Pojęcie zintegrowanych informatycznych systemów zarządzania 2015/2016 prof. PŁ dr hab. inż. Andrzej Szymonik www.gen-prof.pl 1
1. Istota pojęć związanych z zarządzaniem 2
Regulacja, sterowanie, zarządzanie i dowodzenie są to rodzaje sposobów wymuszeń takiego zachowania systemu lub jego określonego fragmentu by przyjmowane przez niego stany należały do stanów pożądanych, lub aby takie wymuszenia przeciwdziałały pojawianiu się stanów niepożądanych. 3
Metoda postępowania Należy określić: przedmiot i podmiot regulacji normę sterującą (wartość zadaną) przedział tolerancji meldunki zwrotne Regulator sam nie ma prawa zmienić poziomu normy sterującej. 4
Obwód regulowany Regulator Decyzje Meldunki zwrotne Wejście System regulowany Wyjście 5
2. Znaczenie pojęcie sterowania 6
Zadanie dla studenta: Wymień zasoby (sposoby), pozwalające zwiększyć (zmniejszyć) ilość produkowanych lodów w zależności od popytu. 7
Sterowanie różni się od regulacji tym, że ten kto steruje ma prawo do zmiany obowiązującej normy sterującej na inną, lub do zmiany poziomu (ilościowego lub jakościowego normy dotychczasowej). 8
W ogólnym ujęciu regulacja i sterowanie może dotyczyć czterech grup sytuacji (oznaczenia: M maszyna, C człowiek) System sterująco - regulujący System sterowny / regulowany a/ M M b/ M C c/ C M d/ C C 9
3. Znaczenie pojęcia kierowania 10
Definicje kierowania (I): Oddziaływanie jednego obiektu (kierującego) na inny obiekt (kierowany) zmierzające do tego, aby obiekt kierowany zachowywał się (działał lub funkcjonował) w kierunku osiągnięcia postawionego przed nim celu. 11
cd. Definicje kierowania (II): Oddziaływanie zwierzchnika na osobę organizacyjnie mu podporządkowaną, tj. podwładnego, zgodnie z ustaleniami zawartymi w organizacji formalnej. 12
cd. Definicje kierowania (III): Wytyczać komuś kierunek w przestrzeni lub działaniu; zarządzać przewodniczyć, rządzić. 13
cd. Definicje kierowania (IV): Proces planowania, organizowania, przewodzenia i kontrolowania działalności członków organizacji oraz wykorzystywania wszystkich innych jej zasobów dla osiągnięcia ustalonych celów. 14
cd. Definicje kierowania (VI) Kierować: wskazywać, wytyczać drogi działania; rządzić stać na czele, zarządzać. 15
cd. Definicje kierowania (VII): Działalność zmierzająca do skoordynowanego wykorzystania będących do dyspozycji organu kierowniczego zasobów ludzkich i materialnych, dla osiągnięcia założonych celów. 16
Warunki występowania kierowania: istnieją dwa związane ze sobą moduły dynamiczne: kierujący i wykonawczy, a moduły te tworzą razem system kierowania; między modułami istnieją sprzężenia jednokierunkowe lub dwukierunkowe; 17
cd. Warunki występowania kierowania: dla obydwu modułów stanowiących jeden system kierowania istnieje określony cel kierowania, któremu podporządkowane jest działanie modułów; moduł kierujący oddziałuje na elementy składowe modułu wykonawczego, powodując przez to pożądane (zgodne z celem kierowania) zmiany stanów ostatniego. 18
Wej. Moduł kierujący Cel działania Moduł wykonawczy Wyj. Moduł układu kierowania 19
3. Znaczenie pojęcia zarządzania 20
Def. Zarządzania: Jest zestawem działań skierowanych na zasoby organizacji i wykonywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny. 21
Zasady zarządzania: dotyczy przede wszystkim ludzi; jest głęboko osadzone w kulturze; wymaga prostych i zrozumiałych wartości celów działania i zadań jednoczących wszystkich uczestników; powinno doprowadzić do tego, by organizacja była zdolna do uczenia się; 22
cd. Zasady zarządzania: wymaga komunikowania się zarówno wewnątrz organizacji, jak i z otoczeniem; wymaga rozbudowanego systemu wskaźników, pozwalających stale i wszechstronnie monitorować, oceniać i poprawiać efektywność działań; musi być jednoznacznie zorientowane na podstawowy i najważniejszy ostateczny rezultat, jakim jest zadowolony klient. 23
Funkcje zarządzania: 24
Funkcje zarządzania: Planowanie ustalanie celów (terminów), które SG zamierza osiągnąć oraz ustalenie zadań, realizacja których zapewnia wykonanie tych celów. 25
cd. Funkcje zarządzania: Organizowanie, czyli pozyskiwanie i alokacja zasobów (ludzkie, materiałowe, finansowe, informacyjne). 26
cd. Funkcje zarządzania: Motywowanie - czyli tworzenie warunków do sprawnej i skutecznej pracy osób (polityka kadrowa, system płacowy). 27
cd. Funkcje zarządzania: Kontrolowanie, czyli porównywanie osiąganych efektów z zakładanymi celami i zadaniami, planami, normami. 28
cd. Funkcje zarządzania: Koordynowanie polegające na zapewnieniu zharmonizowanego współdziałania wzajemnego omawianych funkcji. 29
cd. Funkcje zarządzania: Decydowanie, polegające na dokonaniu nielosowego wyboru działania, ze zbioru działań dopuszczalnych i racjonalnych. 30
Poziomy zarządzania 31
Poziomy: operacyjny (dzień, tydzień, kwartał) - podejmowane decyzje mają charakter regulacyjny; taktyczny (do 1 roku, analiza zadań szczebla strategicznego, zadania i procedury dla szczebla operacyjnego). 32
cd. Poziomy: Strategiczny ( do 2-3 lat, działania orientowane na przyszłość). 33
Reguły zarządzania 34
Reguły zarządzania 5P: 1. Produkt - posiadający funkcje: określone działanie, estetyka, jakość, niezawodność, ilość, cena sprzedaży, termin dostarczenia. 35
cd. Reguły zarządzania 5P: 2. Przedsiębiorstwo: określenie przyszłego możliwego popytu, zaprojektowanie i rozmieszczenie, zapewnienie niezawodności działania maszyn i urządzeń, zapewnienie sprawnego funkcjonowania, zapewnienie bezpieczeństwa pracy, określenie potrzeb kadrowych. 36
cd. Reguły zarządzania 5P: 3. Procesy - należy rozpatrzyć takie czynnik: dysponowana wydajność, dysponowane umiejętności, typ produkcji, rozmieszczenie zakładu i urządzeń, bezpieczeństwo, potrzeby serwisowe, zaplanowany poziom kosztów. 37
cd. Reguły zarządzania 5P: 4. Programy: zaopatrzenie w surowce i materiały, wytworzenie wyrobów lub świadczenie usług, eksploatacja maszyn i urządzeń, rozliczenia finansowe, magazynowanie, transport. 38
cd. Reguły zarządzania 5P: 5. Personel: zarobki i wynagrodzenia, bezpieczeństwo i higienę pracy, warunki pracy i motywację, związki zawodowe, kształcenie i szkolenie. 39
Reguły zarządzania 5P: 40
Procesy decyzyjne 41
Decyzje menadżerskie: decydent: podmiot podejmujący decyzje; warianty decyzyjne, czyli możliwe do przeprowadzenia działania, między którymi może być dokonany wybór. 42
cd. Decyzje menadżerskie: Konsekwencje wyboru wariantu: bezpośrednie skutki decyzji (pożądane); skutki towarzyszące (niepożądane); wartościowanie skutków. 43
Decyzja: T 1 [B] = [W] T 1 - przekształcenie (rozwiązanie problemu decyzyjnego); [W] zbiór wariantów dopuszczalnych; [B] zbiór wariantów; D decyzja D = T 2 [W] = T 2 {T 1 [B]} T 2 przekształcenie zbioru [W] w decyzję D 44
cd. Decyzje menadżerskie: Zmienne niezależne nie zależą od decydenta. Jest tu niezbędne: zidentyfikowanie czynników mających wpływ na wynik; określenie ich prawdopodobieństwa; identyfikacja ich stanów i poziomów. 45
cd. Decyzje menadżerskie: Ograniczenia: identyfikacja ograniczeń; ustalenie ich stanów i poziomów; określenie ich prawdopodobieństwa. 46
cd. Decyzje menadżerskie: Zmienne decyzyjne ich wielkość została w wyniku: znalezienie rozwiązania optymalnego wykorzystując metody i techniki optymalizacyjne; szacowanie (heurystyka, SWD, SE); korekta przez decydenta. 47
cd. Decyzje menadżerskie: Kroki: obserwacja (uświadomienie potrzeb); formalne rozpoznanie (problem nie może być zignorowany); interpretacja diagnoza (dobra reakcja na zły problem jest tak samo bezużyteczna, jak zła reakcja na dobry problem); definiowanie formalizacja opisu; 48
cd. Decyzje menadżerskie: Kroki: określenie celów (czasami mamy kilka potrzeb); określenie wariantów; oszacowanie poszczególnych wariantów; wybór wariantu; realizacja; monitorowanie. 49
Sytuacje problemowe: deterministyczne (parametry są stałe); losowe (parametry o znanym rozkładzie prawdopodobieństwa); niepewne (parametr o nieznanym rozkładzie prawdopodobieństwa); strategiczne (znamy jedynie zakres wartości). 50
Komputer decyzje: pozyskanie informacji; gromadzenie informacji; utrzymanie informacji; aktualizacja informacji; przetworzenie informacji; transfer informacji. 51
Czego mogą dotyczyć decyzje? 52
Obszary: sprzedaż i dystrybucja: rynek, czas, ilość, konkurencja, cena, koszt wytworzenia, serwis, transport, różnorodność itd.; TTP technicznego przygotowania produkcji: wymagania klienta, parametry taktyczno-techniczne, obsługa posprzedażna, koszty wytwarzania itd.; 53
Cd. obszary: planowanie i sterowanie produkcją; marszruty produkcyjne, charakterystyka stanowisk roboczych, pojemniki i ich pojemność, środki transportu, etykiety, termin planowany, plan produkcji, obciążenie zasobów, dostępność materiałów itd.; 54
Cd. obszary: produkcja i montaż wyrobu: zakup nowej linii, wydajność, dostępność zasobów, czasy operacji, przestojów, przezbrojeń, produktywność, główny harmonogram produkcji, produkcja planowa i nieplanowa, montaż na miejscu czy u klienta; 55
Cd. obszary: logistyka i łańcuch dostaw: sterowanie zapasami, dostawami, wybór dostawców, transport, magazynowanie, automatyczna identyfikacja, system informatyczne, pakowanie, obsługa posprzedażna, materiały zwrotne, recykling; 56
Cd. obszary: gospodarka narzędziowa i remontowa: ofert dostawców, remont własny czy firmy zewnętrzne, parametry eksploatacyjne, jakościowe, niezawodnościowe. 57
4. Istota analizy systemowej 58
Def. Systemu: Każda, celowo wyodrębniona całość, złożona z części, powiązań (relacji) między nimi oraz powiązań (relacji) między jej częściami, a całością. 59
Uogólnienia: system jest tworem celowym (czyli zamierzonym przez jego twórcę), mogącym zarówno zrealizować jeden cel, jak i ich wiązkę; ten sam cel (lub tą samą wiązkę celów) można realizować w podobny, lub różny sposób, w ramach różnych systemów; 60
cd. Uogólnienia: system nie ma części izolowanych, tzn. że każda jego część musi być powiązana co najmniej z jedną, inną częścią; części i ich wzajemne powiązania tworzą strukturę systemu; 61
cd. Uogólnienia: powiązania między częściami a całością polegają na tym, że każda część systemu ma za zadanie przyczyniać się, w określonym stopniu i zakresie do powodzenia całości. 62
Własności niezmiennicze systemu: względność, różnorodność, złożoność, koherentność (spójność), stopień centralizacji, sterowalność. 63
Względność: rodzaj obserwatora; cel obserwacji; dobór fragmentów rzeczywistości; instrumentalizacja obserwacji; język opisu systemu. 64
Różnorodność: Różnorodność systemu określa odpowiedź na pytanie, z ilu rozróżnialnych elementów składa się dany zbiór. 65
Złożoność systemu: Stopień skomplikowania jego wewnętrznej struktury 66
C i A C j C i B C j C i C C j Powiązania części systemu 67
Całkowita złożoność systemu: S=r m q K K liczba powiązań systemu; q liczba stanów, w jakich może znaleźć się każde z K powiązań systemu; m części systemu; r liczba stanów, w jakich może znaleźć się każda z m części systemu. 68
Spójność: (koherentność) w systemie wyraża się faktem, iż w systemie nie występują elementy izolowane. 69
Centralizacja: Występuje wtedy, gdy jeden z podsystemów odgrywa zasadniczą rolę w kształtowaniu funkcjonowania całego systemu. 70
Sterowalność: jest to cecha systemu, polegająca na takim jego funkcjonowaniu, które ma umożliwić najlepszy, w danych warunkach, sposób realizacji celu, dla którego system został stworzony. 71
Stany systemu: pożądane; niepożądane, ze względu na zdefiniowany cel. 72
Podstawowy opis systemu zasilenia We System (S) Wy zasilenia informacje T informacje Podstawowe składowe opisu systemu 73
System każdy jest: informacyjnym, tzn. zarówno informowanym (poprzez WE) jak i informującym (poprzez WY); w ruchu mając zdefiniowany cel. 74
Transformacja w systemie rodzaje: deterministyczne; probabilistyczne. 75
Transformacja deterministyczna: jedno, stałe i rozpoznawalne WY; stały i rozpoznawalny zbiór. 76
Transformacja probabilistyczna: Sytuacja, w której co najmniej jednemu We lub co najmniej jednej, określonej ich konfiguracji, przyporządkować można dwa lub więcej stałych i rozpoznawalnych Wy, pojawiających się z określonym prawdopodobieństwem. 77
5. System informacyjny a informatyczny 78
Zadanie dla studenta: Wymień podsystemy w otoczeniu bliższym i dalszym a mające wpływ na ilość składanych i sprzedawanych komputerów przez firmę mieszczącą się w dwóch miejscach - montującą w Lutomiersku a sprzedająca w Manufakturze Łódzkiej. 79
System informacyjny (SI): Wielopoziomowa struktura, która pozwala użytkownikowi danego systemu na transformowanie określonych informacji wejścia na pożądane informacje wyjścia za pomocą odpowiednich procedur i modelu. 80
Elementy SI SI = {P, I, T, O, M,R} gdzie: P zbiór podmiotów, które są użytkownikami systemu; I zbiór informacji o sferze realnej (zasoby informacyjne); T zbiór narzędzi technicznych stosowanych w procesie pobierania, przesyłania, przetwarzania, przechowywania i wydawania informacji; O zbiór rozwiązań systemowych stosowanych w danej organizacji; M zbiór metainformacji; R relacje między poszczególnymi zbiorami. 81
System informacyjny Wymagania: Dostępność Aktualność Rzetelność Kompletność Porównywalność Niezawodność Przetwarzalność Elastyczność Wydajność Ekonomiczność Czas reakcji systemu Szczegółowość Stabilność systemu Priorytetowość Poufność Bezpieczeństwo Łatwość użytkowania 82
Def. systemu informatycznego: Wyodrębniona część systemu informacyjnego, która jest z punktu widzenia przyjętych celów skomputeryzowana. 83
Def.: systemu informatycznego zarządzania (SIZ) Ta część systemu informacyjnego przedsiębiorstwa, w której ramach generowanie i gromadzenie danych źródłowych, ich przetwarzanie i analiza oraz prezentowanie informacji odbywa się przy wykorzystaniu metod, technik, technologii i narzędzi (komputerów). 84
Informatyka gospodarcza Nauka zajmująca się projektowaniem i realizacją skomputeryzowanych systemów informatycznych zarządzania. 85
6. Zintegrowane Systemy Informatyczne (ZSI) 86
Def. Zintegrowane Systemy Informatyczne - ZSI (Integrated Management Systems - IMS) Najbardziej zaawansowane pod względem merytorycznym i technologicznym systemy informatyczne zarządzania przedsiębiorstwem o dowolnej wielkości. 87
cd. def. ZSI: Zintegrowany system zarządzania to taki system informatyczny, który umożliwia całościowe zarządzanie przedsiębiorstwem. 88
ZSZ przedsiębiorstwa : to modułowo zorganizowany ZSI, obsługujący wszystkie sfery jego działalności, począwszy od planowania oraz zaopatrzenia, poprzez techniczne przygotowanie produkcji i jej sterowanie, dystrybucję, gospodarkę remontową, aż do prac finansowo księgowych i gospodarki zasobami ludzkimi. 89
ZSI - cel zastosowań: weryfikacja tradycyjnego sposobu zarządzania w oderwanych obszarach funkcjonalnych przedsiębiorstwa; budowanie efektywnego Zintegrowanego Systemu Zarządzania przedsiębiorstwem w oparciu o platformę informatyczną; poszukiwanie synergii organizacyjnej, czyli 2+2=5. 90
91