PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DLA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA PRZED HAŁASEM

PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DLA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA PRZED HAŁASEM dla miasta Gliwice Opracował: EKKOM Sp. z o.o. Ul. Wadowicka 8i 30-415 Kraków

Zespół autorski: dr inż. Janusz Bohatkiewicz mgr inż. Sebastian Biernacki mgr inż. Maciej Hałucha mgr Paulina Adamaszek 2

SPIS TREŚCI: 1. ZAWARTOŚĆ, GŁÓWNE CELE PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ JEGO POWIĄZANIA Z INNYMI DOKUMENTAMI... 5 1.1. Cel i zakres Programu... 5 1.2. Opis obszaru objętego zakresem Programu... 5 1.3. Powiązania z innymi dokumentami... 7 1.4. Opis działań naprawczych proponowanych do realizacji w Programie ochrony środowiska przed hałasem dla Miasta Gliwice... 10 1.4.1. Strategia krótkookresowa... 11 1.4.2. Polityka długookresowa... 18 1.4.3. Edukacja ekologiczna... 20 1.4.4. Termin realizacji programu, w tym terminy realizacji poszczególnych zadań... 21 2. INFORMACJE O METODACH ZASTOSOWANYCH PRZY SPORZĄDZANIU PROGNOZY... 21 3. PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA... 22 4. INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO... 22 5. ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA ORAZ POTENCJALNE ZMIANY TEGO STANU W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU... 23 5.1. Istniejący stan środowiska... 23 5.2. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji Programu... 25 6. STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM... 26 7. ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE OBSZARÓW PODLEGAJĄCYCH OCHRONIE NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA 16 KWIETNIA 2004 O OCHRONIE PRZYRODY... 27 8. CELE OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONE NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM I KRAJOWYM, ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ SPOSOBY, W JAKICH TE CELE I INNE PROBLEMY ŚRODOWISKA ZOSTAŁY UWZGLĘDNIONE PODCZAS WYKONYWANIA OPRACOWANIA DOKUMENTU... 29 9. PRZEWIDYWANE ZNACZĄCE ODDZIAŁYWANIA NA CELE I PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARÓW NATURA 2000 ORAZ INTEGRALNOŚĆ TYCH OBSZARÓW, A TAKŻE NA ŚRODOWISKO... 32 10. ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, W SZCZEGÓLNOŚCI NA CELE I PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARÓW NATURA 2000 ORAZ INTEGRALNOŚĆ TYCH OBSZARÓW... 50 11. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKTOWANYM DOKUMENCIE... 51 3

12. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM... 52 13. LITERATURA... 54 4

1. ZAWARTOŚĆ, GŁÓWNE CELE PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ JEGO POWIĄZANIA Z INNYMI DOKUMENTAMI Obowiązek przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla Programu ochrony środowiska przed hałasem dla miasta Gliwice [29] wraz z Prognozą oddziaływania na środowisko, wynika z art. 46 i 50 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko [2]. W ramach tego postępowania sporządza się, zgodnie z art. 51 ust. 1 wymienionej ustawy, prognozę oddziaływania na środowisko. Prognoza do projektu Programu nie jest dokumentem, który w sposób ilościowy wskazuje presje i oddziaływania wynikające z realizacji Programu, a pokazuje, na przykładzie konkretnych zapisów, ogólny kierunek, w którym zmierzać będą przyszłe trendy środowiskowe wynikające z realizacji dokumentu. Jest to wynikiem stosunkowo ogólnych danych w odniesieniu do detali technicznych, które mogą mieć istotne znaczenie dla wielkości wywieranych presji środowiskowych. Zatem jej głównym celem jest określenie kierunków przemian jakościowych oraz charakterystyka cech przyszłych oddziaływań. Ilekroć w niniejszej Prognozie jest mowa o oddziaływaniu na środowisko należy przez to rozumieć również oddziaływanie na zdrowie, warunki i jakość życia mieszkańców, w tym ochronę ich zdrowia. Zakres niniejszej prognozy został określony w pismach Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Katowicach [10] oraz Śląskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego [11]. 1.1. Cel i zakres Programu Zakres ocenianego Programu [29] obejmuje analizę obszarów położnych na terenie miasta Gliwice, na których przekroczone zostały dopuszczalne poziomy hałasu. Celem Programu jest określenie priorytetów działań oraz wskazanie niezbędnych zadań dla ograniczenia oddziaływania hałasu do poziomu mniejszego niż dopuszczalny na terenie miasta. W ramach przedmiotowego Programu przedstawiono zestaw zaleceń o charakterze rozwiązań technicznych, jak i wskazano kierunki innych działań, których realizacja pozwoli na osiągnięcie wyznaczonego celu w największym możliwym stopniu. Program ochrony środowiska przed hałasem dla miasta Gliwic został opracowany po raz pierwszy i będzie aktualizowany, przy czym kolejne aktualizacje będą również stanowić podsumowanie i weryfikację poprzednich wersji Programu. 1.2. Opis obszaru objętego zakresem Programu Analizowany Program obejmuje swym zakresem tereny zagrożone hałasem drogowym, kolejowym i przemysłom położone na terenie Gliwic. 5

Rys. 1.1. Lokalizacja Gliwic na tle województwa śląskiego [29] Miasto Gliwice jest położone w południowej części Polski, na terenie Wyżyny Katowickiej. Gliwice stanowią część GOP-u oraz konurbacji górnośląskiej. Miasto jest zamieszkałe przez 186 868 mieszkańców (stan na 31 grudnia 2011 r. [36]) i zajmuję powierzchnie 133,9 km 2. Gęstość zaludnienia wynosi 1 396 osób/km 2. Na rys. 1.1 przedstawiono lokalizację miasta Gliwice na tle podziału administracyjnego województwa śląskiego. Gliwice położone są nad rzeką Kłodnicą, stanowiącą prawostronny dopływ Odry, zgodnie z regionalizacją fizycznogeograficzną Polski według Kondrackiego [38], położone są w obrębie mezoregionu Wyżyny Katowickiej, stanowiącej centralną część makroregionu Wyżyny Śląskiej. Zachodnie krańce miasta położone są na terenie mezoregionu Kotliny Raciborskiej. Na terenie miasta krzyżują się ważne szlaki komunikacyjne: Autostrada A4 stanowiąca polski odcinek drogi międzynarodowej nr E40, 6

Autostrada A1 stanowiąca polski odcinek drogi międzynarodowej nr E75, DTŚ Drogowa Trasa Średnicowa, Droga krajowa nr 44, Droga krajowa nr 78, Droga krajowa nr 88, Droga wojewódzka nr 901, Droga wojewódzka nr 408, oraz liczne drogi powiatowe. Miasto stanowi też ważny węzeł kolejowy, który tworzą następujące linie kolejowe: linia kolejowa nr 135, linia kolejowa nr 137, linia kolejowa nr 141, linia kolejowa nr 147, linia kolejowa nr 168, linia kolejowa nr 200, linia kolejowa nr 166, linia kolejowa nr 167, linia kolejowa nr 671, linia kolejowa nr 673, linia kolejowa nr 675, linia kolejowa nr 711, linia kolejowa nr 712. Stacja Gliwice jest drugim co do wielkości dworcem kolejowym GOP-u, posiada kategorię A (odprawa ponad 2 mln pasażerów rocznie). Gliwice wchodzą w skład konurbacji górnośląskiej, która pokrywa się terytorialnie z Górnośląskim Okręgiem Przemysłowym (GOP). W związku z tym na terenie miasta zlokalizowane są liczne zakłady przemysłowe. W Gliwicach znajduję się także Podstrefa Gliwicka Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej [37] oraz Technopark Gliwice [39] koncentrujące wiele zakładów przemysłowych. Największe obszary przemysłowe zajmują jednostki gospodarcze: KWK Sośnica-Makoszowy, huta Łabędy, Kombinat Urządzeń Mechanicznych Bumar-Łabędy, Zakłady Urządzeń Technicznych, Przedsiębiorstwo Budowlane Chłodnie Kominowe, Fabryka Wyrobów Ceramicznych ROCCA, Fabryka Tworzy Sztucznych ERG, Fabryka Odczynników Chemicznych POCH, Fabryka Samochodów Opel, Port Gliwice, Śląski Wolny Obszar Celny i inne. 1.3. Powiązania z innymi dokumentami Program ochrony środowiska przed hałasem wpisuje się w szereg dokumentów planistycznych, obejmujących swoim zakresem miasto Gliwice. Są to przede wszystkim: 7

Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego Śląskie 2020 (aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000-2020. Sejmik Województwa Śląskiego, Katowice, luty 2010 r. [18], Strategia Zintegrowanego i Zrównoważonego Rozwoju Miasta Gliwice do roku 2022. Aktualizacja, Gliwice, grudzień 2011 r. [19], Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2007-2013 [20]. Zintegrowany Plan Rozwoju Transportu Publicznego w Aglomeracji Górnośląskiej, lipiec 2004 r. [21], Program ochrony środowiska dla miasta Gliwice na lata 2012-2015 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2019 aktualizacja Programu ochrony środowiska oraz zrównoważonego rozwoju dla miasta Gliwice do roku 2015 [31], Program Ochrony Środowiska przed hałasem dla województwa śląskiego do roku 2013 dla terenów poza aglomeracjami, położonych wzdłuż dróg krajowych, ekspresowych, autostrad i linii kolejowych [30], Obowiązujące Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego [25], Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Gliwice [26], Wieloletnia Prognoza Finansowa Miasta Gliwice na lata 2013-2021 przyjęta Uchwałą Nr XXX/557/2013 Rady Miejskiej w Gliwicach dnia 17 stycznia 2013 r. [27]. Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego Śląskie 2020 [18] jest jednym z podstawowych dokumentów określających plan rozwoju województwa. Została przyjęta na posiedzeniu Sejmiku Województwa Śląskiego dnia 17 lutego 2010 r. i stanowi aktualizację Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000-2020 z 4 lipca 2005 r. W dokumencie wskazano, iż głównymi przyczynami uciążliwości akustycznych na terenie województwa śląskiego są ruch drogowy, kolejowy, lotniczy oraz działalność prowadzona na terenie obiektów przemysłowych. Wśród kierunków działań wyszczególniono ochronę przed hałasem. Do głównych typów działań w tym zakresie zaliczono m.in. budowę ekranów akustycznych, mat antywibracyjnych, wykopów, tuneli przy drogach o dużym natężeniu ruchu, przebiegających w pobliżu zabudowy mieszkaniowej oraz zachowanie odpowiednich odległości tych dróg od obiektów chronionych; tworzenie pasów zieleni przy głównych trasach komunikacyjnych; modernizację środków transportu w celu ich wyciszenia; opracowanie standardów akustycznych danego terenu; stworzenie systemu monitoringu hałasu i opracowanie mapy akustycznej województwa, a także zwiększenie kontroli jednostek gospodarczych w zakresie emitowanego hałasu. Kolejnym ważnym dokumentem analizowanym i wykorzystanym do opracowania Programu była Strategia Zintegrowanego i Zrównoważonego Rozwoju Miasta Gliwice do roku 2022, opracowana w lipcu 2007 r., zaktualizowana uchwałą Rady Miejskiej w Gliwicach dnia 22 grudnia 8

2011 r. Opracowanie to stanowi podstawowy dokument planistyczny organizujący myślenie o rozwoju lokalnym, jego celach oraz sposobach ich osiągania. W odniesieniu do kolejnych priorytetów zostały sformułowane cele strategiczne. Miernikiem realizacji tych celów (obniżającym ich skuteczność) jest poziom natężenia hałasu. Poniżej przedstawiono wybrane poziomy priorytetów, celów strategicznych i mierników ich realizacji, w których rolę odgrywa poziom hałasu: Priorytet strategiczny: podwyższanie poziomu jakości życia w mieście. o Cel strategiczny: rozwój gospodarczy i osadniczy niekolidujący z wymaganiami ekorozwoju. - Miernik realizacji: poziom natężenia hałasu w centrum miasta. Priorytet strategiczny: wzmacnianie atrakcyjności przestrzeni miejskiej o Cel strategiczny: wysoka atrakcyjność przestrzeni publicznych w mieście pod względem ładu, estetyki oraz wachlarza i jakości dostępnych usług - Miernik realizacji: poziom natężenia hałasu w centrum miasta Strategia rozwoju zbiorowego transportu miejskiego w Gliwicach [24], opracowana w październiku 2010 r. ukazuję strategiczne opcje systemu transportu w mieście. Jednym z czynników mających wpływ na sformułowanie i przyjęcie opcji strategicznych jest fakt, iż w okresie ostatnich kilku lat dokonano większych zakupów taboru autobusowego. Pozwoli to na wymianę obecnie eksploatowanych pojazdów, nie spełniających obecnych ostrzejszych norm w zakresie emisji hałasu tym samym zmniejszenie wysokiego udziału autobusów o wieku ponad 10 lat. W Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Śląskiego na lata 2007-2013 [20], który jest podstawowym instrumentem wdrażania Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego na lata 2000 2020, do problemów województwa zaliczono uciążliwe źródła hałasu, którego poziom i zasięg zwiększa się w wyniku postępującej urbanizacji i rozwoju komunikacji. Uciążliwości te wyszczególniono jako słabe strony regionu. Priorytet V Środowisko wpisuje się w kierunek działań Strategii nr IV.8: Ochrona przed hałasem. Należy zwrócić uwagę, iż w Priorytecie VII Transport - cel szczegółowy udrożnienie sieci drogowej województwa wiąże się ze wzrostem długości dróg, realizacja tego priorytetu związana jest z istotnymi skutkami środowiskowymi, m.in. pogorszeniem klimatu akustycznego w otoczeniu dróg. We Wieloletnia Prognoza Finansowa Miasta wyszczególniono projekt polegający na opracowaniu mapy akustycznej Gliwic. Prócz tego wymieniono szereg projektów mających na celu budowę lub przebudowę rond i skrzyżowań i wiaduktów na obszarze Miasta Gliwice. Projekty takie zostały również wyszczególnione w Wieloletnich Planach Inwestycyjnych miasta Gliwice na lata 2014-2017. W Programie Ochrony Środowiska przed hałasem dla województwa śląskiego, odnośnie komponentu środowiska, jakim jest klimat akustyczny, skupiono się na głównych źródłach hałasu, którymi są komunikacja, w tym hałas drogowy. Przedstawiono wyniki monitoringu hałasu komunikacyjnego (drogowego, kolejowego, szynowego i lotniczego) oraz przemysłowego i opisano 9

krótko hałas urządzeń elektromagnetycznych. Dokonano analizy głównych przyczyn tak dużej emisji hałasu w województwie śląskim. W Programie wyznaczono cel długoterminowy do roku 2018, polegający na zmniejszeniu uciążliwości hałasu dla mieszkańców województwa śląskiego i środowiska poprzez obniżenie jego natężenia do poziomu obowiązujących standardów oraz cele krótkoterminowe do na lata 2010-2013, którymi są monitoring narażenia mieszkańców województwa na ponadnormatywny hałas oraz ograniczenie uciążliwości akustycznej dla mieszkańców. Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa śląskiego na lata 2009-2013 dla terenów poza aglomeracjami, położonych wzdłuż dróg krajowych, ekspresowych, autostrad i linii kolejowych ( ) zakłada ograniczenie liczby i zasięgu gorących obszarów uciążliwości akustycznych reprezentowanych w Programie [29] w postaci odcinków dróg o priorytecie bardzo wysokim (obniżenie wartości przekroczeń dopuszczalnych poziomów hałasu na przedmiotowych obszarach do poziomu co najmniej wysokiego priorytetu ochrony akustycznej tj. osiągnięcia w ich otoczeniu wartości wskaźnika M niższej niż 100). W opracowaniu wyznaczono trzy grupy działań: krótkookresowe, stanowiące podstawowy zakres programu, długookresowe, których realizacja jest przewidywana w horyzoncie czasowym dłuższym niż czas obwiązywania Programu oraz działania związane z edukacją społeczeństwa. Natomiast w Programie Ochrony Środowiska dla Miasta Gliwice na lata 2012-2015 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2019 wyszczególniono trzy grupy oddziaływań akustycznych, a mianowicie hałas przemysłowy, komunalny oraz komunikacyjny. Przyczyną hałasu komunikacyjnego jest głównie ruch tranzytowy, przy czym czynnikami wpływającymi na natężenie hałasu są również zły stan dróg oraz zły stan pojazdów, w tym ciężarowych. Do największych źródeł hałasu komunikacyjnego na terenie miasta Gliwice zaliczono autostrady A4 i A1 oraz w mniejszym stopniu drogi wojewódzkie i powiatowe. Przy autostradzie A4 na terenie miasta Gliwice w latach 2003-2005 wybudowano ekrany akustyczne o łącznej długości 3,565 km, z czego ekrany o długości 1,249 mają również przeznaczenie przeciwolśnieniowe. Wskazano, iż w najbliższych latach planowane jest opracowanie koncepcji rozwiązań wariantowych dla budowy ekranów akustycznych na odcinku autostrady A4 Kleszczów Sośnica. 1.4. Opis działań naprawczych proponowanych do realizacji w Programie ochrony środowiska przed hałasem dla Miasta Gliwice Zgodnie z przepisami ustawy Prawo ochrony środowiska [1], w celu wykonania Programu ochrony środowiska przed hałasem dla miasta Gliwice, sporządzona została w roku 2012 mapa akustyczna [17]. Mapa ta stanowi podstawę do opracowania programu działań ograniczających uciążliwości akustyczne. Umożliwiają również prawidłowe zarządzanie infrastrukturą komunikacyjną oraz pomagają przy podejmowaniu decyzji dotyczących wykorzystania terenów pod cele inwestycyjne. Dostarcza również istotnej wiedzy na temat klimatu akustycznego w mieście Gliwice, poprzez ujęcie poziomów emisji, imisji i wrażliwości akustycznej obszarów, jak również przekroczeń poziomów dopuszczalnych określonych wskaźnikami L DWN i L N. W tym kontekście opracowana mapa 10

akustyczna stanowią punkt wyjścia do dalszych prac i analiz, również do prac prowadzonych w perspektywie najbliższej przyszłości. W ramach ocenianego opracowania wskazano tereny o największych wartościach naruszeń dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. Podano również wielkość naruszenia poziomów dopuszczalnych w odniesieniu do dróg, linii kolejowych i zakładów przemysłowych objętych zakresem Programu. Następnie przeanalizowano wyniki obliczeń akustycznych przedstawionych w opracowanej mapie akustycznej oraz zaproponowano działania, których realizacja powinna doprowadzić do poprawy stanu akustycznego w otoczeniu problemowych obszarów miasta. Podzielono je na następujące grupy: I. Działania krótkookresowe, stanowiące faktyczny zakres Programu ochrony środowiska przed hałasem do roku 2013, II. Działania długookresowe, których realizacja przewidywana jest w okresie obowiązywania Programu ochrony środowiska przed hałasem, tj. do roku 2023. III. Działania związane z edukacją społeczną, które powinny być prowadzone w sposób ciągły, zarówno w zakresie działań długoterminowych, jak i krótkoterminowych. Analizując dane przedstawione w przedmiotowym Programie stwierdzono, że zdecydowanie największa liczba mieszkańców Gliwic (jak w większości miast w Polsce i na terenie Europy) jest narażona na oddziaływanie hałasu drogowego. Na oddziaływanie hałasu kolejowego i przemysłowego o poziomie przekraczającym wartości dopuszczalne jest narażona dużo mniejsza liczba osób. Z tego powodu działania naprawcze zaproponowane w ramach przedmiotowego Programu dotyczą przede wszystkim oddziaływania pochodzącego od hałasu drogowego. W strategii krótkoterminowej nie proponowano żadnych działań naprawczych dla hałasu przemysłowego, czy kolejowego, z uwagi na zdecydowanie mniejszą skalę ich uciążliwości. 1.4.1. Strategia krótkookresowa Strategia krótkoterminowa stanowi faktyczny zakres przedmiotowego Programu ochrony środowiska przed hałasem. W jej ramach zawarte są działania, których celem jest spowodowanie poprawy klimatu akustycznego w tych miejscach, gdzie przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku są w chwili obecnej największe oraz tam gdzie na oddziaływanie hałasu narażona jest największa liczba osób. W celu wyselekcjonowania takich obszarów posłużono się określonym w rozporządzeniu Ministra Środowiska [4] wskaźnikiem M. Jego wielkość uzależniona jest od dwóch wyżej wymienionych parametrów. Zgodnie z powyższym rozporządzeniem w pierwszej kolejności powinny być wykonane działania mające na celu redukcję poziomu dźwięku na obszarach, dla których wskaźnik M posiada najwyższą wartość. W tym celu na potrzeby Programu dokonano analizy mapy akustycznej Gliwic [17], w ramach której opracowano rozkład wskaźnika M dla budynków oraz dla terenów wrażliwych zlokalizowanych w granicach administracyjnych miasta. Następnie dokonano podziału wskaźnika M na dwie grupy (powyżej i poniżej wartości równej 50). 11

Dla każdej z nich przypisano priorytet, z jakim powinny być podjęte działania mające na celu ograniczenie poziomu hałasu (wysoki lub niski). Podział ten przedstawiono poniżej w Błąd! Nie można odnaleźć źródła odwołania.. Dla terenów, którym przypisano wysoki priorytet narażenia na oddziaływanie hałasu, działania naprawcze powinny być podjęte w czasie obowiązywania analizowanego dokumentu (do 2017 r.). Działania dla terenów o niższym priorytecie będą etapowane i realizowane w czasie późniejszym (po 2017 r. na etapie realizacji kolejnego Programu ochrony środowiska przed hałasem). Wartość graniczna wskaźnika M (równa 50) została przyjęta po analizie map rozkładu tego wskaźnika oraz map przekroczeń dopuszczalnych poziomów hałasu. Przyjmując tę wartość wskaźnika sugerowano się przede wszystkim możliwościami finansowymi miasta Gliwice. Przyjmując wartość graniczną wskaźnika na poziomie 50 w priorytecie wysokim znalazły się obszary, dla których wykonanie działań naprawczych będzie możliwe pod względem finansowym. Tabl. 1.1. Zestawienie priorytetów z jakim powinny być podjęte działania mające na celu ograniczenie poziomu hałasu w stosunku do wartości wskaźnika M Priorytet działań Od Wartość wskaźnika M Wysoki 50 - Niski 1 50 Propozycja działań krótkoterminowych niezbędnych do polepszenia stanu akustycznego środowiska na terenie miasta Gliwic powinna obejmować przede wszystkim ograniczenie liczby i zasięgu uciążliwości akustycznych dla terenów najbardziej narażonych na oddziaływanie hałasu. Zestawienie tych działań przedstawiono w tabl. 1.2. Należy podkreślić, że w większości będą one wykonywane zgodnie z planami inwestycyjnymi Zarządzających źródłami hałasu na terenie miasta, niezależnie od zapisów analizowanego Programu. Inwestycje te będą zatem poddawane ocenom w opracowaniach wykonywanych w ramach procedur środowiskowych określonych w przepisach prawnych (m.in. raportów oddziaływania na środowisko, przeglądów ekologicznych czy analiz porealizacyjnych). W ramach powyższych opracowań zostanie dokonana szczegółowa ocena wpływu tych inwestycji na środowisko zewnętrzne we wszystkich wymaganych zakresach. W niniejszej prognozie skupiono się natomiast na ogólnej ocenie działań na poszczególne komponenty środowiska (o czym wspomniano w rozdziale 2 niniejszego opracowania). Pierwszą z inwestycji, która będzie realizowana w Gliwicach i będzie miała wpływ na stan klimatu akustycznego w mieście jest budowa Drogowej Trasy Średnicowej. obejmuję obejmuje ona dwa odcinki: od węzła DK 88 z ul. Portową do ul. Kujawskiej oraz od ul. Kujawskiej do granicy miasta (Błąd! Nie można odnaleźć źródła odwołania.). Inwestycja ta spowoduje przejęcie części ruchu (zwłaszcza o charakterze tranzytowym) z ulic miejskich Gliwic, ale wpłynie niekorzystnie na klimat akustyczny obszarów położonych wokół planowanej trasy DTŚ. Do 12

Rys. 1.2. Przebieg planowanej Drogowej Trasy Średnicowej na terenie Gliwic [40] Druga inwestycja polega na budowie obwodnicy Gliwic, na odcinku od ul. Toszeckiej do ul. Rybnickiej. Inwestycja ta spowoduje przejęcie części ruchu z ulic w centrum miasta i tym samym wpłynie na poprawę stanu klimatu akustycznego na tych terenach, natomiast wpłynie pogarszająco na klimat akustyczny wokół planowanej inwestycji. Jednakże negatywny wpływ przedsięwzięcia na środowisko zostanie zminimalizowany poprzez zastosowanie środków ochrony przed hałasem określonych w wydanych dla przedsięwzięć drogowych decyzjach środowiskowych. Kolejnymi mniejszymi, planowanymi inwestycjami w Gliwicach są przebudowa ul. Nowy Świat na odcinku od ul. Pszczyńskiej do ul. Kosów oraz przebudowa ul. Dworcowej na odcinku od ul. ks. Marcina Strzody do ul. Górnych Wałów wraz z przebudową skrzyżowania. Obie te inwestycje wpłyną korzystnie na klimat akustyczny, poprzez wymianę nawierzchni (ograniczenie hałasu powstającego na styku kół pojazdów i nawierzchni drogi) i upłynnienie ruchu. Realizacja tych inwestycji nie powinna spowodować zwiększenia oddziaływania na środowisko w stosunku do stanu, jaki jest w chwili obecnej. W Błąd! Nie można odnaleźć źródła odwołania.przedstawiono zestawienie działań naprawczych wraz z terminem ich realizacji (harmonogramem przedmiotowego Programu) oraz szacunkowymi kosztami w przyporządkowaniu dla odcinków dróg, w sąsiedztwie których na oddziaływanie hałasu o największym poziomie dźwięku narażonych jest największa liczba osób. Działania te będą realizowane w ramach strategii krótkookresowej Programu.. 13

Tabl. 1.2. Zestawienie inwestycyjnych działań krótkoterminowych proponowanych do realizacji w ramach przedmiotowego Programu ochrony środowiska przed hałasem Lp. 1 Nazwa ulicy, linii kolejowej lub obszaru Skrzyżowanie ulic: Pszczyńskiej i Wrocławskiej (od ul. Lutyckiej do ul. Arkońskiej) Działania naprawcze Budowa zachodniej części obwodnicy miasta odcinek od ul. Sowińskiego do ul. Daszyńskiego i od ul. Daszyńskiego do ul. Rybnickiej Budowa południowej części obwodnicy miasta: odcinek od ul. Bojkowskiej do ul. Pszczyńskiej Budowa połączenia ul. Pszczyńskiej z DTŚ, w śladzie obwodnicy centrum Szacowany efekt redukcji hałasu 5 db Podmiot odpowiedzialny za realizację działań Zarząd Dróg Miejskich w Gliwicach Szacunkowy koszt realizacji działania 103 000 tys. zł 23 000 tys. zł 64 000 tys. zł Termin realizacji działań 2015-2017 r.* Budowa obwodnicy Ostropy 44 000 tys. zł 2 Obszar pomiędzy ulicami: Mikołowską, Nowy Świat, Jana Pawła II, Budowa zachodniej części obwodnicy miasta odcinek od ul. Sowińskiego do ul. Daszyńskiego i od ul. Daszyńskiego do ul. Rybnickiej Budowa południowej części obwodnicy miasta: odcinek od ul. Bojkowskiej do ul. Pszczyńskiej Budowa połączenia ul. Pszczyńskiej z DTŚ, w śladzie obwodnicy centrum 5 db Zarząd Dróg Miejskich w Gliwicach 103 000 tys. zł 23 000 tys. zł 64 000 tys. zł 2015-2017 r.* Budowa obwodnicy Ostropy 44 000 tys. zł Budowa zachodniej części obwodnicy miasta odcinek od ul. Sowińskiego do ul. Daszyńskiego i od ul. Daszyńskiego do ul. Rybnickiej 103 000 tys. zł 3 ul. Pszczyńska na odcinku od ul. Jasnej do ul. Marii Skłodowskiej-Curie Budowa południowej części obwodnicy miasta: odcinek od ul. Bojkowskiej do ul. Pszczyńskiej Budowa połączenia ul. Pszczyńskiej z DTŚ, w śladzie obwodnicy centrum 5 db Zarząd Dróg Miejskich w Gliwicach 23 000 tys. zł 64 000 tys. zł 2015-2017 r.* Budowa obwodnicy Ostropy 44 000 tys. zł Budowa Drogowej Trasy Średnicowej Drogowa Trasa Średnicowa S.A 945 000 tys. zł** 2014 r. 14

Lp. Nazwa ulicy, linii kolejowej lub obszaru Działania naprawcze Budowa zachodniej części obwodnicy miasta odcinek od ul. Sowińskiego do ul. Daszyńskiego i od ul. Daszyńskiego do ul. Rybnickiej Szacowany efekt redukcji hałasu Podmiot odpowiedzialny za realizację działań Szacunkowy koszt realizacji działania 103 000 tys. zł Termin realizacji działań 4 Skrzyżowanie ulic: Wrocławskiej i Łużyckiej Budowa południowej części obwodnicy miasta: odcinek od ul. Bojkowskiej do ul. Pszczyńskiej Budowa połączenia ul. Pszczyńskiej z DTŚ, w śladzie obwodnicy centrum 5 db Zarząd Dróg Miejskich w Gliwicach 23 000 tys. zł 64 000 tys. zł 2015-2017 r.* Budowa obwodnicy Ostropy 44 000 tys. zł 5 ul. Mikołowska i ul. Wrocławska od ul. Nowy Świat do ul. Dunikowskiego Budowa zachodniej części obwodnicy miasta odcinek od ul. Sowińskiego do ul. Daszyńskiego i od ul. Daszyńskiego do ul. Rybnickiej Budowa południowej części obwodnicy miasta: odcinek od ul. Bojkowskiej do ul. Pszczyńskiej Budowa połączenia ul. Pszczyńskiej z DTŚ, w śladzie obwodnicy centrum 5 db Zarząd Dróg Miejskich w Gliwicach 103 000 tys. zł 23 000 tys. zł 64 000 tys. zł 2015-2017 r.* Budowa obwodnicy Ostropy 44 000 tys. zł 6 ul. Śliwki (na odcinku od ul. Kowalskiej do ul. Toszeckiej) oraz ul. Toszecka od ul. Śliwki do ul. Uszczyka Budowa zachodniej części obwodnicy miasta odcinek od ul. Sowińskiego do ul. Daszyńskiego i od ul. Daszyńskiego do ul. Rybnickiej Budowa południowej części obwodnicy miasta: odcinek od ul. Bojkowskiej do ul. Pszczyńskiej Budowa połączenia ul. Pszczyńskiej z DTŚ, w śladzie obwodnicy centrum 5 db Zarząd Dróg Miejskich w Gliwicach 103 000 tys. zł 23 000 tys. zł 64 000 tys. zł 2015-2017 r.* Budowa obwodnicy Ostropy 44 000 tys. zł 15

Lp. 7 8 9 10 11 Nazwa ulicy, linii kolejowej lub obszaru ul. Mikołowska ul. Dworcowa (na odcinku od ul. Dunikowskiego do ul. ks. Marcina Strzody) pl. Piłsudskiego (od ul. Gruszczyńskiego do ul. Orlickiego) Obszar pomiędzy ulicami: Piwną, Mitręgi, Jagiellońską ul. Zabrska (na odcinku od ul. Jagiellońskiej do ul. Szarej) Obszary położone wzdłuż drogi krajowej nr 88 w ciągu al. Jana Nowaka Jeziorańskiego Działania naprawcze Budowa zachodniej części obwodnicy miasta odcinek od ul. Sowińskiego do ul. Daszyńskiego i od ul. Daszyńskiego do ul. Rybnickiej Budowa południowej części obwodnicy miasta: odcinek od ul. Bojkowskiej do ul. Pszczyńskiej Budowa połączenia ul. Pszczyńskiej z DTŚ, w śladzie obwodnicy centrum Budowa obwodnicy Ostropy Budowa zachodniej części obwodnicy miasta odcinek od ul. Sowińskiego do ul. Daszyńskiego i od ul. Daszyńskiego do ul. Rybnickiej Budowa południowej części obwodnicy miasta: odcinek od ul. Bojkowskiej do ul. Pszczyńskiej Budowa połączenia ul. Pszczyńskiej z DTŚ, w śladzie obwodnicy centrum Budowa obwodnicy Ostropy Budowa Drogowej Trasy Średnicowej Budowa Drogowej Trasy Średnicowej Budowa Drogowej Trasy Średnicowej Budowa ekranów akustycznych na odcinku od węzła z ul. Tarnogórską do ul. Toszeckiej o długości ok. 2100 m i wysokości 4 m (lokalizacja ekranów przedstawiona na rys. 1.3Błąd! Nie można odnaleźć źródła odwołania.) Szacowany efekt redukcji hałasu 5 db 5 db 5 db 5 db 10 db SUMARYCZNE KOSZTY REALIZACJI DZIAŁAŃ NAPRAWCZYCH: *) Termin realizacji działań przekroczy termin realizacji Programu Ochrony Środowiska przed Hałasem Podmiot odpowiedzialny za realizację działań Zarząd Dróg Miejskich w Gliwicach Zarząd Dróg Miejskich w Gliwicach Drogowa Trasa Średnicowa S.A Drogowa Trasa Średnicowa S.A Drogowa Trasa Średnicowa S.A Zarząd Dróg Miejskich w Gliwicach Szacunkowy koszt realizacji działania 103 000 tys. zł 23 000 tys. zł 64 000 tys. zł 44 000 tys. zł 103 000 tys. zł 23 000 tys. zł 64 000 tys. zł 44 000 tys. zł Termin realizacji działań 2015-2017 r.* 2015-2017 r.* 945 000 tys. zł** 2014 r. 945 000 tys. zł** 2014 r. 945 000 tys. zł** 2014 r. 12 600 tys. zł 2014-2017 r 1 191 600 tys. zł 16

**) Koszt realizacji działań przyjęty na podstawie strony internetowej DTŚ [40] 17

Rys. 1.3. Lokalizacja proponowanych działań naprawczych budowy ekranów akustycznych wzdłuż DK nr 88 18

1.4.2. Polityka długookresowa W ramach strategii długoterminowej Programu określono rodzaje przedsięwzięć mających na celu poprawę klimatu akustycznego w mieście, których realizacja miałaby się odbywać w dłuższej perspektywie czasowej, czyli w okresie, kiedy realizowane będą kolejne programy ochrony środowiska przed hałasem. Główne zadania należące do tej grupy działań to: konsekwentna realizacja projektów Wieloletniej Prognozy Finansowej [27] i Wieloletniego Planu Inwestycyjnego [28] (szczególnie przedstawionych w Błąd! Nie można odnaleźć źródła odwołania.), realizacja inwestycji obszarowych mających na celu uspokojenie ruchu poprzez ograniczenie ruchu tranzytowego, upłynnienie ruchu z kontrolą prędkości, zapewnienie priorytetu komunikacji zbiorowej, polityka parkingowa ( park and ride i inne rodzaje), planowanie przestrzenne uwzględniające zagrożenia hałasem, skuteczne i konsekwentne egzekwowanie ograniczeń: a) ruchu (strefy ruchu uspokojonego), b) prędkości (szczególnie w porze nocy), c) tonażu. W odniesieniu do terenów zwartej zabudowy są to działania polegające na przygotowaniu systemowych rozwiązań dotyczących: a) wyznaczenia stref ruchu uspokojonego (zastosowanie środków trwałego uspokojenia ruchu), b) wyznaczenia stref zakazu wjazdu lub parkowania, c) organizacji ruchu drogowego zmierzającej do ograniczenia wykorzystania publicznych dróg lokalnych oraz dojazdowych, jak również dróg wewnętrznych dla objazdów ulic przenoszących ruch tranzytowy, d) wprowadzenia skutecznego nadzoru nad obowiązującymi ograniczeniami prędkości pojazdów mechanicznych, e) zapewnienia poprawy warunków ruchu drogowego w okolicach skrzyżowań, w szczególności poprzez koordynację strumieni pojazdów mechanicznych poprzez skrzyżowania na długich ciągach ulic, f) ograniczenia ruchu ciężkich pojazdów mechanicznych (zwłaszcza po realizacji A4 i S19), g) przebudowy dróg w sposób zapewniający minimalizację hałasu, w szczególności w zakresie nawierzchni i geometrii dróg, a także budowy szykan (urządzeń drogowych mających na celu zmniejszanie prędkości pojazdów np. poprzez zastosowanie dwóch odwrotnych łuków poziomych), rond, skrzyżowań równorzędnych. 19

W strategii długoterminowej zawiera się również ocena przedmiotowego Programu ochrony środowiska przed hałasem dla miasta Gliwic [29] oraz realizacja działań wynikających ze zmiany stanu akustycznego w mieście w czasie obowiązywania Programu. Efekty przedsięwzięć realizowanych w ramach strategii długoterminowej są podobnie, jak w przypadku edukacji, trudne do oszacowania na tym etapie. Należy się jednak spodziewać redukcji dźwięku o charakterze zarówno punktowym, jak i liniowym oraz obszarowym na poziomie do ok. 5 db. Przedsięwzięcia realizowane w ramach strategii długoterminowej mogą być finansowane ze środków własnych miasta Gliwice (m.in. zaplanowanych w ramach Wieloletniej Prognozy Finansowej [27]) oraz przez zarządzającymi poszczególnymi obiektami. Tabl. 1.3. Działania długoterminowe - propozycja działań naprawczych dla terenów o niskim priorytecie narażenia na hałas, dla których wskaźnik M przyjmuje wartości od 0 do 50 (wybrane inwestycje z Wieloletniej Prognozy Finansowej Miasta [27] i Wieloletniego Planu Inwestycyjnego [28]) Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Rodzaj działań do podjęcia w celu poprawy stanu klimatu akustycznego Przebudowa ul. Rybnickiej na odcinku od ul. Nowy Świat do skrzyżowania z ul. Toruńską** Przebudowa ul. Kozielskiej na odcinku od ul. Edwarda Żabińskiego do granicy miasta** Przebudowa skrzyżowania ulic Rolników i Bojkowskiej Przebudowa ul. Nowy Świat od ul. Pszczyńskiej do ul. Kosów** Przebudowa i rozbudowa układu drogowego miasta zjazd z DK 88 na ul. Toszecką przez ul. Zbożową** Przebudowa ul. Dworcowej na odcinku od ul. Ks. Marcina Strzody do ul. Górnych Wałów wraz z przebudową skrzyżowania** Przebudowa ul. gen. Józefa Sowińskiego wraz z przebudową skrzyżowania z ulicami Ignacego Daszyńskiego, Adama Mickiewicza i Kozłowską Przebudowa nawierzchni ulic Starego Miasta Termin realizacji Łączne koszty finansowe Podmiot odpowiedzialny za realizację inwestycji 2017 r.* 15 200 tys. zł ZDM Gliwice 2017 r.* 20 500 tys. zł ZDM Gliwice 2013-2017 r. 3 140 tys. zł ZDM Gliwice 2017 r.* 30 500 tys. zł ZDM Gliwice 2017 r. 5 990 tys. zł ZDM Gliwice 2017 r.* 3 750 tys. zł ZDM Gliwice 2016-2017 r. 13 296 tys. zł ZDM Gliwice 2013-2019 r. 47 180 tys. zł UM w Gliwicach 9. Przebudowa ul. Głównej 2014-2015 r. 10 377 tys. zł ZDM Gliwice 10. 11. 12. 13. Przebudowa skrzyżowania ulic Strzelców Bytomskich - Z. Nałkowskiej - Chatka Puchatka Przebudowa skrzyżowania ulic Toszecka - Czołgowa Budowa połączenia ul. Tarnogórskiej z ul. Na Piasku Budowa ronda na skrzyżowaniu ulic Kosów - Czapli - Jaskółcza 2017 r. 1 014 tys. zł ZDM Gliwice 2015 r. 3 069 tys. zł ZDM Gliwice 2013-2014 r. 1 980 tys. zł ZDM Gliwice 2016-2017 r. 3 708 tys. zł ZDM Gliwice 20

Lp. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. Rodzaj działań do podjęcia w celu poprawy stanu klimatu akustycznego Budowa ronda na skrzyżowaniu ulic Strzelców Bytomskich - Czołgowa Rozbudowa węzła ulic Tarnogórskiej (DK- 78) i al. J. Nowaka-Jeziorańskiego (DK 88) Przebudowa sygnalizacji świetlnej na skrzyżowaniu ulic Bohaterów Getta Warszawskiego - Zwycięstwa Przebudowa wiaduktu drogowego nad torami kolejowymi w ciągu ul. Ziemięcickiej Przebudowa skrzyżowania ulic Kozielska - L. Wyczółkowskiego Przebudowa skrzyżowania ul. Chorzowskiej z łącznicą DK-88 Połączenie ul. T. Chałubińskiego z ul. Tarnogórską Termin realizacji Łączne koszty finansowe Podmiot odpowiedzialny za realizację inwestycji 2014 r. 4 503 tys. zł ZDM Gliwice 2017 r. 5 368 tys. zł ZDM Gliwice 2013 r. 598 tys. zł ZDM Gliwice 2015 r. 3 145 tys. zł ZDM Gliwice 2013-2015 r. 2 858 tys. zł ZDM Gliwice 2013 r. 148 tys. zł ZDM Gliwice 2013-2017 r. 3 357 tys. zł ZDM Gliwice 21. Przebudowa ulicy Akademickiej 2013 r. 11 090 tys. zł ZDM Gliwice Łączne koszty realizacji inwestycji 190 771 tys. zł *)Termin realizacji działań przekroczy termin realizacji Programu Ochrony Środowiska przed Hałasem **)Działania przewidziane zgodnie z Wieloletnim Planem Inwestycyjnym [28], które będą realizowane w terminie pod warunkiem uzyskania dofinansowania zewnętrznego 1.4.3. Edukacja ekologiczna Kolejną grupą działań naprawczych proponowanych w ramach przedmiotowego Programu jest edukacja społeczna. Jednym ze sposobów działań w tym zakresie mogą być konsultacje społeczne przeprowadzane m.in. w ramach opracowywania programów ochrony środowiska. W ramach edukacji należy zwrócić główną uwagę na działania, które przedstawiono poniżej w Błąd! Nie można odnaleźć źródła odwołania.. Lp. Tabl. 1.4. Zestawienie działań edukacyjnych wraz z terminem i podmiotem odpowiedzialnym za realizację Rodzaj działań do podjęcia w celu poprawy stanu klimatu akustycznego Termin realizacji 1. Promocja komunikacji zbiorowej 2013-2017 2. Promocja komunikacji rowerowej i rozwój ścieżek rowerowych 2013-2017 3. Promocja pojazdów cichych 2013-2017 Podmiot odpowiedzialny za realizację działania Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej, Wydział Kultury i Promocji Miasta Wydział Inwestycji i Remontów, Wydział Kultury i Promocji Miasta Przedsiębiorstwo Komunikacji Miejskiej, Wydział Kultury i Promocji Miasta 4. Udział mediów w edukacji społeczeństwa 2013-2017 Wydział Kultury i Promocji Miasta Działania te wymienione w powyższej tabeli mogą być finansowane ze środków własnych miasta lub zarządców poszczególnych obiektów. Dodatkowo środki na edukację społeczeństwa 21

w zakresie oddziaływania hałasu można pozyskiwać z pomocą sponsorów i mediów. Efekty działań związanych z edukacją społeczeństwa są w chwili obecnej bardzo trudne do oszacowania, jednak przy systematycznym i skoordynowanym działaniu mogą być bardzo znaczące. 1.4.4. Termin realizacji programu, w tym terminy realizacji poszczególnych zadań Terminy realizacji działań, mających na celu poprawę stanu klimatu akustycznego w Gliwicach, określonych w ramach polityki długookresowej i edukacji społecznej są dłuższe od czasu obowiązywania Programu (5 lat). Edukacja społeczeństwa powinna być konsekwentna i ciągła - tylko wtedy może przynieść wymierne i oczekiwane korzyści. Czasu trwania działań zawierających się w jej zakresie nie można zatem nawet orientacyjnie oszacować. Działania określone w strategii długoterminowej powinny być natomiast realizowane w perspektywie ok. 10-15 lat. Działania określone w ramach strategii krótkoterminowej powinny zostać zrealizowane w czasie trwania przedmiotowego Programu, czyli do 31 grudnia 2017 r. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 października 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinien odpowiadać program ochrony środowiska przed hałasem (Dz. U. 2002 nr 179, poz. 1498) harmonogram działań naprawczych proponowanych w ramach Programu ustalono, uwzględniając przede wszystkim: a) przekroczenie dopuszczalnego poziomu dźwięku na terenach przeznaczonych pod szpitale czy domy opieki społecznej (w ramach Programu przyjęto taki sam priorytet działań dla szpitali i domów opieki społecznej, jak dla terenów, na których są zlokalizowane), b) przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu na terenach mieszkaniowych. Na terenach mieszkaniowych kolejność realizacji działań określono na podstawie wskaźnika M charakteryzującego wielkość przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu i liczbę mieszkańców na danym terenie, określonego w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 października 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinien odpowiadać program ochrony środowiska przed hałasem (Dz. U. z 2002 r. Nr 179, poz. 1498). 2. INFORMACJE O METODACH ZASTOSOWANYCH PRZY SPORZĄDZANIU PROGNOZY W procedurze analiz wpływu skutków ustaleń Programu [29] na środowisko dokonano identyfikacji działań dotyczących ograniczenia oddziaływania hałasu na środowisko, przewidzianych do realizacji w ocenianym Programie. Określono potencjalne kategorie oddziaływań, jakie mogą być generowane przez te działania na poszczególne elementy środowiska z wyłączeniem oddziaływania w zakresie hałasu (program ma na celu spowodowanie poprawy jakości środowiska zewnętrznego w tym zakresie). Do oddziaływań akustycznych odniesiono się natomiast w sytuacji, kiedy realizacja konkretnego działania spowoduje pogorszenie warunków akustycznych w innym miejscu niż tym, dla 22

którego jest proponowana. Następnie przeprowadzono ocenę oddziaływania na środowisko analizowanego w Programie obszaru oraz proponowanych dla niego zadań, uwzględniając jednocześnie charakter i stan środowiska w miejscu realizacji tego przedsięwzięcia (czyli obszaru przewidywanego potencjalnego oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko). 3. PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZANIA Program ochrony środowiska przed hałasem jest opracowywany zgodnie z wymaganiami określonymi w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 października 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinien odpowiadać program ochrony środowiska przed hałasem (Dz. U. nr 179, poz. 1498) [4]. Zgodnie z 5 ust. 2 powyższego rozporządzenia ocena realizacji działań proponowanych do wykonania w ocenianym dokumencie zostanie dokonana na etapie opracowywania kolejnego Programu ochrony środowiska przed hałasem dla Miasta Gliwice. Dodatkowo dla wszystkich inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko, będą wykonywane analizy skutków realizacji w zakresie opracowań środowiskowych wykonywanych zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo ochrony środowiska [1] oraz ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko [2] niezależnie od ocenianego Programu. Organem uchwalającym przedmiotowy Program ochrony środowiska przed hałasem jest Rada Miasta Gliwice, organami odpowiedzialnymi za jego realizację pozostają Zarządcy poszczególnych źródeł hałasu, zaś na Prezydencie Miasta Gliwice spoczywa obowiązek informowania Rady Miasta o stanie realizacji poszczególnych zadań oraz postępach w osiągnięciu celów Programu, jak i analiza skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu. W Programie określono obowiązek dla Zarządców źródeł hałasu polegający na konieczności przedkładania raportów z przebiegu prac nad realizacją Programu dla danego odcinka/obszaru koordynatorowi Programu (Prezydentowi Miasta Gliwice). Przekazane do Prezydenta raporty będą zatem bazą i podstawą do sporządzenia końcowego Raportu dla Rady Miasta i Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska, a wyniki będą uwzględnione przy sporządzaniu kolejnego Programu ochrony środowiska przed hałasem. Będą one również stanowiły podstawę do analizy skutków realizacji postanowień przedmiotowego Programu 4. INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO Granica państwa położona jest około 60 km od miasta Gliwice. Nie przewiduje się zatem możliwości wystąpienia transgranicznego oddziaływania na środowisko związanego z realizacją przedmiotowego Programu. 23

24

5. ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA ORAZ POTENCJALNE ZMIANY TEGO STANU W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU 5.1. Istniejący stan środowiska W latach 2011-2012 sporządzona została mapa akustyczna Miasta Gliwice [17], która została zaktualizowana w 2013 r. w związku ze zmianą rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku [6]. Na podstawie analizy mapy akustycznej oraz: dokonanej identyfikacji źródeł hałasu kształtujących klimat akustyczny na terenie Gliwic, przeprowadzonej analizy uwarunkowań akustycznych wynikających z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego i studium uwarunkowań i kierunków rozwoju zagospodarowania przestrzennego, zestawienia metod i wyników badań, określenia liczby ludności zagrożonej hałasem oraz przeprowadzonej analizy przewidywanych trendów zmian stanu akustycznego środowiska, w ramach przedmiotowego Programu wybrano tereny o największej wartości naruszeń dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. Analizując te dane stwierdzono, że zdecydowanie największe przekroczenia poziomów dopuszczalnych hałasu w środowisku w Gliwicach powoduje ruch drogowy odbywający się po ulicach miasta. Zarówno hałas kolejowy jak i przemysłowy powoduje mniejsze przekroczenia wartości dopuszczalnych niż hałas drogowy. Z tego typu sytuacją mamy do czynienia w większości głównych miast w Polsce. Największe przekroczenia poziomów dopuszczalnych hałasu można zidentyfikować na terenach sąsiadujących z drogami krajowymi nr 88, nr 78, drogami wojewódzkimi nr 408, nr 901, a także na terenach położonych w centrum miasta. Poniżej opisano zakres naruszeń dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku w sąsiedztwie głównych dróg i ulic zlokalizowanych w granicach Miasta Gliwice: al. Jana Nowaka-Jeziorańskiego do 15 db, ul. Tarnogórska do 15 db, ul. Toszecka do 15 db, ul. Rybnicka do 15 db, ul. Pszczyńska do 15 db, ul. Ks. Marcina Strzody do 15 db, ul. Wrocławska do 15 db, ul. Bohaterów Getta Warszawskiego do 15 db, ul. Dworcowa do 10 db, ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego do 10 db, ul. Daszyńskiego do 10 db, ul. Orlickiego do 10 db, 25

ul. Królewskiej Tamy do 10 db, ul. Odrowążów do 10 db, ul. Reymonta do 10 db, ul. Sikorskiego do 10 db, ul. Dąbrowskiego do 10 db, ul. Tadeusz Kościuszki do 10 db, ul. Adama Mickiewicza do 10 db, ul. Bojkowska do 10 db, ul. Jana Pawła II do 10 db, ul. Zwycięstwa do 10 db, ul. Piwna do 10 db, ul. Traugutta do 10 db, ul. Skowrońska do 10 db, ul. Chorzowska do 10 db, ul. Pocztowa do 10 db, ul. Śliwki do 10 db. W sąsiedztwie pozostałych ulic przekroczenia wartości dopuszczalnych są znacznie mniejsze (mieszczą się one w granicach do 5 db). W otoczeniu zdecydowanej większości ulic, dla których obliczany był hałas drogowy nie występują przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu. Dużo mniejsze przekroczenia wartości dopuszczalnych stwierdzono analizując rozkład hałasu generowany przez ruch kolejowy. Największe przekroczenia (do 15 db) poziomów dopuszczalnych występują przy przebiegu linii kolejowych nr 167, nr 168 i nr 137 w okolicach ulic: Nad Torami, Kasztanowej, Przemysłowej, Przy Tamie i Noakowskiego. Niższe przekroczenia (do 10 db) występują w miejscu połączenia linii kolejowej nr 200 z linią nr 676, w okolicach ulicy: Głogowskiej i Sztygarskiej. Przekroczenia (do 10 db) występują także przy zbiegu linii nr 141 i nr 200 z liniami nr 711, nr 137, nr 147 w okolicach ulicy Józefa Bema. W północnej części miasta przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu (do 10 db) występują w otoczeniu linii kolejowej nr 135, w okolicach ulic: Głównej, Strzelców Bytomskich i Zofii Nałkowskiej. Jednak w zdecydowanej większości pozostałych obszarów, z którymi sąsiadują linie kolejowe nie obserwuje się naruszeń dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, bądź są one nieznaczne. Korzystniej kształtuje się klimat akustyczny w przypadku oddziaływania hałasu przemysłowego. Przekroczenia dopuszczalnych wartości hałasu (do 15 db) występują wokół Zakładu Energo-Mechanicznego Łabędy oraz Huty Łabędy, w okolicach ul. Gojawiczyńskiej. Naruszenia poziomów dopuszczalnych hałasu (do 10 db) w środowisku występują także w północno-zachodniej części miasta, w okolicach ulicy Radomskiej. Przekroczenia poziomu hałasu (do 10 db) występują w okolicach ulic: Starogliwickiej i Wyczółkowskiego. Po analizie map przekroczeń dopuszczalnych 26

poziomów hałasu należy jednak stwierdzić, że w znacznej większości przemysł funkcjonujący w Gliwicach nie narusza poziomów dopuszczalnych. 5.2. Potencjalne zmiany stanu środowiska w przypadku braku realizacji Programu Podstawowym celem przedmiotowego Programu jest poprawa klimatu akustycznego na terenie miasta Gliwice w tych miejscach, gdzie w chwili obecnej przekroczenia dopuszczalnego poziomu dźwięku są największe oraz gdzie na oddziaływanie hałasu narażona jest największa liczba osób. Program proponuje spójny, zgodny z dokumentami wyższej rangi, system działań wzajemnie się uzupełniających (działań inwestycyjnych i nieinwestycyjnych). Zaniechanie realizacji lub fragmentaryczna realizacja jego założeń spowoduje, że założony cel nie zostanie osiągnięty, a nawet powstanie regres i pogorszenie się stanu środowiska. Poniżej przedstawiono potencjalne zmiany, jakie mogłyby nastąpić w środowisku w przypadku braku realizacji Programu. Konieczność opracowania i realizacji Programu została narzucona Dyrektywą 2002/49/WE [2] Parlamentu Europejskiego i Rady Europy odnoszącą się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku oraz ustawą Prawo ochrony środowiska [1]. Brak wprowadzenia w życie Programu ochrony środowiska przed hałasem byłby niedotrzymaniem obowiązków wynikających z powyższych przepisów prawa. Obserwując współczesne tendencje rozwoju motoryzacji, można spodziewać się w przyszłości wzrostu liczby pojazdów. Potwierdzają to dotychczasowe badania natężenia ruchu wykonywane w przekrojach dróg i ulic miejskich. W przyszłości, w przypadku braku realizacji inwestycji drogowych (w tym przede wszystkim obwodnic miejskich), emisja hałasu komunikacyjnego na terenach silnie zurbanizowanych (zamieszkałych przez znaczną liczbę osób) będzie wzrastać. Będzie to powodowało ciągłe pogarszanie standardów akustycznych i komfortu życia na tych terenach. Wobec powyższych wniosków należy stwierdzić, że brak realizacji działań określonych w przedmiotowym Programie spowoduje: pogorszenie istniejącego stanu klimatu akustycznego w wyniku braku realizacji form ochrony środowiska przed hałasem komunikacyjnym, wyczerpanie tolerancji mieszkańców na hałas i zdecydowane pogorszenie jakości życia w sąsiedztwie źródeł hałasu generującego znacznie przekroczenia dźwięku, niezadowolenie społeczne, wyrażone m.in. interwencjami, publikacjami prasowymi, domaganiem się działań naprawczych. 27

6. STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM Obszar objęty przewidywanym znaczącym oddziaływaniem na środowisko w związku z realizacją działań Programu ochrony środowiska przed hałasem dla Miasta Gliwice pokrywa się z terenami, na których zaobserwować można naruszenie poziomów dopuszczalnych hałasu w środowisku. Stan środowiska na tych obszarach został opisany powyżej w rozdziale 5.1 prognozy. 28