Pasy kwietne jako sposób ochrony roślin uprawnych i zwiększania różnorodności biologicznej pól uprawnych HOR. re.027.5.2018 Krzysztof Kujawa z zespołem (IŚRiL PAN) oraz Jolanta Kowalska IOR-PIB Paweł Sienkiewicz UP w Poznaniu Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN Poznań
Kontekst, motywy Presja na wzrost plonów (pomimo nadprodukcji żywności!!) Upraszczanie krajobrazu Zmiany w środowisku Chemizacja, nowe odmiany, erozja itp. Negatywne skutki Bioróżnorodność Usługi ekosystemowe Dekapitalizacja gospodarstw
Co robić na terenach rolniczych? Urozmaicać krajobraz ZADRZEWIENIA PASY KWIETNE Fot. L. Pfiffner, FiBL
Pasy kwietne Fot. L. Pfiffner, FiBL Szwajcaria, Holandia, Anglia, Niemcy, Dania,... i wiele innych W Polsce technika nieobecna
1. Przeglądowa publikacja (Progress in Plant Protection 58(2): 115-128. 2. Konferencja w Szelejewie (patronat MRiRW) 3. Badania we współpracy z Gospodarstwem Juchowo Farm oraz z Fundacją im. Stanisława Karłowskiego (wsparcie od MRiRW) Cele: Czy pasy kwietne obniżają liczebność szkodników marchwi w warunkach uprawy ekologicznej? Znaczenie pasów dla podnoszenia poziomu różnorodności biologicznej owadów pól uprawnych, w tym zapylaczy. Jak gęsto powinny być zakładane pasy?
Krajobraz Gospodarstwa Juchowo Farm
Schemat eksperymentu Atrakcyjność pasów Wpływ pasów na faunę pól Występowanie szkodników Uszkodzenia marchwi Plon
Skład gatunkowy roślin w pasach Farbownik polny Miotła zbożowa Kapusta właściwa Nagietek lekarski Tasznik pospolity Chaber bławatek Rumianek pospolity Rumianek bezpromieniowy Komosa biała Pępawa dachowa Iglica pospolita Skrzyp polny Gryka zwyczajna Mak piaskowy Mak wątpliwy Facelia błękitna Rdest ostrogorzki Aksamitka wzniesiona Tobołki polne Koniczyna łąkowa Wyka ptasia
6 prób w miesiącach VII IX a) biegaczowate pułapki Barbera b) pająki j.w. c) owady i pająki naroślinne czerpak entomologiczny e) motyle dzienne liczone na transektach f) owady szkodliwe tablice lepowe g) uszkodzenia korzeni marchwi analiza próbek korzeni h) plon, zagęszczenie i masę marchwi jw. Statystyka: Estymatory bogactwa gatunkowego Chao, Jacknife Różnice: Wilcoxon, test T Zależności: Ogólny Model Liniowy (GLM)
MATERIAŁ Grupa Metoda Razem Biegaczowate Pułapki Barbera 7102 Pająki Pułapki Barbera 1585 Pająki Czerpak 1127 Owady naroślinne Czerpak 27293 Motyle Obserwacje bez odłowu 343 Owady szkodliwe Tablice lepowe 767 Razem 38217
Bogactwo pasów (krzywe rarefakcji Mao Tau) ~35 gat. ~100 gat. Biegaczowate Pająki ~65 rodzin ~18 gat. Owady naroślinne Motyle
Biegaczowate w pasach kwietnych i na polu marchwi GLM z pomiarami powtarzanymi (średnie/pułapkę/termin) 30 25 20 15 10 ** Pasy Marchew 5 ** ** 0 Liczba gatunków Zagęszczenie razem Zagęszczenie bez Harpalus rufipes
8 6 Pająki w pasach kwietnych i na polu marchwi GLM z pomiarami powtarzanymi (średnie/pułapkę/termin) Pasy Marchew *** 4 *** 2 ** ** ** 0 Nie sieciowe Sieciowe Wszystkie Nie sieciowe Sieciowe Wszystkie LIczba gatunków Zagęszczenie
Rozmieszczenie biegaczowatych (os./pułapkę/termin) na powierzchni badawczej 45 Zagęszczenie osobników GLM: F(10, 42)=3,05; P=0,005 40 Zagęszczenie osobników 35 30 25 20 15 10 5 0 A0 A1 A2 A3 A4 A5 B0 B1 B2 B3 B4 Transekt
Rozmieszczenie biegaczowatych (os./pułapkę/termin) na powierzchni badawczej Zagęszczenie biegaczowaty ch (os./pułapka/termin) w stref ach 1 i 2 16 GLM: F(1, 32)=7,25; P=0,011 Zagęszczenie 12 8 4 0 Stref a 1 Stref a 2
Rozmieszczenie pająków (os./pułapkę/termin) na powierzchni badawczej Zagęszczenie osobników 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Zagęszczenie pająków GLM: F(10, 66)=6,70; P=0.0001 A0 A1 A2 A3 A4 A5 B0 B1 B2 B3 B4 Transekt
Rozmieszczenie motyli (os./dzień) na powierzchni badawczej Zagęszczenie osobników 22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0-2 Zagęszczenie moty li dzienny ch A0 A1 A2 A3 A4 A5 B0 B1 B2 B3 B4
Rozmieszczenie innych owadów naroślinnych (os./dzień) na powierzchni badawczej 60 Zagęszczenie pasoży tniczy ch owadów naroślinny ch 50 40 30 20 10 0 A0 A1 A2 A3 A4 A5 B0 B1 B2 B3 B4
Szkodniki na polu marchwi 40 35 30 25 20 15 10 5 0 100 MSZYCA TOPOLOWO-MARCHWIANA MSZYCA GŁOGOWO-MARCHWIANA A1 A2 A3 A4 A5 B1 B2 B3 B4 Suma uszkodzeń 50 0 A1 A2 A3 A4 A5 B1 B2 B3 B4
Łączne zagęszczenie owadów szkodliwych w pasach kwietnych i polu z marchwią (os./tablicę/dzień) 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 A0 A1 A2 A3 A4 A5 B0 B1 B2 B3 B4
80 70 60 50 Plon marchwi w zależności od odległości od pasa kwietnego Zagęszczenie (korzenie/m2) Masa korzenia (g/szt.) Plon (t/ha) 40 30 20 10 0 B1 B2 B3 B4
PODSUMOWANIE, WNIOSKI: I. Pasy kwietne cenną ostoją bogatej fauny bezkręgowców: biegaczowatych ok. 33 gat., pająków ok. 100 gat. (!), owadów naroślinnych ok. 65 rodzin, motyli dziennych 17-19 gat. II. Pasy kwietne wzbogacały uprawę marchwi w faunę, w tym owadów pożytecznych drapieżników i parazytoidów. III. Szkodniki marchwi nieliczne w badanej uprawie. IV. Tendencja zmniejszania się zagęszczenia owadów szkodliwych wraz z odległością od pasów kwietnych V. Plon marchwi niezależny od odległości od pasów kwietnych. VI. Wpływ na faunę widoczny pomimo nie w pełni zamierzonego składu roślin w pasach.
Dziękuję za uwagę! Jak gęsto pasy? Co 60-80 m? Co 100 m? Za wcześnie na wiążące rekomendacje