ZAOENIA OSI PRIORYTETOWEJ 4 Programu Operacyjnego Zrównowaony rozwój sektora ryboówstwa i nadbrzenych obszarów rybackich 2007-2013 1
ZRÓWNOWAONY ROZWÓJ OBSZARÓW ZALENYCH OD RYBACTWA O priorytetowa 4 Programu Operacyjnego Zrównowaony rozwój sektora ryboówstwa i nadbrzenych obszarów rybackich 2007 2013 ma przyczyni si do aktywizacji spoecznoci obszarów zalenych od rybactwa poprzez wczenie partnerów spoecznych i gospodarczych z okrelonego obszaru do planowania i wdraania lokalnych inicjatyw. O priorytetowa 4 ma doprowadzi nie tylko do poprawy warunków ycia na obszarach zalenych od rybactwa, która zostanie osignita dziki wdraaniu projektów w ramach lokalnych strategii rozwoju obszarów rybackich (LSROR). Drugim, równie istotnym celem tej osi priorytetowej, jest rozwój inicjatyw i przedsibiorczoci wród spoecznoci lokalnych. O priorytetowa 4 ma zaktywizowa ludno na obszarach zalenych od rybactwa do rónorodnych inicjatyw, przeamania lokalnych barier oraz zachci do wspópracy w ramach wspólnych projektów. Szans na osignicie tego celu bd lokalne grupy rybackie (LGR) podmioty zrzeszajce przedstawicieli szeroko rozumianego sektora rybackiego, publicznego (gminy i inne podmioty publiczne) oraz przedstawicieli sektora spoecznego (dobrowolne zrzeszenia dziaajce na obszarach zalenych od rybactwa). Partnerzy z tych trzech sektorów, dziki wspópracy przy opracowaniu i wdraaniu LSROR, uzyskaj dowiadczenie, które powinno zaprocentowa w przyszoci. Na wdraanie osi priorytetowej 4 zostao przeznaczonych ponad 313 milionów euro. Stanowi to ok. 32% rodków przeznaczonych na finansowanie caego Programu 2
Operacyjnego Zrównowaony rozwój sektora ryboówstwa i nadbrzenych obszarów rybackich 2007 2013. GÓWNYMI CELAMI OSI 4 S: Zahamowanie zmniejszajcego si znaczenia sektora rybackiego; Rekonwersja obszarów dotknitych zmianami w sektorze; Poprawa jakoci ycia spoecznoci rybackich; Utrzymanie dobrobytu gospodarczego i spoecznego obszarów zalenych gównie od rybactwa oraz podniesienie wartoci dodanej produktów ryboówstwa i akwakultury. JAK BDZIE REALIZOWANA O PRIORYTETOWA 4? Jednym z celów osi priorytetowej 4 PO RYBY jest aktywizacja spoecznoci zamieszkujcych obszary zalene od rybactwa. W tym celu osign konieczne jest przeamanie barier lokalnych i zawodowych, niejednokrotnie bardzo silnie zakorzenionych w wiadomoci mieszkaców. Aby tego dokona, naley zbudowa szerokie porozumienie, które stanie si podstaw do utworzenia lokalnej grupy rybackiej (LGR), która przygotuje i bdzie wdraa lokaln strategi rozwoju obszarów rybackich (LSROR). Budowanie partnerstwa lokalnego jest istotnym krokiem w realizacji celów tej osi priorytetowej. Podmioty zainteresowane korzystaniem ze rodków finansowych tej osi powinny rozpocz dziaania informacyjne i promocyjne (konferencje, spotkania itd.). Dziaania te powinny by skierowane do caej lokalnej spoecznoci, a nie ogranicza si jedynie do wskiej grupy zawodowej. Przede wszystkim powinny wiza si z 3
aktywizacj podmiotów zwizanych z rybactwem. Partnerstwo, które bdzie podstaw dla powstania lokalnej grupy rybackiej opiera si na porozumieniu i wspódziaaniu kilku grup: osób aktywnych w szeroko pojtym sektorze rybackim, podmiotów publicznych (przede wszystkim gmin) oraz rónych dobrowolnych zrzesze aktywnych na danym obszarze. Nie ulega wtpliwoci, e taka aktywizacja nie jest rzecz prost. Bardzo trudno przeama mocno zakorzenione uprzedzenia czy niech do zaangaowania si w tego typu inicjatywy. Skuteczna aktywizacja lokalnych spoecznoci jest jednak kluczem do sukcesu. Efektem budowania partnerstwa powinno by utworzenie stowarzyszenia dziaajcego z zastrzeeniem zmian przewidzianych w projektowanej ustawie o wspieraniu zrównowaonego rozwoju sektora rybackiego z udziaem Europejskiego Funduszu Rybackiego), które bdzie ubiega si o status lokalnej grupy rybackiej. Wspomniane zmodyfikowane stowarzyszenie powinno by reprezentacj caej spoecznoci objtej zasigiem jej dziaania. Zmodyfikowane stowarzyszenie, które chce wykorzysta rodki osi priorytetowej 4, wdraajc utworzon przez siebie LSROR nie moe reprezentowa zamknitego i nielicznego rodowiska. Im szersze jest jego zaplecze, im lepiej reprezentuje lokalne interesy, tym wiksze s jej szanse na to, e instytucja zarzdzajca nada jej status LGR i podpisze z ni umow na realizacj LSROR. Stowarzyszenia ubiegajce si o status LGR, zgodnie z nazw powinny pozosta jednak grupami rybackimi, czyli takimi, w których interesy sektora rybackiego pozostaj najwaniejszym spoiwem, czynnikiem integrujcym. 4
Realizacj osi 4 przedstawia poniszy schemat Aktywizacjalokalnychspoecznoci:spotkaniainformacyjne,konferencje,budowaniepartnerstwa Powstaj zmodyfikowane stowarzyszenia,opartenapartnerstwietrójsektorowym(sektorpubliczny, spoecznyiprywatny) StowarzyszeniaprzygotowujLSROR,biorcpoduwagwymogiokrelonewprojektowanym rozporzdzeniuministrawaciwegodosprawryboówstwa Zmodyfikowane stowarzyszeniazcaegokrajubiorudziawkonkursienawybórlgr, przeprowadzonymprzezinstytucjzarzdzajc Instytucjazarzdzajcanadajestatuslokalnejgrupyrybackiejstowarzyszeniom,którewkonkursie uzyskaynajwyszliczbpunktów.wkonkursieocenianybdziewszczególnociskadstowarzyszenia orazprzygotowanaprzezstowarzyszenielsror.planujesiprzeprowadzeniedwóchkonkursów.liczba grup,którezostanwybranewkonkursachjestograniczona(cznieok.30lgr) WybraneLGRpodpisujzInstytucjZarzdzajcumownarealizacjLSROR,wktórejzostajeokrelona midzyinnymikwota,dowysokociktórejmogbyrealizowaneoperacjewramachlsror LGRwdraajLSROR.LGRbdmogytakerealizowaprojektyzwizanezwsparciemwspópracy midzyregionalnejimidzynarodowejzpodobnymigrupamiwinnychkrajachiregionach 5
LOKALNE GRUPY RYBACKIE WYKONAWCY OSI 4 Lokalna grupa rybacka jest podmiotem, który opracuje i bdzie realizowa LSROR. LGR posiada bdzie osobowo prawn bdzie dziaa na podstawie ustawy Prawo o stowarzyszeniach, z zastrzeeniem wyjtków przewidzianych w projektowanej ustawie o wspieraniu zrównowaonego rozwoju sektora rybackiego z udziaem Europejskiego Funduszu Rybackiego. Do wyjtków tych naley zaliczy nastpujce zapisy: Czonkami zwyczajnymi takiego stowarzyszenia bd mogy zosta osoby prawne i osoby fizyczne; Nadzór nad takim stowarzyszeniem bdzie nalea do marszaka województwa; Stowarzyszenie takie bdzie mogo prowadzi dziaalno gospodarcz suc realizacji LSROR i w zakresie okrelonym w statucie; W strukturze takiego stowarzyszenia, prócz organów przewidzianych w ustawie Prawo o stowarzyszeniach, powinien funkcjonowa komitet, do którego wycznej waciwoci bdzie nalea wybór operacji, które maj by realizowane w ramach LSROR. Co najmniej poow czonków komitetu powinny stanowi podmioty reprezentujce sektor niepubliczny. Stowarzyszenie ubiegajce si o status LGR bdzie zrzesza czonków reprezentujcych trzy sektory: sektor publiczny (gminy, powiaty, uczelnie wysze itp.); sektor spoeczny (organizacje spoeczno zawodowe rybaków, hodowców, ryb i przetwórców produktów rybnych, stowarzyszenia, fundacje i inne dobrowolne zrzeszenia podmiotów zwizanych z sektorem rybackim itp.); sektor prywatny (osoby fizyczne, przedsibiorstwa itp.). 6
Takie zmodyfikowane stowarzyszenie powinno zrzesza, co najmniej 15 czonków, w tym, co najmniej jedn gmin. Czonkostwo gmin zwizane jest z faktem, e LSROR bd realizowane na konkretnych obszarach. W ramach wdraania przez lokalne grupy rybackie lokalnych strategii rozwoju obszarów rybackich mona bdzie realizowa projekty tylko na obszarze tych gmin, które wchodz w skad LGR. Dlaczego LGR s takie wane? Rola lokalnych grup rybackich jest trudna do przecenienia. To do LGR bdzie naleaa selekcja projektów, o dofinansowanie, których bd si ubiega beneficjenci. LGR bdzie wybieraa te projekty, które jej zdaniem w najlepszym stopniu bd realizowa LSROR, a zatem najlepiej wpyn na rozwój danego obszaru pod ktem jego zwizku z sektorem rybackim. Opinia LGR jest tutaj decydujca. Wprawdzie planowane operacje bd póniej weryfikowane przez samorzd województwa, penicy rol instytucji poredniczcej dla wdraania osi priorytetowej 4 PO RYBY 2007 2013, ale bdzie on dokonywa ich weryfikacji przede wszystkim pod ktem ich zgodnoci z prawem wspólnotowym i krajowym. Dziki instrumentom przewidzianym w osi priorytetowej 4, to lokalne spoecznoci uzyskaj realn moliwo decydowania o tym, co jest najwaniejsze dla rozwoju konkretnego obszaru. Gdzie mog powsta LGR? Pomoc w ramach osi 4 przeznaczona jest na rozwój obszarów zalenych od rybactwa. To na tych obszarach powinny powstawa i dziaa LGR. Obszary, na których potencjalnie mogyby powsta LGR i na których mogyby by realizowane LSROR przedstawia ponisza mapka. Ostatecznie jednak zasig terytorialny LGR zalee 7
bdzie od samych zainteresowanych podmiotów tworzcych stowarzyszenia, ubiegajce si o status LGR. Dziaalno rybacka w Polsce prowadzona jest gownie w województwach nadmorskich. Nie ulega wtpliwoci, e te obszary s bardzo silnie zwizane z tym sektorem. Jednak nie s to jedyne tereny zwizane z dziaalnoci ryback. Obszary, w których prowadzone jest rybactwo ródldowe, chów i hodowla ryb czy turystyka rybacka nie bd pozbawione moliwoci ubiegania si o pomoc w ramach osi priorytetowej 4. 8
Dlatego kluczowym dla wyboru stowarzyszenia, które otrzyma status LGR i bdzie realizowa LSROR powinien by nie tyle fakt geograficznego pooenia, co raczej wpyw rybactwa na dany region. Stowarzyszenia, które lepiej taki zwizek wyka oraz stworz dobr i spójn LSROR, uzyskaj status LGR i zostan wybrane do realizacji stworzonej przez siebie strategii. Podstawowe kryteria wyboru LGR do realizacji LSROR: obszar objty LSROR musi by spójny pod wzgldem geograficznym, ekonomicznym i spoecznym; cakowita liczba ludnoci zamieszkujca gminy wchodzce w skad stowarzyszenia ubiegajcego si o status LGR powinna mieci si w przedziale do 100 tys. mieszkaców; na danym obszarze prowadzona jest lub bya tradycyjna dziaalno zwizana z sektorem rybackim; z sektorem rybackim zwizana jest dua cz ludnoci; stowarzyszenie ubiegajce si o status LGR przedstawio LSROR, zawierajc trafn analiz lokalnych uwarunkowa oraz adekwatne do tych uwarunkowa pomysy dotyczce rozwoju caego obszaru. Operacje planowane w ramach realizacji LSROR maj charakter innowacyjny i zintegrowany. Dokadne kryteria wyboru LGR zostan zawarte w projektowanym rozporzdzeniu ministra waciwego do spraw ryboówstwa. 9
Wybór LGR do realizacji LSROR Przewiduje si utworzenie docelowo ok. 30 lokalnych grup rybackich do realizacji LSROR. Wybór odbdzie si w dwóch konkursach. Etap 1. Najpóniej 1 rok od oficjalnej akceptacji PO RYBY 2007-2013 przez Komisj Europejsk. W drodze pierwszego konkursu wyonionych zostanie okoo 12 lokalnych grup rybackich. Etap 2. Dwa lata od pierwszego konkursu wybrana zostanie pozostaa liczba (okoo18) lokalnych grup rybackich. Stowarzyszenia ubiegajce si o status LGR, które nie zostan wybrane w pierwszym konkursie, bd mogy wystartowa w drugim. Okres pomidzy I a II etapem moe zosta przez nie wykorzystany na ulepszenie LSROR. Stowarzyszenia ubiegajce si o status LGR, które nie zostay wybrane (w pierwszym lub drugim konkursie) bd mogy ubiega si o zwrot kosztów zwizanych z opracowaniem LSROR, pod warunkiem, e otrzymaj odpowiednie wysokie oceny w ramach wspomnianych konkursów. 10
LOKALNE STRATEGIE ROZWOJU OBSZARÓW RYBACKICH GÓWNE NARZDZIA REALIZACJI OSI 4 LSROR jest dokumentem, który opracowuje stowarzyszenie ubiegajce si o status lokalnej grupy rybackiej. Zawiera wizj rozwoju obszaru, na którym dziaa bdzie LGR czyli obszaru gmin, które s czonkami stowarzyszenia ubiegajcego si o status LGR - pod ktem jego zwizku z rybactwem. Dobra LSROR jest podstaw korzystania ze rodków w ramach osi priorytetowej 4, dlatego w interesie kadego stowarzyszenia, które wemie udzia w konkursie na wybór LGR ley to, by bya ona jak najlepsza. LSROR bd oceniane przez instytucj zarzdzajc tylko te stowarzyszenia, które opracuj najlepiej ocenione strategie bd mogy je realizowa. LSROR jest take wana dla kadego, który chce korzysta ze rodków osi 4. Bdzie podstaw, w ramach, której bd realizowane poszczególne operacje beneficjentów (np.: gmin, rybaków, hodowców, przetwórców, przedsibiorców itd.). Operacje skadane do LGR musz by zgodne z t strategi, albo mówic cilej musz j realizowa, wprowadzajc w ycie przewidziane tam cele. Ocena tej spójnoci nalee bdzie do LGR, a dokadniej do specjalnego komitetu dziaajcego w strukturze tej grupy. 11
Zakres LSROR: opis sektora rybackiego na obszarze objtym LSROR; wskazanie liczby osób aktualnie zatrudnionych w rybactwie, tradycji rybackich itd.; diagnoza problemów danego obszaru (analiza SWOT), w tym opis sytuacji ekonomicznej i spoecznej, ze szczególnym uwzgldnieniem sektora rybackiego; wskazanie szczególnych warunków, definiujcych dany obszar, uznany za zaleny od rybactwa; opis LGR i jej czonków; opis struktur decyzyjnych, kontrolnych oraz przepywów finansowych w ramach LGR; wskazanie zakresu dziaa do realizacji dla danego obszaru, z osi 4 PO RYBY 2007-2013 oraz planowane rodki finansowe na ich realizacj, dla kadego roku okresu programowania; opis kryteriów, wedug których bd oceniane operacje wdraane w ramach LSROR wskazanie potencjalnych operacji, które mogyby by zrealizowane w ramach LSROR; wskazanie czy dana grupa lub jej czonkowie posiadaj dowiadczenie we wdraaniu podobnych strategii (np. w ramach programu LEADER); 12
JAKIE OPERACJE BDZIE MONA PRZEPROWADZI W RAMACH WDRAANIA LSROR? W ramach osi priorytetowej 4 realizowane mog by rónorodne operacje, które wpisuj si w LSROR. Celem tej osi ma by ograniczenie zmniejszania si znaczenia sektora rybackiego, odbudowa obszarów dotknitych zmianami w sektorze, poprawa jakoci ycia w spoecznociach rybackich i dywersyfikacja zatrudnienia. Jak wida cele tej osi priorytetowej zostay okrelone bardzo szeroko, zatem w ramach realizacji LSROR bdzie moliwe finansowanie rónorodnych operacji, które maj doprowadzi do poprawienia poziomu ycia ludnoci zamieszkujcej na obszarach objtych LSROR. Szczegóowe wymagania dotyczce operacji zostan okrelone w rozporzdzeniu ministra waciwego do spraw ryboówstwa. Operacje te mog obejmowa: Inwestycje zmierzajce do wzmocnienie konkurencyjnoci obszarów, na których bdzie realizowana LSROR, Restrukturyzacj i reorientacj dziaalnoci gospodarczej na danym obszarze, propagowanie ekoturystyki, Inwestycje zmierzajce do zrónicowania zatrudnienia na obszarze objtym realizacj LSROR w drodze tworzenia dodatkowych miejsc pracy poza sektorem rybactwa, Inwestycje zmierzajce do podniesienia wartoci produktów rybactwa, Wspieranie infrastruktury turystycznej i zwizanej z drobnym rybactwem oraz usug na rzecz maych spoecznoci rybackich, Inwestycje ukierunkowane na ochron rodowiska, w celu utrzymania atrakcyjnoci obszaru objtego realizacj LSROR, 13
Inwestycje majce na celu regeneracj i rozwój miejscowoci, gdzie prowadzi si dziaalno nalec do sektora rybactwa, Inwestycje zmierzajce do przywrócenia potencjau produkcyjnego sektora rybactwa w przypadku jego zniszczenia w wyniku klski ywioowej lub przemysowej, Promowanie wspópracy midzyregionalnej i midzynarodowej pomidzy poszczególnymi LGR, Nabywanie umiejtnoci i uatwienie opracowania oraz realizacji LSROR. W ramach wdraania LSROR moliwe jest wykorzystanie wspófinansowania z niektórych innych rodków z osi priorytetowych 1, 2 i 3 zgodnie z postanowieniami rozporzdzenia Rady (WE) nr 1198/2006. Operacje te nie mog jednak dotyczy trwaego lub tymczasowego zaprzestania dziaalnoci poowowej. Do wsparcia udzielanego dla operacji odpowiadajcym rodkom z osi 1, 2 i 3 zastosowane maj warunki i stawki udziau na operacje okrelone dla tych osi. 14
JAK BDZIE WYGLADA WDRAANIE LSROR PRZEZ LGR? Wdraanie LSROR przedstawia poniszy schemat: Beneficjenci(podmiotydziaajcenaterenieobjtymLSRORichccezrealizowananimokrelone operacje)zgaszajprojektswojejoperacjidolgrwybranejwkonkursieprzezinstytucjzarzdzajc LGRoceniaprojektowanoperacjpodktemjejzgodnocizLSROR. Popozytywnejweryfikacji,LGRprzekazujeprojektoperacjidosamorzduwojewódzkiego,który weryfikujeoperacjpodwzgldemjejzgodnocizprawodawstwemkrajowymiwspólnotowym. Popozytywnejoceniesamorzdwojewództwapodpisujeumowzbeneficjentem. Beneficjentrealizujeoperacj. Samorzdwojewództwaprzeprowadzakontroldotyczcrealizacjioperacji. Popozytywnejkontrolirealizacjioperacji,którejdotyczyaumowa,samorzdwojewództwaprzekazuje doagencjirestrukturyzacjiimodernizacjirolnictwawniosekopatno. 15
ROLA INSTYTUCJI POREDNICZCEJ (SAMORZDU WOJEWÓDZTWA) Samorzd województwa bdzie odgrywa istotn rol w zwizku z wdraaniem osi 4 PO RYBY 2007-2013. Lokalne grupy rybackie bd objte nadzorem marszaka nadzór ten bdzie obejmowa te instrumenty, które s przewidziane w ustawie Prawo o stowarzyszeniach. Urzdy marszakowskie bd równie bray udzia w weryfikacji projektów operacji, przesanych im przez LGR. W wypadku, gdyby lokalna grupa rybacka dziaaa na terenie wicej ni jednego województwa, waciwy bdzie ten samorzd wojewódzki, na terenie, którego znajdowa si bdzie siedziba LGR. Wanym zadaniem samorzdu województwa jest równie prowadzenie dziaalnoci informacyjnej i promocyjnej powiconej osi priorytetowej 4. rodki na sfinansowanie struktur administracyjnych, powstaych w celu wdraania osi priorytetowej 4 oraz na realizacj przekazanych zada pochodzi bd w caoci z pomocy technicznej PO RYBY 2007-2013. W zwizku z penieniem przez samorzd województwa roli instytucji poredniczcej, przewiduje si utworzenie w 2009 roku 30 etatów finansowanych ze rodków pomocy technicznej Programu Operacyjnego Zrównowaony rozwój sektora ryboówstwa i nadbrzenych obszarów rybackich 2007 2013. 16
O PRIORYTETOWA 4 PO RYBY 2007-2013 A PODEJCIE LEADER W RAMACH PROW 2007-2013. Cele omawianej osi 4 PO RYBY 2007-2013 s zblione do tych, jakie zakada o 4 LEADER w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Dlatego, z jednej strony istotne bdzie wykorzystanie dowiadczenia lokalnych grup dziaania dziaajcych w ramach wspomnianego programu. Z drugiej za, konieczne jest wyrane okrelenie linii demarkacyjnej midzy programami. Lokalne grupy dziaania bd mogy ubiega si o status lokalnych grup rybackich, o ile speni wszystkie wymagania prawne przewidziane dla lokalnych grup rybackich w szczególnoci dotyczce formy prawnej oraz funkcjonowania komitetu, którego zadaniem bdzie wybór operacji w ramach wdraania lokalnej strategii rozwoju obszarów rybackich. Wynika to z odmiennej specyfiki obu programów. O priorytetowa 4 PO RYBY 2007 2013 adresowana jest do spoecznoci rybackich, tymczasem LEADER zwizany jest z rozwojem obszarów wiejskich. 17