Zastosowanie logistyki w sytuacjach kryzysowych

BARTCZAK Krzysztof 1 Zastosowanie logistyki w sytuacjach kryzysowych WPROWADZENIE Obecnie logistyka znajduje niezwykle szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach i sferach ludzkiego życia. Staje się bowiem przydatna na przykład podczas funkcjonowania wielu przedsiębiorstw, zapewniając sprawną realizację wszelkich procesów odbywających się w ich ramach, a także umożliwiając redukowanie kosztów własnych. Logistyka jest również wykorzystywana w wojsku, umożliwiając sprawne planowanie i przeprowadzanie operacji militarnych. W obszarze zastosowań logistyki znajduje się także funkcjonowanie różnorodnych służb ratowniczych, które, przeprowadzając określone akcje oraz biorąc udział w przeciwdziałaniu skutkom konkretnych zagrożeń czy wypadków, wykorzystują na szeroką skalę narzędzia logistyczne. Ciekawym zagadnieniem związanym z tą tematyką jest to odnoszące się do tego, czy logistyka może być z powodzeniem stosowana w sytuacjach kryzysowych, a jeśli tak to w jaki sposób i jakie korzyści są z tym związane. Zagadnienie to zostanie podjęte w prezentowanej pracy, przy czym zostanie ono omówione w szerszym kontekście dotyczącym ogólnie kryzysów i zarządzania kryzysowego. Dzięki temu możliwe stanie się zorientowanie w tym, jak duże znaczenie ma logistyka podczas reagowania na sytuacje kryzysowe, a więc takie, które mogą wystąpić praktycznie w każdej chwili i dotknąć każdego z nas, a także przybliżenie tego, jak jest ona wykorzystywana w trakcie tych sytuacji. Posiadanie wiedzy z tego zakresu przez szereg osób i instytucji jest niewątpliwie niezwykle istotne, bowiem pozwala na prawidłową reakcję przez nie na określone kryzysy, a także na skuteczne wykorzystywanie możliwości, jakie daje logistyka w zakresie przeciwdziałania i usuwania skutków tych kryzysów. 1. PRZEGLĄD LITERATURY Tematyka dotycząca wzajemnych relacji pomiędzy logistyką a zarządzaniem kryzysowym jest stosunkowo bogata. Wpływ na to na fakt, że obecnie istnieje szereg zagrożeń związanych z możliwością wystąpienia sytuacji kryzysowych i, co niezwykle ważne, są one zwykle nieprzewidywalne, a także praktycznie w każdym przypadku mają inny charakter, przebieg, zasięg oraz intensywność 2. Stąd istnieje uzasadniona potrzeba teoretycznego rozpatrywania wielu różnych kwestii dotyczących zarządzania kryzysowego, tak by mogło ono być efektywnie realizowane w stanach zagrożeń. Prezentując przegląd literatury związany z tematem odnoszącym się do zastosowania logistyki w sytuacjach kryzysowych należy wyjść od pozycji traktujących ogólnie o logistyce oraz zarządzaniu kryzysowym. Można więc tutaj wspomnieć o książkach P. Blaika pt. Logistyka oraz T. Wojciechowskiego pt. Marketingowo-logistyczne zarządzanie przedsiębiorstwem, w których zostały zawarte definicje logistyki, jak i pozycji W. Lidwy, W. Krzeszowskiego oraz W. Więcka pt. Zarządzanie w sytuacjach kryzysowych, gdzie opisane zostały między innymi cele zarządzania kryzysowego. Z kolei do tych publikacji, które traktują stricte o zastosowaniu logistyki w sytuacjach kryzysowych, można zaliczyć między innymi: artykuł K. Sienkiewicz-Małyjurek pt. Specyfika łańcucha dostaw w procesie zarządzania kryzysowego, 1 Politechnika Warszawska, Wydział Elektryczny; 00-661 Warszawa; Pl. Politechniki 1, Tel: + 48 22 234-55-36, Fax: + 48 22 621-98-25, bartczak@ee.pw.edu.pl 2 K. Sienkiewicz-Małyjurek, Uwarunkowania i bariery w logistycznym wymiarze zarządzania kryzysowego, Logistyka, numer 6/2012, s. 5-8. 7250

artykuł pochodzący z zasobów internetowych pt. Zarządzanie regionalnymi zasobami logistycznymi w sytuacjach kryzysowych, który został napisany przez P. Sienkiewicza, H. Świebodę, R, Wielbę oraz K. Żwirka, artykuł Z. Pietrasa i E. Pałki pt. Logistyka w sytuacjach kryzysowych w aspekcie bezpieczeństwa, książkę W. Nowaka i E. Nowaka pt. Podstawy logistyki w sytuacjach kryzysowych z elementami zarządzania logistycznego, artykuł Ł. Szarpaka pt. Organizacja zabezpieczenia logistycznego w stanach zagrożeń ze szczególnym uwzględnieniem pomocy medycznej. 2. ZASTOSOWANE METODY BADAWCZE Jak już wspomniano, różnego rodzaju publikacji odnoszących się do podjętego w pracy zagadnienia jest dość spora liczba. Dlatego, realizując tematykę związaną z zastosowaniem logistyki w sytuacjach kryzysowych, zasadnym staje się wykorzystanie metody badawczej zwanej desk research, czyli analizą danych zastanych, która jest nazywana również metodą badań gabinetowych bądź prowadzonych zza biurka. Jej istotą jest gromadzenie i analizowanie wszelkich informacji oraz danych, które interesują badacza i są niezbędne do opracowania podjętego przez niego zagadnienia. Przy tym to, co ją wyróżnia spośród innych metod badawczych to fakt, że za jej pomocą gromadzi się materiały mające charakter wtórny, a więc takie, które już istnieją i zostały zgromadzone w określonych publikacjach czy dokumentach. Warto podkreślić, że metoda ta posiada szereg ważnych zalet, do których zaliczyć można fakt, że jej zastosowanie nie wymaga poniesienia zbyt dużych nakładów finansowych, że jej przeprowadzenie nie wiąże się z utratą zbyt dużej ilości czasu (nie jest konieczne na przykład wykonywanie badań terenowych i bezpośrednie spotykanie się z respondentami), a także że dotarcie za jej pomocą do szeregu istotnych informacji jest, w dobie Internetu, w wielu wypadkach stosunkowo łatwe 3. Względy te wpłynęły w dużym stopniu na wykorzystanie tej metody podczas opracowywania zagadnień podjętych w prezentowanej pracy. 3. WYNIKI BADAŃ By móc scharakteryzować kwestie dotyczące obszarów zastosowań i roli logistyki w sytuacjach kryzysowych konieczne jest wyjaśnienie najważniejszych zagadnień związanych z tą tematyką. Przede wszystkim należy więc omówić podstawowe definicje, takie jak logistyka, kryzys i zarządzanie kryzysowe. Jeśli chodzi o logistykę to jedna z najważniejszych definicji została zaproponowana przez P. Blaika. Uznał on, że logistyka może być rozpatrywana w trzech następujących aspektach: koncepcyjno-funkcjonalnym w jego ramach logistyka jest rozumiana jako koncepcja dotycząca zarządzania przepływami dóbr i informacji, która opiera się na realizowaniu funkcji planowania, sterowania, organizowania i kontrolowania, przedmiotowo-strukturalnym logistyka to przedsięwzięcia i rozwiązania strukturalne związane z integrowaniem oraz realizowaniem wspomnianych przepływów, efektywnościowym logistyka jest czynnikiem wzrostu efektywności i jest zorientowana na oferowanie klientom odpowiedniego poziomu obsługi, racjonalizowanie struktury kosztów oraz poprawę gospodarowania w organizacji 4. Z kolei według definicji zaproponowanej przez Radę Zarządzania Logistycznego (Counsil of Logistics Management, czyli CLM) logistyka to proces planowania, realizacji i kontrolowania sprawności i ekonomicznej efektywności przepływu surowców, produkcji nie zakończonej i wyrobów gotowych oraz związanych z tym informacji, od miejsc pochodzenia do miejsc konsumpcji, w celu zaspokojenia wymagań klientów 5. 3 M. Makowska, R. Boguszewski, Analiza danych zastanych zagadnienia wstępne. [w:] M. Makowska (red.), Analiza danych zastanych. Przewodnik dla studentów, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2013, s. 9 20. 4 P. Blaik, Logistyka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2001, s. 20. 5 T. Wojciechowski, Marketingowo-logistyczne zarządzanie przedsiębiorstwem, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2007, s. 23. 7251

Jeśli chodzi o definicję kryzysu (słowo to wywodzi się z języka greckiego krino oznacza zmaganie się bądź walkę z czymś 6 ) to warto tutaj przedstawić ujęcie zaproponowane przez W. Kopalińskiego, autora Słownika języka polskiego. Podkreślił on, że kryzys można rozumieć jako punkt zwrotny, który przyczynia się do wystąpienia zmiany na lepsze bądź gorsze, a także jako stan cierpienia, któremu towarzyszą uczucia zagrożenia i lęku i który występuje w związku z tym punktem zwrotnym 7. Z kolei w ujęciu ściśle związanym z bezpieczeństwem kryzys jest rozumiany jako sytuacja będąca następstwem zagrożenia, prowadząca w konsekwencji do zerwania lub znacznego osłabienia więzów społecznych, przy równoczesnym poważnym zakłóceniu funkcjonowania instytucji publicznych 8. W ramach logistyki często mówi się i pisze także o sytuacji kryzysowej. Dlatego warto ją w tym miejscu również zdefiniować. Według Ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym przez sytuację kryzysową należy rozumieć sytuację wpływającą negatywnie na poziom bezpieczeństwa ludzi, mienia w znacznych rozmiarach lub środowiska, wywołującą znaczne ograniczenia w działaniu właściwych organów administracji publicznej ze względu na nieadekwatność posiadanych sił i środków 9. Z kolei według Akademii Obrony Narodowej sytuacja kryzysowa jest zespołem okoliczności wewnętrznych i zewnętrznych, które wpływają na dany system poprzez zachwianie jego równowagi, a następnie przywrócenie sytuacji do stanu pożądanego poprzez podjęcie środków regulacyjnych, czyli działań nadzwyczajnych 10. Miejsce sytuacji kryzysowej w ramach stanu bezpieczeństwa państwa prezentuje rys. 1. Rys. 1. Miejsce sytuacji kryzysowej w stanie bezpieczeństwa państwa Źródło: Z. Pietras, E. Pałka, op. cit., s. 175. 6 Z. Pietras, E. Pałka, Logistyka w sytuacjach kryzysowych w aspekcie bezpieczeństwa ruchu drogowego wybrane problemy, Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zarządzanie, z. 407/2012, s. 174. 7 W. Kopaliński, Podręczny słownik języka polskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa 1957, s. 116. 8 Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, oprac. zespół pod kierownictwem J. Pawłowskiego, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2002, s. 61. 9 Art. 3 pkt 1 Ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym, Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej 2007 r., nr 89, poz. 590. 10 Za: A. Szymonik, J. Maciejewski, Logistyka w zarządzaniu kryzysowym, Systemy logistyczne wojsk, numer 43/2008, s. 68. 7252

Sytuacje kryzysowe obejmują więc na przykład różne katastrofy, niepokoje społeczne czy akty terroru, które mogą prowadzić do stanów nadzwyczajnych (stanów wyjątkowych czy stanów klęski żywiołowej), a nawet do wojny. Ostatni termin, który w tym miejscu należy wyjaśnić, to zarządzanie kryzysowe. Według wspomnianej już Ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym termin ten oznacza działalność organów administracji publicznej będąca elementem kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na zapobieganiu sytuacjom kryzysowym, przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań, reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych, usuwaniu ich skutków oraz odtwarzaniu zasobów i infrastruktury krytycznej 11. Z kolei według W. Kitlera zarządzanie kryzysowe to zarządzanie organizacją (systemem) pod presją, realizowane na rzecz rozwiązywania napiętych sytuacji, którego zadaniem jest przygotowanie się i działanie mające na celu zapobieganie, przeciwdziałanie i reagowanie w razie wystąpienia zakłóceń stabilności organizacji (systemu), mogących doprowadzić do jej upadku, likwidacji lub innego stanu oraz przywrócenie normalnego stanu jej funkcjonowania 12. Na rys. 2 zaprezentowano podstawowe fazy i zadania wchodzące w skład zarządzania kryzysowego. Rys. 2. Fazy i zadania zarządzania kryzysowego. Źródło: K. Sienkiewicz-Małyjurek, Specyfika łańcucha dostaw w procesie zarządzania kryzysowego, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Seria: Organizacja i zarządzanie, z. 70/2014, s. 428. Zarządzanie kryzysowe jest więc realizowane w ramach dwóch podstawowych faz, a więc stabilizacji i realizacji, które z kolei składają się kolejno z zapobiegania i przygotowania, a także odbudowy i reagowania. Z przeprowadzaniem tych procesów wiąże się wykonywanie szeregu różnych zadań, które dotyczą na przykład identyfikowania zagrożeń, przygotowania działań zapobiegających, zwalczania zagrożeń oraz odtwarzania obiektów i terenów zniszczonych. 11 Art. 2 Ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym. 12 W. Kitler, Bezpieczeństwo narodowe, podstawowe kategorie, dylematy pojęciowe i próba systematyzacji, Zeszyt Problemowy Towarzystwa Wiedzy Obronnej, numer 1/2010, s. 82. 7253

Omawiając zagadnienia odnoszące się do zastosowania narzędzi logistycznych w sytuacji i zarządzaniu kryzysowym należy podkreślić, że bez logistyki nie byłoby możliwe przede wszystkim realizowanie celów tego zarządzania, do których zalicza się w szczególności: śledzenie oraz określanie możliwości wystąpienia sytuacji kryzysowych, określenie kierunków rozprzestrzeniania się tych sytuacji, przygotowanie odpowiednich sił i środków w celu przeciwdziałania kryzysowi, integrowanie i kontrolowanie działań podejmowanych przez poszczególne służby i inspekcje biorące udział w działaniach związanych z usuwaniem zagrożenia, realizowanie wszelkich zadań podczas operacji antykryzysowej 13. Na fakt, że wykonanie tych celów byłoby niemożliwe bez logistyki wpływa przede wszystkim to, iż narzędzia i systemy logistyczne umożliwiają sprawny przepływ niezbędnych informacji pomiędzy wszelkimi organami czy służbami biorący udział w działaniach realizowanych w ramach zarządzania kryzysowego, jak również zwiększają elastyczność tych działań oraz skuteczność dostaw różnych zasobów rzeczowych do miejsc dotkniętych określonym kryzysem. Ponadto to właśnie dzięki logistyce możliwe jest koordynowanie przedsięwzięć podejmowanych przez szereg niezależnych pod względem merytorycznym jednostek, inspekcji, służb i straży, które dodatkowo indywidualnie tworzą złożone organizacje i którymi zarządzanie nie jest na pewno sprawą łatwą. Zalicza się do nich na przykład organy administracji państwowej, jednostki ratownicze, przedsiębiorstwa, a także organizacje pozarządowe. Tworzą one system zarządzania logistycznego, który jest koordynowany właśnie dzięki logistyce 14. Co ważne, logistyka jest obecna w każdej fazie i w każdym zadaniu realizowanym w ramach zarządzania kryzysowego, a więc w fazie stabilizacji (zapobiegania i przygotowania), a także w fazie realizacji (reagowania i odbudowy). Prezentuje to poniższy rysunek, na którym wyróżniono standardowe oraz szczegółowe zarządzanie logistyczne w sytuacji wystąpienia kryzysu. Rys. 3. Zarządzanie logistyczne podczas kryzysu Źródło: K. Sienkiewicz-Małyjurek, Specyfika łańcucha dostaw w procesie zarządzania kryzysowego, op. cit., s. 428. 13 W. Lidwa, W. Krzeszowski, W. Więcek, Zarządzanie w sytuacjach kryzysowych, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2010, s. 32. 14 K. Sienkiewicz-Małyjurek, F. R. Krynojewski, Zarządzanie kryzysowe w administracji publicznej, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2010, s. 71. 7254

Jeśli chodzi o standardowe zarządzanie logistyczne to dotyczy ono fazy stabilizacji i obejmuje realizację tak ważnych czynności i działań, jak analiza ryzyka oraz tworzenie scenariuszy określonych kryzysów, opracowywanie procedur działania w razie ich wystąpienia, inwentaryzowanie i gospodarowanie zasobami, przygotowywanie i wdrażanie zabezpieczeń, a także integrowanie systemów komunikacyjnych. Z kolei w ramach szczegółowego zarządzania logistycznego, które odnosi się do fazy realizacji, przeprowadza się przede wszystkim mobilizację wszelkich zasobów potrzebnych do usunięcia kryzysu, a także dochodzi do uruchomienia wcześniej przygotowanych procedur. Ponadto realizowane są zadania z zakresu przepływu osób (ratowników, patroli, pracowników pomocy społecznej), informacji oraz zasobów materialnych (sprzętu ratowniczego, środków pomocy humanitarnej itd.) 15. Realizacja jakichkolwiek działań związanych z reagowaniem na wystąpienie sytuacji kryzysowych byłaby niemożliwa bez logistyki, na co składa się kilka przyczyn. Do najważniejszych zalicza się to, że logistyka: umożliwia realizację każdego planu, w tym również, tego, który dotyczy reagowania na kryzysy, i bez niej nie jest możliwe skuteczne i sprawne wdrożenie założeń, które znajdują się w tym planie, jest bezpośrednio powiązana z procesami dotyczącymi zamówień oraz transportu, które są również realizowane podczas zarządzania kryzysowego i które jednocześnie warunkują powodzenie operacji ratowniczych, jest głównym źródłem informacji oraz danych, które umożliwiają analizowanie podejmowanych w ramach zarządzania kryzysowego inicjatyw i działań oraz dokonywanie ich oceny w zakresie skuteczności oraz sprawności 16. Logistyka jest wręcz niezbędna podczas zarządzania kryzysowego, na co wpływ ma to, że sytuacja kryzysowa odbywa się w szczególnych warunkach, które znacznie utrudniają realizowanie określonych zadań i czynności związanych z neutralizowaniem powstałych podczas niej zagrożeń. Ogólnie warunki te to: ogromna wręcz presja czasu, niekompletność danych, które są niezbędne do podejmowania decyzji, co może być spowodowane na przykład zakłóceniami w ramach systemów łączności, a także niemożnością dotarcia do terenów dotkniętych kryzysem, nieprzewidywalność zdarzenia, dysponowanie przez odpowiednie służby ograniczonymi siłami i środkami, zaangażowanie środków masowego przekazu, ustosunkowanie się opinii publicznej do działań służb ratowniczych, które często może mieć charakter negatywny, możliwość zewnętrznej interwencji w przebieg zdarzeń 17. Warunki te mogą znacznie utrudniać czy nawet uniemożliwiać przeprowadzenie akcji ratowniczej. Należy podkreślić, że skutecznym narzędziem mającym na celu neutralizację negatywnego wpływu tych warunków na zarządzanie kryzysowe jest właśnie logistyka. Neutralizacja ta może bowiem być osiągana dzięki regionalnym zasobom logistycznym. Zasoby te są siłami i środkami, które pozostają w dyspozycji systemu bezpieczeństwa i które mogą zostać użyte w jego ramach podczas działań ratowniczych, eliminowania skutków zagrożenia oraz odtwarzania infrastruktury. Zalicza się do nich w szczególności szpitale i lecznice, place manewrowe, sale szkoleniowe i sztabowe, hale sportowe czy hotele. Dzięki nim możliwe staje się zapewnianie ochrony ludności, a także tworzenie infrastruktury niezbędnej do realizowania działań ratowniczych. Co ważne, logistyka zapewnia sprawny przepływ informacji pomiędzy tymi zasobami, jak również integrowanie danych 15 K. Sienkiewicz-Małyjurek, Specyfika łańcucha dostaw w procesie zarządzania kryzysowego, op. cit., s. 430. 16 Idem, Uwarunkowania i bariery w logistycznym wymiarze zarządzania kryzysowego, op. cit., s. 5. 17 A. Szymonik, J. Maciejewski, op. cit., s. 71; W. Nowak, E. Nowak, Podstawy logistyki w sytuacjach kryzysowych z elementami zarządzania logistycznego, Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania, Łódź Warszawa 2009, s. 130. 7255

dotyczących tych zasobów w ramach systemów informatycznych, co przyczynia się do usprawniania akcji w sytuacjach kryzysowych 18. Ogólny model podejmowania decyzji odnośnie użycia zasobów logistycznych w ramach systemu zarządzania kryzysowego prezentuje rys. 4. Rys. 4. Model podejmowania decyzji o użyciu zasobów logistycznych w czasie sytuacji kryzysowej. Źródło: P. Sienkiewicz, H. Świeboda, R. Wieleba, K. Żwirek, op. cit. Decyzję o użyciu zasobów logistycznych w momencie wystąpienia sytuacji kryzysowej podejmuje więc regionalny dyspozytor tych zasobów, który bierze pod uwagę między innymi mapę ryzyka oraz mapę regionalnego rozkładu zasobów logistycznych. Jeśli chodzi o mapę ryzyka to należy podkreślić, że stanowi ona niezwykle ważne źródło informacji logistycznych potrzebnych do przeprowadzenia działań z zakresu zarządzania kryzysowego, bowiem informacje w niej zawarte, które są pozyskiwane na skutek wykonania między innymi scenariuszy rozwoju sytuacji oraz szacowania poziomu ryzyka, stają się podstawą do wydania dyspozycji użycia zasobów zgodnie z określonymi procedurami. Co ważne, mapa ryzyka jest konstruowana zgodnie z zasadami logistyki, gdyż koncepcja odnosząca się do tej mapy została sformułowana właśnie w ramach tej nauki 19. Rola, jaka jest wypełniana przez tę mapę, jak również jej umiejscowienie w systemie dysponowania zasobami logistycznymi prezentuje rys. 5. 18 P. Sienkiewicz, H. Świeboda, R. Wieleba, K. Żwirek, Zarządzanie regionalnymi zasobami logistycznymi w sytuacjach kryzysowych, http://www.csikgw.aon.edu.pl/index.php/m-s/zarzadzanie-kryzysowe/64-zarzadzanie-regionalnymi-zasobami-logistycznymi-w-sytuacjach-kryzysowych, dostęp: 20 maja 2015 r. 19 E. Kulińska, Zarządzanie ryzykiem w łańcuchu dostaw, Logistyka, numer 1/2007, s. 18, 20 21. 7256

Rys. 5. Rola mapy ryzyka w identyfikowaniu kryzysu i dysponowaniu zasobami logistycznymi. Źródło: P. Sienkiewicz, H. Świeboda, R. Wieleba, K. Żwirek, op. cit. Należy jeszcze dodać, że podczas działań z zakresu zarządzania kryzysowego wykorzystuje się określone procedury i systemy logistyczne. Jednym z nich jest ICS (Incydent Command System), a więc system zarządzania zdarzeniem. Został on opracowany w latach siedemdziesiątych XX w. w Kalifornii. Jego istotą jest funkcjonowanie koordynatora, który integruje działania podejmowane przez poszczególne służby ratownicze i medyczne. Dzięki ICS, w przypadku uwidocznienia się kryzysu i podjęcia działań zaradczych, nie dochodzi do dublowania podejmowanych przez różne służby czynności, tworzone jest odpowiednie zaplecze logistyczne i administracyjne dla personelu, a także pojawia się możliwość włączania w jedną strukturę wszystkich formacji, które mogą być przydatne podczas likwidowania skutków wystąpienia sytuacji kryzysowej 20. 4. PRZEDSTAWIENIE DYSKUSJI Powyżej dowiedziono więc, że logistyka odgrywa ogromne wręcz znaczenie podczas realizowania działań z zakresu przeciwdziałania sytuacjom kryzysowym i jest właściwie niezbędna do tego, by zarządzanie kryzysowe było efektywne. Prezentując dyskusję wyników należy jednak zaznaczyć, że istnieje szereg różnorodnych barier, które w wielu wypadkach utrudniają czy nawet uniemożliwiają zastosowanie logistyki podczas zarządzania kryzysowego. Ogólnie jest ich dość spora liczba, przy czym można je podzielić na następujące obszary: jakość działań w ramach tego obszaru podstawowymi barierami są braki w wyposażeniu w sprzęt ratowniczy, niskie stany osobowe służb czy brak środków finansowych na dodatkowe szkolenia, 20 Ł. Szarpak, Organizacja zabezpieczenia logistycznego w stanach zagrożeń ze szczególnym uwzględnieniem pomocy medycznej, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych, numer 3/2010, s. 187 188. 7257

czas działania bariery to awaryjność pojazdów, zatłoczenie ulic czy zbyt duże uzależnienie od współpracy z innymi jednostkami, planowanie działań zmienność warunków działania, duża rotacja pracowników, brak funduszy na kursy i szkolenia, procedury działań niespójność procedur ratowniczych poszczególnych służb, wyposażenie ograniczone możliwości finansowe przeznaczane na utrzymywanie właściwego stanu technicznego pojazdów, koszty działań nieprzewidziane zdarzenia, fałszywe alarmy, koszty eksploatacji pojazdów, kontrola własnych działań ograniczone możliwości czasowe, różnorodność kryzysów 21. Konieczne staje się więc, w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej, zdawanie sobie sprawy z tych barier i ograniczeń i ich uwzględnianie podczas formułowania planów działania, bowiem mogą one wpływać na wystąpienie sporych trudności w zakresie wykorzystywania logistyki w ramach zarządzania kryzysowego. WNIOSKI Analizując literaturę przedmiotu należy więc zaznaczyć, że logistyka i jej narzędzia oraz systemy znajdują szerokie zastosowanie w sytuacjach kryzysowych oraz w zarządzaniu tymi sytuacjami. Przede wszystkim umożliwiają sprawny przepływ informacji pomiędzy poszczególnymi jednostkami i organami biorącymi udział w akcjach ratowniczych, realizowanie, dzięki dysponowaniu zasobami logistycznymi, dostaw określonych materiałów i sprzętów w miejsce wystąpienia kryzysu, a także koordynowanie działań podejmowanych przez różne organy i służby. Ponadto to właśnie za pomocą logistyki dostarczane są określone informacje i dane dotyczące konkretnego kryzysu, jak również to dzięki narzędziom tej logistyki plany i procedury związane z zarządzaniem kryzysowym są dokładnie i skutecznie wdrażane. Należy dodać, że podczas tego zarządzania na szeroką skalę stosuje się systemy wywodzące się wprost z logistyki. Można tutaj wspomnieć choćby o mapie ryzyka czy systemie ICS. Stąd należy podkreślić, że w pracy zostało potwierdzone, iż logistyka może być z powodzeniem stosowana w sytuacjach kryzysowych. Streszczenie Praktycznie każde społeczeństwo spotyka się z różnymi kryzysami, które mogą dotyczyć na przykład aktów terroru, katastrof naturalnych czy niepokojów społecznych. Stąd tak ważne staje się skuteczne im zapobieganie, a także, w przypadku ich wystąpienia, także efektywne im przeciwdziałanie. W tym celu stosuje się szereg różnorodnych narzędzi i systemów. W tym kontekście ciekawe wydaje się, czy można zaliczyć do nich także narzędzia logistyczne. Omówienie tych kwestii znalazło się w prezentowanej pracy. Problem badawczy pracy stanowi określenie tego, czy logistyka może być z powodzeniem stosowana w sytuacjach kryzysowych, a jeśli tak to w jaki sposób i jakie korzyści są z tym związane. Podczas realizacji tematu wykorzystano metodę desk research. Słowa kluczowe: logistyka, zarządzanie logistyczne, kryzys, sytuacja kryzysowa, zarządzanie kryzysowe. Application of logistics in emergency situations Abstract Almost each society meets with various crises, which may relate, for example, acts of terrorism, natural disasters or civil unrest. Hence the importance become effective on them to prevent and, if they occur, also effectively countering them. For this purpose, a number of different tools and systems. In this context, it seems interesting, you can include them as tools logistics. Discussion of these issues were in the present study. The problem of research work is to determine whether the logistics can be successfully applied in crisis situations, and if so, in what way and what benefits are associated with it. During the implementation of the topic desk research method was used. Keywords: logistics, logistics management, crisis, crisis situation, crisis management. 21 K. Sienkiewicz-Małyjurek, Uwarunkowania i bariery w logistycznym wymiarze zarządzania kryzysowego, op. cit., s. 5. 7258

BIBLIOGRAFIA 1. Blaik P., Logistyka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2001. 2. Kitler W., Bezpieczeństwo narodowe, podstawowe kategorie, dylematy pojęciowe i próba systematyzacji, Zeszyt Problemowy Towarzystwa Wiedzy Obronnej, numer 1/2010. 3. Kopaliński W., Podręczny słownik języka polskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa 1957. 4. Kulińska E., Zarządzanie ryzykiem w łańcuchu dostaw, Logistyka, numer 1/2007. 5. Lidwa W., Krzeszowski W., Więcek W., Zarządzanie w sytuacjach kryzysowych, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2010. 6. Nowak W., Nowak E., Podstawy logistyki w sytuacjach kryzysowych z elementami zarządzania logistycznego, Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania, Łódź Warszawa 2009. 7. Pietras Z., Pałka E., Logistyka w sytuacjach kryzysowych w aspekcie bezpieczeństwa ruchu drogowego wybrane problemy, Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zarządzanie, z. 407/2012. 8. Sienkiewicz P., Świeboda H., Wieleba R., Żwirek K., Zarządzanie regionalnymi zasobami logistycznymi w sytuacjach kryzysowych, http://www.csikgw.aon.edu.pl/index.php/ms/zarzadzanie-kryzysowe/64-zarzadzanie-regionalnymi-zasobami-logistycznymi-w-sytuacjachkryzysowych, dostęp: 20 maja 2015 r. 9. Sienkiewicz-Małyjurek K., Specyfika łańcucha dostaw w procesie zarządzania kryzysowego, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Seria: Organizacja i zarządzanie, z. 70/2014. 10. Sienkiewicz-Małyjurek K., Uwarunkowania i bariery w logistycznym wymiarze zarządzania kryzysowego, Logistyka, numer 6/2012. 11. Sienkiewicz-Małyjurek K., Krynojewski F. R., Zarządzanie kryzysowe w administracji publicznej, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2010. 12. Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, oprac. zespół pod kierownictwem J. Pawłowskiego, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2002. 13. Szarpak Ł., Organizacja zabezpieczenia logistycznego w stanach zagrożeń ze szczególnym uwzględnieniem pomocy medycznej, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych, numer 3/2010. 14. Szymonik A., Maciejewski J., Logistyka w zarządzaniu kryzysowym, Systemy logistyczne wojsk, numer 43/2008. 15. Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym, Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej 2007 r., nr 89, poz. 590. 16. Wojciechowski T., Marketingowo-logistyczne zarządzanie przedsiębiorstwem, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2007. 7259