Nr rej. 1899/05/02.2014. Program pracy Fronteksu na rok 2014. Strona 1 z 126

Nr rej. 1899/05/02.2014 Program pracy Fronteksu na rok 2014 Strona 1 z 126

Strona 2 z 126

Spis treści STRESZCZENIE 5 1. CZĘŚĆ OGÓLNA 12 1.1. WSTĘP 12 1.2. ANALIZA OTOCZENIA 12 WYKAZ OGÓLNYCH KWESTII WYWIERAJĄCYCH WPŁYW NA DZIAŁALNOŚĆ FRONTEKSU W 2014 R. 12 1.3. MISJA, WIZJA I WARTOŚCI 13 1.4. METODYKA 14 ZARZĄDZANIE RYZYKIEM I ZARZĄDZANIE KOSZTAMI DZIAŁAŃ 15 1.5. RYZYKO OPERACYJNE I OGRANICZANIE RYZYKA 15 PRZEGLĄD SYTUACJI NA GRANICACH ZEWNĘTRZNYCH W 2014 R. UKIERUNKOWANA ANALIZA RYZYKA OPERACYJNEGO 15 1.5.1. PRAWDOPODOBNE ZMIANY 15 1.5.2. MOśLIWE ZMIANY 17 1.5.3. ZMIANY NIEMOśLIWE DO PRZEWIDZENIA 19 1.5.4. MATRYCA RYZYKA 22 1.6. CZYNNIKI WYWIERAJĄCE WPŁYW NA ZARZĄDZANIE AGENCJĄ 27 RYZYKO ORGANIZACYJNE I OGRANICZANIE RYZYKA 27 ZARZĄDZANIE EFEKTYWNOŚCIĄ 28 WYZNACZANIE PRIORYTETÓW 29 1.7. ZASOBY FINANSOWE I LUDZKIE 30 2. ZADANIA STRATEGICZNE I KLUCZOWE CELE NA 2014 R. 33 2.1. PRZEJŚCIE OD ZADAŃ DO DZIAŁAŃ W RAMACH PROGRAMU PRAC NA 2014 R. 33 2.2. DZIAŁANIA WEDŁUG OBSZARU DZIAŁALNOŚCI (WRAZ Z PRZYDZIAŁEM ŚRODKÓW BUDŻETOWYCH) 36 2.3. CELE, KLUCZOWE ZADANIA, DZIAŁANIA I REZULTATY 54 CEL 1 ORIENTACJA SYTUACYJNA SA 54 CEL 2 WSPARCIE NA RZECZ REAGOWANIA SR 64 CEL 3 REAGOWANIE KRYZYSOWE ER 75 CEL 4 ROZWÓJ DEV 80 CEL 5 ORGANIZACJA OS 108 CEL 6 PERSONEL SF 120 ZAŁĄCZNIK 1 - SCHEMAT ORGANIZACYJNY ZAWIERAJĄCY RÓWNIEś DANE DOTYCZĄCE ZATRUDNIENIA 111 ZAŁĄCZNIK 2 PLAN ZAMÓWIEŃ NA 2014 R. 112 Strona 3 z 126

ZAŁĄCZNIK 3 - PLAN SZKOLEŃ PORTFEL SZKOLEŃ NA 2014 R. 117 ZAŁĄCZNIK 4 OCENA ROZMIESZCZENIA OPERACYJNEGO I PLAN DZIAŁAŃ OPERACYJNYCH NA 2014 R. 128 Strona 4 z 126

Streszczenie Program prac jest planem operacyjnym Fronteksu obejmującym kluczowe obszary działalności agencji, w którym przedstawiono propozycje działań, jakie powinny zostać podjęte w celu osiągnięcia celów i załoŝeń długoterminowych uzgodnionych w strategii i wieloletnim planie Fronteksu. Działania operacyjne podejmowane przez Frontex w 2014 r. zostaną pogrupowane z zastosowaniem dwóch podejść, które mają zastosowanie do wszystkich rodzajów granic: działania operacyjne bazujące na platformach (zwiększanie i intensyfikacja stopnia wykorzystania działań wielofunkcyjnych na granicach powietrznych, morskich i lądowych w ramach stałej platformy słuŝącej zapewnieniu obecności operacyjnej oraz wymianie/gromadzeniu informacji na obszarach poddawanych określonej, nadmiernej presji, wzmocnieniu pozycji na granicach zewnętrznych w razie potrzeby oraz zacieśnieniu współpracy międzyagencyjnej i gromadzeniu informacji wywiadowczych dotyczących sytuacji na granicy) oraz elastyczne działania operacyjne i działania dotyczące powrotów (dalsze rozwijanie i wykorzystywanie ram współpracy umoŝliwiających państwom członkowskim/państwom stowarzyszonym w ramach Schengen poprawę orientacji sytuacyjnej, zdolności reagowania, interoperacyjności oraz efektywności w celu eliminowania wykrytych zagroŝeń i czynników ryzyka wywierających wpływ na granice zewnętrzne UE, przyczyniając się w istotnym stopniu do poprawy orientacji sytuacyjnej zgodnie z celami EUROSUR); Pod względem geograficznym lub tematycznym wspomniane działania operacyjne będą w dalszym ciągu koncentrowały się na: obszarze Bałkanów Wschodnich, Bałkanów Południowo-Wschodnich i Bałkanów Zachodnich; obszarze Europy Wschodniej; oraz szlakach migracyjnych wykrytych we wschodnim, środkowym i zachodnim regionie Morza Śródziemnego oraz szlakach prowadzących przez Ocean Atlantycki; dalszym rozwijaniu współpracy z państwami nienaleŝącymi do UE oraz z agencjami UE i organizacjami międzynarodowymi (Europolem, FRA, Interpolem, Biurem UNHCR, IOM). W porównaniu z ubiegłymi latami dalsze zmiany struktury i sposobu podziału zasobów przewidziane w rocznym programie prac będą podyktowane: dalszym rozwojem, wdraŝaniem i praktycznym stosowaniem koncepcji ram EUROSUR; koniecznością zapewnienia wsparcia operacyjnego na rzecz Grecji i Włoch słuŝącego budowaniu trwałego potencjału w zakresie zarządzania granicami, co przyczyni się do tworzenia wartości dodanej na szczeblu UE; koniecznością wykorzystywania nowych struktur (np. europejskich zespołów straŝy granicznej EBGT) oraz nowych rodzajów funkcjonariuszy (oddelegowany zaproszony funkcjonariusz SGO oraz funkcjonariusz koordynujący Fronteksu FCO), a takŝe organizowania szkoleń; koniecznością wprowadzania kolejnych, bardziej dopracowanych środków wykonawczych w konsekwencji zmiany zakresu uprawnień Fronteksu. W 2014 r. Frontex będzie w dalszym ciągu znajdował się w sytuacji, w której będzie zmuszony do ustalenia hierarchii podejmowanych działań. Finansowanie zadań priorytetowych doprowadzi do spowolnienia i odroczenia realizacji pozostałych środków wykonawczych zajmujących niŝszą pozycję w hierarchii. Strona 5 z 126

Po stronie przychodów budŝet Fronteksu na 2014 r. ulegnie zmniejszeniu o 4,8 mln EUR (w porównaniu z 2013 r.). Doświadczenia minionych lat, które znajdują potwierdzenie w ramach podejmowanych obecnie działań, wskazują, Ŝe brak rezerwy budŝetowo-operacyjnej wiąŝe się z naraŝeniem państw członkowskich i Fronteksu na ryzyko zaprzestania dalszej realizacji skoordynowanych działań Fronteksu. W celu ograniczenia tego ryzyka podjęto środki wewnętrzne (operacyjne środki awaryjne) słuŝące zapewnieniu moŝliwości szybkiego przeniesienia zasobów finansowych i ludzkich na realizację niezaplanowanych działań operacyjnych podejmowanych w miarę rozwoju sytuacji. W EUR BudŜet na 2012 r. N2 BudŜet na 2013 r. N1 Szacunkowy projekt budŝetu na 2014 r. I. Dotacja z Unii Europejskiej zapisana w budŝecie ogólnym UE (18 02 03) II. Środki otrzymane od państw zaangaŝowanych we wdraŝanie, stosowanie i rozwój dorobku Schengen III. Środki otrzymane od Zjednoczonego Królestwa i Irlandii IV. Wszelkie środki przekazane dobrowolnie przez państwa członkowskie 84 000 000 87 400 000 82 910 000 4 758 000 5 730 000 5 387 000 820 000 820 000 900 000 p.m. p.m. p.m. Ogółem dotacje i przekazane środki 89 578 000 93 950 000 89 197 000 V. Przychody przeznaczone na określony cel p.m. p.m. Ogółem przychody 89 578 000 93 950 000 89 197 000 W 2014 r. liczba pracowników netto zmniejszy się o jedną osobę. Zgodnie z najnowszą wersją MSPP na lata 2014 2017 w ramach programu prac na 2014 r. przewidziano ogółem 317 pracowników (152 TA, 87 CA i 78 SNE). Ostateczny rozkład pracowników między grupami funkcyjnymi AD i AST nie jest jeszcze znany. Niedobór spowodowany redukcją liczby pracowników zostanie uzupełniony dzięki wykorzystaniu synergii zapewnianej w ramach nowych systemów (np. EUROSUR, EBGT, oddelegowani zaproszeni funkcjonariusze oraz FCO) oraz dzięki przeniesieniu zasobów na realizację celów związanych z nowymi funkcjami i obowiązkami. Strona 6 z 126

Rodzaje stanowisk Liczba osób zatwierdzona w ramach budŝetu UE na 2012 r. Liczba osób zatwierdzona w ramach budŝetu UE na 2013 r. Proponowana liczba w 2014 r. Personel zatrudniony na czas określony AD 87 98 98 Personel zatrudniony na czas określony AST 56 55 55 Redukcja liczby pracowników* 0 0-1 Suma częściowa dla stanowisk z planu zatrudnienia 143 153 152 Personel kontraktowy (CA) 87 87 87 Oddelegowani eksperci krajowi (SNE) 83 78 78 Ogółem 313 318 317 Konwencjonalnie wyliczony stosunek wydatków administracyjnych do wydatków operacyjnych wyniesie od 38% do 62%. Na bezpośrednie wydatki operacyjne przeznaczone zostanie 62% wartości budŝetu na 2014 r., który (w ujęciu ogólnym) ulegnie zmniejszeniu o 7,3 mln EUR w porównaniu z budŝetem na 2013 r. (N1). Warto wspomnieć, Ŝe w 2014 r. pojawi się konieczność wdroŝenia szeregu inwestycji długoterminowych w związku z planowanym przeniesieniem siedziby agencji do nowej lokalizacji w 2015 r. Oszczędności związane z tym faktem będzie moŝna odnotować najwcześniej w 2015 r. W EUR BudŜet na 2012 r. N2 BudŜet na 2013 r. N1 Szacunkowy projekt budŝetu na 2014 r. Tytuł 1 Wydatki związane z personelem 20 550 000 21 641 000 21 368 000 Tytuł 2 Inne wydatki administracyjne 10 077 000 9 758 100 12 575 000 Razem wydatki administracyjne 30 627 000 31 399 100 33 943 000 Tytuły 1 i 2 udział w łącznej kwocie 34% 33% 38% Tytuł 3 Działania operacyjne 58 951 000 62 550 900 55 254 000 Tytuł 3 udział w łącznej kwocie 66% 67% 62% Ogółem wydatki 89 578 000 93 950 000 89 197 000 Strona 7 z 126

Zgodnie ze strategią Fronteksu największą część budŝetu Fronteksu przeznaczono na wspólne działania. SłuŜy to dalszej poprawie zdolności państw członkowskich do radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, a takŝe zwiększeniu zdolności i efektywności Fronteksu w zakresie koordynowania działań operacyjnych państw członkowskich i państw stowarzyszonych w ramach Schengen. Przeprowadzenie takiej analizy ryzyka umoŝliwi lepsze skoncentrowanie się na głównych szlakach nielegalnej migracji i zwiększenie wpływu, jaki zarządzanie granicami wywiera na walkę z przestępczością na granicach zewnętrznych. Podczas 39. posiedzenia zarządu Fronteksu przedłuŝono mandat projektu pilotaŝowego Biuro Operacyjne Fronteksu (BOF) do końca 2013 r. Zarząd podjął decyzję o zmianie nazwy BOF na Biuro Łącznikowe Fronteksu oraz postanowił nieznacznie ograniczyć jego uprawnienia. W ramach celu Organizacja przewidziano symbol zastępczy dla BOF i wzięto pod uwagę obecny przydział zasobów kadrowych. Na wspólne działania i projekty pilotaŝowe w zakresie ochrony granic lądowych przeznaczona zostanie kwota 9,1 mln EUR (-0,2 mln EUR) w celu zwalczania nielegalnych przepływów migracyjnych i zwiększenia wpływu na walkę z przestępczością na zewnętrznych granicach UE poprzez skupienie się na szlakach przechodzących przez wschodni region Morza Śródziemnego i na szlakach bałkańskich, jak równieŝ, w stosownych przypadkach, na szlakach wschodnich. Podobnie jak w ubiegłych latach najwięcej środków budŝetowych Fronteksu przeznaczone zostanie na wspólne działania i projekty pilotaŝowe w zakresie ochrony granic morskich wysokość przyznanych środków wyniesie 21,4 mln EUR (6,5 mln EUR). Wzmacnianie zdolności operacyjnej państw członkowskich w kontekście powiększenia obszarów operacyjnych i wydłuŝenia okresów wdraŝania usprawni proces zwalczania nielegalnych przepływów migracyjnych na szlakach wskazanych w analizie ryzyka. Na ochronę granic powietrznych przeznaczono środki budŝetowe w wysokości 2,1 mln EUR (-0,2 mln EUR) w celu dalszego wdraŝania elastycznego podejścia do wahań poziomu nielegalnej migracji oraz zwalczania przestępczości, głównie poprzez wykorzystanie punktów kontaktowych na róŝnych lotniskach, które mają zostać wskazane w analizie ryzyka. W zakresie działań dotyczących powrotów nastąpi wzmoŝenie aktywności na rzecz budowania potencjału, a dotychczasowe wsparcie dla państw członkowskich i państw stowarzyszonych w ramach Schengen w postaci organizowania wspólnych działań dotyczących powrotów zostanie utrzymane. Środki budŝetowe przeznaczone na realizację tych celów będą nieznacznie wyŝsze i będą wynosiły 9,5 mln EUR (+0,7 mln EUR). Ryzyko związane z brakiem rezerwy budŝetowej dla Wydziału Działań Operacyjnych zostanie ograniczone dzięki przeznaczeniu pewnego odsetka środków finansowych przydzielonych na działania związane z jednostkami i sektorami na określony cel (argument: scentralizowana rezerwa operacyjna). Przedmiotowa kwota będzie mogła zostać wykorzystana do pokrycia kosztów odpowiednich działań w przypadku wystąpienia konieczności przesunięcia środków z uwagi na zmianę sytuacji migracyjnej/poziomu ryzyka migracji. W rezultacie kwoty te (które pozostaną przypisane do określonych celów) będą poddawane rozszerzonemu procesowi zatwierdzania przed zaciągnięciem zobowiązania finansowego. Jednostka ds. Analizy Ryzyka zapewni terminowe sporządzenie analizy strategicznej i udzielenie powiązanych z nią informacji oraz sporządzenie analizy operacyjnej i taktycznej dla wewnętrznych i zewnętrznych zainteresowanych stron. BudŜet w wysokości 1,4 mln EUR (+0,0 mln EUR) zostanie przeznaczony na poprawę jakości tych produktów i usług, sporządzenie szeregu okresowych i Strona 8 z 126

doraźnych ocen ryzyka oraz zapewnienie wsparcia analitycznego na rzecz działań operacyjnych podejmowanych przez agencję. Centrum Sytuacyjne Fronteksu (FSC) zachowa orientację sytuacyjną, będzie udzielać wsparcia w zakresie analizy ryzyka i procedur zarządzania kryzysowego/zarządzania w sytuacjach nadzwyczajnych dzięki dalszemu zwiększeniu operacyjności poprzez świadczenie usług 9 godzin dziennie przez 7 dni w tygodniu (0,8 mln EUR). Na potrzeby pełnego wdroŝenia EUROSUR przeznaczona zostanie ogólna kwota w wysokości 4,0 mln EUR. Kwota ta jest podzielona na trzy obszary, tj. Zarządzanie Informacjami (2,0 mln EUR) oraz Technologia Informacyjna (1,7 mln EUR), natomiast na działania grupy ekspertów ds. Eurosur przeznaczono kwotę w wysokości 0,2 mln EUR. W 2014 r. na działania związane z badaniami i rozwojem przeznaczony zostanie budŝet w wysokości 1,0 mln EUR, aby nadać kierunek procesowi harmonizacji kontroli granicznych oraz procesowi opracowywania standardów zarówno operacyjnych, jak i technicznych. Ponadto planuje się podjęcie działań mających na celu udzielenie państwom członkowskim informacji o zmianach technicznych/technologicznych, jakie dokonały się w obszarze kontroli granicznej (najlepiej poprzez organizowanie praktycznych demonstracji), a takŝe przedstawienie wspólnych interesów państw członkowskich w obszarze badań nad bezpieczeństwem granic. W 2014 r. działalność szkoleniowa będzie koncentrowała się na opracowywaniu i rozpowszechnianiu wspólnych standardów w zakresie szkoleń ogólnych (np. dla CCC, CML, EBGT), przy jednoczesnym ograniczeniu szkoleń specjalistycznych jako takich. Na róŝne działania przeznaczono środki w wysokości 4,05 mln EUR (-0,7 mln EUR). Ponadto Frontex będzie aktywnie wspierał funkcjonowanie europejskiego programu szkoleniowego w zakresie egzekwowania prawa (LETS) w ścisłej współpracy z CEPOL. Dysponując budŝetem w wysokości 1,0 mln EUR, Jednostka ds. Połączonych Zasobów będzie zarządzać europejskimi zespołami straŝy granicznej i rezerwami wyposaŝenia technicznego, a takŝe w dalszym ciągu je rozwijać. Dzięki zwiększeniu dostępności i rozmieszczalności zasobów operacyjnych na potrzeby wspólnych działań, wsparcia technicznego i operacyjnego oraz szybkiego wsparcia operacyjnego, zdolność reagowania Fronteksu ulegnie poprawie. Opis BudŜet na 2012 r. N2 BudŜet na 2013 r. N1 Szacunkowy projekt budŝetu na 2014 r. A-3 DZIAŁANIA OPERACYJNE Wspólne działania 46 993 000 48 381 900 42 117 000 Analiza ryzyka, Centrum Sytuacyjne i EUROSUR 2 450 000 4 265 000 6 030 000 Szkolenia 4 000 000 4 760 000 4 050 000 Badania i rozwój oraz EUROSUR (do 2013 r.) 2 340 000 2 880 049 1 000 000 Połączone zasoby 1 000 000 1 100 000 1 000 000 Strona 9 z 126

RóŜne działania operacyjne 2 168 000 1 163 951 457 000 Uzupełniające działania operacyjne 0 0 600 000 OGÓŁEM DZIAŁANIA OPERACYJNE 58 951 000 62 550 900 55 254 000 Monitorowanie efektywności oraz dalsze wdraŝanie środków zgodnie z wewnętrznymi standardami kontroli powinno zagwarantować ukierunkowanie działań Fronteksu w zakresie administrowania i zarządzania na realizację celów strategicznych uzgodnionych w ramach strategii Fronteksu oraz wieloletniego planu Fronteksu na 2014 r. W tym celu wyznaczono pięć kluczowych wskaźników efektywności, które zostały przedstawione poniŝej: 1. Indeks uczestnictwa w 2014 r. liczba państw członkowskich biorących udział w działania operacyjnych powinna zostać utrzymana na tym samym poziomie, co w 2013 r. (średnio 25 państw członkowskich biorących udział w działaniach operacyjnych). 2. Wykorzystanie rezerw 90% zaproszonych funkcjonariuszy biorących udział w skoordynowanych działaniach Fronteksu powinno pochodzić z rezerw EBGT. 3. Wskaźnik dostawy produktów terminowość dostaw produktów i usług Fronteksu zostanie utrzymana na poziomie z 2013 r. (100%). Aby osiągnąć ten cel, wskaźnik terminowości wnoszenia wkładu przez podmioty zewnętrzne naleŝy ustabilizować na poziomie 85%. 4. Poziom satysfakcji klienta przywiązanie większej wagi do jakości produktów i usług Fronteksu powinno przyczynić się do poprawy poziomu satysfakcji klienta (wzrost o 0,2 punktu do 4,0 punktów). 5. Wskaźnik zasobów wkład w działania operacyjne wnoszony przez zaangaŝowane państwa członkowskie względem wkładu wnoszonego przez przyjmujące państwa członkowskie zostanie zwiększony o 40% (zasoby ludzkie) oraz o 60% (wyposaŝenie techniczne). PoniewaŜ wartość tych wskaźników róŝni się znacząco w zaleŝności od rodzaju granicy, działania będą koncentrowały się na granicach morskich. Pierwsza (ogólna) część dokumentu rozpoczyna się wstępem oraz analizą otoczenia, w której pokrótce opisano wpływ czynników zewnętrznych na środowisko społeczne i zadaniowe Fronteksu. W kolejnej sekcji przedstawiono zarys misji, wizji i wartości Fronteksu oraz poruszono pokrótce kwestię aspektów metodologicznych branych pod uwagę przy przygotowywaniu i opracowywaniu dokumentu. Rozdział zawiera poszerzoną analizę zidentyfikowanych czynników ryzyka operacyjnego oraz sekcję poświęconą zaproponowanym środkom zmniejszania ryzyka, które zostały pokrótce opisane w ramach matrycy ryzyka. Pierwszą część zamyka bardziej szczegółowy opis kwestii organizacyjnych oraz kwestii związanych z zarządzaniem, takich jak czynniki ryzyka organizacyjnego i środki zmniejszania tego ryzyka, zarządzanie efektywnością, ustalanie priorytetów oraz zasoby finansowe i ludzkie niezbędne do wdroŝenia proponowanych działań. Jak wskazuje sam tytuł, z treścią przedmiotowego rozdziału powinien zapoznać się kaŝdy, niezaleŝnie od perspektywy, jaką zamierza przyjąć przy analizowaniu pozostałej części dokumentu. Strona 10 z 126

W drugiej części dokumentu (Cele strategiczne i kluczowe zadania na 2014 r. wyznaczone w ramach kluczowych obszarów działalności Fronteksu) ustanowiono związek między programem prac a strategią i wieloletnim planem Fronteksu. W tej części wszystkie działania przewidziane do realizacji w 2014 r. zostały pogrupowane i opisane na dwa sposoby: po pierwsze, według obszaru działalności; oraz po drugie, według celu/kluczowego zadania oraz kryteriów priorytetowych. Kwestie przekrojowe o kluczowym znaczeniu (EUROSUR, wyposaŝenie własne oraz EBGT) zostały opisane odrębnie. Przed przystąpieniem do analizy poszczególnych obszarów działalności przedstawiono krótki przegląd przydziałów środków budŝetowych oraz porównano budŝetowanie konwencjonalne (tytuły) z budŝetowaniem zadaniowym. W kolejnym rozdziale opisano sposób przydzielania zasobów finansowych pomiędzy róŝne kluczowe obszary działalności (obszary funkcjonalne) Fronteksu. W ostatnim rozdziale ponownie odniesiono się do kwestii przydziału zasobów z zastosowaniem jednak podejścia zadaniowego. JeŜeli chodzi o pozyskiwanie środków, przedmiotowa część skupia się głównie na zasobach ludzkich, podczas gdy wcześniejszy rozdział był poświęcony głównie zasobom finansowym. W odniesieniu do kaŝdego kluczowego zadania określono rezultaty, które powinny zostać osiągnięte dzięki podjęciu opisanych działań. Stopień osiągnięcia danego rezultatu moŝna zmierzyć, korzystając ze wskaźników przypisanych do kaŝdego zadania. Trzecia część zawiera szereg załączników (załącznik 1 załącznik 4). Załącznik 1 zawiera schemat organizacyjny, na którym przedstawiono równieŝ informacje na temat ilości zasobów ludzkich przypisanych do poszczególnych funkcji. W załączniku 2 przedstawiono przegląd postępowań o udzielenie zamówienia, które mają zostać przeprowadzone w 2014 r. W załączniku 3 przedstawiono dodatkowe informacje na temat planu szkoleń portfela szkoleniowego na 2014 r. W załączniku 4 (RESTREINT UE/EU RESTRICTED) przedstawiono zarys planu działań na 2014 r. Załącznik 4 umoŝliwi państwom stowarzyszonym w ramach Schengen korzystanie z przysługującego im prawa do głosowania w kwestiach dotyczących działań, w których wdraŝanie państwa te są zaangaŝowane, lub działań, które wywierają wpływ na te państwa. Załącznik 4 został opatrzony klauzulą RESTREINT UE/EU RESTRICTED z uwagi na jego wraŝliwy charakter oraz z uwagi na fakt, Ŝe ujawnienie zawartych w nim informacji mogłoby zagrozić i powaŝnie zaszkodzić powodzeniu koordynowanych przez Frontex działań operacyjnych ukierunkowywanych i wspieranych przez państwa członkowskie. Strona 11 z 126

1. Część ogólna 1.1. Wstęp W pierwszej (ogólnej) części ustanowiono związek między strategią Fronteksu a konkretnymi działaniami praktycznymi (przedstawionymi w części drugiej). W przedmiotowej części przedstawiono analizę otoczenia oraz informacje na temat przydziału zasobów ludzkich i finansowych. Opisano w niej równieŝ kryteria, zgodnie z którymi ustalano priorytety w zakresie realizacji działań. Jednym z istotnych elementów części ogólnej jest wskazanie, jakie środki zostaną podjęte w celu ograniczenia ryzyka i zapewnienia osiągnięcia wyznaczonych celów w świetle kluczowych wskaźników wydajności. Druga część zawiera wykaz działań uszeregowanych zgodne z wyznaczonymi priorytetami i podzielonych według obszarów działalności agencji. SłuŜy to celom zarządzania kosztami działań i budŝetowania zadaniowego (ABB), poniewaŝ kaŝde działanie zostało przedstawione wraz z opisem oczekiwanego rezultatu oraz z informacjami na temat zasobów ludzkich i finansowych przydzielonych na jego realizację. Przy określaniu wysokości niektórych kwot na obecnym etapie doszło do przypadku podwójnego liczenia zasobów ludzkich przedmiotowa nieścisłość zostanie skorygowana w wersji ostatecznej. Bardziej szczegółowy plan operacji i działań szkoleniowych został przedstawiony w odrębnych załącznikach (które znajdują się w przygotowaniu). Plan operacji stanowi zastrzeŝony załącznik do programu prac. 1.2. Analiza otoczenia Frontex funkcjonuje w niestabilnym otoczeniu, na które wpływ wywierają czynniki polityczne, ekonomiczne, społeczne, technologiczne, prawne i środowiskowe. W niniejszej sekcji przedstawiono czynniki, które mogą wywierać bezpośredni lub pośredni wpływ na wdraŝanie zaproponowanego programu prac. Analiza otoczenia to ustawicznie prowadzony proces, który moŝe doprowadzić do zmian w działaniach podejmowanych przez Frontex. Bardziej szczegółowe ustalenia zostały zawarte w szeregu produktów analitycznych, takich jak roczne i półroczne oceny ryzyka, ale równieŝ w sprawozdaniach kwartalnych, takich jak kwartalniki FRAN oraz problemowe oceny ryzyka. Wykaz ogólnych kwestii wywierających wpływ na działalność Fronteksu w 2014 r. traktat lizboński oraz Karta praw podstawowych Unii Europejskiej; rozporządzenie ustanawiające agencję Frontex; rozszerzenie Unii Europejskiej i strefy Schengen; program sztokholmski; strategia bezpieczeństwa wewnętrznego; konkluzje Rady; polityka stosunków zewnętrznych UE; komunikat Komisji w sprawie wdraŝania strategii bezpieczeństwa wewnętrznego UE; Strona 12 z 126

wspólne oświadczenie Parlamentu Europejskiego, Rady UE i Komisji Europejskiej w sprawie agencji zdecentralizowanych; wspólne podejście do unijnych agencji zdecentralizowanych (uwzględniające plan działania); grecki plan działania w obszarze azylu i zarządzania migracją; stopniowe, systematyczne wprowadzanie zarządzania kosztami działań z uwzględnieniem budŝetowania zadaniowego (ABB); proponowane wieloletnie ramy finansowe UE na lata 2014 2020; zawarcie porozumień roboczych i umów o readmisji; sytuacja finansowa w sektorach publicznych państw członkowskich oraz w UE oraz wynikające z niej środki oszczędnościowe i polityka cięć ; zmiany polityczne zachodzące w państwach trzecich stanowiących państwa pochodzenia lub tranzytu dla nielegalnej migracji; wdraŝanie rozporządzenia ustanawiającego EUROSUR; przygotowanie nowej siedziby Fronteksu i przeniesienie agencji do tej siedziby. 1.3. Misja, wizja i wartości Misja Frontex wspiera, koordynuje i rozwija zarządzanie granicami europejskimi zgodnie z Kartą praw podstawowych Unii Europejskiej. Frontex wspiera państwa członkowskie 1 w dąŝeniu do zapewnienia skuteczności oraz wysokiego i jednolitego poziomu kontroli granicznych. Frontex koordynuje środki operacyjne i unijne, aby zapewnić moŝliwość wspólnego reagowania na wyjątkowe sytuacje na granicach zewnętrznych. Frontex rozwija zdolności na poziomie państw członkowskich i na poziomie europejskim, traktując je jak połączone instrumenty, które słuŝą radzeniu sobie z wyzwaniami związanymi z przepływami migracyjnymi oraz zwalczaniu powaŝnych przypadków przestępczości zorganizowanej i terroryzmu na granicach zewnętrznych. Frontex to niezawodna Europejska Agencja Zarządzania Granicami, wzmacniającą europejską przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości dzięki wspieraniu państw członkowskich w wypełnianiu podjętych przez nie zobowiązań. Wizja Frontex stosuje koncepcję zintegrowanego zarządzania granicami i promuje kulturę graniczną bazującą na zapewnieniu pełnego poszanowania postanowień Karty praw podstawowych Unii Europejskiej. Wykwalifikowani pracownicy oraz zestaw zdolności operacyjnych i administracyjnych pozwala Fronteksowi wnosić wartość dodaną w Unii Europejskiej. Wartości Prowadząc działania zespołowe, co stało się moŝliwe dzięki rozpowszechnieniu otwartych metod komunikowania, 1 Termin państwo członkowskie stosowany w niniejszym dokumencie obejmuje państwa członkowskie Unii Europejskiej oraz państwa stowarzyszone w ramach Schengen. Strona 13 z 126

pracownicy Fronteksu dzielą się wartościami agencji i postępują zgodnie z tymi wartościami. Dzięki temu podejmowane przez nich działania są wysoce profesjonalne. Koncentracja na wymiarze ludzkim stanowi element łączący działalność Fronteksu z prawami podstawowymi i jest nieodzowną i integralną częścią skutecznego, zintegrowanego zarządzania granicami, co przyczynia się do zwiększania poziomu zaufania do Fronteksu. OTWARTOŚĆ KOMUNIKACYJNA WIARYGODNOŚĆ KONCENTRACJA NA WYMIARZE LUDZKIM PROFESJONALIZM PRACA ZESPOŁOWA WIARYGODNOŚĆ OTWARTOŚĆ KOMUNIKACYJNA WYMIAR LUDZKI PRACA ZESPOŁOWA PROFESJONALIZM 1.4. Metodyka Program prac jest przygotowywany w ramach cyklu planowania organizacyjnego zgodnie z harmonogramem wyznaczonym w rozporządzeniu ustanawiającym agencję Frontex. Niektóre działania Fronteksu przyczyniają się do realizacji cyklu polityki unijnej oraz koncentrują się na priorytetach wyznaczonych w strategii bezpieczeństwa wewnętrznego UE. Zgodnie z cyklem planowania organizacyjnego proces opracowywania programu prac Fronteksu przebiega w powtarzalny sposób. UmoŜliwia to ustawiczne zwiększanie poziomu szczegółowości oraz dostosowywanie treści dokumentu w miarę wprowadzania zmian w ocenach poziomu ryzyka operacyjnego przeprowadzanych w ciągu roku. W rezultacie równieŝ podstawowe elementy planu operacji i planu działań szkoleniowych mają być w dalszym ciągu rozwijane podczas posiedzenia w sprawie planowania organizacyjnego (połowa czerwca), a w późniejszym terminie równieŝ uszczegóławiane i uzgadniane w ramach corocznych rozmów dwustronnych (które rozpoczynają się w październiku). To samo dotyczy struktury organizacyjnej Fronteksu. Sporządzony plan wdraŝania zaleceń zostanie dopracowany w ramach wykonywania programu prac na 2014 r. w oparciu o wyniki oceny działalności Biura Operacyjnego Fronteksu przeprowadzonej przez zarząd w 2013 r. Frontex stosuje podejście zorientowane na realizację celów i priorytetów. Sześć celów Fronteksu (orientacja sytuacyjna, wsparcie na rzecz reagowania, reagowanie kryzysowe, rozwój, organizacja i personel) wyznacza kierunek strategiczny działań podejmowanych przez agencję. W ramach tych celów nie wyznaczono Ŝadnych celów priorytetowych. Zamiast tego priorytety zostały wyznaczone w odniesieniu do kluczowych zadań wchodzących w skład kaŝdego celu (opisanych w strategii i wieloletnim planie działania Fronteksu) oraz w odniesieniu do działań przewidzianych w niniejszym programie prac. Strona 14 z 126

Zarządzanie ryzykiem i zarządzanie kosztami działań Frontex dąŝy do zwiększania swojej efektywności dzięki wdraŝaniu środków zarządzania jakością i ryzykiem oraz środków w obszarze zarządzania, co znajduje potwierdzenie w osiągniętych kluczowych wskaźnikach efektywności wyznaczonych na wszystkich poziomach organizacyjnych. Zarządzanie ryzykiem to proces ustawicznie przeprowadzany przez kadrę kierowniczą wyŝszego szczebla, który ma na celu ograniczenie ryzyka organizacyjnego (aby uzyskać dodatkowe informacje zob. rozdział 1.6). Frontex będzie stopniowo wprowadzał zarządzanie kosztami działań i budŝetowanie zadaniowe (ABB) zgodnie z zaleceniem przedstawionym we wspólnym oświadczeniu Komisji Europejskiej, Rady i Parlamentu Europejskiego z lipca 2012 r. 1.5. Ryzyko operacyjne i ograniczanie ryzyka Przegląd sytuacji na granicach zewnętrznych w 2014 r. ukierunkowana analiza ryzyka operacyjnego W oparciu o wyniki rocznej analizy ryzyka przeprowadzonej przez Frontex, a w szczególności w oparciu o opis sytuacji w 2012 r. i przegląd najistotniejszych czynników ekonomicznych, prawnych lub technicznych, które mogą w pewnym stopniu sprzyjać nielegalnej migracji do UE, w ramach przedmiotowego przeglądu sytuacji przeprowadzono analizę potencjalnego rozwoju sytuacji na granicy zewnętrznej UE. Od momentu opublikowania rocznej analizy ryzyka Fronteksu w marcu Chorwacja przystąpiła do UE, a naleŝące do niej granice lądowe, powietrzne i morskie stanowią obecnie część granic zewnętrznych Unii. JeŜeli chodzi o zjawisko nielegalnej migracji do UE, Chorwacja jest dla nielegalnych migrantów bardziej krajem tranzytu niŝ krajem przeznaczenia. PoniewaŜ Chorwacja jest połoŝona w regionie Bałkanów Zachodnich, zjawisko nielegalnej migracji odnotowywane na jej obszarze jest spowodowane głównie wtórnymi przepływami migrantów, którzy nielegalnie przekroczyli granicę z Turcją. Z tego względu oczekuje się, Ŝe fakt, iŝ Chorwacja nie przystąpiła jeszcze do strefy Schengen i Ŝe w związku z tym na granicy między Chorwacją a pozostałymi państwami członkowskimi kontrole graniczne będą w dalszym ciągu przeprowadzane, wywrze umiarkowany wpływ na przebieg głównych szlaków wykorzystywanych przez nielegalnych migrantów. Przyjmuje się, Ŝe większość nielegalnych migrantów będzie korzystała z głównego połączenia drogowego między Grecją a strefą Schengen, które przebiega przez terytorium byłej jugosłowiańskiej republiki Macedonii przez Serbię w kierunku Węgier. Z posiadanych informacji wynika, Ŝe w tym kontekście dojdzie najprawdopodobniej do innych zmian, a niektóre z nich mogą, ale nie muszą wystąpić. Doświadczenia minionych lat wskazują, Ŝe istnieje duŝa liczba niemoŝliwych do przewidzenia zdarzeń i czynników, które mogą wywrzeć istotny i nieprzewidywalny wpływ na sytuację na granicy. 1.5.1. Prawdopodobne zmiany Zgodnie z najlepszymi prognozami dotyczącymi zmian, które najprawdopodobniej wystąpią i będą wywierały bezpośredni wpływ na sytuację na granicach zewnętrznych obszar Morza Śródziemnego Strona 15 z 126

będzie w dalszym ciągu pełnił funkcję głównego punktu przekraczania granicy dla nielegalnych migrantów, przy czym przepływ pasaŝerów ulegnie nasileniu. Oczekuje się, Ŝe przypadki nielegalnego przekraczania granicy w dalszym ciągu będą odnotowywane głównie wzdłuŝ południowych i południowo-wschodnich granic UE Ze względu na połoŝenie państw będących głównym źródłem napływu nielegalnych migrantów do UE w ostatnich pięciu latach, wybrzeŝe południowej części Morza Śródziemnego oraz granice z Turcją najprawdopodobniej pozostaną obszarami przygranicznymi, na których odnotowywana będzie największa liczba przypadków nielegalnego przekraczania granicy. Migranci Ŝyjący w Turcji lub dysponujący stosunkowo łatwym/ułatwionym dostępem do Turcji lub do krajów Afryki Północnej będą w dalszym ciągu nadreprezentowani w ramach przepływów nielegalnych migrantów do UE. Internet i portale społecznościowe przyczynią się do szybkiego wykorzystywania słabych punktów wzdłuŝ granicy zewnętrznej UE, co umoŝliwi nielegalne przekroczenie granicy w stosunkowo tani i nieskomplikowany sposób. Oczekuje się, Ŝe liczba przypadków nielegalnego przekraczania granicy lądowej lub morskiej będzie w dalszym ciągu wymagała znacznego stopnia mobilizacji organów kontroli granicznej w UE. Przewiduje się, Ŝe coraz większa liczba migrantów z Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu będzie przedostawała się na terytorium Turcji przez granicę powietrzną przed podjęciem próby nielegalnego przekroczenia granicy z UE, posługując się równieŝ sfałszowanymi dokumentami. Port lotniczy w Stambule jest waŝnym węzłem komunikacyjnym dla nielegalnych migrantów podróŝujących do szeregu państw członkowskich drogą powietrzną, przy czym w ostatnich latach odnotowuje się ustawiczny wzrost natęŝenia przepływów pasaŝerów oraz rozszerzanie strategii na Afrykę i Bliski Wschód. Z tego względu tureckie porty lotnicze prawdopodobnie pozostaną typowymi punktami rozpoczęcia podróŝy dla nielegalnych migrantów przybywających do UE. Zwiększone przepływy pasaŝerów W szczególności w odniesieniu do granicy powietrznej regularne przepływy pasaŝerów przez granicę zewnętrzną ulegną znacznemu zwiększeniu w nadchodzących latach z uwagi na wzrost globalnej mobilności wskutek liberalizacji reŝimu wizowego oraz zawierania umów o małym ruchu granicznym wzdłuŝ granic wschodnich. W miarę zwiększania się przepływu pasaŝerów program rejestrowania podróŝnych powinien w dalszym ciągu zapewniać moŝliwość swobodnego przepływu osób podróŝujących w dobrej wierze. Choć przepływami przez zewnętrzne granice powietrzne zarządza się w ramach podejścia wielopłaszczyznowego, które zakłada podział granicy na cztery części (granica w państwach wyjazdu, granica w portach lotniczych wylotu, granica na przejściu granicznym oraz granica po przekroczeniu przejścia granicznego), granica fizyczna w coraz większym stopniu staje się elementem o drugorzędnym znaczeniu w ramach oceny ryzyka, co oznacza konieczność rozpoczęcia kontroli bezpieczeństwa na długo przed momentem przekroczenia punktów kontroli granicznej w portach lotniczych przez pasaŝerów podróŝujących drogą powietrzną. Proces zarządzania granicami będzie w coraz większym stopniu opierał się na analizie ryzyka, aby zapewnić skoncentrowanie interwencji na przepływach osób wiąŝących się z wysokim ryzykiem, co usprawnia jednocześnie przepływy wiąŝące się z niskim ryzykiem. Strona 16 z 126

Opracowanie i rozmieszczenie systemów automatycznej kontroli granicznej stanowi istotną strategię umoŝliwiającą wydajne zarządzanie przepływami pasaŝerów. Takie systemy są obecnie sukcesywnie instalowane w portach lotniczych w szeregu państw członkowskich. Systemy automatycznej kontroli granicznej wykorzystują informacje elektroniczne zawarte w paszporcie, np. informacje wykorzystywane w ramach technologii rozpoznawania twarzy, w celu przeprowadzenia kontroli, które w normalnych warunkach zostałyby przeprowadzone ręcznie na przejściu granicznym. ZłoŜoność podróŝy lotniczych ulega zwiększeniu wraz ze wzrostem udziału tanich przewoźników w rynku. Ponadto wzrost złoŝoności podróŝy i coraz większy stopień wyrafinowania działalności przestępczej powoduje dodatkowe obciąŝenie funkcjonariuszy straŝy granicznej pracą oraz prowadzi do coraz większych trudności w opracowywaniu planów oraz ocen ryzyka dla pasaŝerów. 1.5.2. MoŜliwe zmiany Zwiększenie mieszanych przepływów migracyjnych składających się z osób ubiegających się o azyl oraz nielegalnych migrantów Unia w dalszym ciągu przyjmuje duŝą liczbę osób ubiegających się o ochronę międzynarodową. NiezaleŜnie od tego znaczna część osób migrujących z przyczyn ekonomicznych wydaje się wykorzystywać procedurę azylową w celu podjęcia próby wjazdu lub pobytu na terytorium UE. Mieszany charakter przepływów migracyjnych zwiększa presję spoczywającą na krajowych systemach azylowych oraz naraŝa wiarygodność procedur azylowych na szwank. Dlatego teŝ, choć państwa członkowskie w dalszym ciągu przeprowadzają reformy systemu azylowego, w coraz większym stopniu wzywają do wypracowania ogólnounijnych rozwiązań w zakresie migracji i uchodźców, które będą mogły być stosowane w regionach ich pochodzenia i tranzytu. JeŜeli chodzi o wnioski o udzielenie azylu, Afgańczycy najprawdopodobniej pozostaną narodowością zajmującą pierwsze miejsce pod względem liczby składanych wniosków, czemu towarzyszyć będzie wzrost liczby obywateli syryjskich przekraczających granicę nielegalnie, w większości przypadków w celu znalezienia schronienia w państwach członkowskich zlokalizowanych w środkowej części UE. Sytuacja w Afganistanie w najbliŝszym czasie nie ulegnie stabilizacji. Ponadto liczna społeczność afgańska w Iranie i Pakistanie będzie doświadczała stopniowo pogarszającej się sytuacji w zakresie bezpieczeństwa oraz będzie poddawana coraz silniejszej presji rządowej mającej na celu nakłonienie jej członków do opuszczenia terytorium tych państw. PrzełoŜy się to prawdopodobnie na dodatkowe zwiększenie liczby potencjalnych migrantów podejmujących próbę wjazdu na terytorium UE. Afgańczycy pozostają jednocześnie jedną z najliczniej reprezentowanych grup, jeŝeli chodzi o przypadki wykrycia nielegalnego pobytu na terytorium UE. Wiele spośród osób przebywających w UE nielegalnie przemieszcza się po jej terytorium, dołączając do społeczności afgańskich, które zostały juŝ utworzone w Unii. W przypadku nieuzyskania azylu i niepodjęcia decyzji o powrocie do kraju pochodzenia wielu Afgańczyków pozostaje na terytorium UE nielegalnie, mając nadzieję poprawę swojej sytuacji materialnej. Strona 17 z 126

JeŜeli chodzi o Syrię, wzrost liczby uchodźców do Jordanii i Libanu wydaje się nieunikniony. Wspomniane przepływy ludności będą przyczyniały się do zwiększania napięć społecznych zarówno w obozach dla uchodźców, jak i w poszczególnych społecznościach. Wszystkie procesy prowadzące do przekazania władzy w Syrii po zakończeniu wojny domowej ulegną wydłuŝeniu z uwagi na róŝnice etniczne, polityczne i ideologiczne dlatego teŝ poczucie braku bezpieczeństwa będzie w dalszym ciągu się utrzymywać. Wspomniane okoliczności, w tym równieŝ brak domów nadających się do zamieszkania, utrudnią syryjskim uchodźcom powrót do ich kraju pochodzenia. Dalsza aktywność zorganizowanych grup przestępczych Zorganizowane grupy przestępcze są tworzone w celu przemycania migrantów i prowadzenia handlu ludźmi, dlatego teŝ nie moŝna wykluczyć, Ŝe będą one w dalszym ciągu aktywnie angaŝowały się w pośredniczenie w przemycie migrantów i handlu ludźmi w UE. Z przekazywanych informacji wynika, Ŝe przemytnicy ludzi coraz częściej oferują nie tylko pomoc w nielegalnym przekroczeniu granicy, ale równieŝ pośredniczą w organizowaniu pobytu nielegalnych migrantów w państwach członkowskich, dostarczając im sfałszowanych dokumentów. Bardzo trudno jednak jednoznacznie określić stopień zorganizowania takich grup przemytników, poniewaŝ prowadzą oni działalność w ramach przedsięwzięć o ściśle określonej strukturze, jak równieŝ w ramach grup oportunistycznych. Ilość informacji na temat stopnia powiązania zjawiska przemytu ludzi ze zjawiskiem handlu ludźmi jest równieŝ niewielka. Choć zjawisko nielegalnej migracji jest z definicji powiązane z przepływami międzynarodowymi, wiele kwestii dotyczących międzynarodowego wymiaru zorganizowanych grup przestępczych zaangaŝowanych w działania w tym obszarze pozostaje niewyjaśnionych. Z niektórych informacji wynika, Ŝe narodowość przywódców zorganizowanych grup przestępczych często pokrywa się z narodowością przerzucanych przez granicę osób, natomiast inne wskazują na zaangaŝowanie wielu grup oportunistycznych niekoniecznie specjalizujących się w przemycie migrantów określonej narodowości. Fałszowanie dokumentów Ze względu na coraz wyŝszy poziom zabezpieczeń we współczesnych dokumentach podróŝy i na zaostrzenie polityki migracyjnej w państwach członkowskich prawdopodobne jest, Ŝe korzystanie z autentycznych dokumentów podróŝy niezgodnie z przeznaczeniem będzie stanowiło coraz częściej stosowaną metodę wjazdu. Przewiduje się, Ŝe podstawianie sobowtórów będzie stanowiło coraz częściej stosowaną metodę nielegalnego wjazdu. Skala niezgodnego z przeznaczeniem wykorzystywania bułgarskich i rumuńskich dokumentów podróŝy będzie prawdopodobnie większa z uwagi na dobrze rozwinięte siatki przemytników juŝ istniejące w tych państwach członkowskich. Kwestia wykorzystywania paszportów UE niezgodnie z przeznaczeniem stanowi jednak źródło powaŝnych obaw, poniewaŝ migranci korzystający z takich paszportów mogą być poddawani mniej szczegółowej kontroli na granicy zewnętrznej. Inny istotny problem dotyczy wiz uzyskanych w drodze oszustwa, poniewaŝ takie dokumenty są niezwykle trudne do wykrycia przez funkcjonariuszy przeprowadzających kontrole pierwszej linii, zwłaszcza biorąc pod uwagę róŝnice językowe oraz fakt, Strona 18 z 126

Ŝe migranci często nie są zobowiązani do przekroczenia granicy zewnętrznej w tym samym państwie członkowskim, w którym wydano wizę. Niektóre ze wspomnianych problemów zostaną rozwiązane w ramach wizowego systemu informacyjnego (VIS), który do listopada 2013 r. powinien zostać wprowadzony w organach wydających w jedenastu regionach. Trudności we wprowadzaniu tego systemu, na jakie natrafiły państwa członkowskie, skutkują tym, Ŝe analiza wykrytych przypadków fałszowania wiz ma w dalszym ciągu fragmentaryczny charakter i nie zapewnia moŝliwości uzyskania kompletnego obrazu sytuacji. 1.5.3. Zmiany niemoŝliwe do przewidzenia Zmiany przebiegu szlaków nielegalnej migracji po przystąpieniu Rumunii i Bułgarii do strefy Schengen MoŜna przyjąć, Ŝe przystąpienie Bułgarii i Rumunii do strefy Schengen doprowadzi do nasilenia czynników zachęcających do nielegalnej migracji przez terytorium tych państw członkowskich. Obecnie takie załoŝenie moŝna traktować jednak jedynie jako hipotezę wymagającą potwierdzenia, dlatego teŝ naleŝy ściśle monitorować sytuację na granicach zewnętrznych tych państw. Wspomniana zmiana wielkości strefy Schengen i przebiegu granic zewnętrznych moŝe doprowadzić do przekierowania przepływów nielegalnej migracji, co moŝe wywrzeć wpływ na strukturę nielegalnej migracji w obszarze Morza Śródziemnego. Po przystąpieniu Bułgarii i Rumunii do strefy Schengen granica lądowa między strefą Schengen a Turcją ulegnie wydłuŝeniu o 240 km, przy czym przejście graniczne w miejscowości Kapitan Andreewo stanie się jednym z przejść granicznych o największym natęŝeniu ruchu w strefie Schengen. Przedmiotowa zmiana doprowadzi równieŝ do przerwania izolacji Grecji jako eksklawy strefy Schengen i zapewni połączenie lądowe między Turcją a zachodnimi państwami będącymi członkami strefy Schengen. Niemniej jednak najszybszy korytarz drogowy między Stambułem a Europą Zachodnią będzie w dalszym ciągu pokrywał się z trasą autostrady przebiegającej przez Bułgarię, Serbię i Węgry lub Serbię i Chorwację. Jednocześnie Morze Czarne zapewni dodatkowe połączenie morskie między Turcją a strefą Schengen. Nie moŝna wykluczyć, Ŝe przemytnicy ludzi będą korzystali z niewielkich łodzi w celu przerzucania nielegalnych migrantów przez Morze Czarne. Wynika to z jednej strony z długości linii brzegowej 4 340 km, z czego 3 815 km przebiega przez terytorium czterech państw trzecich (Gruzji 310 km, Federacji Rosyjskiej 475 km, Turcji 1 400 km oraz Ukrainy 1 628 km), przy czym na terenie UE znajduje się zaledwie jej wąski skrawek o długości 525 km (300 km w Bułgarii i 225 km w Rumunii); stwarza to wiele okazji do przekroczenia granicy za pomocą łodzi. Mimo Ŝe odcinek ten jest krótszy niŝ długość linii brzegowej Morza Śródziemnego (25 000 km, nie uwzględniając linii brzegowej wysp), sprawowanie nad nim nadzoru równieŝ będzie stanowiło wyzwanie. JeŜeli chodzi o granicę powietrzną, przystąpienie Bułgarii i Rumunii do strefy Schengen prawdopodobnie wywrze ograniczony wpływ na przepływ pasaŝerów spoza UE, biorąc pod uwagę obecną, stosunkowo niewielką liczbę połączeń z państwami spoza UE. Reasumując, przystąpienie Bułgarii i Rumunii do strefy Schengen moŝe doprowadzić do zwiększenia presji wywieranej na te państwa członkowskie. Najprawdopodobniej jednak przemytnicy ludzi będą Strona 19 z 126

podejmowali próby nielegalnego przekraczania granicy lądowej między Bułgarią a Turcją, nie zaś granicy przebiegającej przez Morze Czarne. Harmonogram i skład nielegalnych przepływów migracyjnych Oczekuje się, Ŝe nielegalne przepływy migracyjne będą odbywały się wzdłuŝ znanych szlaków biegnących od Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu do UE, głównie drogą morską i za pośrednictwem południowo-wschodniej granicy lądowej przez Turcję. Główne wątpliwości dotyczą terminu tych przepływów, jak równieŝ ich wielkości i składu. Skład lub wielkość przepływu będą róŝnić się w zaleŝności od rozwoju sytuacji w Afryce Północnej i na Bliskim Wschodzie, w szczególności w Syrii i sąsiednich państwach. Zaostrzenie nadzoru najprawdopodobniej doprowadzi do szybkiego zróŝnicowania stosowanych metod, ewentualnego przeniesienia ruchu na inne szlaki lub na inne rodzaje granic oraz wzmoŝenia wysiłków mających na celu uniknięcie wykrycia lub identyfikacji. Zaostrzenie nadzoru na szlaku przebiegającym przez wschodni region Morza Śródziemnego wzdłuŝ granicy lądowej między Grecją a Turcją doprowadziło do nieznacznego przeniesienia ruchu na sąsiednie odcinki granicy. W dalszym ciągu nie wiadomo jednak, czy migranci, którzy zostali zmuszeni do pozostania na terytorium Turcji, powrócą do swojego kraju pochodzenia, czy teŝ podejmą próbę przedostania się na terytorium UE inną drogą. Wykryto szereg alternatywnych szlaków, m.in. szlak umoŝliwiający nielegalne przekraczanie granicy przez Morze Egejskie, przez granicę lądową między Bułgarią a Turcją lub drogą morską lub powietrzną dzięki skorzystaniu z bezpośredniego połączenia między Turcją a państwami członkowskimi. Na obecnym etapie Ŝaden ze wspomnianych alternatywnych szlaków nie jest jednak jeszcze wykorzystywany w stopniu odpowiadającym natęŝeniu zjawiska nielegalnego przekraczania granicy odnotowywanego do sierpnia 2012 r. JeŜeli chodzi o szlak przebiegający przez środkowy region Morza Śródziemnego, wiele obszarów zlokalizowanych wzdłuŝ wybrzeŝa Afryki Północnej moŝe być wykorzystywanych w charakterze punktów wyjazdu słuŝących nielegalnemu przekraczaniu granicy z UE. Latem 2013 r. odnotowano wzrost liczby wyjazdów z Libii i Egiptu, choć potencjalni migranci mogą równieŝ korzystać z moŝliwości szybszego przekroczenia granicy w Tunezji. Państwa Afryki Północnej mogą być wykorzystywane jako państwa tranzytu dla migrantów z większej liczby państw południowoafrykańskich dąŝących do przedostania się na drugą stronę Morza Śródziemnego. Państwa te mogą być wykorzystywane jako państwa tranzytu przez migrantów z róŝnych państw pochodzenia, co dodatkowo utrudnia sporządzenie szacunków dotyczących natęŝenia przepływów. Na szlaku przebiegającym przez zachodni region Morza Śródziemnego utrzymuje się zbliŝona sytuacja, przy czym główne punkty wyjazdu są zlokalizowane w Maroku i Algierii. Wspomniane państwa Afryki Północnej mogą być wykorzystywane w szczególności przez migrantów z Afryki Zachodniej, poniewaŝ oferują moŝliwość skorzystania z najkrótszej trasy tranzytu, zapewniają jednocześnie pewne korzyści ekonomiczne migrantom zmuszonym do pozostania na ich terytorium, niekiedy przez długi czas. Takie środowisko sprzyja szybkiemu powstawaniu sytuacji kryzysowych. Nagłe zmiany polityczne i gospodarcze Zmiany polityczne są trudne do przewidzenia. Nie ma Ŝadnych gwarancji, Ŝe kolejne gwałtowne pogorszenie koniunktury gospodarczej lub wybuch protestów społecznych w sąsiednich państwach nie Strona 20 z 126

doprowadzi do nasilenia zjawiska nielegalnej migracji. Choć środki przymusu gospodarczego i społecznego występowały w regionie Afryki Północnej od długiego czasu, gwałtowność i zakres zmian, do jakich doszło w konsekwencji arabskiej wiosny, która rozpoczęła się w grudniu 2010 r., były w duŝej mierze nieoczekiwane. Podobnie nie moŝna wykluczyć moŝliwości wystąpienia kolejnych przypadków gwałtownego pogorszenie koniunktury gospodarczej w UE, lub przeciwnie zdecydowanej odbudowy wzrostu gospodarczego i popytu na pracę w UE, które mogą wywrzeć znaczny wpływ na strukturę nielegalnej migracji do UE. Migranci nielegalnie przebywający na terytorium UE Brak jest odpowiednich informacji wywiadowczych na temat profilu osób nielegalnie przebywających na terytorium państw członkowskich, co uniemoŝliwia organom kontroli granicznej skuteczne ocenienie zgodności z kryteriami wjazdu, w szczególności przeprowadzenie oceny w zakresie braku odpowiedniego uzasadnienia dla powodu pobytu. Ilość zasobów krajowych przeznaczona na działania na rzecz wykrywania osób przebywających na terytorium danego państwa nielegalnie wywiera silny wpływ na wartość wskaźników opisujących parametry związane z wykrywaniem takich osób. Jak pokazują doświadczenia związane z wdraŝaniem programów regularyzacji w minionych latach, całkowita liczba wykrytych osób nielegalnie przebywających na terytorium danego państwa moŝe być niedoszacowana w przypadku niektórych kategorii nierzucających się w oczy migrantów, np. obywateli Ukrainy zatrudnianych jako pomoc domowa lub opiekunowie osób starszych. Strona 21 z 126

1.5.4. Matryca ryzyka W poniŝszej tabeli przedstawiono krótki przegląd działań związanych z operacjami. Bardziej szczegółowy plan zostanie opracowany w 2013 r. i udostępniony w ramach planu działań operacyjnych (załącznik 4 EU RESTRICTED) Stosowane poziomy ryzyka: PowaŜne Wysokie Umiarkowane Średnie Niskie Ryzyko ogólne Nielegalne przekracza nie granicy na granicach lądowych Ryzyko szczególne Szlak przebiegający przez wschodni region Morza Śródziemnego Szlak przebiegający przez region Bałkanów Zachodnich Szlak przebiegający przez zachodni region Morza Śródziemnego Szlak przebiegający przez wschodnią NajwaŜniejsze obszary przygraniczne naraŝone na ryzyko Zielona granica: GRC- TUR, BGR-TUR Zielona granica: HRV-BIH, HRV-SRB, HRV-MNE, HUN- SRB, GRC-MKD, GRC-ALB Zielona granica: ESP-MAR Zielona granica: EST-RUS, LVA-BLR, LTU-BLR, POL- UKR, POL-BLR, SVK-UKR, Reakcja Fronteksu Środki ograniczania ryzyka Środki ogólne (wiele czynników Środki szczególne ryzyka) Reakcja Fronteksu obejmuje równieŝ obszary prac słuŝące ograniczeniu wielu czynników ryzyka: Koncentrując się na południowo-wschodnich granicach oraz na wschodnim regionie Morza Śródziemnego w ramach koncepcji Poseidon, Frontex opracuje trwałe struktury organizacyjne i zwiększy skuteczność kontroli granicznych. W ramach koncepcji Poseidon przewidziano równieŝ wsparcie greckiej policji w podejmowaniu działań na rzecz zwiększania zdolności w zakresie powrotów. Działania podejmowane przez Frontex w obszarze badań i rozwoju przyczyniające się do wyszukiwania i rozwijania najlepszych praktyk i wytycznych w ramach programu rozwoju ochrony granic. - EUROSUR stanowi jeden z priorytetów strategicznych Fronteksu wyznaczonych w ramach zakresu jego działań operacyjnych, które mają zostać objęte finansowaniem w ramach Funduszu Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz finansowaniem szczególnym w ramach EUROSUR, zapewniając wsparcie na rzecz działań w zakresie analizy ryzyka (narzędzie analityczne CPIP/ESP, grupa uŝytkowników warstwy analitycznej, zapełnianie warstwy analitycznej ESP/CPIP, szybkie Strona 22 z 126