112 INTELIGENTNE TECHNOLOGIE Production Manager DUET W CHMURZE ERP i MES. Migracja systemów
Production Manager INTELIGENTNE TECHNOLOGIE 113 Implementacja systemów ERP w chmurze spadła o 21 procent podaje najnowszy raport firmy Panorama Consulting 2017 Report on ERP Systems & Enterprise Software. Zmalał również poziom satysfakcji z usług świadczonych przez dostawców rozwiązań. Zadowolonych ze współpracy jest zaledwie 26 proc. respondentów. To o 28 proc. mniej niż w roku ubiegłym. Swoją niechęć do systemów ERP w chmurze obliczeniowej 72 proc. respondentów wyjaśniło obawą o utratę danych, a 12 proc. lękiem przed włamaniem crackerów. Negatywne emocje studzi jednak fakt, że aż 70 proc. wdrożeń okrzyknięto sukcesem 1. Jarosław Żeliński CCentrum Badań Gospodarczych i Biznesowych (Centre for Economics and Business Research CEBR) opublikowało raport Cloud Dividend ( Korzyści z chmury ) za 2011 r., z którego wynika, że do 2015 roku przetwarzanie w chmurze może wygenerować dla pięciu największych gospodarek Europy dodatkowo 177,3 mld euro rocznie. W zależności od tego, kogo zapytamy czym jest Cloud Computing, otrzymamy inną odpowiedź. Dla producenta sprzętu chmura to zdolność do zapewnienia mocy obliczeniowej dynamicznie skalowanej, zgodnie z aktualnym zapotrzebowaniem odbiorcy. Producent platformy programistycznej będzie natomiast skupiony na dostarczaniu środowiska programistycznego i narzędzi, które umożliwią stworzenie aplikacji korzystających z infrastruktury udostępnionej w modelu cloud computing. Z kolei producent oprogramowania umożliwi korzystanie z aplikacji online przy pomocy prostych, ogólnodostępnych narzędzi, typu przeglądarki internetowe. Po definicję pojęcia warto więc sięgnąć do wiarygodnego źródła. Amerykański National Institute of Standards and Technology podaje, iż jest to: model dostępu do puli współdzielonych zasobów przetwarzających dane, które mogą być dynamicznie rozdysponowane i udostępnione w sieci na żądanie, przy minimalnym udziale dostawcy. 1. Źródło: MSI Polska, 24.08.2017. Aplikacje oferowane w takiej architekturze wymagają wysokiej jakości kodu i zaawansowanej architektury, niestety nawet obecne systemy ERP liderów rynkowych, wymagają refaktoryzacji (zmiany architektury wewnętrznej). Przetwarzanie w chmurach to także ogromne wyzwanie prawne (licencje, SLA, bezpieczeństwo, inne). Warto dodać, że obecnie w tej dziedzinie przodują systemy open source, gdyż spełniają warunek pierwszy (otwarta i przetestowana architektura) i nie muszą spełniać drugiego (indywidualne wymogi prawne), bo z wielu z nich korzystamy za darmo, bez żadnych zobowiązań.
114 INTELIGENTNE TECHNOLOGIE Production Manager ERP W CHMURZE KOMPENDIUM Chmura to architektura, w której aplikacja macierzysta (kliencka, nabywca usługi) zleca innej aplikacji przetwarzanie danych, wysyłając je i odbierając przetworzone. Tu jesteśmy obciążani za wykonanie dla nas pracy, nie płacimy za licencję. Co do zasady, w chmurze ma miejsce integracja poprzez wymianę danych, a nie ich współdzielenie. To oznacza, że systemy ERP oparte na jednej współdzielonej bazie danych mogą być albo w całości nasze, albo w całości w chmurze. Wszelkie integracje z oprogramowaniem lokalnym są możliwe wyłącznie przez, integracja poprzez udostępnianie danych jest niemalże niemożliwa. Rys. 1. Integracja w chmurze idea (opracowanie własne autora) W chmurze wymagana jest standaryzacja danych Aplikacja kliencka użytkownika X W chmurze użytkownik nie ma bezpośredniego kontaktu z aplikacją świadczącą usługi przetwarzania Aplikacja jako usługodawca danych, jednak jest ona ukryta przez użytkownikiem. Taka sytuacja jest możliwa lokalnie (w sieci lokalnej firmy), jednak oprogramowanie w chmurze ma tę specyfikę, że dostępne jest wyłącznie jako zdalna aplikacja do której mamy (możliwy jest) dostęp wyłącznie jako tak zwany cienki klient. Rodzi to właśnie opisane powyżej ograniczenia: można korzystać z logiki biznesowej, ale nie z danych. Na diagramie po lewej pokazano sieć lokalną, po prawej oprogramowanie udostępnione w chmurze. Jak widać, możliwe jest korzystanie wyłącznie z aplikacji w rozumieniu jej funkcjonalności, korzystanie z gromadzonych tam danych jest niedostępne. To konsekwencja prawna (usługobiorca płaci za dostęp i przetwarzanie, a nie za posiadanie ) i techniczna: efekt skali (wielu różnych użytkowników tej samej aplikacji) oraz zobowiązania dotyczące dostępności powodują, że jest to współdzielenie tej samej aplikacji (tym samym i logiki biznesowej), a nie dedykowane rozwiązanie (wtedy byłby to zwykły hosting lub outsourcing oprogramowania). Jeśli chodzi o systemy MES, obecna tendencja dostarczania dedykowanych MESów wraz z liniami produkcyjnymi powoduje, że oprogramowanie to praktycznie nie jest oferowane w chmurze. DANE DANE ASPEKTY BIZNESOWE Obrazując nieco bardziej szczegółowo, architektura systemów w firmie może wyglądać tak, jak pokazano na rysunku 2. Na schemacie przedstawiono od lewej: urządzenie użytkownika, czyli komputer, notebook. Cienki klient to przeglądarka internetowa, gruby klient to oprogramowanie instalowane lokalnie u użytkownika, korzystające z bazy danych dostępnej poprzez sieć. Serwer lokalnych aplikacji to środowisko, w którym pracuje aplikacja lokalna oraz baza danych. Ta pierwsza ma na serwerze swoją bazę ( ) do 2015 roku przetwarzanie w chmurze może wygenerować dla pięciu największych gospodarek Europy dodatkowo 177,3 mld euro rocznie. Oprogramowanie jako inwestycja w rozwiązanie jest oceniane z perspektywy trzech kluczowych parametrów zobrazowanych na rysunku 3. Na podjęcie decyzji o wdrożeniu oprogramowania mają wpływ: czas wdrożenia (jak długo należy czekać na efekty), czas wyjścia (jak długo trwa wyjście z inwestycji, zaprzestanie ponoszenia kosztów posiadania), łączny koszt wdrożenia i posiadania (utrzymania). Dostępne są trzy modele korzystania z oprogramowania: in house, czyli posiadanie u siebie, outsourcing, czyli umieszczenie oprogramowania posiadanego u usługodawcy. Powyższe warianty to dedykowane wdrożenia. Trzeci model to cloud computing, czyli korzystanie ze standardowego oprogramowania oferowanego w chmurze. Każdy z nich cechuje się innymi zależnościami pomiędzy wierzchołkami trójkąta z rysunku 3. Model in house jest najbardziej klasycznym wdrożeniem, jakie znamy.
Production Manager INTELIGENTNE TECHNOLOGIE 115 Rys. 2. Przykładowa architetura integracji systemów w chmurze (opracowanie własne autora) Sieć lokalna: aplikacje lokalne własne Sieć zdalna: dzierżawione aplikacje dostępne w chmurze Czy na pewno tu? Urządzenie użytkownika Cieńki klient Gruby klient Ethernet Serwer lokalnych aplikacji Aplikacja lokalna Baza danych Serwer aplikacji 1 Aplikacja 1 Serwer aplikacji 2 Takich integracji należy unikać, a mogą być nawet niemożliwe. Cieńki klient Aplikacja 2 Czy na pewno tu? Rys. 3. Kluczowe parametry inwestycji w rozwiązanie (opracowanie własne autora) Rys. 4. Koszty oprogramowania zależnie od modelu wdrożenia (opracowanie własne autora) Czas wdrożenia Czas wejścia In House Koszt Cloud Computing Outsourcing In House Czas Cel biznesowy Cloud Computing Outsourcing Czas wyjścia Czas wyjścia Łączny koszt (pozyskanie + posiadanie) Analiza przedwdrożeniowa, wybór dostawcy, zakup wymaganych sprzętu i licencji, wdrożenie, kantomizacja. Czas implementacji jest najdłuższy, ale koszty późniejsze koszty utrzymania relatywnie najniższe. Outsourcing skraca czas wdrożenia (oprogramowanie i infrastruktura usługodawcy już istnieją), wdrożenie polega tu tylko na dostosowaniu oprogramowania. Cloud computing, zgodnie z jego definicją, wymaga w zasadzie tylko rozpoczęcia pracy. Wdrożenie sprowadza się do (poza wyborem najlepiej odpowiadającego systemu) parametryzacji i założenia kont użytkownikom. Relacje kosztów i czasów dla tych modeli przedstawiono na rysunku 4.
116 INTELIGENTNE TECHNOLOGIE Production Manager ( ) ogromne wręcz rozczarowanie nabywców systemów ERP w modelu chmurowym, jest zbytnim poddaniem się modzie i obietnicom dostawców. Widać, że wybór podejścia wymaga namysłu i niesie za sobą konsekwencje. Tam, gdzie firma realizuje stabilną strategię (z reguły firmy produkcyjne) rozwiązania in house wydają się najwłaściwsze kosztowo. Tam, gdzie otoczenie rynkowe jest zmienne, a strategia firmy polega na dostosowywaniu się do rynku (firmy handlowe), kluczowym elementem przewagi jest zwinność, czyli łatwość adaptacji. CO DLA KOGO Przytoczone na początku dane i opinie, ogromne wręcz rozczarowanie nabywców systemów ERP w modelu chmurowym, jest w mojej opinii zbytnim poddaniem się modzie i obietnicom dostawców. Powyższy opis architektury tych systemów jasno pokazuje, że mamy tu do czynienia z dużą liczbą zarówno zalet, jak i wad oraz ograniczeń. Każda decyzja o wdrożeniu powinna być poprzedzona wnikliwym studium wykonalności i analizą różnych scenariuszy. Odkrycie tego, że architektura systemu IT koliduje ze strategią biznesową i modelem biznesowym dopiero na etapie wdrożenia czy eksploatacji, powoduje z reguły frustracje użytkowników i konflikty z dostawcami. Warto zastanowić nad przywołanymi statystykami, uznać je za ryzyko projektowe, przeprowadzić wnikliwą analizę i później decydować o wyborze modelu pracy. Jeżeli projekt i model biznesowy firmy cechuje się dużym stopniem niepewności, bardzo dobrym rozwiązaniem jest rozpoczęcie użytkowania systemu ERP w chmurze, a po stwierdzeniu że dana aplikacja się sprawdza, wdrożyć ją (w zasadzie zmigrować) do modelu in house, z uwagi na znacznie niższe koszty utrzymania. Bardzo prawdopodobne, że na rynku ustali się podział, zgodnie z którym małe firmy, operujące na standardowych procedurach, będą korzystały z rozwiązań chmurowych, gdyż daje im to dostęp do wysokiej jakości rozwiązań zbyt kosztownych w samodzielnym zakupie i utrzymaniu. Natomiast organizacje duże, których przewaga na rynku bazuje na własnym know-how, będą raczej inwestowały w rozwiązania in house wdrażane lokalnie, gdyż pozwala to na dostosowywanie ich do indywidualnych wymagań. Jarosław Żeliński W branży IT od 1991 roku. Pracował w polskim przedstawicielstwie firmy BONAIR USA, przekształconym w polską spółkę BONAIR SA, w której pełnił rolę analityka i projektanta nowych rozwiązań oraz zajmował się rozwojem oferty firmy. W latach 2001 2004, jako specjalista z zakresu analiz systemowych obszaru zarządzania, realizował projekty związane z budową strategii produktowych dla spółek giełdowych Elektrim SA, Apexim SA, EXATEL SA, (dawniej Telenergo SA), OPTIMUS SA. Od roku 2004 niezależny ekspert. Publikuje artykuły i eseje na łamach m.in. Gazety Wyborczej, Gazety Prawnej, FORBES, Rzeczpospolitej, Polski The Times, The Wall Street Journal.