, wybierając dostępną na karcie właściwości danego urządzenia opcję Przywróć sterownik, przywrócić poprzednią, sprawdzoną wersję sterownika danego urządzenia. Jest to możliwe, dlatego że system Windows XP automatycznie wykonuje kopię wszystkich nadpisywanych przez użytkownika plików systemowych. Mechanizm przywracania poprzedniej wersji sterowników wykorzystuje zarówno utworzone w ten sposób kopie plików, jak i pliki instalacyjne systemu. Tak więc podczas przeprowadzania tej operacji prawdopodobnie zostaniemy poproszeni o udostępnienie płyty instalacyjnej systemu operacyjnego. Podpisywanie sterowników Ponieważ próba zainstalowania sterowników, które nie są w 100% zgodne z systemem operacyjnym może prowadzić do wielu problemów (zaczynając od wadliwie działającego urządzenia, a na awarii całego systemu kończąc), firma Microsoft podpisuje cyfrowo te sterowniki, które przeszły testy zgodności przeprowadzone w jej laboratoriach. Podpis taki gwarantuje, że dana wersja sterownika jest zgodna z systemem operacyjnym oraz że zainstalowany sterownik nie zostanie przypadkowo zastąpiony podczas zmiany w konfiguracji systemu. Domyślnie, system Windows XP jest skonfigurowany tak, aby ostrzegał przed próbą zainstalowania nie podpisanego sterownika. Ustawienia te można zmienić, tak jak zostało to pokazane na rysunku 3.3. Aby wywołać zakładkę Opcje podpisywania sterowników, należy:
1. Zaznaczyć dostępną z menu Start ikonę Mój komputer. 2. Z menu kontekstowego wybrać opcje Właściwości. Na zakładce Sprzęt znajduje się przycisk Podpisywanie sterowników kliknięcie go spowoduje wywołanie żądanej zakładki. Rysunek 3.3. Wybierając opcję Zablokuj mamy pewność, że w systemie nie zostaną zainstalowane niesprawdzone sterowniki Konfiguracja środowiska użytkownika Środowisko użytkownika systemu Windows XP został gruntownie zmienione zarówno w porównaniu z systemami Windows 9x, jak i Windows 2000. Największemu przeobrażeniu wśród elementów pulpitu uległo menu Start oraz pasek zadań. Obecnie menu Start składa się z dwóch części. Pierwsza zawiera ikony domyślnej przeglądarki stron WWW i domyślnego programu pocztowego oraz najczęściej uruchamiane programy, druga ikony z serii Mój... oraz rozwijane menu Wszystkie Programy. Tam znajdziemy odnośniki do zainstalowanych przez nas aplikacji. Zmienione menu Start ułatwia dotarcie do najczęściej używanych aplikacji, folderów systemowych oraz dokumentów. Technologia Web View, poprzez system powiązań tematycznych i rzeczowych, umożliwia szybkie modyfikowanie każdego elementu systemu. Obecna jest ona nawet w tak tradycyjnym elemencie interfejsu jak Eksplorator. 37 ABC Systemu Windows XP Na pulpicie również zaszło kilka istotnych zmian. Nie znajdziemy tam ikon Mój komputer i Moje dokumenty obie przeniesiono do menu Start. Tam też umieszczono foldery Moje obrazy i Moja muzyka. W rezultacie, po zainstalowaniu systemu, na pulpicie znajduje się tylko jedna ikona Kosz.
Pasek zadań Pasek zadań to znajdujący się na dole okna aplikacji obszar, w którym wyświetlane są różnorodne komunikaty. Systemowy pasek zadań domyślnie zawiera: znajdujący się w lewym rogu przycisk Start oraz umieszczony w prawym rogu zegar. Po prawej stronie zegara wyświetlane są ikony załadowanych, ale w danej chwili nieaktywnych aplikacji (takich jak sterowniki karty graficznej, myszki itp.). W systemie Windows XP pasek zadań domyślnie nie zawiera, znanego z wcześniejszych wersji systemów Windows, paska szybkiego uruchamiania (ang. Quick Launch). Nowymi cechami paska zadań systemu Windows XP są również: grupowanie ikon kilkakrotnie uruchomionych aplikacji oraz ukrywanie ikon aplikacji nieaktywnych. Kolejno skonfigurujemy wymienione cechy paska zadań. Pasek szybkiego uruchamiania Aby wyświetlić pasek szybkiego uruchamiania należy: 1. Ustawić kursor myszki na przycisku Start albo na pasku zadań tak, aby nie wskazywał żadnego umieszczonego na nim elementu. 2. Nacisnąć prawy przycisk myszki. Wybrać opcję Właściwości. Zostanie wyświetlone okno Właściwości paska zadań i menu Start. 3. Jeżeli jest to konieczne, wybrać opcję Pasek zadań. 4. Zaznaczyć opcję Pokaż pasek Szybkiego uruchamiania. 5. Nacisnąć przycisk OK. Po lewej stronie paska zadań zostanie wyświetlony pasek Szybkiego uruchamiania. albo 6. Ustawić kursor myszki na pasku zadań tak, aby nie wskazywał żadnego umieszczonego na nim elementu. 7. Z menu kontekstowego wybrać opcję Paski narzędzi. 8. Zaznaczyć opcję Szybkie uruchamianie. Własny folder na pasku zadań Dzięki temu, że ikony umieszczone na pasku zadań są łatwo dostępne, użytkownik szybko i wygodnie może np. uruchomić dany program, czy otworzyć dany folder. Tak więc, jeżeli np. często jesteśmy zmuszeni przeglądać folder Moje dokumenty, a na pulpicie mamy twórczy nieład związany z kilkunastoma uruchomionymi programami i mnóstwem na szybko robionych notatek, dobrym rozwiązaniem będzie umieszczenie ikony Moje dokumenty na pasku zadań. W tym celu należy: 1. Ustawić kursor myszki na pasku zadań tak, aby nie wskazywał żadnego umieszczonego na nim elementu. 2. Z menu kontekstowego wybrać opcję Paski narzędzi. 3. Wybrać opcję Nowy pasek narzędzi... Zostanie wyświetlone okno pokazane na rysunku 3.4.
Rysunek 3.4. W Windows XP możemy łatwo dodać folder do paska zadań 4. Wybrać folder, który chcemy dodać do paska zadań (w tym przypadku jest to folder Moje dokumenty). Po naciśnięciu przycisku OK nawy folder pojawi się na pasku zadań. Dostosowywanie powiadomień Windows XP ukrywa na pasku zadań ikony tych aplikacji, które zostały uruchomione, ale są nieaktywne. Jeżeli chcemy, żeby ikona programu, który jest często przez nas używany nie została ukryta, musimy zmienić domyślną konfiguracje paska zadań. W tym celu: 1. Ustaw kursor myszki na pasku zadań tak, aby nie wskazywał żadnego umieszczonego na nim elementu. 2. Naciśnij prawy przycisk myszki. 3. Wybierz opcje Właściwości. Zostanie wyświetlone okno Właściwości paska zadań i menu Start. 4. Jeżeli jest to konieczne, wybierz opcję Pasek zadań. 5. Wybierz opcję Dostosuj. Zostanie wyświetlone okno Dostosowywanie powiadomień. 6. Zmień wartość opcji Zachowanie dla ulubionej aplikacji na Zawsze widoczny. 7. Naciśnij przycisk OK. Okno Dostosowywanie powiadomień zostanie zamknięte. 8. Naciśnij przycisk OK. Od tej chwili zawsze na pasku zadań znajdować się będzie skrót do załadowanej aplikacji.
Rysunek 3.5. Każdy element paska może zostać indywidualnie skonfigurowany W poprzednich wersjach systemu Windows jednoczesne zminimalizowanie kilku lub kilkunastu programów powodowało, że ikony na pasku zdań trzeba było przewijać aż do wyświetlenia ikony tej aplikacji, którą chcieliśmy przywrócić na pulpit. Windows XP chroni nas przed tą niedogodnością, grupując wielokrotnie uruchomione aplikacje i wyświetlając je jako jedną ikoną z cyfrą informująca nas o faktycznej liczbie uruchomianych aplikacji. Po wybraniu takiej ikony grupy, zostanie ona rozwinięta i będziemy mogli wybrać aplikacje, którą chcemy przywrócić na pulpit. Możemy również, jednym klikniecie myszki zamknąć wszystkie uruchomione aplikacje z danej grupy. Konfiguracja paska zadań za pomocą edycji rejestru systemowego Jak widzieliśmy, za pomocą narzędzi graficznych możemy dostosować prawie każdy element paska zadań do naszych potrzeb i upodobań. Jednak niektóre właściwości paska zadań mogą zostać zmienione jedynie poprzez modyfikacje wpisów w rejestrze systemowym. Do edycji rejestru służy Edytor rejestru, graficzny program, który możemy uruchomić wpisując w polu Uruchom... menu Start nazwę regedit. Rejestr systemu Windows XP to hierarchiczna baza danych przechowująca informacje o każdym, najdrobniejszym aspekcie konfiguracji systemu. Rejestr składa się z pięciu gałęzi, każda z nich zawiera setki kluczy, podkluczy i wartości. W rejestrze przechowywane są m.in. dane o uprawnieniach poszczególnych użytkowników, zainstalowanych programach, czy konfiguracji komputera. Ryzyko modyfikowania rejestru systemowego wiąże się z dwoma rzeczami: po pierwsze, przypadkowe usunięcie niektórych wartości (nie
mówiąc o podkluczach czy kluczach) może skończyć się nieodwracalną awarią systemu i utratą wszystkich danych. Po drugie, zmiany w rejestrze są natychmiast uwzględniane przez system operacyjny. Innymi słowy, przypadkowe odebranie bieżącemu użytkownikowi, tj. sobie, prawa do logowania się do komputera zostanie natychmiast przez system uwzględnione i możemy mieć poważne problemy z ponownym załogowaniem się do własnego komputera. Informacja o tym, czy system ma wyświetlać ostrzeżenie o małej ilości wolnego miejsca na dysku przechowywane jest w kluczu HKEY_CURRENT_USER\Software\Microsoft\Windows\CurrentVersion\Policies\Explorer. Należy znaleźć ten klucz, a następnie dodać nową wartość typu DWORD i nazwać ją NoLowDiskSpaceChecks. Wartość nowej zmiennej ustawiamy na 1 i zamykamy edytor rejestru. Rysunek 3.6. Zmodyfikowany klucz rejestru systemowego Menu Start Tak jak wiele innych elementów graficznego interfejsu użytkownika, menu Start przeszło gruntowną modernizacje i w systemie Windows XP prezentuje się zupełnie inaczej. Przede wszystkim zostało utworzone z wykorzystaniem technologii Web View obiekty menu Start (skróty do programów) zostały pogrupowane tematycznie wg kilkunastu kategorii takich jak: moje miejsca sieciowe, narzędzia administracyjne itd. Po drugie, niektóre narzędzia zostały ukryte i aby je wyświetlić musimy zmodyfikować konfigurację menu Start. Zacznijmy od wyświetlenia często używanych ikon: Moje miejsca sieciowe i Narzędzia administracyjne.
Po wyświetleniu okna Właściwości paska zadań i menu Start należy wybrać zakładkę Menu Start i kliknąć przycisk Dostosuj. Po wybraniu zakładki Zaawansowane będziemy mogli wybrać, jakie ikony powinny znaleźć się w poszczególnych sekcjach menu Start. Rysunek 3.7. Domyślnie, wiele ikon nie jest wyświetlanych w menu Start Pulpit Windows XP umożliwia dostosowanie wyglądu pulpitu i parametrów wyświetlania do indywidualnych potrzeb użytkownika i możliwości karty grafiki oraz monitora. Ponieważ konfiguracja tapety, wygaszacza ekranu czy wyglądu takich elementów interfejsu użytkownika jak okna czy przyciski od strony technicznej nie zmieniła się od kilku lat, zamiast powtarzania tych samych informacji, opiszemy ważną kwestię ustawienia właściwej częstotliwości odświeżania oraz pokażemy jak, najłatwiej przywrócić na pulpit znane z wcześniejszych wersji systemu ikony Mój komputer oraz Moje dokumenty. Po ustawieniu kursora myszki na dowolnym, pustym fragmencie pulpitu, naciśnięciu prawego klawisza myszki i wybraniu z menu kontekstowego opcji Właściwości wywołamy okno właściwości ekranu. Na zakładce Pulpit znajduje się przycisk Dostosuj pulpit. Po jego naciśnięciu zobaczymy okno Elementy pulpitu (rysunek 3.8). Zaznaczenie odpowiednich opcji w sekcji Ikony pulpitu jest najprostszym sposobem na wyświetlenie na pulpicie ikonek domyślnie wyświetlanych na pulpicie poprzednich wersji systemu Windows. Nowością w Windows XP jest również Kreator oczyszczania pulpitu program, który ma nam pomóc w utrzymaniu porządku na pulpicie. 41 ABC Systemu Windows XP Kreator oczyszczania pulpitu wyświetla listę ikon pulpitu, których nie używano przez co najmniej 60 dni, co pozwala na usunięcie zbędnych ikon z pulpitu. Usunięte ikony można ponownie wyświetlić, otwierając na pulpicie folder Nieużywane skróty pulpitu.
Rysunek 3.8. Przywrócenie ikon Mój komputer i Moje dokumenty na pulpit nie sprawia większych problemów Prawdopodobnie niektórzy Czytelnicy nawet tę książkę czytają opartą o monitor, tak, aby nie przeszkadzała w dostępie do klawiatury i nie zasłaniała zbyt wielu informacji wyświetlanych na ekranie. Oni właśnie powinni zwrócić szczególną uwagę na prawidłowe ustawienie częstotliwości odświeżania ekranu wartość tego parametru określa, ile razy na sekundę zostanie odświeżona (ponownie wyświetlona) zawartość całego ekranu. Zasada jest prosta: im więcej, tym lepiej, z jednym tylko zastrzeżeniem próba zmuszenia monitora do pracy z częstotliwością z poza jego zakresu możliwości skończy się wyświetleniem poziomych linii (mieliśmy szczęście, po 15 sekundach, o ile nie naciśniemy klawisza OK automatycznie zostanie przywrócona poprzednia wartość) albo uszkodzeniem monitora. Nowsze monitory pozwalają na ustawienie częstotliwości odświeżania większej niż 85 Hz dla praktycznie każdej rozdzielczości ekranu. Ustawienie częstotliwości odświeżania na 100 Hz lub więcej gwarantuje nam uzyskanie stabilnego, nie migocącego obrazu niezależnie od tego, co będziemy wyświetlać na ekranie monitora.
Rysunek 3.9. Częstotliwość odświeżania ustawia się na zakładce Monitor Opcje regionalne Podstawowe parametry środowiska pracy użytkownika można skonfigurować poprzez Panel Sterowania grupę narzędzi administracyjnych umieszczoną w menu Start. Jedną z kategorii zadań możliwych do wykonania poprzez Panel sterowania jest ustawienie Daty, godziny, języka i opcji regionalnych. Po wybraniu tej kategorii, na ekranie wyświetlone zostanie okno dialogowe umożliwiające ustawienie zegara systemowego, formatu liczb i dat oraz dodanie obsługi innych języków narodowych. Data i godzina Po wybraniu zadania Zmień datę i godzinę na ekranie zostanie wyświetlone okno dialogowe umożliwiające, oprócz ustawienia zegara systemowego, ustawienie odpowiedniej strefy czasowej i zsynchronizowanie zegara komputera z zegarem wzorcowym.
Jeżeli synchronizacja jest włączona, zegar komputera synchronizowany jest z internetowym serwerem czasu raz na tydzień. Rysunek 3.10. Synchronizacja czasu w systemie Windows XP jest łatwiejsza niż w poprzednich wersjach systemu Format liczb, walut i czasu Ponieważ w różnych krajach stosowane są odmienne formaty zapisu liczb (np. w Polsce część ułamkową oddziela się przecinkiem, a w krajach anglojęzycznych kropką), system Windows XP ustali domyślne formaty tych danych na podstawie wybranego podczas instalacji języka. Ustawienia te określają sposób wprowadzania i wyświetlania danych nie tylko w aplikacjach systemowych, ale we wszystkich zainstalowanych aplikacjach. Tak więc zmiana formatu np. daty krótkiej z formatu rrrr-mm-dd na dd-mm-rrrr zostanie uwzględniona w zainstalowanym Wordzie czy Excelu. Obsługa dodatkowych języków narodowych Po zainstalowaniu systemu Windows XP możliwe jest (w zależności od posiadanej wersji instalacyjnej) dodanie obsługi innych języków narodowych. Lista dostępnych języków obejmuje, oprócz języków zgodnych z formatem Unicode (takich jak angielski, niemiecki czy francuski) również języki wschodnioazjatyckie i języki z pisownia od prawej do lewej.
Rysunek 3.11. Okno dialogowe Opcje regionalne i językowe Opcje ułatwień dostępu Możemy dostosować wygląd i funkcjonalność interfejsu systemu Windows XP do potrzeb użytkowników niedowidzących, niedosłyszących lub niepełnosprawnych ruchowo bez potrzeby instalowania dodatkowego oprogramowania lub sprzętu. System Windows zawiera następujące programy i funkcje, ułatwiające pracę tym użytkownikom: Program Lupa powiększa część ekranu, ułatwiając oglądanie. Program Narrator korzysta z technologii zamiany tekstu na mowę, aby odczytywać na głos zawartość ekranu. Jest on przydatny dla osób niewidomych lub niedowidzących. Program Klawiatura na ekranie umożliwia użytkownikom ograniczonym ruchowo pisanie na ekranie za pomocą urządzenia wskazującego. Funkcje klawiatury: Klawisze stałe umożliwia kolejne naciskanie sekwencji klawiszy Alt, Ctrl, Shift i Logo Windows, Klawisze filtru włączenie funkcji spowoduje ignorowanie krótkich, powtarzających się naciśnięć klawiszy, Klawisze przełączające po włączeniu funkcji naciśnięcie klawisza Caps Lock, Scroll Lock lub Num Lock będzie sygnalizowane komunikatem dźwiękowym.
Funkcje dźwięku: Wartownik dźwięków funkcja generująca wizualne ostrzeżenia pojawiające się w momencie emitowania ostrzeżeń dźwiękowych, Pokaż dźwięki po włączeniu tej funkcji programy będą wyświetlały podpisy towarzyszące emitowanym dźwiękom. Funkcje ekranu: Duży kontrast po wybraniu tej funkcji, system Windows XP będzie używał kompozycji kolorów i czcionek ułatwiających czytanie. Funkcje myszy: Klawisze myszy funkcja umożliwia sterowanie kursorem myszy za pomocą klawiatury alfanumerycznej. Rysunek 3.12. Konfigurowanie funkcji ułatwień dostępu Menedżer narzędzi pozwala sprawdzać stan ułatwień dostępu oraz uruchamiać lub zatrzymywać program Ułatwienia dostępu. Użytkownicy z dostępem na poziomie administratora mogą polecić uruchamianie programu wówczas, gdy jest uruchamiany Menedżer narzędzi. Użytkownicy mogą też uruchamiać programy ułatwień dostępu przed zalogowaniem się na komputerze, naciskając na stronie powitalnej logowania klawisze logo systemu Windows + U. Konfiguracja środowiska systemowego Po zainstalowaniu dodatkowych urządzeń w komputerze i skonfigurowaniu środowiska użytkownika kolej na konfigurację środowiska systemu operacyjnego. Prawidłowe ustawienie najważniejszych opcji systemu zagwarantuje nam stabilną i wydajną pracę Windows XP.
Ustawienia systemowe obowiązują wszystkich zalogowanych do komputera użytkowników. Nie ma potrzeby konfigurowania środowiska systemowego oddzielnie dla każdego użytkownika. Zmienne środowiskowe Po wybraniu zakładki Zaawansowane okna Właściwości systemu uzyskamy dostęp do okna Zmienne środowiskowe. To okno dialogowe umożliwia modyfikowanie takich informacji jak np. lokalizacja folderów tymczasowych (folderów, w których system Windows XP i niektóre aplikacje przechowuje tymczasowe pliki instalacyjne, konfiguracyjne itd.). Zmienne środowiskowe mogą zostać ustawione dla danego użytkownika (górne okno pokazane na rysunku 3.13) albo dla systemy operacyjnego (okno dolne). Zmienne systemowe ustawiane są dla wszystkich użytkowników, którzy logują się do danego komputera. W przypadku skonfigurowania zmiennej o tej samej dla użytkownika i dla systemu, obowiązywać będą ustawienia zmiennej użytkownika. Rysunek 3.13. Możemy zaplanować wykorzystanie miejsca na dysku poprzez odpowiednie skonfigurowanie zmiennych systemowych Zmienne systemowe Windows XP powinny zostać określone poprzez okna dialogowe Zmienne środowiskowe. Jednak, w celu zachowania zgodności ze starszymi aplikacjami, zmienne te mogą być definiowane w pliku Autoexec.bat. Ponieważ plik ten jest przetwarzany podczas startu systemu operacyjnego, jeżeli zmienna o tej samej nazwie zostanie zdefiniowana w oknie Zmienne środowiskowe, wartość określona w pliku Autoexec.bat, zostanie zastąpiona nową wartością zmiennej.
Opcje uruchamiania i odzyskiwania Konfigurując opcje uruchamiania i odzyskiwania wpływamy na przebieg procesu uruchamiania komputera oraz reakcje systemu operacyjnego na wystąpienie błędu typu STOP nieoczekiwanego zatrzymania pracy systemu. Ponieważ w systemach Windows NT, 2000 i XP raport o błędzie typu STOP wyświetlany jest na niebieskim ekranie, określa się je jako Niebieskie ekrany śmierci (ang. Blue Screens of Death). Modyfikowanie opcji uruchamiania Po włączeniu komputera, na ekranie monitora wyświetlona zostaje lista dostępnych systemów operacyjnych. Domyślnie, po upływie 30 sekund uruchamiany jest ten system operacyjny, którego loader został uruchomiony przez BIOS komputera. Loader to krótki program umieszczony w sektorze startowym aktywnej partycji dysku twardego. Zadaniem tego programu jest uruchomienie danego systemu operacyjnego. Pomimo tego, że architektura systemu Windows XP jest zbudowana w oparciu na rozwiązaniach znanych z systemu Windows 2000, proces uruchomienia komputera przebiega nieco inaczej. Zamiast kolejno uruchamiać poszczególne usługi systemowe i czekać, aż zostaną pomyślnie zainicjowane, Windows XP zakłada, że usługa zostanie pomyślnie uruchomiona i nie czekając na potwierdzenie jej uruchomienia równolegle uruchamia kolejne procesy systemowe. W rezultacie czas uruchamiania systemu operacyjnego skrócił się o kilkadziesiąt procent. Uruchomienie systemu operacyjnego Pomyślne uruchomienie systemu Windows XP jest wynikiem dosyć długiego i skomplikowanego szeregu czynności. Poniżej opisaliśmy poszczególne etapy tego procesu: Etap 1 ustanowienie środowiska pracy systemu operacyjnego. Pierwszy sektor dysku twardego, z którego następuje uruchomienie systemu, zawiera min. główny rekord rozruchowy (ang. Master Boot Record). Informacje odczytane z tego sektora umożliwiają komputerowi wczytanie plików systemowych oraz opisują fizyczne uporządkowanie danych na dysku. Program zawarty w MBR-ze lokalizuje na dysku adres początkowy partycji zawierającej system operacyjny i ładuje do pamięci operacyjnej kopię jej sektora rozruchowego. Etap 1. kończy przekazanie sterowania programowi (modułowi ładowania systemu operacyjnego) wczytanemu z sektora rozruchowego. Etap 2 uruchomienie modułu ładującego. Program ładujący system operacyjny wczytuje i uruchamia pliki zapisane na dysku. W efekcie następuje kompletne załadowanie systemu operacyjnego, co kończy proces wstępnego rozruchu komputera. Etap 3 wybór systemu operacyjnego. Moduł ładujący wczytuje plik z informacjami o zainstalowanych w komputerze systemach operacyjnych oraz definiuje ich położenie na dyskach twardych. W tym momencie użytkownik ma możliwość wyboru uruchamianego systemu. Etap 4 wykrywanie i diagnostyka sprzętu. Uruchamiany jest moduł rozpoznania sprzętu, którego zadaniem jest utworzenie listy zainstalowanych urządzeń. Etap 5 wybór konfiguracji. Moduł ładujący umożliwia uruchomienie systemu operacyjnego w kilku trybach. Sposób wywołania poszczególnych trybów zależy od wybranego systemu operacyjnego. Może polegać na podaniu dodatkowych parametrów przy wywołaniu systemu operacyjnego lub wyborze pozycji z wyświetlanej na ekranie listy. Specjalne tryby służą z reguły do celów diagnostycznych lub ograniczenia dostępu do komputera. Etap 6 ładowanie jądra systemu. Na tym etapie moduł ładowania wczytuje do pamięci plik (lub pliki) zawierający jądro systemu oraz warstwę oddzielenia sprzętu (ang. HAL Hardware Abstraction Layer).
Etap 7 inicjalizacja jądra systemu. Etap kończący fazę uruchamiania systemu operacyjnego. Kontrola nad komputerem zostaje przekazana systemowi operacyjnemu. Podczas inicjalizacji jądra wykonywane są następujące zadania: inicjalizacja sterowników urządzeń niskiego poziomu, tzn. załadowanych wraz z jądrem systemu, ładowanie i inicjalizacja sterowników pozostałych urządzeń, uruchamianie programów diagnostycznych lub konfiguracyjnych, ładowanie i inicjalizacja usług skonfigurowanych jako uruchamiane automatycznie podczas startu systemu, tworzenie pliku stronicowania na dysku twardym, uruchamianie podsystemów systemu operacyjnego (takich jak podsystem zabezpieczeń). Etap 8 logowanie. Wyświetlenie okna dialogowego logowania oznacza pomyślne zainicjowanie jądra systemu operacyjnego. Po poprawnym zalogowaniu do systemu uruchamiane jest środowisko użytkownika. Rozdział 3 Konfiguracja środowiska użytkownika 46 Rysunek 3.14 przedstawia okno dialogowe Uruchamianie i odzyskiwanie. Okno wywołujemy wybierając kolejno Mój komputer Właściwości Zaawansowane Uruchamiania i odzyskiwanie Ustawienia. W sekcji Uruchamianie systemu możemy określić, który z dostępnych systemów operacyjnych będzie domyślnie uruchamiany, oraz po jakim czasie domyślny system zostanie uruchomiony. Rysunek 3.14. Okno dialogowe Uruchamianie i odzyskiwanie
Ustawienia procesu uruchamiania systemu Windows XP przechowywana jest w pliku Boot.ini znajdującym się w głównym katalogu dysku systemowego. Dla komputera z trzema systemami operacyjnymi plik Boot.ini mógłby wyglądać jak następująco: [boot loader] timeout=3 default=multi(0)disk(0)rdisk(0)partition(1)\windows [operating systems] multi(0)disk(0)rdisk(0)partition(1)\windows="microsoft Windows XP Professional" /fastdetect multi(0)disk(0)rdisk(0)partition(2)\winnt="microsoft Windows 2000 Server" /fastdetect c:\boot.lnx="linux" Ponieważ ręczna modyfikacja wpisów w tym pliku może spowodować, że żaden systemów operacyjnych nie będzie w stanie się uruchomić, powinna być ona przeprowadzana jedynie przez osoby, które dokładnie rozumieją znaczenie poszczególnych parametrów. W powyższym przykładzie, na dwóch partycjach tego samego dysku twardego znajdują się dwa systemy operacyjne firmy Microsoft: XP Professional i 2000 Server. Dodatkowo, do pliku boot.lnx został zgrany sektor startowy dysku, na którym zainstalowano system Linux. Modyfikowanie opcji uzyskiwania Opcje dostępne w sekcji Awaria systemu pozwalają na skonfigurowanie reakcji systemu operacyjnego na błąd typu STOP. Domyślnie, po wystąpieniu takiego błędu informacje o błędzie zostaną zapisane do dziennika systemowego, do członków grupy Administratorzy zostanie poprzez sieć wysłany komunikat z ostrzeżeniem, że dany komputer przerwał pracę i system zostanie uruchomiony ponownie.
Opcje sekcji Zapisywanie informacji o debugowaniu mają znacznie, tylko jeżeli chcemy raport o błędzie wysyłać do techników firmy Microsoft. Za ich pomocą możemy określić, jaka część pamięci operacyjnej zostanie zapisana na dysku twardym. 47 ABC Systemu Windows XP Plik z zapisanym stanem systemu operacyjnego w momencie wystąpienia błędu krytycznego można przesłać do serwisu Microsoft samodzielna analiza tego pliku pomimo tego, że wyjątkowo uciążliwa oczywiście jest możliwa. Wydajność Zakładka Zaawansowane okna Właściwości systemu zawiera sekcję Wydajność. Po naciśnięciu umieszczonego w tej sekcji przycisku Ustawienia będziemy mogli skonfigurować opcje wpływające na wydajność pracy systemu operacyjnego. Jeżeli system Windows XP nie działa tak szybko, jak byśmy tego sobie życzyli, po wybraniu zakładki Efekty wizualne, możemy ograniczyć liczne efekty graficzne domyślnie wykorzystywane przez system. Jednak najważniejsze opcje wpływające na wydajność pracy komputera są dostępne poprzez zakładkę Zaawansowane (rysunek 3.15). Jeżeli nasz komputer wykorzystywany jest głównie do uruchamiania programów, opcja Planowanie użycie procesora powinna zostać ustawiona na Programy. Drugą opcję powinny wybrać te osoby, które wykorzystują komputer z systemem Windows XP jako serwer plików lub aplikacji. Te same zasady określają ustawienie wartości parametru Użycie pamięci aby zoptymalizować wydajność komputerów wolnostojących lub klienckich, należy ustawić wartość parametru na Programy. Rysunek 3.15. Zaawansowane opcje konfiguracji wydajności
W większości przypadków największy wpływ na wydajność całego systemu będzie jednak miała poprawie skonfigurowana Pamięć wirtualna. Naciskając przycisk Zmień wywołamy okno dialogowe umożliwiające zmianę liczby, rozmiaru i lokalizacji plików stronicowania (zarezerwowanych obszarów na dysku, które będą używane do symulowania pamięci operacyjnej). Dokładne zalecenia co do ilości i rozmiaru plików stronicowania umieściliśmy w rozdziale 11. Podstawową regułę służącą do określania wielkości pliku stronicowania podamy jednak już w tym miejscu, ponieważ domyślne ustawienia systemu Windows XP jej nie uwzględniają: Rozmiar początkowy pliku stronicowania powinien być równy rozmiarowi maksymalnemu. W ten sposób zapobiegamy ewentualnej fragmentacji tego pliku, która pojawiłaby się, gdyby system musiał powiększyć jego wielkość w trakcie pracy systemu w takim przypadku plik stronicowania zajmowałby różne obszary dysku twardego i czas dostępu do tak porozrzucanego po dysku pliku uległby dodatkowemu wydłużeniu. Rozdział 3 Konfiguracja środowiska użytkownika 48 Rysunek3.16. Przykład prawidłowo skonfigurowanego pliku stronicowania
Instalowanie programów Nowe programy powinny być instalowane poprzez okno dialogowe Dodawanie lub usuwanie programów jedną z kategorii zadań, które mogą być wykonane za pomocą panelu sterowania. Po wybraniu opcji Dodaj nowe programy należy wskazać lokalizację programu instalacyjnego i postępować wg wskazówek kreatora instalacji oprogramowania. Firma Microsoft opracowała nowy format programów instalacyjnych, format msi. Szukając pliku uruchamiającego instalację oprogramowania, zwróćmy uwagę nie tylko na pliki setup.exe czy install.exe, ale również na pliki z rozszerzeniem.msi. Tak przeprowadzona instalacja, w większości przypadków umożliwi nam później bezproblemowe odinstalowanie oprogramowania. Dodatkowo, wywołanie okna Dodawanie lub usuwanie programów spowoduje automatyczne przełączenia komputera pełniącego rolę serwera usług terminalowych do trybu dodawania oprogramowania. Możemy być pewni, że w ten sposób zainstalowane oprogramowanie będzie dostępne dla wszystkich klientów usług terminalowych. Rysunek 3.17. Jednym z wielu kreatorów systemu Windows XP jest kreator instalowania nowego oprogramowania
Zarządzanie zainstalowanym oprogramowaniem Okno dialogowe Dodawanie lub usuwanie programów zawiera przycisk Zmień lub usuń programy. Po jego naciśnięciu na ekranie zobaczymy listę zainstalowanych programów. Listę programów możemy uporządkować według: nazw programów, ich rozmiarów, daty ostatniego uruchomienia danego programu lub częstości jego użycia. Wszystkie te informacje są wyświetlane na ekranie. Po wybraniu dowolnego programu będziemy mogli odinstalować go z systemu operacyjnego lub (w przypadku niektórych programów) zmienić jego konfigurację. Rysunek 3.18. Okno dialogowe umożliwiające bezpieczne odinstalowanie programu