Broszura informacyjna w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej na rynku Republiki Indii ZASADY ZAKŁADANIA I PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ ORAZ REJESTRACJA PODMIOTÓW W Indiach istnieją następujące podstawowe formy organizacji przedsiębiorstw: własność indywidualna (ang. sole proprietorship), Spółka partnerska (ang. partnership), Spółka partnerska z ograniczoną odpowiedzialnością (ang. limited liability partnership) oraz Spółki (korporacje) - zarówno państwowe, jak i prywatne, akcyjne, z ograniczoną odpowiedzialnością (ang. Corporation). Własność indywidualna (ang. sole proprietorship) Indywidualna własność jest najstarszą i najpopularniejszą formą prowadzenia biznesu. Jest to jednoosobowa organizacja, gdzie pojedyncza osoba posiada, kontroluje i zarządza przedsiębiorstwem. Z polskich form biznesowych najbardziej przypomina indywidualną działalność gospodarczą. Głównymi cechami tej formy przedsiębiorstwa są: Łatwość założenia, ponieważ nie trzeba przechodzić poprzez zawiłe procedury prawne. Nie trzeba sporządzać żadnych umów, nie jest nieodzowna rejestracja firmy. Aczkolwiek właściciel może potrzebować licencji dla niektórych specyficznych rodzajów działalności. Kapitał przedsiębiorstwa jest dostarczany przez właściciela. Właściciel ma pełną kontrolę nad przedsiębiorstwem, chociaż może zatrudniać też inne osoby. Firma nie ma osobnej osobowości prawnej, niż jej właściciel. Odpowiedzialność właściciela jest nieograniczona. Spółka partnerska (ang. partnership) Spółka partnerska zdefiniowana jest, jako spółka pomiędzy dwoma lub więcej osobami, które zobowiązują sie dzielić zyski ze wspólnej działalności, a każda z nich ma prawo działania w imieniu spółki. Właściciele zwykle nazywają się partners, a jako kolektyw firm. Z polskich spółek najbardziej przypomina spółkę prawa cywilnego lub jawną. Spółka partnerska charakteryzuje się: Łatwością założenia. Firmy takiej można nawet nie rejestrować, aczkolwiek oznacza to utratę pewnych korzyści. W wypadku rejestracji firmy dokonuje się tego poprzez Registrar of Firms Minimalna ilość partnerów to 2, maksymalna 10. 1
Firma nie ma własnej osobowości prawnej, w świetle prawa firma i partnerzy to jedno i to samo. Jeżeli nie ma umowy, w której postanowiono inaczej, wszyscy partnerzy mają prawo uczestniczenia w działaniach firmy. Każdy z partnerów ma prawo do uczestnictwa w zarządzaniu firmą. Odpowiedzialność partnerów jest nieograniczona i solidarna. Ograniczone jest prawo zbywania udziałów, tj. żaden z nich nie może przekazać ich osobie trzeciej (z wyjątkiem innych partnerów), bez jednomyślnej zgody innych partnerów. Spółka musi zostać rozwiązana w wypadku śmierci, niepoczytalności, odejścia na emeryturę lub bankructwa któregokolwiek z partnerów. Spółka partnerska powstaje w wyniku umowy pisemnej lub ustnej. Jeżeli umowa pisemna zostanie opieczętowana i zarejestrowana, firma funkcjonuje jako Partnership Deed". Zasadniczo prawa, obowiązki i odpowiedzialność partnerów opisane są w umowie. Jeżeli nie, to stosuje sie zapisy The Indian Partnership Act, 1932. Umowa o partnerstwie zawiera z reguły następujące szczegóły: nazwę firmy, rodzaj biznesu, nazwiska partnerów, miasto i miejsce, gdzie będzie prowadzony biznes, kapitał, który wnosi każdy z partnerów, pożyczki i zaliczki partnerów i odsetki od nich, kwotę rachunku żyrowego każdego z partnerów i odsetki oraz obowiązki i uprawnienia każdego z partnerów. Spółka partnerska nadaje sie do prowadzenia biznesu na małą skalę, lub świadczenia usług profesjonalnych (lekarskich, adwokackich, itp). Spółka Partnerska z Ograniczoną Odpowiedzialnością (ang. Limited Liability Partnership) Zasady prowadzenia działalności w tej formie reguluje tzw. Limited Liability Partnership Bill 2006. Spółka partnerska z o.o. (LLP) ma łączyć w sobie cechy spółki partnerskiej i spółki z o.o. Spółka taka staje się oddzielną osobą prawną. Odpowiedzialność partnerów jest ograniczona do wysokości udziałów i mają oni prawo do bezpośredniego zarządu nad spółką. Niektóre inne podstawowe cechy spółki partnerskiej z o.o.: Podlega rejestracji w Registrar of Companies (RoC) Minimalna liczba partnerów to 2 i nie ma górnej granicy ich liczby. Każda spółka będzie miała przynajmniej dwóch wyznaczonych partnerów, odpowiedzialnych za zgodność z prawem działań firmy. Wzajemne zobowiązania partnerów reguluje umowa pomiędzy nimi lub nimi, a spółką, w wypadku jej braku obowiązuje ogólna legislacja. Każdy z partnerów działa w imieniu LLP, ale nie innych partnerów. Partner może wystąpić ze spółki Odpowiedzialność partnerów jest nieograniczona, jedynie gdyby LLP lub jej partnerzy stosowali bezprawne praktyki na szkodę kredytodawców lub osób trzecich. Ustawa ta daje również prawo działania w Indiach zagranicznych LLP. Spółki (korporacje) Spółki prywatne (z o.o.) (ang. Corporation) Spółki prywatne zakładane są i działają na mocy Ustawy o Spółkach (ang. Companies Act, 1956), charakteryzują się następującymi cechami: ograniczona jest odpowiedzialność wspólników; maksymalna ilość udziałowców ograniczona jest do 50 (wyłączając pracowników), minimalna wynosi 2; ograniczone jest prawo transferu udziałów; zakazana jest publiczna sprzedaż akcji; nie jest możliwe przyjmowanie depozytów od osób indywidualnych; minimalny kapitał spółki z o.o. powinien wynosić 100 000 Rs, musi posiadać przynajmniej 2 akcjonariuszy i 2 dyrektorów. Spółki publiczne (akcyjne) Spółka publiczna jest zdefiniowana, jako taka, która nie jest spółką prywatną (z o.o.). Jej założenie, działanie, zamkniecie i wszelkie inne przejawy działalności są bardzo ściśle 2
uregulowane, a procedury bardziej skomplikowane, niż w przypadku spółki prywatnej (z o.o.). Akcje są swobodnie transferowalne. Odpowiedzialność ograniczona do wysokości udziałów. Warto też zwrócić uwagę, iż stosownie do Companies Act, spółka prywatna, która jest córką spółki publicznej jest traktowana jak spółka publiczna. Minimalny kapitał spółki publicznej winien wynosić 500 000 Rs., przy minimalnej ilości siedmiu wspólników (nie ma ograniczenia, co do ich maksymalnej ilości) i trzech dyrektorów. W przypadku spółek zarówno publicznych, jak i prywatnych, jeżeli nazwa firmy indyjskiej zawiera słowo India, to kapitał minimalny powinien wynosić minimum 500 000 INR. Korporacje zagraniczne. Obecność w Indiach spółek zagranicznych, mających siedzibę poza Indiami, ale posiadających w kraju biura przedstawicielskie, biura projektowe, oddziały, itd. jest również regulowana Ustawą o Spółkach (ang. Companies Act, 1956), która zawiera specjalnie dla nich przeznaczone zapisy. Spółki córki Najkorzystniejszą formą prawną dla inwestora zagranicznego jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Podstawowe cechy spółek omówiono w powyżej. Inwestor ma w niej pełną kontrolę nad firmą i prawo do maksymalnego zysku. Spółka córka może zostać założona jako spółka prywatna lub publiczna. Wygodniej założyć jest spółkę prywatną, ponieważ może ona liczyć od 2 do 50 wspólników i nie stosuje sie do niej wielu zapisów Companies Act. Ponadto dozwolone są ograniczenia w transferze akcji i nie jest dozwolone zaproszenie do publicznej subskrypcji akcji. Kapitał założycielski spółki prywatnej musi wynosić 100.000 INR, podczas, gdy publicznej 500 000 INR. W spółce publicznej obowiązuje swobodny transfer udziałów, a do założenia firmy potrzeba, co najmniej 7 wspólników. Oddział Korporacje zagraniczne mogą otwierać swoje oddziały dla prowadzenia działalności w Indiach. Oddział może prowadzić taką samą lub podobną działalność do tej prowadzonej za granicą. Dla otwarcia oddziału w Indiach, firmy zagraniczne potrzebują specjalnego pozwolenia RBI. Takie pozwolenie opisuje rodzaje działalności, jakie oddział może prowadzić w Indiach. Inne, niż wymienione w pozwoleniu, nie są dozwolone. Oddział musi również zostać zarejestrowany w Rejestrze Spółek, zgodnie z określonymi procedurami przewidzianymi w Ustawie o Spółkach z 1956 r. Oddział może prowadzić następujące rodzaje działalności: eksport / import towarów; świadczenie usług specjalistycznych lub konsultacyjnych; prowadzenie prac badawczych, w które zaangażowana jest spółka matka; promocję współpracy technicznej lub finansowej pomiędzy firmami indyjskimi, a spółką matką lub firmami zagranicznymi; przedstawicielstwo spółki matki w Indiach i działanie, jako agent d/s sprzedaży lub kupna.; świadczenie usług w sektorze IT i rozwijanie softwaru w Indiach; prowadzenie obsługi technicznej produktów dostarczonych przez firmę matkę; usługi transportu morskiego i lotniczego (jako oddział zagranicznych linii żeglugowych lub lotniczych); produkcję, jeżeli oddział zlokalizowany jest w Specjalnych Strefach Ekonomicznych (ang. SEZ sepecial economic zone) oraz każdą inną działalność, jeżeli ma na to pozwolenie RBI (ang. Reserve Bank of India). W celu założenia oddziału firma zagraniczna musi złożyć podanie do Chief General Manager, Exchange Control Department (ang. Foreign Investment Division), RBI Central Office, Mumbai, na formularzu FNC-1. Podania rozpatrywane są na zasadzie case-to-case. Pozwolenia wydaje sie z reguły w ciągu 2 do 4 tygodni. Podanie winno zawierać: Opis działalności firmy na świecie; Powody zamiaru otwarcia oddziału; Wynikające z tego konsekwencje dla przepływów dewizowych. Biuro łącznikowe 3
Firmy zagraniczne, pod warunkiem uzyskania zgody RBI, mają prawo zakładania biur łącznikowych w Indiach. Biura te są ich własnością i są przez nie całkowicie kontrolowane. Służą one jako kanał komunikacyjny pomiędzy firmą zagraniczną i indyjskimi klientami. Najczęściej biura takie zakładane są w celu promocji firmy i badania możliwości rozwoju ekspansji firmy w tym kraju. Otwarcie i prowadzenie działalności przez biuro łącznikowe regulowane jest przez FEMA z poprawkami. Ponadto obowiązują zasady określone w pozwoleniu RBI. Podlega ono rejestracji w rejestrze spółek. Biuro łącznikowe może prowadzić następujące rodzaje działalności: reprezentację firmy macierzystej w Indiach; promocję eksportu / importu do/z Indii; promocję współpracy technicznej/finansowej pomiędzy firmą macierzystą i firmami w Indiach oraz działanie, jako kanał informacyjny pomiędzy firmą macierzystą i firmami indyjskimi. Biuro łącznikowe nie ma obowiązku podatkowego, ponieważ nie generuje przychodów w Indiach. Podanie o założenie biura łącznikowego w Indiach należy złożyć w centrali RBI (ang. Foreign Investment Division). Jeżeli zostanie udzielona odpowiedź pozytywna, wydaje się pozwolenie wstępnie na trzy lata. Następnie należy powiadomić Registrar of Companies. Podania o przedłużenie pozwolenia składa się we właściwym biurze regionalnym RBI. Warto zaznaczyć, że firma ubezpieczeniowa posiadająca zezwolenie Insurace Regulatory and Development Authority na podstawie Insurace Regulatory and Development Authority Act, 1999 nie potrzebuje zgody według przepisów FEMA. Biuro Projektu Firma zagraniczna, może założyć w Indiach biuro projektu, dla wykonania konkretnego kontraktu. RBI wydał ogólne zezwolenie na zakładanie takich biur pod następującymi warunkami: Firma zagraniczna uzyskała kontrakt od firmy indyjskiej na realizację projektu w Indiach; Projekt musi być finansowany z przelewów z zagranicy; lub Projekt musi być finansowany przez międzynarodową agencje finansową (np. Bank Światowy, MFW itp.); lub Na projekt musi wyrazić zgodę właściwa władza; Firmie indyjskiej, której przyznano kontrakt, musi na projekt zostać przyznany kredyt przez publiczną instytucję finansową lub bank w Indiach. Tak jak oddział, biuro projektu traktowane jest jako przedłużenie firmy zagranicznej w Indiach i opodatkowane jest tak jak firma zagraniczna. RBI wydał także ogólne zezwolenie przedsiębiorstwom zagranicznym do transferu nadwyżki finansowej po zakończeniu lub likwidacji projektu. Stosownie do Companies Act należy także powiadomić Registrar of Companies. Joint venture Jest to stosunkowo popularna droga do ustanowienia własnej obecności w Indiach. W sektorach, gdzie 100% FDI nie są dozwolone może to być jedyny sposób na założenie własnej struktury. Główną zaletą joint-venture jest wniesiona przez partnera wiedza i umiejętność poruszania się po rynku, czasem aport rzeczowy w formie nieruchomości, co w Indiach jest niesłychanie ważne. Ryzykiem jest brak pełnej kontroli nad spółką, w wypadku sporu partner miejscowy będzie na ogół w uprzywilejowanej pozycji. Dlatego też przed przystąpieniem do joint venture należy rozpatrzyć wiele czynników. Czynnikiem kluczowym jest dobór właściwego partnera, nie jest to łatwe. Przed rozpoczęciem negocjacji strony winny zawrzeć porozumienie o poufności. W Indiach takie porozumienia są wykonalne. Następnym, po wstępnych negocjacjach, będzie podpisanie tzw. Memorandum of Understanding (MoU), które zawiera podstawowe informacje o projekcie i stwierdza intencje stron zawarcia porozumienia, chociaż nie jest prawnie wiążące. Ostateczne porozumienie pomiędzy wspólnikami zostanie ujęte w tzw. Articles of Association spółki 4
indyjskiej, które konstytuują podstawowe zasady tworzonej spółki. Porozumienie o joint venture definiuje wzajemne prawa stron i wytyczne sprawnego funkcjonowania firmy. 1. WAŻNE LINKI Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w New Delhi 50-M (GATE-4), SHANTIPATH, CHANAKYAPURI New Delhi 110021 India / INDIE tel.:+91 11 414 96 959 fax: +91 11 268 92 15; +91 11 414 96 926 www.newdelhi.trade.gov.pl e-mail: newdelhi@trade.gov.pl Obszerne informacje na temat rynku indyjskiego znajdują się na stronie WPHI w zakładce Przewodnik po rynku indyjskim. 5